30052003kosovo

http://www.shekulli.com.al/

Kosova dhe Samiti i Selanikut

Nga Veton Surroi

1. Në kohën kur jam rritur, prindërit u thonin fëmijëve se nëse bëhen të mirë, në sjellje e shkollë, do t’i çojnë në det për pushime verore. Kjo ndodhte zakonisht në të afruar vera, si tani. Pak a shumë këtë përshtypje e fitova dje në kuloaret kosovare në të dëgjuar se kryeadministratori i Kosovës e ka marrë punën e shkuarjes së delegacionit kosovar në Samitin e Selanikut si një lloj shpërblimi eventual për mirësjellje të kryeministrit e kryetarit të Kosovës. Nuk di a i ka premtuar edhe tjetërkujt prej funksionarëve politikë shkuarjen në det, por e di se pos mirësjelljes, kryeadministratori i Kosovës pret që misionin e tij ta përfundojë duke i detyruar kosovarët që ta bëjnë takimin me përfaqësuesit e qeverisë serbe, gjegjësisht kryeministrin Zhivkoviq.
Shtajneri, me këto veprime tregon mungesën e një sensi më të gjerë politik, gjegjësisht tregon natyrën e tërë kësaj periudhe të administrimit të tij. Nga njëra anë dëshirën për të kontrolluar çdo gjë, ndërsa detyra e tij ishte që kosovarët të marrin gradualisht kontrollin mbi Kosovën. Nga ana tjetër, dëshirën që të shënohen rezultate sipërfaqësore mediale, siç është fotografia e shtrëngimit të dorës mes kryeministrit (dhe presidentit) kosovar me atë serb, pa marrë parasysh se prapa këtij shtrëngimi nuk ka kurrfarë përparimi substancial, e mund të ketë edhe regresion politik në Kosovë.
Dhe, natyrisht, arrogancën me të cilën i përcjell këto vendime të tija.
2. Samiti i Selanikut, megjithatë është i krejt një natyre tjetër prej asaj çfarë pretendon ta paraqesë kryeadministratori i Kosovës. Nuk është çështje e një dorështrëngimi dhe përmbushjes sipërfaqësore të njërit prej “standardeve” të famshme. Përkundrazi, ka të bëjë me vendime që do të mund të ndryshojnë nga aspekti strukturor shoqëritë e Ballkanit perëndimor. I tërë koncepti i këtij Samiti është që popujt e shtetet e papërfshira në integrime evropiane të mund ta bëjnë këtë, dhe ta bëjnë sa më shpejt të jetë e mundur e me përkrahje të plotë të BE-së.
Tashmë ka më se një vit që po zhvillohet, jashtë syve të opinionit publik edhe problemi i Kosovës. Në institute të ndryshme, në zyrën e Solanës e të Pattenit në Bruksel, në Ministri të Jashtme të vendeve kyçe të BE-së- në të gjitha çështja thelbësore është se si të çelet procesi i integrimit të Serbisë e Malit të Zi, dhe njëkohësisht i Kosovës duke marrë parsysh dallimet thelbësore statusore. Po ashtu ka një vit që përgatitet koncepti i kryesisë së tanishme greke të BE-së (me të cilën pajtohet edhe pasardhësja Italia) se Procesi i Stabilizim-Asociimit është binari në të cilin duhen hipur vendet e Ballkanit Perëndimor, dhe këto duhet të jenë të vetmet binarë që më në fund të shpien në anëtarësim të plotë në BE. Dhe, ndërsa kjo është tashmë e realizueshme për vendet si Shqipëria e Maqedonia, për shkak të mosdefinimit statusor është e vështirë si për Serbinë, ashtu edhe për Kosovën.
Çështja fondamentale, për të cilën do të bisedohet në këto pak ditë që kanë mbetur deri në Selanik, është se a mund të çelen proceset politike të Stabilizim-Asociimit pa e definuar dhe prejudikuar statusin e Serbisë, Malit të Zi e të Kosovës, dhe që këto procese të çelen ndarasi për Beogradin e ndarasi për Prishtinën? Dhe përgjigja pozitive ka tashmë shumë ithtarë brenda vendeve të BE-së, duke përfshirë edhe kryesinë greke e cila angazhohet që të kyç sa më shpejt vendet ballkanike në familjen evropiane.
3.Procesi i Stabilizim-Asociimit për Kosovën do të thoshte një ndryshim fondamental në jetën tonë të gjithmbarshme, dhe do të ishte i një rëndësie kapitale çfarë kishte Marrëveshja e Rambouillet. Së pari, do të thoshte definim i qëllimit pas-statusor, pra cak i qartë që çfarëdo që të jetë statusi, Kosova brenda një periudhe pak më shumë se dhjetëvjeçare do të jetë anëtare e BE-së. Së dyti, do të thoshte që transformimi politik dhe ekonomik i Kosovës do të duhej të ishte konform qëllimit, pra aderimit në BE, e jo standardeve personale të këtij apo atij kryeadministratori. Më pastaj, po ashtu do të thoshte që jeta politike në Kosovë do të duhej të dinamizohej në këtë drejtim, me më shumë ekspertizë e me më pak folklor. Së treti, e tërë kjo do të mund t’i ndihmonte si marrëdhënieve ndërnacionale me serbët në Kosovë, ashtu edhe nevojës së hapjes së dialogut me fqinjtë, përfshirë edhe Serbinë. Procesi i Stabilizim -Asociimit, në fakt, do të ishte një format apo kontekst vlerash të njëllojta brenda të cilit mund të komunikohet për çështje praktike.
