03042003mati

Mati në rrjedhat e historisë tonë kombëtare zë vend në panteonin e nderit!

(vijon nga numri i kaluar)

Mati! në pjesën e dytë të shekullit të 19 vazhdon të nxjerrë të tjerë patriotë e atdhetarë, ashtu si Rexhep Pashë Mati që do t'i jepnin aq shumë atdheut dhe kombit, në një periudhë të tillë historike, ku po rizgjohej fuqishëm ndjenja jonë kombëtare.

Ishte kohë e përpjekjeve të mëdha të rilindasve dhe burrave trima të kombit tonë për të bërë Shqipërinë të pavarur e për të vendosur përfundimisht një alfabet të gjuhës shqipe. Në kuadrin e këtyre përpjekjeve gjigante spikasin figurat e mëdha të Dr.Ibrahim Temos e të Dervish Himës nga treva e Matit.

4.Ibrahim Temo lindi në vitin 1841 në fshatin Gurë i Bardhë, në familjen Vogli. Për arsye ekonomike, familja e tij kur Ibrahimi ishte vetëm 8 vjeç, pra në vitin 1849 emigron për në Strugë buzë liqenit të bukur të Ohrit. Këtu mbaroi shkollën fillore. Pastaj vazhdoi më tej në shkollën Ruzhdie në Manastir dhe Selanik. Studimet e larta i mbaroi me rezultate të shkëlqyera në Akademinë e Lartë Ushtarake në Mediana Staint së bashku me mikun e tij Dervish Himën edhe ky një patriot nga Mati. Të dy së bashku me këto vitet mbështeten lëvizjen xhonturke. Në vitin 1895 Ibrahim Temo e ndihmon Dervish Himën të dalë nga burgu i Stambollit dhe të vazhdojnë përpjekjet për çështjen kombëtare shqiptare. Po në këtë vit Ibrahim Temo shkon në Bukuresht të Rumanisë për të vazhdouar studimet në mjekësi ku merr edhe gradën shkencore "Doktor i shkencave mjekësore". Në vitin 1897 Temo së bashku me Himën njihen ( dhe kryejnë veprimtari në dobi të kombit) me Kristo Luarasin e Jashar Erebarën. Në vitin 1989 Ibrahim Temo merr pjesë aktive në Kongresin e Kolonisë Shqiptare të Bukureshtit që kryesohej nga Faik Konica. Më vonë do të bashkëpunojë në gazetën "Pavarësia Shqiptare" që drejtohej nga Dervish Hima. Në vitin 1902 merr pjesë përsëri në Kongresin e Shqiptarëve të Rumanisë, organizuar nga Albert Gjika, i biri i Elena Gjikës ku së bashku me Himën dhe patriotë të tjerë kërkuan me forcë autonominë e Shqipërisë. Temo bashkëpunoi me gazetën "Shqipëria e Re" ku në rubrikat e saj shkroi shumë artikuj për gjuhën shqipe e çështjen shqiptare. Për zotësinë, mençurinë dhe kontributin u zgjodh senator i shtetit rumun. Në vitin 1908 dr.Ibrahim Temo merr pjesë në Kongresin e Manastirit për të vendosur alfabetin shqip, ku qe përkrahës i zjarrtë i alfabetit latin si bazë për alfabetin shqip.

Në vitin 1909 merr pjesë në Kongresin kryengritës së Dibrës. Në raportet e konsujve austriakë të kohës Temo për aktivitetin e tij diplomatik në dobi të çështjes shqiptare cilësohet si njeriu më popullor shqiptar.

Megjithë obligimet e tij të mëdha si doktor por edhe si senator në shtetin rumun, ai vazhdonte të punonte me përkushtim të madh për Shqipërinë. Në vitin 1912 së bashkë me të gjithë patriotët e tjerë në shoqëritë shqiptare të Rumanisë ndihmuan dhe përkrahën Ismail Qemalin për të shpallur pavarësinë dhe denoncoi fqinjët shovinistë që kërkonin copëtimin e trojeve shqiptare. Dr.Temo gjatë veprimtarisë së tij patriotike theksonte gjithmonë se "rreziku i Shqipërisë janë Greqia dhe Jugosllavia, kurse Italia është një kundërpeshë ndaj tyre. Përkrahu pa rezerva nga pikëpamja politike dhe diplomatike ardhjen në fuqi në krye të shtetit shqiptar më 1924 të Ahmet Zogut ( më vonë mbreti Zog i I-rë). Eshte pritur nga Zogu katër herë në audiencë dhe dy herë në mbledhjen e këshillit ministror. Pas takimeve z.Temo është shprehur: "Ahmet Zogu është shqiptari më i zgjuar që kam hasur deri më sot. Ai i njeh mirë Shqipërinë dhe shqiptarët. Ai është edhe një trim e atdhetar i madh. Jam i bindur se ai e do Shqipërinë më shumë se të tjerë.

Dr.Ibrahim Temo e vazhdoi veprimtarinë e tij atdhetare gjer në fund të jetës, me bindjen e plotë që Shqipëria do të bëhet, do të rrojë e përparojë në mes kombeve të tjerë.

