http://www.korrieri.com/

1939-1940

14/02/2003 14 Shkurt 2003   

12/02/2003

Luftrat tregojne shpirtrat e popujve
Kur kane mbetur fare pak caste nga pushtimi i Frances, shqiptaret e rezistences intensifikojne punen e tyre. Ata i kane mbledhur te gjitha sakrificat dhe perpiqen qe t'i bejne presion fashizmit me te gjitha menyrat. Ne Jugosllavi jane duke u shendoshur trupat, te mbledhura ne tre qendra, qe do te luftojne kunder fashizmit. Ndersa, ne Evrope dhe atje ku fashizmi vetem ka trokitur, ka filluar paniku ndaj luftes. E vetmja Britania duket se nuk terhiqet. Po ashtu Greqia, me ndihmen e aleates se saj strategjike, Britanise eshte duke u pergatitur per luften e madhe. Fashistet kane kaluar ne delir. U shpallin lufte Fuqive te Medha dhe Musolini e Hitleri shfaqen te eksituar ne publik me te gjithe egersine e tyre. Qe shume shpejt tregon se do ta kete nje limit. Nderkohe bota demokratike duket se nuk e perball dot kete armiqesi te fqinjeve te tyre. Eshte koha kur popujt jane mobilizuar per te treguar forcen e tyre. Te gjithe kunder fashizmit dhe duket se e urrejne ate me te gjitha menyrat. Perjashtimin me te madh e ben Britania, qe duket se e ka marre 'seriozisht' luften ndaj fashizmit. E mesuar per gjate historise se saj me luftrat dhe me privacionet qe rrjedhin prej saj, Britania nuk ka frike per pasojat. Rendesine me te madhe e ka liria. Qe eshte standarti me i larte ne jeten e sotme.

Ne frontin e popujve te vegjel, ku perfshihet edhe Shqiperia, perpjekja me e madhe eshte qe te shihet nese do te dalin te fituar nga kjo lufte. Ne nje nga kasaphanat me te medha te njerezimit, duken se llogarite duan shume kohe qe te dalin. E vetmja gje, qe dihet eshte se shpirtrat e popujve te lire, gjithmone do te vendosin per luften. Dhe, vertete, fundi i luftes se Dyte Boterore do te tregonte, se fitorja anoi nga vendet, qe e shpresonin lirine. B.an

Shqiperia i shpall dy here lufte Italise

Strehimi ne Angli ne Hotel "Ritze" i Mbretit dhe deshtimi i Frances

Situata ne Paris behet gjithmone me e pasigurte dhe mbreti mendon shpernguljen e tij te re. Ai mban lidhje te vazhdueshme me qeverine e tij, ndersa i thote asaj se kerkon kryeministrin Kote ne Paris, per te diskutuar per te ardhmen. Nderkohe, qe situata per Francen eshte tragjike. Ajo eshte duke u tmerruar para pushtimit te vendit te saj nga Gjermania. Dhe, vertete, ne 12 qershor, Italia i shpalli lufte Frances dhe Anglise. Ndersa, Shqiperia e vogel i shpall lufte per here te dyte Italise. Mbreti shqiptar duke pare situaten kaotike te Frances mendon te shkoje ne Britanine e Madhe dhe vendoset atje perfundimisht ne daten 22 qershor. Ne Evrope, situata eshte e rende. Franca jashte parashikimit leshon territor, ndersa Anglia eshte duke u bombarduar ne te gjitha menyrat nga fashistet. Gjithsesi, Anglia ben rezistence dhe eshte shembulli i vetem i perpjekjeve te verteta kunder fashizmit. Ne frontin italo-grek, ne territorin shqiptar, trupat fashiste jane gati per te sulmuar

Stamboll, 7 qershor 1940

Madheria e Tij, Mbreti Zog, i dergoi nje telegram kolonel Husein Selmanit ku i thote se:" Kam marre telegramin, qe me derguat me anen e Legates. Vazhdoni, por sic keni vazhduar. Instruksionet do t'ju vijne me leter, me anen e nje personi te posacem. Situata ketu eshte shume e shqetesuar dhe prej Kryeministrit Kota nuk kam marre lajme as telegram dhe as leter qe tash tri dite. E kam kerkuar ne telefon po nuk e kam gjetur. Duket se ka nderruar adresen. Lipset qe sa me pare te niset per France.

Ne, eshte se ja dini adresen e re, telegrafisht me lajmeroni qe te hyje ne kontakt me te, sepse koha nuk prêt. Lipset, sa me pare, qe te vije ketu, ose te kthehet ne Stamboll.

Sic shihet, tani jane dukur shenjat e Italise dhe Mediterana (Mesdheu) nuk eshte aq kollaj per te kaluar me vapor. Kjo sepse vaporet greke nuk udhetojne me per France, pa prekur ne Itali. Keshtuqe vetem per Egjypt, Algjeri e France udhetohet. Kryeministri Kota e ka shume zor kalimin per France dhe Qeveria Greke akoma nuk ka mbaruar bisedimet. Por, sidoqofte udhetimi eshte i veshtire".

Sapa mora raportet e fundit me lajme te reja, dergova Toger Faik Elmazin tek atasheu ushtarak francez, kujton adjutanti. "Ishte teper i nevojshem nje bisedim, mbi gjendjen e rikrijuar ne Shqiperi ku koloneli francez eshte teper i tronditur. Por, nga ana tjeter, i kishte thene te urdheroje kolonel Selmani. Shkuam bashke me kapiten Avni Derallen. Dhe, ai na priti mire por ishte shume i merzitur. Fjala e pare qe me tha ishte se:' Akoma nuk kam marre pergjigjen e telegramit qe dergova. Kjo jep te kuptoje se nuk jane ne Paris. Sepse lufta shkon shume keq per Francen dhe flitet se kaluan ose luftohet ne Sedane dhe i shkuan lotet si nje femije'".

"Une,-thote kolonel Selmani, i thashe- Jo, miku im. Franca nuk okupohet aq kollaj se Gjermania e Franca e njohin mire njeri-tjetrin. Kjo mos t'ju merzise dhe mos harroni qe prane Frances jane edhe Anglo-Sanksonet". Kjo ishte nje kurajo, thote ai-dhe me keto fjale, ne dolem e shkuam, por ishim shume te merzitur.

Stamboll 12 qershor 1940

Ja cfare ka detajuar per kete dite adjutanti. "Lufta anglo-franceze dhe italiane: Sot me 12 Qershor 1940 Italia Fashiste i shpalli lufte Frances dhe Britanise se Madhe dhe menjehere mesyni Korsiken e kufirin francez. Ne kete kohe, Franca lekundi nga sulmet e renda gjermane. Ku e gjeti kete kohe fashizmi. Franca e ndjen veten shume febel (te brishte)para armeve te renda gjermane. Arsyeja eshte se ndjehet vetem, pasi Hollanda e Belgjika u okupuan shpejt gjithashtu. Edhe Britania e madhe akoma nuk eshte ne gjendje qe te derdhe nje armate te madhe ne France dhe sot i gjithe ky rrebesh do te mbetet ne kurrizin e Frances. 'Zoti t'i ndihmoje kunder ketyre diktatoreve'".

Tamam ne kete dite, Atasheu ushtarak francez, i telefonon kolonel Husein Selmanit dhe i thote se: a mundeni te vini pak per te biseduar.

Kolonel Selmani iu pergjigj pozitivisht. Dhe, menjehere shkoi. Francezi po e priste ne kembe dhe ishte "aq I tronditur aq sa nuk dinte se cfare te thoshte", kujton adjutanti. Ai u pergjigj se: " miku im lufta shkon shume keq. Trupat gjermane marshojne neper tokat franceze e persa u perket fortifikimeve ato mbeten krejtesisht jashte perdorimit. Armata gjermane kaloi neper Belgjike dhe pastaj kaluan edhe Sedanin. Ata jane shume me superior nga Franca. Kete rradhe Franca eshte me te vertete shume ne rrezik".

Keshilli Ministror Shqiptar u mblodh ne Legaten Mbreterore Shqiptare ne "Kunt Palace" te Stambollit dhe vendosi perseritjen e deklarimit te luftes kunder Italise fashiste. Ajo ja beri te ditur situaten legates mbreterore shqiptare ne Paris. Nje kopje te shpalljes se luftes Italise Fashiste per se dyti here ja paraqiti edhe Lidhjes se Kombeve ne Gjeneve si dhe Ambasadoreve te Frances dhe te Britanise se Madhe ne Ankara. Gjithashtu edhe Qeverise Turke e Greke, Jugosllave, Egjiptiane e Ambasades se Shteteve te Bashkuara te Amerikes. Megjitheqe, Shqiperia ishte ne lufte me Italine Fashiste, por prape ajo e perseriti kerkesen "meqe tani me Aleatet, nuk kishin ku te zene shkak", thote adjutanti.

Stamboll 15 qershor 1940

Kolonel Selmani dhe Ministri Asaf D'jadjuli se bashku shkuan ne "Dyzem-Biro" (Sherbimi i Sigurimit) turk ne Beyogllu ne Istanbul, ku i priti shefi i zyres kolonel Emin Akyn. Ata me nje miqesi te perzemert menjehere e pyeten mbi situaten franceze se si shkonte. Dhe, ky u pergjegj, kujton adjutanti:

"Franca eshte ne rrezik, sepse nuk kishte qene aspak e pergatitur duke u bazuar ne fortifikimet e saj te rendesishme. Kjo nuk u perdor, sepse armatat gjermane kaluan Sedanin dhe fortifikimet franceze ngelen jashte perdorimit". Pastaj koloneli Emin Akyn shtoi se: "Armata Gjermane kurkundi nuk kane me ate pengese te vitit 1915. Pothuaj se marshojne me pak kundershtime. Franca tani ndodhet ne renie e siper, te pakten lajmet qe kemi deri tani jane keto. Vetem ne eshte ndonje mrekulli dhe te terhiqet ne Afrike. Por, edhe Britania e Madhe akoma nuk ka nje armate te pergatitur. Kjo eshte ne front me Francen dhe po terhiqet nen mbrojtjen franceze".

Ne ju lutem qe t'i bente nje pyetje me telegram ambasades turke ne Paris, mbi gjendjen e Mbretit Zog I, sepse Ambasada e Turqise ishte e lire dhe po ashtu edhe ne dijeni mbi Mbretin, vazhdon adjutanti. "Ne te njejten kohe, ne, ne Legaten tone ne Paris i kishim bere dy telegrame po asnje pergjigje nuk kishim marre. A nuk ndodheshin aty apo i ndalonte censura franceze. Koloneli Emin Akyni, menjehere i beri nje telegram shifer, Atasheut ushtarak turk ne Paris, duke e pyetur mbi gjendjen e Mbretit Zog I. Keto ishin fjalet e fundit dhe pas kesaj ne e falenderuan. Dolem keshtu dhe i lame porosi me na lajmeruar ne legaten tone".

Stamboll, 15 qershor 1940

Sa u kthyem ne Legate, vazhdon adjutanti- aty gjetem nje telegram prej Milto Nockes, ku na lajmeronte se Mbreti Zog me gjithe Familje e Suite ndodhej ne Boudou. Dukej se do te nisej per Angli. Fare mire ky telegram disi na qetesoi.

Sipas fletoreve, Franca pothuaj se ka mbaruar, tashme po sa doli nje fletore e posacme, qe thoshte se: "Parisi u lirua". Shihet se Qeveria Franceze ka nderhyre per armepushim prane Gjermanise. Franca lufton ne Dunkerke dhe vende te tjera, vetem per t'u dhene kohe barkimit te ushtrise Britanike per te kaluar La Manshin per Angli. Por, armata gjermane po i bombardon rende me aeroplane e duke i demtuar ne mase te gjere. Vazhdonin shpresat per nje rezistence po nuk qe e mundur, vazhdon adjutanti.

Me poshte vazhdohet: Flitet se Qeveria Franceze me nje pjese te madhe te ushtrise do te terhiqet ne Afrike, Algjeri, Marok dhe luften do ta vazhdoje deri ne fund. Por, aviacioni shume superior gjerman nuk i dha ate mundesi per t'u terhequr. Nje pjese e madhe e ushtrise franceze u dorezua dhe eshte shenuar nje panik i madh ne te gjithe Francen.

Gjendja pershkruhet keshtu: Franca ka mbaruar, Britaniket perpiqen te shpetojne forcat e tyre qe ndodhen nen zjarrin gjerman ne brigjet e La Manshit, Djepe Kale; Italia okupoi Korsiken dhe Nisen dhe po marshon per Tulone.

Nje lajm tjeter se Franca po dorezohet eshte se Gjermanise me disa kushte per kete marreveshje i ka shkuar Mareshali Peten. Ai ka ikur prej Spanje ne France dhe ka filluar bisedimet me gjermanet.

"Me daten 16 qershor 1940, kujton adjutanti-ne oren 10 te mengjesit, na vjen kolonel Emin Akyni, shef i zyres sekrete turke, me telegramin ne dore, qe ka marre nga Atasheu ushtarak turk ne Paris. Duke qeshur na thote: "Mbreti Zog me gjithe familjen e suiten jane nisur per ne Angli. Por, sa te mberrijne do ju telegrafojne dhe eshte fare mire".

E falenderuam perzemersisht per gjestin miqesor e fisnik te tij. E ndaluam per nje pije te vogel. Pas kesaj erdhen dhe ministrat e Qeverise dhe e prezantuam me te gjithe. Pasi ju lexuam telegramin, Kryetari Parlamentit Hiqmet Delvina u ngrit dhe me nje menyre krejt vllaznore falenderoi Qeverine Turke me Kryetarin e Republikes ne krye burrin e madh e heroin turk Ismet Inonue: Qe na del sot perkrah para botes mbare etj... dhe falenderoi kolonelin mik Emin Akynin.

Me poshte adjutanti vazhdon :Pasi shkoi kolonel Emin Akyni, filluam te bisedojme mbi Francen. Kjo ishte edhe per ne shqiptaret, nje fatkeqesi e madhe. Fatkeqesia ishte se Franca na kishte njohur dhe sa patem hyre ne veprime me te. E tani na mbetej qe te shihnim Britanine e Madhe se akoma Amerika ndihej pa ze. Patjeter, ajo do te hynte ne lufte kunder Gjermanise po he per he mbetej vetem Anglia.