Dhe, natyrisht, i tërë ky ndryshim rrënjësor i jetës sonë shoqërore, si edhe i jetës së fqinjve tonë, do të lehtësonte që më shpejt e me më pak dhimbje të definohet statusi i Kosovës, me praninë e pashmangshme në këtë proces të partneritetit BE-SHBA.
4.Qasja e Shtajnerit, siç shihet, është e gabueshme. Sipas saj, kryeadministratori do t’i çojë si një lloj favori të tij personal (apo mos t’i çojë si dënim) prijësit e institucioneve kosovare në Selanik dhe pret prej tyre që të rrinë, të përcjellin mbledhjen dhe të kurorëzojnë praninë e tyre me një takim me kryeministrin e Serbisë.
E vërteta është ndryshe: vendet e BE-së janë të interesuara të gjejnë formulën e kyçjes së Kosovës për hir të stabilitetit evropian dhe suksesit të mëtejmë të procesit integrativ evropian. Këtë formulë ata duhet ta gjejnë me njerëzit që kanë legjitimitetin e votës së kosovarëve, pra prania e kosovarëve në këtë Samit rrjedh nga vota e qytetarit e jo favori i Shtajnerit. Dhe, përfundimisht, prania e tyre në këtë samit nuk është për t’u fotografuar me kryeministrin serb, por për të debatuar për një çështje që fondamentalisht përcakton ardhmërinë e Kosovës, të ardhmen e saj evropiane.
5. UNMIK-u është agjenci e dobët udhëtimi për në Selanik. Së paku për këtë pjesë zyrtare të Samitit që u intereson kosovarëve. Po të jenë të interesuar kosovarët të marrin pjesë në këtë samit, duhet t’i blejnë biletat vetë. E , kjo bëhet duke e ndryshuar formën e qasjes ndaj këtij Samiti. Së pari, duke e adresuar pjesëmarrjen si interes kosovar, jo si interes të kryeadministratorit. Institucionet kosovare, Parlamenti dhe Qeveria, duhet që në fillim të javës së ardhshme të fomulojnë letrën e tyre BE-së, e të cilën kërkojnë pjesëmarrje në Samitin e Selanikut. Në këtë letër, ata duhet po ashtu të formulojnë dëshirën e Kosovës për t’u kyçur në proceset integrative duke formuluar njëkohësisht kërkesën që ky Samit të vendos për këtë gjë. Natyrisht, në të do formuluar se Kosova e bën këtë kërkesë pa e definuar statusin e saj përfundimtar, pa e prejudikuar këtë status dhe me bindje se procesi i integrimit të Kosovës në BE do të lehtësojë arritjen e statusit, për ç’gjë janë të pashmangshme ndihma e BE-së dhe SHBA-ve.
Me këtë, kosovarët do të fitojnë dy gjëra themelore. Së pari, ata do të jenë pala e interesuar e jo kryeadministratori. Pjesëmarrja e Kosovës në Selanik nuk ka të bëjë me çështje që duhet t’i përmbushë UNMIK-u, ka të bëjë me çështje që janë interes jetik i Kosovës, dhe që burojnë nga interesat e Kosovës. Së dyti, ata do ta definojnë axhendën e pjesëmarrjes së tyre. Nuk është aq me rëndësi për kosovarët se a do të ketë dorështrëngim mes kryeministrit të Kosovës dhe atij të Serbisë, por me rëndësi është se si do ta trajtojë BE-ja kërkesën kosovare për të hapur procesin e integrimit evropian.
6. Momenti me të vërtetë mund të jetë ai i kthesës. Nëse Bashkimi Evropian në Samitin e vet vendos që të ecën përpara në integrim pa përfshirjen e Kosovës, kjo gjë do t’i kontribuojë edhe më tej jo vetëm izolimit kosovar, por edhe degradimit të jetës së saj politike e ekonomike, duke e bërë edhe më të vështirë gjetjen e rrugëdaljes. Nëse nga ky Samit, nga ana tjetër, lihet anash i tërë regjioni i Ballkanit Perëndimor, kjo gjë vetëm do të thotë se Kosova e degraduar do të jetojë në një ambient regjional të degraduar. Por, nëse merret vendimi për fillimin e procedurave teknike e politike për integrim (duke përfshirë këtu emërtimin e ekipit për studimin e fizibilitetit për Kosovën), i kemi hyrë fillimit të një rruge që do ta transformojë rrënjësisht Kosovën.
Selaniku, në këtë drejtim është pothuaj stacioni i fundit, apo më mirë i parafundit.
Evropa juglindore do të jetë interesante për BE-në pak a shumë vetëm nën kryesinë e Greqisë, si tani, dhe Italisë, në gjysmën e dytë të këtij viti. Pas tyre, në vitin 2004, BE-ja do të konfrontohet me dy çështje madhore: do të funksionojë me 25 anëtarë dhe njëkohësisht do të debatojë e miratojë Kartën e vet kushtetuese. Brenda vitit të ardhshëm, pakkush do të çajë kokën për regjionin tonë.
7. Në tre javët e ardhshme, të muajit qershor do të definohet më shumë për dhe rreth Kosovës se në katër vitet e fundit.