Dervish Hima një patriot i shquar i çështjes shqiptare, një intelektual e publicist i shquar i fundshekullit të 19-të dhe fillimshekullit të 20-të. Ai lindi në Ohër në vitin 1875 por familja e tij kish migruar nga fshati Kurdari i trevës së Matit për arsye ekonomike, ashtu si shumë familje matiane që kanë migruar në atë kohë për në Ohër, Strugë dhe Manastir. Dervish Hima u arsimua në Ohër, Manastir dhe Selanik. Liceun ushtarak e kreu në Stamboll dhe kreu gjithashtu Akademinë Ushtarake të Medicinës. Në Stamboll ai së bashku me patriotin Ibrahim Temo në këtë kohë filluan veprimtarinë patriotike e atdhetare. Në vitin 1895 u burgos në Stamboll, por me ndihmën e Dr.Temos doli nga burgu dhe u kthye në Shqipëri, ku nuk e   reshti veprimtarinë e tij. Në këtë periudhë bie në kontakt me Murat Toptanin, Dervish Bej Elbasanin dhe Xhemal Pashë Zogun. Kur lindi Ahmet Zogu -1895 Dervish Hima i vuri emrin meqë ishte mik i nderuar i shtëpisë.

Në gusht 1897 shkoi në Bukuresht ku punoi së bashku me Dr.Temon, Jani Mihalin, Kristo Luarasin, Jashar Erebarën etj, për çështjen kombëtare. Mori pjesë në Kongresin e Vidonisë shqiptare në Bukuresht që u mbajt më 13 nëntor 1898. Në këtë kohë u zgjodh kryetar i Qarkut të studentëve të Bukureshtit. Pas disa protestave turke pranë qeverisë rumune u detyrua të largohet për në Itali. Në Romë së bashku me Mehmet Bej Frashërin botuan gazetën "Zëri i Shqipërisë". Më vonë botoi gazetën me titull "Albania" duke vazhduar përpjekjet për çështjen shqiptare. Por edhe qeveria italiane ia revokoi qëndrimin. Ai u kthye përsëri në Bukuresht. Këtu boton përsëri gazetën "Albania" dhe veprën e tij "Ujanahim" (të zgjohemi). Në vitin 1900 së bashku me Ismail Qemalin shkojnë në Egjipt për të krijuar një shoqëri patriotike të shqiptarëve. Në vitin 1901 mori pjesë në Kongresin shqiptar në Napoli. Aty filloi të botojë përsëri gazetën "Albania". Këtu shkroi shumë broshura midis të cilave "Mjeti i shpëtimit të shqiptarëve është besa-besë","Sulltani dhe unë","Një pasqyrë e krimeve të Sulltanit","Varri i njerëzve liridashës" etj. Për veprimtarinë e tij ai u shtrëngua të largohej përsëri nga Italia në maj 1902 për në Manastir ku së bashku me Dimitri Papavoglin krijuan një komitet shqiptar në shtator të atij viti. Merr pjesë në Kongresn e Bukureshtit organizuar nga princ Albert Gjika. Me iniciativën e Albert Gjikës dhe Faik Konicës më 1904 shkoi në Londër për të marrë pjesë në një kongres Armeno - Maqedonas për të përfaqësuar interesat shqiptare. Nga fundi i vitit 1904 kthehet në Shkodër dhe për veprën patriotike xhonturqit e dënojnë me 8 muaj burg. E dërguan në burgun e Selanikut. Në burg shkoi veprën "Një jehonë nga burgu në periudhën e lirisë. Pasi bëri 4 muaj burg me ndihmën e shokut të tij dr. Temos ( që folëm më lart) del nga burgu. Në korrik 1909 së bashku me Rexhep Pashë Matin, Ibrahim Temon marrin pjesë në Kongresin e Dibrës ku u takua me Ahmet Zogun. Në gusht 1909 mori pjesë në kongresin e Elbasanit ku luajti një rol të rëndësishëm. Në dhjetor 1909 gjendet në Stamboll ku botoi gazetën "Shqipëtari" bashkë me Hile Mosin. Më 20 mars 1910 filloi Kongresi i Manastrit ku hapjen e tij dhe fjalimin zyrtar e mbajti Dervish Hima. Në fjalën e tij ai tha:"Në këtë kongres përfaqësojmë të gjithë Shqipërinë dhe do të bisedojmë për dituritë, lulëzimin e gjuhës dhe mbarësinë e kombit shqiptar.

Në këtë periudhë Hima ishte shqiptari më i sulmuar nga qarqet xhonturke. Në vitin 1911 erdhi përsëri në Shqipëri për të organizuar ngjarjet e ardhme vendimtare. Gjatë kësaj periudhe ai vizitoi gati gjithë Shqipërinë. Në korrik 1912 ai bashkë me Hilë Mosin shkojnë në Korfuz për të përgatitur kryengritjen shqiptare. Në gusht 1912 udhëhoqi kryengritësit në Ohër e Manastir. Më 28 nëntor 1912 mori pjesë në ngritjen e flamurit në Vlorë. Nga 1 - 3 mars 1913 në Trieste mbahet një Kongres i madh shqiptar me 200 delegatë, ku morën pjesë Hima dhe Konica. Në vjeshtën e 1917 organet austriake e emërojnë Himën inspektor shkollash për qarkun e Tiranës. Në fillim të vitit 1918 formohet në Elbasan shoqëria letrare me pjesëmarrës: Aleksandër Xhuvani, Zef Nosi, Dervish Hima, Dervish Bej Elbasani etj.

Mbështeti pa rezerva ardhjen në krye të shtetit të Ahmet Zogut dhe punoi si shef i zyrës së shtypit të qeverisë. Më 21 maj vdes enciklopedisti, patrioti, publicisti,diplomati, gjuhëtari, që aq shumë punoi e sakrifikoi për mëmëdheun e tij, shqiptari   i madh Dervish Hima.

Kujtim PORJA