"Ne bisedimet qe u filluan ne Keshillin Ministror mbi situaten tone duhet thene se me nje ane qe Italia hyri ne lufte me Francen dhe Britanine e Madhe na gezoi; por renia e Frances na demoralizoi se per ne he per he ishte nje humbje e madhe. Gjithsesi,-thote adjutanti- akoma kemi nje shprese se francezet qe ndodhen jashte Frances si ne Siri, Algjeri, Marok dhe Senegal e Indi-Kine, nuk kane per ta njohur armepushimin me Gjermanine. Ata do te vazhdojne luften se bashku me Britanine e Madhe. Dhe, natyrisht edhe Shtetet e Bashkuara te Amerikes shpejt do te jene ne lufte kunder Gjermanise. Keshtuqe, luften qind per qind anglo-saksonet e kane te fituar".

Me 22 Qershor 1940, ne oren 10 te mengjesit, na telefonoi kolonel Emin Akyni ku na thote se Mbreti Zog bashke me familjen dhe suiten mberriti fare mire ne Londer. Ai ishte instaluar ne Hotel "Ritze" ne London. Me telegrafoi per kete pune Atasheu ushtarak turk ne Londer. Ku e falenderuam dhe e ftuam qe te vije ne Legate, meqe do te jepej nje kokteil per kete lajm gazmor.

Ministri, i akredituar prane Republikes Turke, Asaf D'jadjuli menjehere ne Legaten Mbreterore Shqiptare vuri Flamurin Kombetar dhe ju telefonoi gjithe ministrave dhe kolonise shqiptare ne Stamboll. Duke derdhur lajmin se Madheria e Tij Mbreti Zog arriti fare mire ne Britanine e Madhe Londer. Ky gezim do te festohej ne Legaten Mbreterore.

Menjehere erdhen te gjithe ministrat dhe po ashtu edhe Mehmet Konica e gjithe te tjeret. Po ashtu u grumbullua kolonia burra e gra, brenda e jashte Legates. Ku u zhvillua nje ceremony aq madheshtore sa nuk pershkruhet. Kjo duke hedhur valle e tjera dhe ku moren pjese edhe te gjithe miqte turq.

Ministri Asaf D'jadjuli, ne emrin e kolonise shqiptare, i parashtroi nje telegram urimesh Madherise Tij Mbretit Zog I duke i vene ne dukje se e gjithe kolonia eshte e mbledhur ne Legaten Mbreterore duke festuar per shendetin e lumturine e Madherise Suaj.

Kryetari i Parlamentit Hiqmet Delvina, ne emrin e Qeverise, i parashtroi nje telegram me urime.

Stamboll 23 qershor 1940

Madheria e Tij Mbreti Zog I i dergon ne kete date Ministrit Asaf D'jadjulin telegramin sic po e shenojme ketu poshte, cileson adjutanti:

"Excellences tij D'jadjulit ne Legaten Mbreterore Shqiptare Stamboll. Teper i ndjeshem per sentimentet patriotike te gjithe juve dhe kolonise shqiptare qe tregojne vullnetin e gatshem per lirine e tyre.

Te gjithe shqiptaret duhet te jene te sigurte se une, do t'i bej te gjitha per clirimin e Atdheut, shume te dashur. Kam besim absolut ne te gjithe juve dhe ne kolonine shqiptare ne Turqi, se do te mbushe misionin e saj historik, ne token Hospitalier Turke, duke ndihmuar effortet tona per qellimin e shenjte. Falenderime te gjithe kompatrioteve tane dhe juve".

London Ric Hotel 23 Qershor 1940 ZOG I.

Lartmadheria e Tij, Mbreti Zog I i dergoi Qeverise Shqiptare ne Stamboll, pergjigjen e telegramit duke i falenderuar per urimet e mira qe i parashtronte dhe shtonte se me nje person te posacem do te dergonte gjithe udhezimet. Tani per tani, duhet qe ata te vazhdonin ne programin e pare. Me pas, pyeti per Kryeministrin Kota se nuk dinte asgje per ta. Mbreti prej nje jave e kerkonte adresen e tashme dhe mundesisht edhe telefonin.

Ministri Asaf D'jadjuli, dergoi e shtypi me mijera kopje te telegramit te Mbretit Zog dhe ua dergoi te gjithave fletoreve si edhe kolonise shqiptare. Ate, gjithashtu ua derguam edhe grupeve ne Jugosllavi e Greqi. Ndersa, Ministri D'jadjuli ne fletoret turke falenderonte edhe miqte turq, qe moren pjese bashke me vellezerit e tyre shqiptare ne legaten mbreterore shqiptare ne ceremonine qe u zhvillua.

Ne kete menyre, me dergimin e kopjeve te telegramit Mbretit, Grupeve ne Jugosllavi e Greqi po ju duhej qe te qendronin gjithmone te gatshem e me moral te larte.

"Se, sot, kujton adjutanti, per telegramin- Aleatet e Medhenj tonet jane ne lufte kunder Fashizmit e lufta eshte e fituar qind per qind prej aleatesh. Koha pritet dite ne dite qe te marrim pjese ne veprimtarine perbri aleateve, se anglo-francezet tani kane edhe Ameriken per se shpejti perbri tyre".

Gjermania ka filluar bombardimet me nje furi te madhe ne Londer dhe ne te gjithe vendet britanike saqe aeroplanet gjermane bejne mjaft deme. Por, anglezet aspak nuk tuten, e jane te sigurte ne fitoren e tyre.

Disa Armata Franceze, qe jane te vendosura ne Siri, Algjeri, Marok, Senegal merren vesh dhe bejne te njohur se as kembesoria dhe as marina nuk i jane dorezuar Gjermanise. Por, do te luftojne se bashku me britaniket kunder Gjermanise, deri ne fitoren qe jane krejt te sigurte. Se rezervat gjermane brenda nje viti vijne duke rene, kurse anglo-sanksionet shtohen ne mase te larte".



Ne kete leterkembim te Zogut me autoritetet e larta ceke, Cekosllavakia shprehet me nota korteziale dhe vlereson marredheniet e te dy vendeve. Nga pala ceke vleresohet roli i mbretit per lirine e popullit te tij dhe puna, qe eshte duke bere ai, ne kete kohe te veshtire per t'i kthyer lirine atdheut. Nga ana tjeter, Mbreti shqiptar e vlereson shume kete sens te qeverise ceke dhe i uron fat, ne kete bote shume te trazuar. Por, eshte prag lufte dhe te dy autoritetet e larta te dy vendeve e kuptojne se nuk kane se cfare te thone me shume

Fait a Londres le 8 Aout 1949

Mon cher et tres grand Ami,



J'ai ete tres touché des felicitations que Votre Majeste a bien voulu m'adresser pour ma personne et pour le people Tchecoslovaque. Je regretted de ne pouvoir les lui faire connaitre qu'ulterieurement. A la suite de l'aide politique que le Gouvernement de Sa Majeste Britannique vient de nous apporter la nation Tchecoslavaque est certes ecore plus inebranlable dans sa foi a la victire des Allies et en la liberation de tous les peoples.

Je suis tres sensible a ce que Votre Majeste veut bien associer mes efforts politiques a ceux des peoples de l'Europe sud-orientale et reconnaitre que la politique de l'Europe centrale prechant toujours l'harmonie avec celle de l'Europe sud-orientale que nous avons poursuivie a Prague, peut seule garantir la paix et l'heureuse existence des petits Etats. Je suis convaincu que tous les peoples qui desirent sincerement la liberte la reconquerront et joueront dans histoire le role qui leur incombe. Je suis d'autant plus convaincu que l'Albanie retrouvera sa liberte et sa place d'une nation independente sur la Peninsule Balkanique que l'usurpateur de sa Liberte n'a pu trover que des mensonges pour justifier le crime odieux qu'il a commis envers la fiere nation albanais en 1939.

A mon tour, je prie Votre Majeste, de vouloir bien agremer mes plus sinceres de meilleur avenir et de prosperite pour le vaillant people albanais ainsi que mes meilleurs voeux de bonheur personel pour son Roi.

Je saisis cette occasion pour Vous reiterer, mon Cher et tres grand Ami, l'expression de mon profound respect.

Dr.Edouard Benes

A Sa Majeste ZOG Ier Rou des Albanais,

Londres.

Cher et Grand Ami. Son Excellence Dr.Edouard Benes, President de la Republique Tchecoslavaque.

A l'occasion de la fete nationale Tchecoslovaque je me fais un grand plaisir de Vous envoyer mes plus sinceres felicitations. Le glorieux people Tchecoslovaque se voit encore une fois oblige de feter sa fete nacionale sous des conditions tragiques et douleureuses.

Mois non seulement il continue sa grande resistence, mais encore plus il donne l'exemple aux nations opprimees sur le chemin qu'il faut suivre pour regagner le liberte de l'Europe.

Je suis sur que tous les Albanais, quie souffrent et luttent pour les memes ideaux de justice, s'unissent a moi pour former les voeux les plus sinceres pour ce people et pour le bonheur personel de son grand chef qui encore une fois le conduira a l'independence.

Veuillez agreer Cher et Grand Ami, l'expression de ma grande et inalterable amitie.

ZOG I

Stamboll 18 gusht 1940

Per kete date adjutanti kujton se: Grupet, se bashku ne Jugosllavi, na dergojne nje raport urgjent me anen e Ambasades Turke ne Beograd. Ku na lajmerojme me siguri se tani lajmetaret u kthyen prej qendrave tona ne Shqiperi dhe deklarojne:

"Ushtria italiane eshte renduar kunder Greqise ne kete vije: Belisht, Voskopoje, Vaskop, Selenice, Borove, Vithkuq, Klisyre, Delvine, Permet si edhe nje Brigade Milice nen komanden e Hazis Camit ne Delvine.

Kapiten Gani Ohri, komandant i nje batarie mali, u urdherua urgjent per t'u nisur per Korce, me batarin e tij 65/27 dhe eshte caktuar ne Grupin e Artilerise 6 ne perkrahjen e batalionit te Ndrec Prenges ne Vaskope.

Toger Ahmet Cami, qe ishte lene per sigurimin e materialeve ne Librazhd, me nje kompani u urdherua per te kaluar ne Belisht ne dispozicion te Major Fuat Dibres, me gjithe materialet e punimeve.

Tani eshte krejt e qarte se Italia eshte vene ne shkallezim mesymje kunder Greqise, por edhe Greqia eshte ne dijeni. Edhe ajo po pergatitet ne thellesirat e kufirit te saj me shpejtesine me te madhe. Jane diktuar punime ne Veri-Perendim te Follorines e Gramos e Pindes. Gjithashtu vertetohet se ka edhe trupa, qe jane qenderzuar ne keto vende sipas italianeve".

Te gjitha qendrat ne Shqiperi, sipas fjaleve te adjutantit- si komandantet e batalioneve ne afersirat e kufirit grek, si edhe kreshniket dhe Mesuesit e Rinia, kerkojne me shpejtesi udhezime se koha me nuk prêt: Kjo eshte dite ne dite lufta italo-greke. Kjo anon nga ana e italianeve se flitet haptas, per mesymjen kunder Greqise. Dhe, se batalionet shqiptare diten qe ushtria italiane ka per te mesyer Greqine, keta do t'i bijne ushtrise italiane. Dhe ka dy menyra: a te bashkohen me ushtrine greke, a do te terhiqen neper male. Dhe, lipim sa me shpejt udhezime.

Versace Diber Valjeva

Mustafa Gjinishi Akif Lleshi N/kolonel Kucuk Ullagaj

Shaban Tirana Shaqir Dema Major Murat Basha

Kadri Vasili Gani Serdari Kapiten Hamza Drini

Hasan Reci Haxhi Lleshi Kapter Shyqyri Baftiari

Abedin Cici Himce Kaba Kapter Abdulla Ymeri

Versace 14 Gusht 1940 Diber 14 Gusht 1940 Valjev 14 Gusht 1940

Kete raport shkurtimisht e teper rezervat ja parashtruam Madherise se Tij Mbretit Zog I ne Londer, duke kerkuar se si duhet te veprojme, thote adjutanti.

Stamboll 18 gusht 1940

Madheria e Tij Mbreti Zog i dergoi nje telegram kolonel Husein Selmanit ne pergjigjen e raportit si po e shenojme.

"Kolonel Husein Selmanit Stamboll; Kam marre raportet. Te gjitha i kuptova qellimet qe parashtroni, pritni instruksone me leter. Me Kryeministrin Kota, a jeni ne kontakt, adresen e tij ma dergoni telegrafisht.

Ric Hotel Londer 18 Gusht 1940 ZOG I

Kolonel Husein Selmani menjehere i parashtroi Madherise se Tij Mbretit Zog pergjigjen e telegramit: "Madherise Tij Mbretit Zog, Rice Hotel London.

Kryeministri Kota, eshte ne Hotel Britani, Athine, jemi ne kontakt. Asafi sot u nis per Ankara sipas urdherit dhe ne lidhje me raportin e fundit jemi ne pritje te udhezimeve, respekt".

Stamboll 18 Gusht 1940 Husein Selmani

Per kete dite adjutanti vazhdon me tej: Qeveria Britanike, Madherise Tij Mbretit Zog I, i ka lene ne dispozicion Ministrin Fuqiplote qe ishte ne Shqiperi Sir Andreu Ryan si edhe Gjeneral Jocelyn Percy per te gjitha lehtesirat. Fatkeqesisht e gjithe perpjekja e Mbretit Zog per t'u njohur Qeveria Shqiptare ne mergim, prej Britanise se Madhe dhe te pranohemi si Aleate, akoma kjo nuk eshte arritur. Mbase, kjo eshte edhe ajo qe e pengon Mbretin Zog ne dhenien e udhezimeve mbi veprimet tona te pergatitura kunder ushtrise italiane. Por, kuptohet qe mund te jete edhe ndonje pengim grek.

Mbreti Zog I, me nje kujdes te imte, po ndjek e shikon ngjarjet qe po zhvillohen. Duket haptas se Italia do te mesyje Greqine, ndaj edhe Kryeministri Kota, ne Athine gjithnje eshte ne bisedime me Kryeministrin Grek Metaksain. Deri me sot asnje perfundim nuk eshte perfunduar ne nje marreveshje. Kjo na le "te dyshojme mbi qendrimin grek se ku do te dale me keto vonesa, e koha nuk prêt".