ICG sugjeron një kontratë shoqërore para se të fillojnë bisedimet për statusin

Faton Osmani/ PRISHTINË
Instituti Ndërkombëtar i Krizave (ICG) ka vlerësuar se zgjidhja e statusit final të Kosovës do t’i qartësonte dhe përmirësonte marrëdhëniet jo të mira mes bashkësive etnike që jetojnë këtu. Në raportin e saj të publikuar dje, ICG-ja thekson se Kosova gjendet në një dilemë etnike dhe rekomandon krijimin e një “kontrate shoqërore”, para se të fillojnë bisedimet për statusin përfundimtar të vendit. “Raporti argumenton se caktimi i statusit final në Kosovë do t’i qartësonte dhe do t’i përmirësonte marrëdhëniet ndëretnike. Por, mendoj se para se të fillojnë bisedimet për statusin përfundimtar shumë punë duhet kryer dhe se duhet t’u sigurohet minoriteteve një hapësirë dhe mbrojtje institucionale”, - ka thënë Val Persival, drejtoreshë e projektit për Kosovën e ICG-së. Sipas saj, kjo është shumë e nevojshme, sepse gjatë procesit të diskutimet të statusit final do të trajtohen të gjitha anët e zhvillimeve dhe të gjendjes në Kosovë, dhe është në interes real të politikës së shqiptarëve që t’ju krijojnë një hapësirë institucionale dhe ta integrojnë pakicën serbe. Ndërsa duke folur për idenë e “kontratës shoqërore”, përfaqësuesja e zyrës në Kosovë e kësaj organizate joqeveritare me reputacion në botë, thotë se ajo është një formulë e thjeshtë, por efektive për paqe në shoqëritë multietnike. “Qeveria i pranon dhe i përkrah të drejtat speciale të minoriteteve, ndërsa minoritetet e pranojnë autoritetin e qeverisë”, -shpjegon Persival. Në një konferencë me gazetarë, ajo ka vlerësuar se edhe katër vjet pas vendosjes së misionit të Kombeve të Bashkuara në Kosovë, ende nuk ekziston asnjë element i kësaj kontrate, për të konstatuar se politika e UNMIK-ut për mulitietnicitetin dhe integrimin është jo reale. “Është lehtë të thuhet jemi për shoqëri multietnike dhe për integrim të minoriteteve, dhe kaq. UNMIK-u ka bërë pak në këtë drejtim”. Raporti “Dilema etnike e Kosovës: nevoja për një kontratë shoqërore” thekson se shqiptarët dhe serbët kanë aspirata të ndryshme për ardhmërinë e tyre. “Shqiptarët nuk do të pranojnë asgjë më pak se pavarësia dhe ata besojnë se kjo do të jetë e vetmja garanci për sigurinë e tyre. Serbët vendosmërisht duan të mbesin pjesë e Serbisë, dhe argumentojnë se Kosova e pavarur nuk do t’i mbrojë të drejtat e tyre. Të dy palët kërcënohen me konflikt të ri në qoftë se aspiratat e tyre nuk përmbushen”. ICG-ja thotë se “dilema” është edhe më e keqe pas “dështimit të shumicës shqiptare në respektimin e të drejtave të minoriteteve, dhe me politikën e mjegullt dhe jo tolerante të UNMIK-ut për multietnicitetin dhe integrimin”.
Persival e ICG-së ka thënë se themelimi i “kontratës shoqërore” shmang ndarjen dhe e pranon nevojën për mbrojtjen e minoritetit serb. Ajo ka rekomanduar që para bisedimeve për statusin përfundimtar, UNMIK-u dhe qeveria e Kosovës, duhet të sigurojnë dhe të krijojnë bazën për një kontratë të tillë. Instituti Ndërkombëtar i Krizave gjithashtu thotë se shumica shqiptare duhet të lëvizë nga retorika mbi të drejtat dhe të përkrahë krijimin dhe zbatimin e kësaj kontrate, ndërkohë që edhe Beogradi duhet t’i ndalojë deklaratat ndezëse. ICG thotë po ashtu se bashkësia ndërkombëtare duhet të vazhdojë të shtyjë Beogradin që të luajë rol më konstruktiv. ICG përkrah edhe hapjen e dialogut me Beogradin, sikur thotë për çështje praktike.