"Greqia pretendon, shkruan Hysein Selmani-dhe ka filluar nje mobilizim gjoja te fshehte, por agjentet gjermane e italiane i gjurmojne vend ne vend. Greqia tani eshte e sigurte se Britania e Madhe eshte ne lufte me Italine dhe thuhet se kane hyre ne Greqi, nje sasi e madhe organizatoresh britanike te veshur ne robe civile. Mjaft materiale lufte, e kane gati ne brigjet e Volosit e gjithkund per ta shkarkuar ne Greqi. Po sidoqofte Fllota Detare dhe ajo ajrore britanike ne Mesdhe eshte shume me superiore se e Italise. Saqe, nuk e lejon ne asnje menyre ne afersirat e ujrave greke. Dhe, kjo tani ja rriti hunden Greqise qe nuk merrej nje vendim me Kryeministrin tone Koco Koten".

Tani, ne keto koherat e fundit, flitet se edhe nje pjese e aviacionit Britanik i eshte dhene Greqise e shume pilote grek sterviten ne Krete, mbi keto makina.



Stamboll 7 shtator 1940

Ministri yne Asaf D'jadjuli u kthye i kenaqur nga Ankaraja, sepse Kryetari i Republikes Shkelqesia e Tij Ismet Inonue, e ka pranuar menjehere si edhe me nje vemendje i ka degjuar te gjithe sa i ka parashtruar mbi gjendjen ne Shqiperi, gjithashtu edhe per qendrimin e Mbretit Zog ne Britanine e Madhe dhe po ashtu edhe levizjet italiane perreth kufirit grek.

Presidenti Inonue, i tha Ministrit tone Asaf D'jadjulit: "Zotni Minister, sic ju kam thene edhe me pare, Turqia kurre nuk ka per te munguar ne perkrahjen e Shqiperise, kur ishim ne Yallove. Une, Mbretit Zog I, i propozova qe te rrinte ketu, se vendi me i pershtatshem per Mbretin eshte Turqia. Por, me kete ndryshim te madh qe solli atmosfera, beri shume mire qe sot ndodhet ne Britanine e Madhe. Pse edhe nese do te ishte ketu, ne keto rrethana lipsej te shkonte ne Angli, se aty zgjidhet cdo gje. I gjithe celesi i politikes aty zgjidhet.

Kam urdheruar Ambasadorin Turk, ne Angli, Dr.Tofik Ruzhdium, qe te jete ne kontakt te ngushte me Madherine e Tij Mbretin Zog I. Dhe kam lajme te mira. Presidenti shtoi se Turqia ne cdo rrethane do ta perkrahe Shqiperine dhe tezen e saj. Jo vetem se kemi interesat tona por Turqia nuk harron kurre sakrificat e gjakut, qe kane derdhur shqiptaret ne interesin turk. E, pra, per cdo ngjarje te jeni te lidhur me Qeverine Turke. Persa i perket Italise per okupimin e Greqise, sot nuk eshte me ajo kohe, sikur Shqiperia ishte krejtesisht e izoluar. Po, sot Italia eshte ne lufte me Britanine e Madhe dhe okupimi i Greqise nuk eshte i kollajshem. Madje, aspak se Flota Detare dhe ajo ajrore Britanike ne Mediterrane eshte shume me superiore se ajo e Italise. Por, mendja e madhe e Musolinit nuk ka per te menduar gjate e do ta mesyje, por pa fitime dhe me nje humbje tjeter per Italine.

Nuk kuptoj gje,- tha Presidenti Inonue- se c'eshte arsyeja e Greqise, tani qe nuk merret vesh me ju, qe ne rast te nje sulmi italiane qe edhe forcat shqiptare te bashkohen me greket. Po, si aleate, dhe kryeministri juaj ne Athine me Metaksain akoma nuk ka arritur asgje. E c'kupton cfare pretendimesh kane, por ketu eshte edhe faji i anglezeve e greket si gjithmone duan te perfitojne nga rastet. Persa i perket pakicave greke ne Shqiperi, se nuk ka tjeter arsye.

Greqia ka filluar tani te beje nje mobilizim. Por, jane britaniket qe po interesohen ne mbrojtjen e Greqise. Ata kane marre masa te medhaja e nuk do te lejojne qe Greqia te okupohet nga ushtria italiane, por sidoqofte duhet edhe ju te jeni te pergatitur brenda dhe merrni kontakte me britaniket. E, sic thoni, mos mungoni qe me greket te arrini te nje marreveshje miqesore te sinqerte dhe aleate ne luften eventuale kunder Italise qe eshte armiku i perbashket".

Me keto fjale, me shume perzemersi, Ministri yne Asaf D'jadjuli mori leje e doli. Ai shkoi direkt tek Kryeministri Turk Shyqri Saraxhollu.

Kryeministri Turk Shyqri Saraxhollu, e priti shume mire Ministrin tone D'jadjulin dhe ne bisedimet e vuri ne dijeni mbi gjithe problemet, qe i takonin ceshtjes shqiptare. Kryeministri turk, sipas doreshkrimit te adjutantit, i degjoi me nje interesim te vecante dhe i tha: "Sic ju ka spjeguar Presidenti, ne i ndjekim me nje vemendje te madhe ceshtjet shqiptare dhe ku flitet se Italia ka vendosur te mesyje Greqine. Kjo mund te jete po sot per Italine kunder Greqise. Kjo eshte teper vone, se Flota detare dhe ajrore britanike ne Mesdhe, nuk ka per te lejuar italianet qe te perparojne asnje hap.

Vetem se ju duhet me Greqine te merreni vesh, qe ne rastin e mesymjes italiane kunder Greqise te jeni aleate e te luftoni krah per krah me grekerit kunder Italise, qe eshte armik i perbashket. Ju thoni se forcat tuaja deri diku jane te gatshme ne Shqiperi qe keshtu te nderlidhi qysh tani me nje program te rregullt me grekerit. Qe ato batalionet tuaja rreth kufirit grek, qe ndodhen ne rradhet e ushtrise italiane, po ashtu bandat brenda te jene te pergatitura ne programin se si duhet te veprojne ne kohen e duhur dhe si te nderlidhen me ushtrine greke. Ose edhe nje komande e juaja, qe ne ate kohe do te ndodhet ne Greqi.

Edhe, Kryeministri Kota ne Athine akoma nuk ka bere asnje marreveshje ne bisedimet me Kryeministrin Grek Metaksain. Kjo u shkaktua nga situata e re, qe Italia i shpalli lufte Britanise se Madhe dhe Frances e qe tani grekerit rezervohen ne bisedimet".

Ministri D'jadjuli ju pergjigj: "Po, per sa i perket te shkuarit te Kryeministrit Shqiptar Kotes ne Athine, kjo ka qene me thirrjen qe ju be prej Kryeministrit Grek Metaksait per nje bisedim ne interesat e te dy shteteve. Dhe, Kryeministri Kota, me urdherin e Mbretit Zog, u ndalua ne Athine, po ne ate kohe nuk ishte ne gjendje se Italia nuk i kishte deklaruar lufte Britanise se Madhe, e kjo e pengoi Kryeministrin Kota. Dhe pa vajtur ne France e gjithnje jane ne bisedime, po pa asnje perfundim. Po mire, ku eshte arsyeja greke qe nuk perfundojne? A i kane deklaruar gje Kryeministrit Kota? Se qysh duan a vetem si shkak frikesimi. E, pra sot, greket nuk kane frike prej italianeve. Po, ketu prape jane fajet angleze se po te duan anglezet kjo realizohet menjehere".

"Nuk ka tjeter arsye,- tha Kryeministri Turk Saraxholu, -vetem se tani greket e ndjejne veten te siguruar, e te forte. Prej kesaj mendojne te perfitojne mbi interesat e tyre. Nuk jam krejt i sigurt ne kete lajm, por grekerit jane te cuditshem kur e gjejne tjetrin ne ndonje zor. Keshtu, i nxjerrin pengesa, por juve ju duhet te arrini me nje marreveshje leale mundesisht me greket. Sepse, ne, sic ju kemi gjithnje, po ashtu ua ka perseritur dhe Kryetari i Republikes Ismet Inonue, jemi te vendosur per perkrahjen e Shqiperise ne te gjitha fazat, po te na jepet rasti".

Me keto fjale u ndane. Ministri Asaf D'jadjuli u kthye ne Stamboll teper i kenaqur. Tekstualisht, keto ja ka parashtruar Keshillit Ministror shqiptar, ku u vendos te perpiloje nje raport mbi te gjitha, per t'ja parashtruar Madherise se Tij Mbretit Zog, ne Londer. Kuptohet, keto, bashke me lajmet e reja te marrura nga Shqiperia.

Leterkembimi me Churchill

Dhe letrat e tjere derguar personaliteteve

Sulmi ndaj Greqise

Nga territori i Shqiperise, ashtu si dihej prej shume kohesh, Italia ne 28 tetor te vitit 1940 ka mesyre Greqine ne shkalle te gjere. Qeveria ne mergim i dergon telegram kryeministrit grek Metaksait duke e siguruar per miqesine e saj. Nderkohe luftetaret shqiptare organizohen qe te perballojne sulmin dhe te ndihmojne greket. Jane bere 5000 veta, qe presin qe te futen ne Selanik dhe qe andej nen drejtimin e Adjutantit Hysen Selmani t'i binden urdhrave te autoriteteve greke kunder fashizmit. Por, greket hezitojne dhe bashke me ta edhe anglezet. Te dyja vendet zyrtarisht, ende nuk e njohin qeverine ne mergim te shqiptareve, ndersa jane futur ne lufte kunder Italise. Vete Mbreti i ben nje thirrje popullit shqiptar, qe jeton ne Shqiperi, kunder fashizmit dhe mundesise per t'u larguar nga propoganda e fashizmit

11/02/2003

Kujtimet, qe vine nga e panjohura
Per cdo dite, ne memuaret e kohes se Mbretit Zog, te percjella nga adjutanti i tij, sillen ne evidence ngjarje dhe personazhe, qe koha duket se i kishte fshehur. Ne numrin e sotem flitet per dy njerez 'gati pa ze', qe duken se jane gati qe te luftojne dhe te kryejne nje mision per Shqiprine. Kadri Rustemi dhe Myslim Tushi jane dy personazhet e reja, qe lakohen ne kujtime dhe qe jane nisur me mision nga mbreti i tyre ne drejtim te Shqiperise. Edhe ata, si shume ushtarake jane ne Jugosllavi, dhe presin qe te ndihmoje Shqiperine me cdo mundesi. Ne morine e gjerave, qe mund te njihen nga keto kujtime, mbetet nje gje e mire. Sepse sillen ne jete dhe figura gati te panjohura, qe kane bere dicka per Atdheun. Ne kete kujtime nuk mund te marresh vesh ndonje gje te madhe per misionin e tyre ne Shqiperi. Por e vecanta eshte se historia na tregon ne kete rast se ate nuk e bejne vetem te "Te medhenjte".

Eshte kjo arsyeja, qe mbreti di te llogarise edhe se kush jane mbeshtetesit e tij te vertete. Ka mundur qe t'i provoje te gjithe ne 7 prill 1939 dhe tashme rrethi i tij nuk eshte aq i madh sa dukej dikur. Ne grupin e ketyre njerezve, bejne pjese edhe dy oficeret, qe jane te bindur per cdo mision, qe i jep Zogu.

Historia e tyre ngjan 'e vogel', me ate qe ka lidhje me ditet e pushtimit te Frances dhe vendeve te tjera. Ndersa shpresa qe fillon nga pune si misioni i tyre eshte e madhe. Ajo jep garancite e verteta te suksesit te luftes, gjera te cilat jane te nevojshme per kohen. Kjo eshte nje nga arsyet qe ne po permendim ketu, dy njerez 'te panjohur', ne kujtimet e mbretit. Ne kete episod, puna e tyre i bashkohet punes se vazhdueshme, qe jane duke bere te gjithe emigrantet e luftes ne Jugosllavi, per Shqiperine.

Eshte ende viti 1940 dhe monarkistet shpresojne. Shprese, qe ka filluar te zbehet me kalimin e kohes, me kalvarin e madh, qe hoqen ne kurrizin e tyre legalistet. B.an

Veprimet diplomatike te Shqiperise

Mbreti Zog dergon emisare sekret ne Shqiperi, per te pare situaten

Ndersa, ka ardhur pranvera e vitit 1940, per te gjithe eshte e qarte se Gjermania do te sulmoje dy Fuqite e Medha te Evropes: Angli dhe France. Eshte koha kur Greqia dhe Jugosllavia e presin me ore sulmin ndaj vendit te tyre. Kjo eshte edhe koha e pershtatshme, kur mbreti shqiptar eshte duke pare per fushen e re te veprimtarise se tij. Kryeministri grek Metaksai i afrohet qeverise shqiptare per bisedime. Vazhdojne dezertimet ne mase ne ushtrine shqiptare. Mbreti u ben te qarte, qe ata nuk duhet qe te largohen, sepse u duhet qe te pergatiten per te ardhmen. Nderkohe, italianet internojne shume shqiptare ne Itali. Gjermania, me date 1 Qershor 1940, me nje shpejtesi e furi te madhe mesyn Hollanden, Belgjiken, Luksemburgun dhe Francen. Lufta behet shume e ashper, ku ushtria gjermane okupoi krejtesisht Hollanden dhe nje pjese te Belgjikes. Zogu adreson ne Shqiperi dy misionare te tij Kadri Rustemin dhe Myslim Tushin per te vepruar dhe per te infiltruar aty. Nga interesi per kete mision shikohet interesi tek te dy ushtaraket. Per here te pare, jepen letra origjinale te Zogut, kushtuar njerezve te tij, ne kete serial

Stamboll 10 mars 1940

Kryeministrit Kota i erdhi pergjigja prej Kryeministrit Grek Metaksait. Ky e lajmeronte se do te ishte teper e nevojshme, qe te behej nje bisedim ne interesa te dy shteteve, qe lidheshin me ngjarjet e perbashketa. Me fjaline "Ju pres ne Athine", perfundonte letra.

"Ky lajm, na gezoi se tepermi. Kjo na dha te kuptojme qe tani erdhi koha per nje marreveshje me Greqine. Mund qe te bisedohej per nje aleance reciproke ne mes te Greqise e Shqiperise dhe kete prisnim po te shikonim se Italia nuk do te shkonte shume gjate pa e mesyer Greqine", kujton adjutanti.