Situata në Kosovë tregon se statusi aktual duhet të ndryshohet. Debate e argumente mbi të ardhmen e krahinës

Rexhepi e Daci për gazetën “Guardian”: UNMIK-u po bëhet pengesë për zhvillimin e Kosovës

Eva Kushova
Seanca e posaçme në Kongresin amerikan e ka sjellë problemin e statusit të Kosovës në një stad të ri. Çdo ditë zyrtarë shtetesh, personalitete të njohura e analistë po shprehen hapur e po japin versionet e tyre nëse Kosova duhet të shpallet e pavarur ose të mbetet pjesë e Serbisë. Ndërsa ata që janë pro pavarësisë së Kosovës japin sqarimet dhe analizojnë se çdo të ndodhë nëse nuk veprohet kështu, pjesa anti pavarësisë, thjesht kundërshton deklaratat për pavarësinë. Një gjë është e qartë, se situata në Kosovë është e paralizuar dhe duhet ndryshuar. Kosova mbetet një nga pjesët më të varfra të ish -Jugosllavisë, papunësia është shumë e lartë. Të vetmet vende pune janë në organizatat ndërkombëtare që janë dyndur që pas mbarimit të luftës, ose biznese të vogla, ambulantë që shesin gjithandej. Përsa i përket qeverisjes, Kosova mbetet protektorat i OKB-së, pasi shumicën e kompetencave e ka UNMIK-u. Procesi i bartjes së kompetencave është ende i ngadaltë. Ndërkohë qeveria dhe kuvendi i Kosovës kanë përgjegjësi vetëm për çështje dytësore. Nga ana tjetër, shqiptarët dhe serbët në vend që të miqësoheshin për të krijuar “bashkëjetesën ideale etnike” siç pretendojnë ndërkombëtarët, që pas luftës ka ndodhur krejt e kundërta. Këto etni e urrejnë njëra-tjetrën. Ato janë grumbulluar në zona të veçanta, ku nuk jeton pala tjetër. Një tjetër fakt, që tregon se situata në Kosovë është paralizuar, është dhe largimi i Shtajnerit, kreut më jetëgjatë të UNMIK-ut. Faktikisht kohët e fundit ai kishte krijuar pakënaqësi si tek shqiptarët, ashtu edhe te serbët. Duke folur për gazetën londineze “The Guardian”, kryeministri i Kosovës, Bajram Rexhepi u shpreh: “UNMIK ka qenë i dobishëm dhe i rëndësishëm në fazën e parë, por tashmë ai po bëhet një pengesë për zhvillimin e Kosovës. Ata na kanë dhënë kontrollin e arsimit, të shëndetit, të çështjeve sociale, të kulturës dhe mjedisit- por këto çështje kanë buxhet shumë të vogël. Si mund t’i bëjmë mirë popullit të Kosovës nëse ne nuk do të kemi një rol ekzekutiv në drejtësi, në ekonomi, në çështjet e politikës së jashtme?”, - vazhdon më tej kryeministri i Kosovës. Ndërsa për të njëjtën gazetë, e cila kishte publikuar dje një artikull të gjatë për Kosovën e pasluftës, kryeparlamentari Daci shprehet më ashpër për rolin e UNMIK-ut në vend. "Misioni i Kombeve të Bashkuara do të dëshironte që të qëndronte 200 vjet në Kosovë, sepse funksionarët e tij kanë rroga më të mëdha se të senatorëve amerikanë. Një pastrues i UNMIK-ut fiton pesë herë më shumë nga sa ne paguajmë mësuesit tanë. Një roje e tyre fiton më shumë se një ministër i Kosovës. Dy qeveritë, e UNMIK-ut dhe e Kosovës, nuk