Kryeministri Kota, me nje menyre krejt sekret, i parashtroi Mbretit Zog pergjigjen e Kryeministrit Grek Metaksai. Ai shfaqi nje keshille: "vetem se mos te bjere ne veshin e italianeve". Dhe priste instruksione para se te nisej per Athine. Pergjigjen e Kryeministrit Metaksai, nuk e vuri ne bisedim ne Keshillin Ministror Kryeministri Kota. "Kjo ishte nje gje shume sekrete dhe pervec meje dhe Asaf D'jadjulit askush nuk e dinte. Gjithsesi, nisja natyrisht ishte e ditur. Po jo kjo e Metaksait", thote adjutanti.



Stamboll 12 mars 1940

Per kete dite adjutanti kujton se:" Majori Murat Basha dergon nje raport urgjent nga Jugosllavia ku thote se: Lajmetaret u kthyen nga misioni i ngarkuar brenda ne Shqiperi te cilet deklarojne: Prape sot kane kaluar kufirin ne Struge vende te tjera 2 oficere e 16 n/oficere dhe 83 ushtare. Gjithsej jane 101 vete. Ata na deklarojne se do te arratisen te gjithe dhe se nuk rrijne ne sherbimin Italian. Ne ate dite jane arratisur shume oficere e ushtare ne kufirin grek, por Greqia nga frika italiane i ka internuar te gjithe neper ishujt e saj. Italianet, kane filluar prape te internojne me shumice dhe i dergojne ne Itali. Prej ketyre shumica jane profesore e mesues dhe kreshnike. Por menjehere kemi derguar lajmetaret, qe ne asnje menyre nuk duhet te arratisen oficeret dhe ushtaret, po te qendrojne ne vendet ku jane caktuar. Deri sa do te marrin udhezimet e veprimtarise se tyre. Kjo na demton, sepse interesi eshte te jene brenda personeli ne kohen e duhur. Gjithashtu kemi folur edhe mbi moshapjen e alarmit, para kohes, se keto internime na feblojne (dobesojne). Pas kesaj, lajmetaret u derguan menjehere me plot hafishe.

Toger Jusuf Alushi, nga Kukesi, ishte komandant i kompanise dyte te batalionit Tarabosh, eshte arratisur prej Tepelene. Ai cili deklaron se gjithe ushtria shqiptare eshte gati te arratiset vetem se prêt urdher prej kendej Ata njekohesisht presin udhezime qe ne rast qe Italia ka per te mesyer Greqine, keta te fundit do i bijne ushtrise italiane dhe do te bashkohen me ushtrine aleate greke kunder armikut te perbashket. E tani italianet nuk kane besim ne ushtrine shqiptare. Ata kane filluar te terhiqen prapa vijave te tyre se kane nje lajm se ushtria shqiptare ne rast te nje lufte italo-greke, keto do vihen perbri ushtrise greke tamam ne kohen e mesymjes.

Ne ushtrine italiane ka filluar nje grindje ne mes tyre, dhe ndihet nje demoralizim i madh me fashizmin. Ne rast te nje lufte te forte, qe mund te beje Greqia, keta jane gati te hedhin armet se nuk pajtohen aspak oficeret e karrieres me ato te fashizmit, se ato jane si te dehur, dhe shihem perdite ngjarje ne mes tyre.

Te gjitha qendrat ne Jugosllavi, jane ngarkuar per te ndaluar arratisjen e oficereve dhe ushtareve nga vendet ku ndodhen te sistemuar . Prandaj, menjehere jane marre masat e shpejta duke derguar me mijera hafishe qe te shperndahen ne qendrat dhe neper oficeret e profesoret. Sic do ta shihni, ku po ju dergojme nje kopje edhe lajmetaret jane porositur qe te marrin kontakt me shume persona te caktuar":

Shpallja:

VËLLAZËR SHQIPTARË

Ora e clirimit nuk eshte akoma. Mos demtohi para kohes, mos i jepni shkas arratisjeve, burgimeve, internimeve etj. Italia fashiste do te dermohet. Skllaveruesit e popujve, fashistet zullumqare shpejt do japin hesap.

Shqiperia do te jete varri i fashizmit dhe epopeja e Vlores do te perseritet. Zaptuesit e vendit tone do te flaken ne det perfundimisht, ndertesa e genjeshtert qe fashizmi musolinian e ka ngrehur si vegla do shemben. Tradhetaret do t'a paguajne me koke tradhetine e tyre.

Pra, he per he, rrini te qete. Mos i jepni asnje shkak demtimeve se per se shpejti do ju lajmerojme oren e arritjes per te cliruar Atdheun, per te qene te gjithe te bashkuar e te organizuar ne detyren e shenjte qe shpejt do na kerkoje.

"Rrofte Shqiperia", "Rrofte Mbreti".

Duhet te keni durim, se cdo gje o levizje para kohe shkakton humbjen e fitores, e per kete ju keshillojme urtesi e durim. Mos i jepni ne asnje menyre mosbesimit qe t'ju shperndajne.

Versace Diber Valjava

Mustafa Gjinishi Akif Lleshi N/kolonel Kucuk Ullagaj

Hasan Reci Jusuf Selmani Major Murat Basha

Abedin Cici Himce Kaba Kapiten Shyqri Baftijari

Shaban Tirana Haxhi Lleshi Kapiten Hamza Drini

Keto ishin Kryetaret e Qendrave ne Jugosllavi, qe ishin shume aktive. Ata i kane kryer sherbimet me plot sakrifica e ndershmeri, vazhdon adjutanti.

Stamboll 20 mars 1940

Mbreti Zog, ne kete dite, i dergoi nje leter udhezimi kolonel Husein Selmanit, sic po e shenojme:

"I dashuri kolonel. Raportet qe me dergonit me date 7 Mars 1940 si tuajat, po ashtu pjeset e Grupeve ne Jugosllavi i lexova me shume verejtje. Ato me kane bere pershtypjen me te madhe. Ju faleminderit per te gjitha veprimet aktive.

Derisa te piqemi se bashku, veproni sic jeni duke vepruar. Ka qene nje veper shume e madhe ajo e sigurimit te ndihmave, te elementit ne Jugosllavi, te gjitha grupeve ne veprim, e sidomos atyre ne Jugosllavi. Ju komunikoj: Kam ndjekur veprimet tuaja me verejtje, pra veprat patriotike e sakrificat ne zor te madh, qe ju i perballoni e jeni te gatshem kohe ne kohe ne krye te detyre. Keto me japin shpresa te medhaja.

Jemi duke bere cmos per rregullimin e gjendjes ne te cilen ndodhemi, ku shpresojme se casti i volitshem qe presim s'ka per te vonuar shume. Ne kemi ndermend per t'ju permbledhur ne vendin e qellimeve qe po ndjekim.

Pra, durimi, urtesia, patriotizmi juaj me jep shpresat se ne ate cast,te na jepet mundesia per te hyre ne radhet e Aleateve. Nuk kane per te ndodhur kurre akte te papelqyeshem. Jam teper i kenaqur nga durimi e patriotizmi juaj, te cilat jane te njohura prej nesh. Per se shpejti shpresoj t'ju jap udhezime te tjera me kete rast ju dergoj pershendetjet e mia te perzemerta", citon letren adjutanti.

Chaeteau Mery Paris 16 Mars 1940 ZOG I

Menjehere mesazhin e Madherise se Tij Mbretit Zog I ua komunikuam te gjitheve qendrave ne Jugosllavi dhe e fotokopjuam tekstualisht, kujton adjutanti.

Grupet ne Jugosllavi, mesazhin e Madherise se Tij, e priten me nje entuziazem te papershkruar ku na shkruajne se nuk na shkaktojne gje as vuajtjet as lodhjet, po jemi gjithmone te gatshem ne urdherat e shkelqyera te Prijsit Tone Gjenial e Shpetimtar i Kombit, Zogut I Mbretit te Shqiptareve. "Rrofte Mbreti" e "Rrofte Shqiperia", nenshkrimet.

Versace Diber Valjevo

Mustafa Gjinishi Akif Lleshi N/kolonel Kucuk Ullagaje

Hasan Reci Gani Serdari Major Murat Basha

Shaban Tirana Shaqir Dema Kapiten Hamza Drini

Abedin Cici Haxhi Lleshi Kapiten Shyqyri Bahtijari

Stamboll 10 maj 1940

Lartmadheria e Tij Mbreti Zog I i dergon nje leter udhezimesh kolonel Husein Selmanit, te cilen po e shenojme ketu:

"I dashuri kolonel. Me kenaqesi lexova raportet tuaja te dates 6 Prill 1940. Jam teper i kenaqur ne aktivitetin tuaj te palodhur e me cilesira te larta.

Per se shpejti do ju jap udhezimet me anen e njeriut te posacem, qe do te dergoj atje. Bashke me te kam per t'ju derguar edhe programin e organizimit. Mos harroni se cdo gje duhet te mbahet e fshehte, pa ra ne sy te askujt e ne urtesi.

Me te gjithe shoket tane, sic ju kam thene, te shkoni mire dhe gjithnje te vazhdoni marredheniet me oficeret e te tjeret ne Jugosllavi dhe ne viset e tjera, ne te cilet kam besim absolut se do te mbushin misionin e tyre historik. Te cileve nje sasi te hollash sipas listes suaj ua kam derguar me anen e Bankes, ku shpresoj t'i kene marre.Kryeministrit Kotes, do t'i shkruaj e ju gjithmone vazhdoni qe te diskutoni me Koten. Jam dakord qe organizimin ta vazhdoni brenda ketij programi. Ju dergoj te falat e mia te perzemerta juve dhe te gjitheve, si oficereve e grupeve te tjera.

Paris Cheateau Mery 6 Maj 1940 ZOG I



"Sa lexova letren e Mbretit, menjehere shkova tek Kryeministri Kota, kujton adjutanti. Koco Kota po sa me dha doren me tha:

'Oh sa mire keni bere qe erdhet. Tani porsa mora nje leter prej Mbretit. Ja po jua lexoj'". Une i thashe: "Po edhe une mora nje leter. Me leje t'ua lexoj une. Me teper per kete erdha". Si lexuam te dyja letrat pame se ajo e Kryeministrit kishte detaje me teper. Kuptohet, qe ajo kishte edhe pjesen e te shkuarit ne Greqi. Pas kesaj, biseduam mbi gjendjen ne Shqiperi, sipas raporteve qe na kishin ardhur nga Jugosllavia. Pasi u studjua ne imtesi e gjithe gjendja ne Shqiperi, mbetem dakort per t'i parashtruar menjehere ne hollesi Mbretit ne Paris nje raport mbi ngjarjet e fundit. Kjo meqe gjendja paraqitej shume keq dhe kuptohet edhe per t'i kerkuar instruksionet. Ne rast se Italia mesyn Greqine, qe kjo duket krejt e sakte. "Vetem se pritet dita. Po ashtu ne bisedimet me Kryeministrin Grek Metaksain ishte keshilluar se deri kur duhet me ju hap mbi gjendjen tone ne Shqiperi", kujton adjutanti.

I telefonuam Ministrit tone Asaf D'jadjulit dhe menjehere erdhi, ku u bisedua mbi nje program bisedimi, ne mes te Kryeministrit Kota e Kryeministrit Metaksait. Kjo u vendos qe ne rast se ka formen e sinqerte per nje marreveshje te drejte, te bisedohet edhe mbi veprimet tona kunder Italise, ne kohen e nje mesymje te saj kunder Greqise. Dhe, ne qofte se bisedimet behen jo te sinqerta e pa ndonje shprese aleance, ashtu sikur rezervohet ai, ashtu edhe te rezervohet edhe Kryeministri Kota", vazhdon adjutanti.



Stamboll 13 maj 1940

Kolonel Husein Selmani, mori nje leter nga Legata Mbreterore Shqiptare ne Paris, nga Charge D'Afaire Milto Nocka me te cilen ai i komunikon nje urdher te Mbretit Zog i sic po shenohet: 'I ndershmi Zotni Kolonel sipas urdhrave te Lartmadherise Tij Mbretit Sovranit tone August dhe konformisht me interesat tona kombetare jeni te lutur te hyni ne kontakt te ngushte me personin qe sjell kete leter. T'i jepni te gjitha informatat pa rezerve qe keni dhe qe do te merrni nga Atdheu'.

"Sic do t'ju shkruaj dhe Mbreti vete, jeni te lutur me ju komunikuar sa me pare kapiteneve Kadri Rustemit dhe Myslim Tushit qe ndodhen ne Jugosllavi se urdheri i Sovranit eshte qe keta zoteri duhet ta plotesojne pikerisht dhe teresisht instruksionet qe kane per te marre prej nje personi, qe do te paraqitet me nje leter te drejtuar prej Legates sone ne Paris. Njekohesisht, kapitenet ne fjale, do te porositen qe misioni i tyre do te mbetet krejt sekret d.m.th. pa u marre vesh prej asnje personi. Gjithashtu dhe kontakti juaj me pruresin e kesaj letre do te mbahet krejt i fshehte dhe sekret. Por, vetem Mbreti do te vihet ne korent mbi keto veprime me nje raport te vecante dhe rezervat.

Pranoni, ju lutem, Zotni kolonel pershendetjet e mia me te perzemerta me nderime te vecanta.

I ngarkuari me pune te Mbreteris Shqiptare

Ne France, Charge d'Affair, Milto Nocka

Paris 9 Maj 1940

Kolonel Husein Selmani menjehere urdheroi kapitenet Kadri Rustemin dhe Myslim Tushin, qe ishin ne Tuzlla 'Nicolla Pasic Ulica-112', ne Jugosllavi. Ai ka vene ne dijeni mbi misionin e ngarkuar dhe i porositi si kujton per ate kohe:

Menjehere, te vihi ne dispozicion te personit qe ka per t'ju sjelle nje leter nga Legatat Mbreterore Shqiptare ne Paris. Dhe, me plot bindje e cdo sakrifice, do te zbatoni pike per pike direktivat qe permban letra dhe deshirat e personit qe do te bashkepunoni me te.

Duhet ta kuptoni se ky mision qe u eshte besuar juve ka nje rendesi te vecante qe lidh interesat e larta te Atdheut. Pra, duke ju njohur mire zotesine dhe karakterin tuaj ju dha ky besim me bindje se do ta kryeni me shkelqim e burreri. Misioni juaj si edhe emri i personit qe do t'ju sjelle letren e do te jete ne bashkepunim me ju duhet te mbahet ne fshehtesine me te madhe. Mos te bjere ne vesh te askujt, por te mbahet teper sekret.

Duke ju uruar plotesimin e kesaj detyre me plot sukses e burreri, ju pershendes vellazerisht. Dhe, por sa te merrni kete leter me lajmeroni.

Zoterive tyre kapiten Kadri Rustemi e Myslim Tushit

Tuzlla Nicolla Pasic, Ulica Nr.112, Jugosllavia.

Koloneli

Husein Selmani

Kapitenet Kadri Rustemi dhe Myslim Tushi menjehere u pergjigjen letres se derguar si po kopjohet ketu poshte, vazhdon adjutanti:

"I nderuari Zotni Kolonel, urdherat qe Zoteria juaj na derguat me daten 13 Maj 1940 sot i morem. I kemi kuptuar hollesisht te gjitha porosite qe na urdheroni. Jemi teper mirenjohes e ju falemindereit per besimin e larte, qe formoni kundrejt personave tane, ne misionin aq me rendesi qe na ngarkoni ne ne besim.

Ju sigurojme, i ndershmi komandant, se me cdo sakrifice e mundim kemi per te plotesuar detyren me se miri ne te gjitha sa na urdheroni. Dhe ju sigurojme qe te keni besimin e plote, se prej nesh, as me e vogla shenje nuk ka per t'u diktuar prej askujt.

Jemi gati, ne pritjen e personit, me letren sic na urdheroni per t'ju vene ne dispozicion. Menjehere, ne kemi per te ndjekur pikerisht, sa te na urdherohet me plot bindje se sipas urdherave te Zoterise Suaj. "Rrofte Mbreti".



Tuzlla 18 Maj 1940

Nicolla Pasic, Jugosllavi

Kapiten Kapiten

Kadri Rustemi Myslim Tushi

Menjehere kolonel Husein Selmani vuri ne dijeni Legaten Mbreterore ne Paris, Charge d'Affairin Milto Nocken, duke i derguar dhe kopjet e letrave te dy kapiteneve.

"Gjithashtu, kujton ai,- edhe takimin e pare qe une pata me personin qe me solli letren. Ku ai vuri ne dispozicion toger Faik Elmazin, qe per cdo nevoje ta konfirmoje mbi te gjitha sa kemi prej raporteve qe na vijne per cdo jave. Dhe kur ka ndonje gje me me rendesi vete edhe vete e bisedoj me to, ne te gjitha".

"Kam biseduar dhe studjuar nje organizim mjaft me rendesi. Por, ky i ka propozuar komandes se atjeshme per aprovime. Kjo me te vertete eshte krejt e nevojshme dhe ne na lehteson shume mbi gjithe veprimet tona. Po, natyrisht kjo nuk mund te behet pa rene ne sy te Qeverise Jugosllave.

Miku, deri tani, eshte teper i kenaqur. E kam patur dy here per darke, natyrisht se pervec kapiten Avni Derralles e toger Faik Elmazit askush nuk e dine. Kam dashur qe te ve ne dijeni Asafin, po pres po si ta gjykoni se as turqit nuk jane ne dijeni mbi kete punim. Por, kjo ka pak kohe, lipset te shihni ne komanden atje, mbi propozimin qe ky ka bere.

Stamboll 25 maj 1940

Madheria e Tij, Mbreti Zog i I, i dergoi nje udhezim kolonel Husein Selmanit te cilin ky i fundit e ka shenuar tekstualisht:

"I dashur kolonel. Per se shpejti nje personalitet ka per t'ju dorezuar nje leter te drejtuar prej Legates sone ketu ne Paris. Gjithe informatat qe do te keni ose qe do te merrni pas kesaj prej Atdheut ketij personi keni per t'ja transmetuar menjehere dhe pa rezerve.

Me te marre kete leter keni per te urdheruar pa vonese dy kapitenet Kadri Rustemin dhe Myslim Tushin qe te konfirmohen pikerisht e plotesisht letren, qe ju drejtoi Legata jone e Parisit, me anen e nje personi.

Keta Zoterinj jane te ngarkuar me misionin qe te kalojne kufirin dhe te hyjne ne Shqiperi per te marre informata te cdo lloji. Lehtesirat e rastit dhe instruksionet precise kane per t'ju dhene prej personit te siperpermendur, qe ju dorezon letren e legates.

Njekohesisht do urdheroni kapitenet ne fjale se misioni i tyre duket te mbetet krejt i fshehte, d.m.th. pervec jush dhe te interesuarve askush nuk duhet te vihet ne korent.

Per interesat e larta te Atdheut, duam te besojme dhe deshirojme, se kete pune me rendesi qe po ju ngarkohet kane per ta kryer me sukses te plote dhe zgjuaresi te vecante. Ne rast se keta dy persona qe keni caktuar nuk jane te afte per te kryer kete mision te larte, na lajmeroni dhe njekohesisht caktoni dy persona te tjere per t'i zevendesuar.

Pritni, i dashuri kolonel, pershendetjet dhe miqesine time te perzemert".

Paris - 19 Maj 1940 ZOG I

Pak me vone ishte vete kolonel Husein Selmani, bashke me lajmet e reja, qe kishin mberritur prej Atdheut me anen e grupeve ne Jugosllavi, qe i parashtroj nje raport te gjere me te gjitha detajet qe po u zhvillonin ne Shqiperi, Madherise se Tij Mbretit Zog I. Ai ja parashtroi kete ne nje menyre krejt rezervate.

Vecanerisht, persa u perket, dy kapiteneve Kadri Rustemit dhe Myslim Tushit: "Keta jane oficera shume te afte te karrieres dhe besnike. Bashke, i parashtrova edhe urdherin qe ju dhashe dhe pergjigjet qe me dergonin kapitenet. Ashtu, sic ja pata derguar me pare Legates tone ne Paris".

Gjithashtu, i bera nje parashtrim mbi nje bisedim qe pata me personin qe me solli letren prej Legates tone ne Paris. Ky propozim qe me beri me duket se eshte shume ne favorin tone. Ky ia ka parashtruar komandes vete dhe "i kame lene ne dispozicion toger Faik Elmazin", thote adjutanti.

Stamboll 24 maj 1940

Ja cfare kujton per kete dite adjutanti: Kryeministri Koco Kota, sot me daten 24 Maj 1940, u nis per France ku sipas urdherit te Mbretit Zog I do te ndalohet per disa dite ne Athine Greqi. Ky do te kete nje takim me Kryeministrin Grek Metaksain. Pasi te mbaroje punimet ne Athine do te niset per France. Por, ne lidhje me bisedimet me Qeverine Greke, do te jete ne lidhje telefonike me Mbretin Zog ne Paris, si edhe per udhezime.

Kryeministri Mbreteror Shqiptar Koco Kota, me kete rast, beri nje mbledhje te Keshillit Ministror para se te nisej ne oren 10 te mengjezit po te kesaj date ne Legaten Mbreterore Shqiptare Kunt Palace te Stambollit. Ai i komunikoi nisjen per Paris, sipas urdherit te Mbretit. Por, me pare, do te ndalohej ne Athine per disa dite, ku edhe do te na telefononte.

"U bisedua mbi Qeverine qe do te mbetej ne Stamboll derisa te vendoset ne Paris me Mbretin. U bisedua se ku eshte me teper interesi qe te qendroje Qeveria ne France apo ne Turqi?!"

Me poshte kryeministri tha: "Ne eshte se do te vendoset per ne Paris, atje do te zejme nje vend bashke me Legaten dhe ne menjehere do t'ju dergojme vizat dhe shpenzimet. Sa per te zevendesuar Keshillin Ministror, deri sa une te kthehem, do te jete Kryetari Parlamentit Hiqmet Delvina. Por, nese eshte se Qeveria do te rrije ketu ne Turqi atehere une do te kthehem menjehere ketu. Shpresoj edhe Mbreti Zog I se kemi mbledhjen e Kongresit Kombetar prej kolonive. Gjithsesi do t'ju mbaje ne korent".

Keto ishin porosite e Kryeministrit Kota, diten e fundit, qe po nisej me date 24 Maj 1940 ne oren 16 pasdite. Ne oren 16 pasdite, te dates 24 Maj 1940, Kryeministri Shqiptar Koco Kota u percoll prej Qeverise, Mehmet Konices dhe nje pjese te kryetareve te kolonise shqiptare ne Stamboll deri ne stacionin Sekreci, te Shemendiferit. Ku aty shoqerohej deri ne Athine prej nje nenpunesi te Legates Greke deri ne Athine. Ne oren 16.30 treni u nis direkt per Athine e kjo ishte pershendetja e fundit e Kryeministrit Koco Kota, patriot e burre zakonesh. Ministri i akredituar ne Republiken Turke Asaf D'jadjuli, me nje shifer lajmeroi Madherine e Tij Mbretin Zog I mbi nisjen e Kryeministrit Kota, per Athine, e France.

Me daten 27 Maj 1940, Kryeministri Koco Kota, me nje telegram, lajmeronte Ministrin Asaf D'jadjulin, qe te vinte ne dijeni shoket se kishte arritur mire:

"Jam ketu ne Athine ne Hotel 'Britain'. Po nuk di se sa kam per te qendruar?! Jam rregullisht ne kontakt me Mbretin Zog I ne Paris, si dhe me Legaten". Pastaj me poshte shtonte se "ne eshte nevoja per ardhjen e kolonel Selmanit, ai duhet te vij. Po me pare do t'i udhezoj Mbretit prej Parisi" .

Ministri Asaf D'jadjuli, menjehere i vuri ne dijeni te gjithe Ministrat mbi telegramin e Kryeministrit. Ne kete dite, vecanerisht Ministri D'jadjuli dhe kolonel Selmani, paten nje bisedim te gjere mbi kete parulle te Kryeministrit Kota.

"Ata duket qe jane ne marreveshje te nje aleance me Kryeministrin Metaksait. Eshte kjo qe lipset, qe Selmani duhej te ishte atje per organizimin e fuqive shqiptare", thuhet ne kujtime.

Stamboll 1 qershor 1940

Gjermania, me date 1 Qershor 1940, me nje shpejtesi e furi te madhe mesyu Hollanden dhe Belgjiken e Luksemburgun e Francen. Lufta behet shume e ashper ku ushtria gjermane okupoi krejtesisht Hollanden dhe nje pjese te Belgjikes. Ata marshojne me nje shpejtesi kunder Frances dhe sic vertetohet, armet gjermane ne aviacion e motorra jane shume me superiore se te Frances.

Ne kete moment, kolonel Husein Selmani, heroi i kujtimeve tona, ishte duke e biseduar me Atasheun ushtarak francez ne Stamboll, mbi organizimin e legjioneve shqiptare si dhe mbi disa baza te informative ne kufirin shqiptaro-jugosllav. Komanda franceze e kishte pelqyer dhe pranuar propozimin qe i ishte bere. Se bashku me Atasheun ushtarak francez kolonel Husein Selmanin, po bisedonte nese do te vinte autorizimi nga Parisi, si do te behej per t'a vene menjehere ne zbatim.

Kjo pune kolonel Husein Selmanin, e gezoi se tepermi. Po vetem se priste autorizimin e Madherise se Tij Mbretit Zog I. I njejti raport i ishte parashtruar me gjithe nje pasqyre qe perfshinte nje division ushtaresh shqiptare, si edhe 4 qendra te lira ne kufirin jugosllavo-shqiptar. Natyrisht parashikohej edhe shpenzimi i transportimeve te personelit te nje pjese nga Shqiperia, Jugosllavia, Turqia me qender ne Siri. Ishte dhe nje pjese e madhe nga kolonia shqiptare e Turqise, oficere e ushtare. Ky raport ishte i nenshkruar edhe prej kolonel Selmanit dhe prej Atasheut ushtarak francez si ai i Mbretit Zog, po ashtu ai i komandes Franceze.

Me daten 3 qershor 1940, kolonel Husein Selmani me kapiten Avni Dorallen e Toger Faik Elmazin shkuan tek Atasheu Ushtarak francez sic e kishin lene per te biseduar mbi formimin e kuadrove te divizionit shqiptar. Do te flitej, po ashtu, edhe mbi qendrat rreth kufirit shqiptaro-jugosllav, si dhe autorizimin e komandes.

Ja c'kujton per kete dite adjutanti:" Perfaqesuesi Francez kishte ardhur. Por, po e shohim se ishte aq i merzitur dhe i tronditur, qe as qe mundet me dhene asnje pergjigje". Kolonel Selmani kujton, fjalet qe i tha francezit: "C'eshte kolonel? Nuk ju shoh mire. Keni ndonje lajm jo te favorshem?"

Ai ju pergjigj kolonel Selmanit:"Oh, miku im. Franca po mbaron. Lufta shkon shume keq, sepse armet gjermane si ne ajer dhe motorize, jane shume me superiore se ato te Frances. Me mire t'i leme bisedimet sot se nuk jam aspak mire". Ne kete menyre e lame bisedimin per nje dite tjeter. Por, nuk mungova dhe i drejtova nje telegram shifer Mbretit ne Paris, ne Legaten tone.