mund të jetojnë së bashku. Nëse UNMIK-u nuk i balancon këto shifra menjëherë, zemërimi do të rritet aq shumë saqë e gjithë ajo që është arritur deri tani, mund të shkatërrohet menjëherë”. Pakënaqësi ndaj UNMIK-ut kanë edhe banorët e thjeshtë të Kosovës, qofshin serbë apo shqiptarë. Shqiptarët që përbëjnë maxhorancën thonë se historia e luftës mori fund, por në këto vite të pasluftës mund të bëhej shumë, e në fakt shumë gjëra kanë mbetur në vendnumëro. Edhe serbët ndihen të pasigurt dhe ata për këtë fajësojnë UNMIK-un. Largimi i Shtajnerit nuk është i rastësishëm në këto momente. Thuhet se ai mund të zëvendësohet me një italian, por shumë zëra, veçanërisht nga SHBA po bëjnë presion që në krye të UNMIK-ut të vendoset një amerikan, i cili të jetë më praktik e më i besueshëm për të dyja palët sesa një evropian. Sipas Daniel Server, drejtor i Nismës Ballkanike pranë Institutit Amerikan të Paqes, zgjedhja e një amerikani në krye të UNMIK-ut “do të ishte një sinjal i qartë se kemi për synim të përgatitemi për negociata rreth statusit final”. Ai shton se kjo do të ishte si një kundërbalancë ndaj qëndrimeve të anëtarëve të përhershëm të Këshillit të Sigurimit. “Kinezët dhe rusët ka kohë që kanë arsyet e tyre për të kundërshtuar pavarësinë e Kosovës: kinezët brengosen rreth lëvizjes për pavarësi në Tibet dhe rusët brengosen rreth Çeçenisë”, - thotë Server.
Ndërkohë një deklaratë të hapur për pavarësinë e Kosovës ka bërë the biznesmeni i njohur, Xhorxh Sorros. Ky i fundit ka guxuar që në Beograd, gjatë takimeve me zyrtarë serbë, t’u thotë atyre ta pranojnë pavarësinë e Kosovës. Kjo, në këmbim të integrimit të Serbisë në strukturat evropiane e euroatlantike. Soros tha se Bashkimi Evropian duhet të hapte procesin për zgjidhjen e statusit të Kosovës, që duhet të rezultonte në arritjen e pavarësisë së saj. Ai shtoi se përkundrejt njohjes së një Kosove të pavarur "minoriteteve serbe dhe minoriteteve të tjera, duhet t'u jepen garanci të plota". Deklaratat e tij u hodhën poshtë nga zyrtarët e Beogradit, të cilët këmbëngulin se çështja e së ardhmes së Kosovës i takon OKB-së dhe ajo do të vendoset në interes të Prishtinës e të Beogradit. Aktualisht i vetmi presion që mund t’u bëhet të dyja palëve është të fillojnë bisedimet për statusin. Në varësi të asaj se si do të shkojnë këto biseda mes Prishtinës e Beogradit, do të përcaktohet edhe qëndrimi i ndërkombëtarëve, që duhet të vendosë njëherë e mirë një status që do të stabilizonte këtë krahinë. Një gjë është e sigurt, se shqiptarët e Kosovës nuk duan asgjë përveç pavarësisë. Ndërsa serbët duan të qëndrojnë nën Serbinë. Të dy palët nuk duket se mund gjejnë një gjuhë të përbashkët. Vetëm fuqitë e mëdha mund t’i japin zgjidhje kësaj çështje. Sipas analistëve, sa më shumë të vonohet zgjidhja e statusit, më të rënda do të jenë problemet dhe më i destabilizuar Ballkani.