Pushtimi i Frances dhe mbreti Zog

Udhetimi i monarkut drejt Anglise

******************************

Mbreti Zog percjell ne Paris me shqetesim gjendjen e rende te Frances. Per kete arsye, ai kerkon me insistim ne Stamboll, kryeministrin e tij Koco Koten. Qe nuk i pergjigjet prej tre ditesh. Eshte 7 qershori i vitit 1940, kur vjen koha e sulmit ndaj Frances nga ana e Italise dhe Gjermanise. Konsulli ushtarak francez ka kohe qe ka kerkuar bashkepunim ne Stamboll dhe do te bisedoje me perfaqesuesit shqiptare. Duket se francezet nuk e perballojne dot luften. Nderkohe qe kane filluar bisedimet e fshehta per nje armepushim, mes Frances dhe Gjermanise. Kjo e fundit ka filluar bombardimet me nje furi te madhe ne Londer dhe gjithe vendet britanike. Dhe, ne te vertete, aeroplanet gjermane bejne mjaft deme ne Londer. "Por anglezet aspak nuk tuten, e jane te sigurte ne fitoren e tyre", thote adjutanti. Bashke me ta, ne Arike ka filluar lufta dhe me disa Armata Franceze. Ata luftojne bashke ne Siri, Algjeri, Marok, Senegal. Ushtria italiane eshte perforcuar kunder Greqise ne Shqiperi ne kete vije: Belisht, Voskopoje, Vaskop, Selenice, Borove, Vithkuq, Kelcyre, Delvine, Permet si edhe nje Brigade milicesh nen komanden e Hazis Camit ne Delvine

KORRIERI - 17/01/2003

Zogu I: Si do te mbroja Shqiperine ne 7 prill te vitit 1939

Ndersa, afrohen javet e fundit te dimrit, agresioni i Italise eshte i qarte. Ka ardhur koha, qe monarku shqiptar te marre ne evidence mbrojtjen e vendit te tij. Ndertimi i struktures se mbrojtjes ndaj agresionit fashist i besohet kryekomandantit te ushtrise gjeneral Xhemal Aranitasi dhe gjeneralit Gustaq Mirdaic. Por, Shqiperia ka municione vetem per gjashte dite zjarr, nje sasi qe e ben fatkeqe cdo shtet sovran. Eshte nje potencial prej "25 mije armesh e 60 mitraloza te djegun, shumica te mbetura qe nga Lufta e Pare Boterore", thote Mbreti Zog. Keto jane te mjaftueshme vetem per 6 dite zjarr. Per kete arsye Shqiperia i kerkon arme Greqise. Nderkohe, deshton nje atentat ndaj Zogut dhe agjenti italian Giro perzihet nga Shqiperia

Shqetesime ne Shqipni nga Italia fashiste e aleate

Nderkaq Italia Fashiste filloi te veproje qartazi ne dem te situates shqiptare, sa qe agjentet fashiste e sidomos Giro, qe po sillej poshte e nalte neper Shqipni filloi duke dredhur (shperndare) te holla e duke komplotuar kundra qetesise se vendit. Ky per me teper mundohej te bleje njerezit e t'i bente vegla qorre te Italise Fashiste.

Ky agjent Giro, qe qarkullonte gjithandej, ishte i ndjekur kemba-kembes prej Qeverise Mbretnore Shqiptare. Kjo e fundit ishte ne dijeni te plote mbi te gjitha veprimet e tij, sa qe perfaqesues prej paresive te Shqipnise kishin ardhur edhe tek Mbreti Zog, duke i shpjeguar te gjitha per sa u kishte propozuar Giroi. Si edhe menyrat e tij duke u dhene e premtuar te holla, por sa i perkiste qetesise se vendit, Qeveria nuk kishte as me te voglin dyshim se ai e demtonte fare mire qetesine e vendit. Per kete nuk i jepte asnje rendesi propagandave te Giros, dhe behej krejtesisht pa rene ne sy, por populli pothuajse e dinin te gjithe per te.

Mbreti Zog, e kuptonte fare mire situaten, si edhe rreziqet qe na sillen. Per kete u perpoq qe t'u mbushte mendjen Shteteve Fqinje: Jugosllavise e Greqise, e bile dhe Turqise per qellimet e Nazi-fashizmit. Ai propozoi per nje marreveshje te sinqerte ballkanike me mbrojte interesat e njejta te Ballkanit, por nuk u realizua nga keta Shtetet Fqinje. Keto te fundit, per me teper nga frika dhe pasigurimi, dukej se i shtynte te struken e mos te bejne ze.

Shtetet e Medhaja si Britanija e Madhe, Franca dhe Amerika nuk po interesohen me per Shtetet e Vogla, dhe kjo u pa mire ne Austri, e cila ishte nje anetare e Lidhjes se Kombeve. Po ashtu u zhduk pa me te voglin bisedim apo fjale Cekosllovakia, pasi ishte garantuar me pare nga Britania e Madhe, Franca dhe Rusia. Keto i terhoqen garancite, dhe prandaj vendet u okupuan pa fare kundershtimi. Kjo tregon se shtetet e vogla mbeten ne meshire te Perendise.

Mbreti Zog, duke i pare te gjitha keto, dhe faktin qe cdo tentative qe beri prane Shteteve Fqinje, nuk paten ndonje rezultat, pra per te mundur ta evitonte kete rrezik qe po na thurej, mendoi qe te beje nje vizite ne Rome, e ne kete menyre qe te bisedonte drejt per se drejti vete me Musolinin. Me ane te kesaj menyre synonte ti bente te qarte "aleates" se sjelljet e Italise Fashiste kunder Shqiperise se vogel, mike e aleate, nuk jane te hijshme e burrerore. Prandaj duhej te hiqte dore. Me kete rruge kishte shprese se do te gjendej mundesia, qe te arrije te rregulloje gjendjen. Keshtu pati vendose te shkoje ne Rome.

Kur po pergatitej per te bere demarshin e vizites ne Rome, u informua me saktesi se cdo hap qe do te behej me Musolinin, nuk do te ndryshoje programin e vet qe ishte vendosur nga Nazi-fashizmi, se Musolini ka per ta garantuar Mbretin Zog e bile dhe Hitleri, per indipendencen shqiptare e Dinastine Zogiste, dhe per nje Shqipni te madhe etnike si dhe mjaft kredira, por po te pranoheshin konditat fashiste.

Kur Mbreti Zog u informua ne kete menyre, atehere perseri kishte qellim qe te bente kete vizite ne Itali, se keto kushte ne asnje menyre prej Mbretit Zog ishin te pabisedueshme e jo te pranueshme. Por, keshtu u ndalua dhe ky mendim dhe kjo ishte e vertete, lajmi qe mori se Musolinit i ishte rritur hunda duke konstatuar se nuk ka asnje kundershtim nga Shtetet e Medhaja, sepse ata rrinin ne gjume. Edhe kjo shprese u pre, mbetemi ne ndonje ndryshim kohe tek Zoti i Madh se si mund shpike kundra ketyre diktatoreve te gabuar.



Ashpersimet me Italine fashiste haptazi

Qeveria Shqiptare sic kemi pershkruar, ishte prej shume kohesh me pare ne dijeni per sa agjentet fashiste zhvillonin ne Shqiperi, e sidomos te Giros, e te propagandave qe ai zhvillonte ne dem te qetesise se vendit e ne favor te Fashizmit. Por, duke mos dashur me i dhene dhe aq rendesi kesaj ngjarjeje, per arsye se Italia Fashiste i ishte rritur hunda, nuk iu dha ajo ngjyre serioze.

Por veprimet e ketij agjenti te pa skrupullt qe shperndante djathtas e majtas te holla fashiste, mberriti ne nje dendesi te padurueshme, dhe me daten 12 shkurt 1939 paten kulm te hapur. Edhe ne kete, Qeveria nuk kishte se si te heshtte me, Gjiro ishte bere si nje spec pervelues qe nuk kujdesohej se ne c'goje hynte.

E ne te vertete, lajmi se, Murat Kaloshi me disa te tjere, se jane thirrur prej Gjiros ne shtepine e Jak Kocit, dhe se, u ka propozuar per te vrare Mbretin Zog, mik e aleat i Italise, dhe per te filluar menjehere kryengritjet ne vendet me me rendesi te Shqiperise dhe me qender Tiranen, e plus kesaj duke dhene shuma te mjaftueshme te hollash, plasi si nje bombe me daten e siperme: 12 shkurt 1939.

Por, menjehere ne ate nate, Murat Kaloshi dhe bashke me Miftar Kaloshin, po sa dolen nga mbledhja ne shtepine e Jak Kocit u drejtuan per Pallat, dhe kerkuan Kolonel Husein Selmanin, ku i deklaruan se: "duam me pa urgjent Mbretin Zog". Megjithese ishte teper vone, kolonel Husein Selmani, ja parashtroje Mbretit Zog, se Murat e Miftar Kaloshi deshironin me ju parashtruar dicka urgjente, Mbreti i pranoi menjehere. Por sa u paraqiten tek Mbreti, Murat Kaloshi i paraqiti Mbretit Zog 5000 napolona duke i deklaruar se ua kishte dhene Gjiro, per te vrare Mbretin Zog. Mbreti qeshi dhe ju tha: "ju merrni parate dhe u befshin mire. Mos besoni fare nder keto propaganda, se Qeveria ka marre masat kunder Gjiros e te tjereve. Po ju rrini te qete." Keta i parashtruan te gjitha se sa u ishte propozuar ketyre, dhe te tjereve ne ate mbledhje, dhe dolen, ku i percolli kolonel Husein Selmani deri tek porta, dhe ju dha nje oficer per t'i shoqeruar deri tek shtepite e tyre.

Mbreti Zog, po sa dolen keta, thirri kryeministrin Koco Koten, dhe e urdheroi qe te nxirrej jashte Shtetit ky agjent i rrezikshem. Por dhe me teper urdheroi qe t'i bente nje proteste Italise, per keto sjellje aspak leale dhe burrerore. E i shpjegoje per sa kishte deklaruar Murat Kaloshi me te kusheririn Miftar Kaloshin.

Protesta shqiptare ju drejtua Qeverise se Romes menjehere. Pas kesaj, Gjiro qe perzene dhe Jak Koci, qe arrestuar, por nuk kishte dale ne gjyq per te mos shkaktuar shqetesime, e u nxorr jashte shtetit. Per me teper, Qeveria nuk beri asnje komunikate, por populli e kuptoi menjehere situaten.

Situata u pa menjehere se po behej kritike e te gjitha shenjat ishin te aferme per nje sulm ushtarak, qe do te merrte Ducja, kunder Shqiperise. Tani ndodhemi ne nje kohe krejt te turbullt dhe cdo hap qe behet jane premtime e lloj lloj garancishe. Por, nuk heq dore nga interesat e pa themelta qe Italia kerkonte prej aleates se saj.

Mbreti Zog, perpiqet me cdo menyre qe te munde te evitoje keto rrenje te erreta e te rrezikshme me rrugen e diplomacise e te miqesise. Por njekohesisht urdheron edhe per t'u pergatitur brenda mundesirave. Ne kete date, 14 shkurt 1939, mblodhi kryesine e Tij ne Pallat, Kryeministrin Koco Koten, Ministrin e Puneve te Brendshme Musa Juken, Komandantin e Mbrojtjes Kombetare Gjeneral Xhemal Araniten, Komandantin e Gardes Mbreterore Kolonel Husein Selmanin, Komandantin e Gjendarmerise Kolonel Shefki Shatkun. Ketyre Mbreti Zog ju urdheroi: "Sic e shihni, punet me Italine po vene nga prishja, megjithese shpresat per ndreqje jane te medhaja. Por, sidoqofte une kam vendosur mos te pranoj asgje qe te cenoje Sovranitetin dhe ndershmerine e Kombit Shqiptar, edhe nese Italia ka per te ngulur kembe me perdhunim domethene duke na shpallur lufte. E kjo eshte e mundur, pasi fashizmi don te perfitoje per shkak se Shtetet demokrate te Perendimit, Britania e Madhe dhe Franca, ende nuk jane te gatshem per lufte.

Pra qellimi im eshte ky: me u pergatit per cdo eventualitet, por pa i dhene rast ankimi Italise, domethene qe Shqiperia mos te quhet as shkaktare lufte, as prishes traktatesh, pasi ne fakt bota mbare e dine se ne s'mundemi me nxit per lufte nje shtet aq te madh e sidomos kur nuk kemi asnje perkrahje prej askujt. Urdheroj per sigurimin e qetesise se vendit.

1- Ministrit te Puneve te Brendshme i urdheroj: te therrase te gjithe Prefektat dhe t'i keshilloje qe duhet te kene nje kujdes te posacem nder keto dite per sigurimin e qetesise se vendit dhe ne bashkepunim te ngushte me komandat e xhandarmerise e te ushtrise, duke u dhene te gjitha perkrahjet qe do t'ju nevojiten. Per sa me lart, nje pengese me e vogel e gjithe pergjegjesia eshte mbi ju, kudo qe do te dyshoni mund te merrni masa transferimi ose emerimi.

2- Komandanti i Xhandarmerise kolonel Shefki Shatku, shpresoj se sic ju kam urdheruar qe prej forces se xhandarmerise te formohen 6 batalione, keto duhet sa me shpejt te jene te gatshem, duke qene brenda dhe batalioni i shkolles se Xhandarmerise, ne marreveshje te ngushte me Komanden e Mbrojtjes Kombetare, sipas pasqyres qe me keni dhene eshte kjo:

1-Major Gjek Mirashi, komandant i batalionit G.Gjirokaster, prej 600 vetesh me 4 mitraloza austrie e 12 pushke bumje hedhese.

2-Major Mahmut Golemi, komandant i batalionit G.ne Berat, prej 500 vetesh me 4 mitraloza austrie.

3-Major Xhafer Shkambi, komandant i batalionit G.Elbasan, me 400 vete dhe 4 mitraloza austrie.

4-Major Llesh Mirashi, komandant i batalionit te xhandarmerise ne Shkoder, me 400 veta e me 4 mitraloza austriake.

5-Kapiten Xhemal Herri komandant i batalionit Xhandarmerise ne Durres me 500 vete dhe 4 mitraloza austrie.

6-Kapiten Lufti Datku, komandant i batalionit G.ne Kukes, prej 400 vetesh me 4 mitraloza austrie.

7-Major Murat Basha, komandant i batalionit te shkolles se xhandarmerise ne Burrel, me 600 vete dhe nje bateri Skoda me 4 topa 75/13, dhe 12 mitraloza italiane.

Keta lipset qe te jene te gatshem dhe per mungese materiale lufte komanda e mbrojtjes kombetare ka per t'ju plotesuar nga depot qe nuk jane nen kontrollin e organizatoreve italiane, por deshiroj qe brenda javes keto batalione te jene te gatshem ne keto vende.

3-Komandanti i Mbrojtjes Kombetare Gjeneral Xhemal Aranita, te filloje nje pergatitje per gjendje lufte, duke bere nje mobilizim pjesor por shume ne fshehtesi qe ne asnje menyre mos te bjere ne sy te italianeve, por veprimet te fillojne menjehere, dhe te jene te gatshem. Grupet t'i pergatitni he per he keshtu:

1-Grupi i pare nen komanden e N/kolonel Shaban Beges, ne Tirane te plotesoje te tre batalionet dhe tre baterite 65/17 me nga dy topa, si edhe ne mundesi nje kompani Z.M.

2- Grupi i katerte nen komanden e N/kolonel Qamil Boksit, ne Tirane, te plotesoje dy batalione, dhe dy bateri 65/17, me nga dy topa edhe nje toge Z.M.

3- Komanda e Artilerise nen komanden e Major Ahmet Rrojte ne Tirane, te plotesoje tre bateri Skoda 75/13, me nga kater topa si edhe tre bateri fushe 75/27, po ne nje menyre te lehte pa i dhene te kuptoje se komanden e artilerise e ka N/kolonel Bombalti Italiane, por keta bateri as municion nuk kane.

4- Shkolla e nenoficereve edhe ajo e policise, t'i jepen ne organiken e Grupit te pare, edhe keta te jene te mobilizuar po me armet qe kane e te vazhdojne ne shkolle nen komanden e Major Sutki Shkupit.

5- Auto Reparti nen komanden e Major Halil Plaves, te keshillohet qe sa te jete e mundur te kete vemendje ne depot e benzines, e te materialit, po pa ra ne sy te italianeve, dhe duke pasur gjithmone sasine e madhe te gatshme.

6- Kompanite e lidhjes radio e telefona te jene te plotesuara dhe te pergatitura ne menyre qe te funksionoje mire e te plotesuara.

7- Shendetesia, ambulancat te plotesohen qe t'u caktohen vendet e tyre por pa ju treguar, vetem te jene te gatshem dhe i shenoni ne planin rendor, qe kur te ndihet nevoja menjehere te dergohen.

8- Kujtoj se depot e ushqimeve dhe te materialit tjeter te urdheruar me kohe do te kene perfunduar nder ato vende malore qe qene caktuar edhe kjo ne nje fshehtesi qe pa ra ne syrin e italianeve, dhe askujt.

9- Roja e kufirit Mbretnor, komandant kolonel Ali Rizaja, pa i rene ne sy organizatorit Italian N/kolonel Enrico Palondrit, te terheke postat kufitare, duke lene nga dy ushtare vetem, e te formoje nje battalion ne Korce nen komanden e kapiten Rexhep Radomires po ashtu dhe batalioni i Instruksionit ne Korce te plotesohet e ne rast nevoje keta te vehen nen komanden e kolonel Preng Pervizit komandant i Grupit VI kuader. Ky te mbledhe oficeret e nenoficeret dhe ushtaret, e tre batalioneve kuader, si edhe garnizonin e Korces e te formoje nje battalion qe keshtu plotesohen tre batalione ne Korce, e keta me vone do te vendosen ne grykat e Krisyres e Permet, me qender Vithkuq kur nevoja ta lype.

10- Nje battalion te plotesohet ne Delvine nen komanden e kapiten Haxhi Gilagollit, ketij ma vone do t'i caktohet vendi.

11- Nje battalion te plotesohet ne Durres, nen komanden e kapiten Shaban Tiranes, e ne dispozicion te komandantit Garnizonit te Durresit N/kolonel Ibrahim Mandoit.

12- Nje batalion te plotesohet ne Shkoder nen komanden e kapiten Hamdi Jusufit, ne dispozicion te Komandantit Grupit III N/kolonel Kucuk Ullagajte. Keta deri sa do t'u caktohen detyrat e tyre jane te lidhur administrativisht dhe disiplinisht ne Komanden e Rojes se kufirit, nen komanden e kolonel Ali Riza Tapallit.

Komanda e Mbrojtes Kombetare sic shkruam me lart qe duhet sa me pare te marre masat e rendimeve (rezervave) ushqimore, nder ato vende te paraqitura ne planin e saj dhe te materialeve luftarake, ne pergjithesi.

Ne kete menyre levizjeje trupash nuk mund te zihet, si shkak prej italianeve, sepse kurdohere mund te nxirren si shtytje nevoje per mbajtjen e qetesise se vendit. Edhe porositi qe keta fuqi te xhandarmerise te jene dakord me planin e ushtrise, dhe sa me shpejt te afrohen neper ato vende, qe Komanda ka per te caktuar, qe te jene te gatshem te perballojne nje befasi te armikut si mbeshtetese e fuqive bregdetare".

Ne baze te ketyre direktivave Mbreti Zog, urdheroi Komandantin e Mbrojtjes Kombetare Gjeneral Xhemal Araniten, per pergatitjen e planit te mbrojtjes mbi sa u bisedua sa me shpejt dhe se bashku me Gjeneral Mirdaicin t'a paraqesin vetem ne nje menyre pa u marre vesh nga organizatoret italiane, e duhet te kete si baze kryesore mosdukjen e asnje veprimtarie, qe te pezmatoje veprimet diplomatike, qe po perpiqemi per te evituar keto erresira qe na thuren.

Keto ishin porosite qe urdheroje Mbreti Zog, e kur u ngrit me dale ju shtoi edhe keto fjale: "pra ta dini veten, ne cdo cast, se jeni perpara ngjarjeve e jeni pergjegjes qysh sonte per cdo befasi ose trazire qetesie", dhe dolen.

Pasi shkuan keta, mbeti Kryeministri Koco Kotta, ku biseduan mbi dergimin e kryeadjutantit Mbretit Gjeneral Zef Seregjin, si te jashtezakonshem ne Rome, per te marre direkt bisedime me Musolinin. Do te takonte edhe Gjiron qe te munde te zbuse pak keto ashpersime dhe sjellje jo te hijshme kunder nje populli mik e aleat te Shqiperise, meqe Gjeneral Seregji, eshte mik me Gjiron, dhe ka shprese se do te mberriji ndonje ujdi qofte edhe provizore. Keshtu vendosen, dhe thirren Ministrin e Puneve te Jashtme Ekrem Libohoven. Si biseduan edhe me Ministrin e Jashtem, menjehere bene kerkesen prane Qeverise se Romes, per pranimin e Gjeneral Zef Seregjit, Ambasador te Jashtezakonshem prane Oborrit Mbretnor te Italise. E urdheruan Gjeneral Zef Seregjit e biseduan me ta gjate e gjere mbi tentativa prane Duces e Cianos.

Pas kesaj Mbreti Zog, foli me Kryeministrin Kotta vetem qe te vente ne dijeni hollesisht kryeministrin grek Metaksain, mbi te gjitha ngjarjet sic kemi vene edhe Ministrin Grek ketu. "Por me teper ,-tha Mbreti Zog, -na duhen nje sasi armesh se ne kemi vetem 25 mije arme e 60 mitraloza te djegun, me 6 dite zjarr e jo tjeter, e do te deshironim 20.000 arme, 100 mitraloza dhe municionet e nevojshme e keto arme jemi ne gjendje t'i terheqim pa rene ne sy te askujt, e po qe se na jepen keto arme jemi ne gjendje te rezistojme per 6 muaj ne vijat e dyta e rretave te maleve, me kondite qe mos te na trazoje Jugosllavia".

Kryeministri K.Kotta pas ketyre bisedimeve mori leje e doli, ishte edhe shume vone ora 1 pas mesnates, do te hynte ne bisedime me Kryeministrin Grek Metaksajne me anen e Ministrit Grek Skilferios, dhe do t'i dergonte nje shifer me anen e Legates Greke. Kjo ndodhte pas bisedimit, ku heren e pare kryeministri Grek Metaksaj e pranoi propozimin.

Ne kete nate, ne ora 1.30 pas mesnate, Mbreti Zog, me urdheroi me thirr Mehmet Konicen, i cili menjehere erdhi, bisedoi gjate e gjere me Konicen, e sidomos persa i perkiste Qeverise Jugosllave. Mehmet Konica i tha Mbretit, se: "ne keto rrethana qe ndodhet bota e tere, askushi nuk mund te nxjerre ze, kur Britania e Madhe e Franca tremben, atehere si mos te tremben te tjeret e sidomos Jugosllavia dhe Greqia. Pra, po ju them. Jemi vetem, Madhnie, tha Konica, lipset me u mendu mire e me gjete nje menyre marreveshje, se nuk ka tjeter rruge".

Mbreti Zog ju pergjegj: "Jo une jam menduar shume mire, sa i perket Britanise se Madhe dhe Frances, ata nuk eshte se u tremben, por si gjithmone ata terhiqen, por ne ate dite qe do te vendosin, keta me gjithe kapardisjen e medhaja kane mbaruar, por sot natyrisht nuk jane te pergatitun. Pra, ku me thoni me gjet menyren e nje marreveshje kjo me duket e pamundur, qe Fashizmi te heqe dore nga programi i saj kundra Shqiperise. E pra, une nuk pranoj ne asnje menyre bisedime qe nuk pajtohen me te drejtat sovrane te Shqiperise. Nuk jam duke munguar, as nuk jam duke nxitur kurrgje, qe mos ta ashpersoje me teper gjendjen, qe ndodhet, kam per te dhene urdher Qeverise qe ne asnje menyre mos te cenohen italianet, jam duke derguar Seregjin, si te jashtezakonshem ne Rome, qe te bisedoje direkt me Musolinin e Kontin Ciano, por nuk kam ndonje shprese", i tha Konitces.

Mehmet Konitca, si degjoi sa Mbreti i shpjegoi, e pa mire gjendjen dhe per dergimin e Seregjit, tha:" keni bere shume mire se lipset me kalu kohen". Dhe mori leje se te nesermen ne mengjes do te shkonte ne Legaten Jugosllave, por me bisedu me Ministrin mbi pershtypjet e Qeverise Jugosllave ne kete rast, qe e cila ishte vene ne dijeni hollesisht. Keshtu,- me urdheroi Mbreti, me i dhene automobilin per ta derguar ne shtepi. Por, deri tek porta e madhe e percolla une, ai me futi krahun dhe me tha se: punet shkojne shume keq, e nuk ka per te ndryshuar aspak Italia, por cfare te besh. Keshtu hipi ne automobil e shkoi.

Tirane me 22 shkurt 1939

Komandanti i Mbrojtjes Kombetare Gjeneral Xhemal Araniti bashke me kryetarin e Shtat Madheris Gjeneral Gustaq Mirdaic, u paraqiten tek Mbreti Zog dhe i parashtruan planin e urdheruar, qe permbante rendin e mbrojtjes, nder keto Zona:

Fuqia e gateshme caktohet ne 5 sektore veprimi

Batalione te kembesorise 8 Ne organike Komplet Lufte

Batalione te Rojes kufirit 4 Ne organike te lehte Lufte

Batalione te Xhandarmeris 6 Ne organike te lehte Lufte

Batari Mali 65/17, me 2 topa 8 Ne organike te vjeter Lufte

Batari Skoda 75/13 me 2 topa 4 Ne organike te vjeter Lufte

Batari Fushe 75/27 me 4 topa 2 Ne organike te vjeter Lufte

Kompani Xhenjo Z.M. 3 Ne organike Komplet Lufte

Toga Lidhje Radio R.3 6 Ne organike te vjeter Lufte

Stacione Autocar. R.5 2 Ne organike te vjeter Lufte

Autoreparti Kamiona 0250 Ne organike te vjeter Lufte

Ushtar te Autorepartit 0600 Ne organike te stervit shofer

Fuqia Kreshnike 0800 Ne arme te ndryshme Lufte



Armet qe kishte ushtria dhe ne depo

Pushke Italiane Cope 23.000 Municion tri dite zjarr

Mitraloza Fiat Italian Cope 00.060 Municion tri dite zjarr

Batari Mali 65/17,2 kan. Cope 00.016 Municion tri dite zjarr

Batari Skoda 75/13,4 kan. Cope 00.016 Municion tri dite zjarr

Batari Fushe 75/27,8 kan. Cope 00.008 Municion nje dit zjarr

Radio R.3 Tip i vjeter Cope 06.000 Tipei vjeter Organ.

Pushke austrie Cope 06.000 Municion nje dit zjarr

Mitraloza austrie Cope 00.018 Municion nje dit zjarr

Kuadri i pergjithshem qe mbante plani

Gjeneral Kolonel N/kol. Major Kapiten Togere Shuma e pergj

2 7 12 42 308 860 001200

N.oficer Ushtar R.kufirit Xhandarm. Kreshnike Shuma e pergj

2060 15000 2000 2800 8000 029.860

Topa te perzier Mitraloza Italiane Pushke ital. Pushke austr. Shuma

42 78 23000 5000 028000

Kjo ishte fuqia si dhe armet me nje municion krejt te paket sic eshte treguar me lart, dhe keta nuk funksionojne ne rregull se si armet, mitralozet dhe batarite jane prej atyre te luftes Pare Boterore, te gjetuna e pothuaj jashte perdorimit.

Kjo ishte forca qe Musolini i kercenohej, si edhe prape ne krye te ketyre armeve ende ishin organizatoret italiane, qe ishin krejtesisht ne dijeni mbi armet qe zoteronte Shteti Shqiptar per te mbrojtur kercenimet Musoliniane.

Sektoret e caktuar ne kater zona luftimi

Zona I Milot-Shkumbin Komandant N/kol. Shaban Bega

Tre batalione Kembesori ne organike te plotesuar Lufte

Nje grup Batari Mali 65/17, te vjetra per Lufte

1000 Kreshnike armatim i perzier Lufte

Nje kompani Z.M. ne organike te plotesuar Lufte

Nje stacion Radio R.3 Ne organike e vjeter Lufte

Zona II Milot - Shkoder

Komandant i Zones II N/kolonel Kucuk Ullagaj, me kete kuader force:

Dy batalione Kembesorie Ne organike te lehte Lufte

Dy batari Mali 65/17 Ne organike te vjeter Lufte

Nje battalion Xhandaresh Ne organike te lehte Lufte

Nje stacion Radio R.3 Ne organike te vjeter Lufte

500 Kreshnike Ne arme te ndryshme Lufte

Zona III Shkumbin - Vjose

Komandant i Zones III N/kolonel Faik Cuku, me kete kuader force:

Dy batalione Kembesorie Ne organike te lehte Lufte

Dy batarie Mali 65/17 Ne organike te vjeter Lufte

Nje battalion Xhandaresh Ne organike te lehte Lufte

Nje stacion Radio R.3 Ne organike te vjeter Lufte

Nje toge Z.M. Ne organike te plote Lufte

Zona IV Vjose - Sarande

Komandant i Zones IV kolonel Ali Riza Topalli me kete kuader force:

Dy batalione Te rojes kufirit Ne organike te lehte Lufte

Nje battalion Xhandarmerie Ne organike te lehte Lufte

Nje stacion Radio R.3 Ne organike te vjeter Lufte

800 Kreshnik Vlonjat e Kurvelesh me arme te ndryshme Lufte

Durresi me nje fuqi te vecante

Komandant i Durresit, Major Abas Kupi, fuqia e caktuar ne mbrojtje Durres

Nje battalion Rojes Kufirit Ne organike te lehte Lufte

Nje battalion Xhandarmerise Ne organike te lehte Lufte

Nje batari Skoda 75/13 Ne organike te plotesuar Lufte

Komanda e Garnizonit Ne organike te lehte Lufte

Togu i Marines Ne Organike te lehte Lufte

Nje kompani Xhenjo Z.M. Ne organike te plotesuar Lufte

Nje Stacion Radio R.3 Ne organike te vjeter Lufte

800 Kreshnike Ne Armatim te ndryshem Lufte

Fuqia tjeter mbetej ne dispozicion te Komandes se Mbrojtjes Kombetare, per ta perdorur ku te ndjehet nevoja, por ky plan me kete kuader te shenuar, bazohej, ne ndonje ndihme te pakten municioni qe te mund ta furnizonin e sa u perket rendimit (furnizimit) te depove te ushqimit e materialet e tjera ende nuk jane perfunduar, por jane ne punime e siper, sipas rasteve.

Pasi ky plan permbante edhe vijat e dyta e rendime te tjera, por nuk po i shenojme se nuk shihet ndonje nevoje qe te tregohen.

Mbreti Zog, pasi i studjoi me verejtje vuri ne dukje qe te ruhej sekreti. Sado qe fshehtas nuk ishte e mundur pa u duk levizja e tyre sepse fshehtas mund te mbaheshin vetem me fjale. Italianet e moren vesh dhe pati nje proteste mbi mobilizimin e pergatitjet, qe po u zhvillonin. Atehere urdheroi pasi beri disa korigjime dhe tha se te shperndahen vetem te mbahet sekreti, e he per he te perfitoni nga batalionet e xhandarmerise e te rojes se kufirit, duke plotesuar sa me pare pozitat bregdetare, ne ato vende qe jane shenuar. "E te jeni ne cdo cast te gatshem".

E nga kjo nuk mund te quhet mobilizim, sepse kjo me teper eshte si sigurim qetesie e brendshme e ne kete menyre urdheroj Ministrin e Brendshem dhe Komandantin e P. te Xhandarmerise te vihen dakort me Komanden e Mbrojtjes Kombetare per cdo nevoje e veprim, qe mund t'ju shfaqet per plotesimin e nevojave te sigurimit te mbrojtjes bregdetare.

Pas ketyre porosive dolen, duke mbetur he per he ne heshtje, duke ndjeke nje veprimtari te urte e duke ndjekur rrugen diplomatike dhe me dergimin e Seregjit si mik i Konte Cianos, per te ardhur direkt ne bisedime me Musolinin. Dhe me Cianon, te shohim se a kane per te patur ndonje rezultat te urte, ky eshte hapi i fundit.

Neser

I derguari shqiptar ne Rome, Zef Seregji, eshte optimist fillimisht per mosmarreveshjet qe kane lindur ne mes te dy vendeve. Por, nga Italia, sjell projekt-idene "e cuditshme" te aleateve per vendosjen ne qeveri te nje Ministri pa portofol te Italise dhe anasjelltas. Kerkesa vazhdon me pika te tjera "interesante":

Cdo ministri ne Shqiperi te kishte nje zv/minister italian qe te kishte te drejten e Vetos.

Bashkimi doganor dhe monetar me Italine.

Venia ne kontroll nga Italia e te gjitha mjeteve etj.

Deshtimi i komplotit ndaj qeverise se Monarkise, si rezultat i lajmerimit te arqipeshkvit te Shkodres dhe Gjon Marka Gjonit per nje kryengritje ne shkurt te 1939.

Zogu pret nje delegacion nga Anglia qe drejtohet nga Sir Thomas Hohler-in, e bashke me Ministrin Fuqiplote te akredituar prane Oborrit Mbretnor Shqiptar, Sir Andre Ryan-i, per Shqiperine.

Gjithmone, si ne vitin 1939
Shqiptaret mbeten te njejtet. Mbi te gjitha ne psikologjine e tyre. Eshte e kuptueshme, do te thote dikush, derisa jane nje nga popujt me te vjeter ne Ballkan, dhe kane jetuar per mijera vjet ne te njejtin vend. Kuptohet se per kete as nuk mund te vihet ne dyshim. Gjithsesi, shqetesues eshte fakti qe edhe ne momentet me sublime shqiptaret mbeten konfuze.

Nje paralele na e sjellin kujtimet e Mbretit shqiptar. Shumica e formacioneve te tij ushtarake, te shperndara gjeografikisht ne te gjithe Shqiperine ne vitin 1939, kishin municione vetem per gjashte dite. Deri atehere, shqiptaret sterhalleshin ne problemet e tyre, te cilat vazhdimisht nuk kane pasur fund. Pa mundur per te parashikuar nje dite te tille, e cila i ka ardhur si "per cudi" nga aleati i saj me i afert pertej detit.

Ne prill te vitit 1939 ishin gati 25.000 arme me te cilat Shqiperia do te perballe nje nga fuqite me agresive ushtarake ne fundvitet '30. Jane marre masat dhe dy gjenerale Aranitasi dhe Mirdaic kane bere planin e mbrojtjes se Shqiperise, pas kerkeses se Lartmadherise. Qe ne fakt, ne faqet e tjera te kujtimeve, do te konfirmohet se jane fare te pamjaftueshme per mbrojtjen. E sikur te mos mjaftoje kjo impotence, shqiptaret komplotojne deri ne momentin e fundit ndaj vendit te tyre. Spiunojne dhe mburren, sikur jeta do te ishte nje pafundesi. Ne kete prizem, kujtimet e Mbretit shqiptar do te japin edhe karakterin e vertete te 'njerezve te shquar' te kombit tone perpara fateve te medha te vendit. Nje kalvar, qe eshte per nder ta pershkosh. Por, qe shumica e shqiptareve e kane perdhosur per te fituar vetem te sotmen. B.an

Ankthi i Luftes se Dyte Boterore dhe Monarkia shqiptare

Nje pershkrim i periudhes se "qete" qe po kalonte Monarkia me e re ne Evrope, ne fund te viteve '30 dhe "mbeshtetja" e ZOG-ut te I-re nga Musolini dhe Italia. Fillimi i paralajmerimit te drejte qe i bente Mbreti shqiptar fqinjeve te tij Jugosllavise dhe Greqise, se pas pushtimit te tij rradha do tu vinte atyre. Mesimi i Cekosllavakise dhe Austrise, qe u braktisen nga Fuqite e Medha. Tentative per vizite e Mbretit ne Rome, qe anullohet prej informatave se kerkesat ndaj Shqiperise do te mbeteshin te njejta. Pakesimi i ushtrise kombetare dhe forcimi i xhandarmerise. Te gjitha subjektet qe perbenin xhandarmerine ne vitin 1939

GJENDJA E TURBULLT NE EUROPE

Gjermania Hitleriane e hakmarrese e traktatit te Verlles, filloi tash ma mos te njofi asnji te drejte per popujt Fqinje, okupoi Cekosllavakine, dhe ja preu ne bese Duce-s, deri Austrine e mikun e saj Dolfuss-in, Kancelierin e saj, qe qe vra ne okupim ne zyren e tij.

As konferenca e Stresa-s e as ajo e Munich-ut nuk dhane rezultat tjeter pervec se ajo qe kerkonin Fuqite aleate, me evitue luften qe tregonte indirekt dhe ligeshtine (pamundesine) e tyre dhe papergatitjen e tyre per te perballuar Gjermanine me arme.

Mbreti Zog, nga Pallati i tij e parashikonte fare mire situaten dhe vendosi te kerkoje bashkimin e Shteteve Ballkanike, per kundra rrezikut qe parashikohej se pari per Shqipnine e pastaj dhe per ate qe i kanosej vendeve te tjera ballkanike.

Mbreti Zog e vuri ne dijeni Jugosllavine, Greqine edhe Turqine, se Italia po pergatitej te okuponte Shqipnine, e prandej rradha u vinte menjihere pas kesaj edhe Shteteve te tjera ballkanike. E duke i bere ne dijeni, me qartesi keto Shtete per premtimet qe Italija u bente, garantuar edhe nga Gjermanija, se Shqipnija jo vetem se do te mbetej indipendente, por edhe do te krijohesh Shqipnija e madhe ose ethnike.

Mbreti Zog u bente te kuptonin atyre se kjo gje do te ndryshonte fare harten gjeografike te Ballkanit e natyrisht kjo ishte ne dem te Shteteve Ballkanike e jo ne favor te nji Shqipnije te madhe po, por ti bere skllavet e Boshtit Rome-Berlin.

Politika e Mbretit Zog, largpamese dhe krejtesisht ne interes te Ballkanit, nuk ishte cmuar nga Shtetet Fqinje, ku propoganda e saj ishte bere me teper frikesuese e pasigurimi i Shteteve te Medhaja dukej ne faktin se ato mbeten pa marre as nje iniciative. Ne kete menyre u pergatit edhe tragjedija e popullit Shqiptar me 7 Prill 1939, e pastaj me vone edhe ndaj Shteteve te tjera Ballkanike. Ne te njejten menyre keto do te ndiqnin rrugen e humbjes se lirise e te indipendences, ne te njejten menyre si edhe Shqiptaret nen Nazi-Fashizmin.

Ne kete kohe Italija filloje te veproje qartazi ne dem te situates Shqiptare edhe u pergatite deri ne atentate kundra Mbretit Zog, mik dhe aleat i Italise Fashiste, sa qe nji agjent italian Giro, u sillte poshte e nalte neper shqiptaret, "sa ishte bere si nji spece pervluese te cilin qi nuk mendonte se ne qysh goje hyje", tue derdhe te holla e komplotuar kundra qetesise se vendit. E nderkohe ai perpiqej per te zhvilluar nje kryengritje ne Shqipni.

Me levizjet e ketij agjenti qe qarkullonte ne mjediset shqiptare, Qeveria duke e ndjekur kemba- kembes, ishte krejtesishte ne dijeni mbi te gjitha veprimet e tija, si edhe me ata te cilit i vinte ne kontakt, por sa i perkiste prishjes se qetesise se vendit. Por, Qeverija shqiptare kishte marre te gjitha masat e nevojshme dhe e dominonte qetesine e vendit. Ajo ishte krejtesisht e siguerte, e per ket qellim nuk bante te madhe, qi mos me i dhane ndonji shkak ngatrese me Italine. Kjo mbasi ne mjediset shqiptare po e shifshin se Italia kerkonte per dite sebepe per ngaterresa. E keshtu Qeverija ndjekte por nuk alarmonte dhe prandaj as popullin e vente ne dijenie. Por, nderkohe populli e shifte e njifte mire ma'sjelljet Italjane, se kishin fillue gjithkunde te ngaterrohen me Shqiptaret. Ankimt vinin perdite, si ne Kucove, ne Sukthe, e vende te tjera, por nuk u veshin veshe.

Nderkaq situata cdo dite vete t'u keqesuem si ne Europen Centrale, po sidomos ajo e Shqipnise. Italija Fashiste tashma' po thueja se haptazi shkaktonte ngaterresa, si ne Sukthe, po ashtu me Rroshkullin, edhe me Kucoven. "Ankimet vijne te pa ndame (njesoj) nga nenpunsat e ketyne vendeve".

Ne tjetren ane, lloj-lloje propogandash qe agjentat Fashiste zhvilloshin pa damas nder krahinat e Shqipnise te pa hieshme ishin bere te pa pajtueshme me burrenine edhe me respektin e miqesise dhe te aleances. Ku Shqipnija, gjithemone pritete perkrahjet ma te sinqerta e ma miqesore nga nji burre si Duce-ja, me gjitha ata premtime te dhanuna prej tij, per mekambjen e Shqipnise.

Qeverija Shqiptare gjendet ne nji situate mjafte te veshtire, jo vetem nga keqe sjelljet e Italise Fashiste, por edhe nga ekonomija, qi po thueja se Italija vete sice e kemi pershkrue na qitete shume pengime, por ma e bukura per t'u habitur ishte se: edhe Shtetet Fqinje Ballkanas, nga kercenimet e Nazi-Fashizmit kishin nderprere marreveshtjet tona tregetare, qi kishim bamun me ta.

Kjo e Nazi-Fashizmes, me sa shikohej haptas e qarte, ishte se Ballkanasit a nuk e besoshin, apo kishin frigsim nga propoganda e rande, qi ata zhvillojshin, pra kishin mbyllun syte e qendroshin si te vdekun, dhe nderkohe rreziku u thurej rrethe e rrotull. Ja pse Mbreti Zog, ju pate deklarue sa e sa here per nji aleance Ballkanike te forte e te sinqerte per te mbrojtun interesat e barabarta. Por, as nuk doishin qi ta ndigjojne dhe kjo ishte edhe nga premtimi per sigurimin e tyne nga Shtetet e Medhaja Europijane: Britanija e Madhe dhe Franca.

Cekosllavakija, po ashtu, ishte e garantueme nga Britanija e Madhe, e Franca, dhe Rusija, por ma ne funde, te tre keta Shtete te Medhaja e terhoqen garantine tue ja lane "t'i garantonte" Gjermanija, ashtu sic u pa rezultati i tyne. E nga kjo rridhte qe Shtetet e vogela lipsej te u bashkoshin me nji aleance te sinqerte, qi te mbrojshin vendet e tyne nga cdo kercenim, qi munde t'u vinte.

Ne Shqipnie, qetesija e vendit mbretnonte ma-mire, me gjithse buxheti kishte rame ne 15.000.000 milion fr.are. Por, ma teper, zbritja qe bame ne kuadrin dhe nder zyrat e punimevet ushtarake, me qe ushtrija qysh ne vjetin 1933 qe lane mas-dore, mbasi as arme kishim per pajimin e saje. E ushtria tashma qendronte vetem, sic e kemi spjegue, per stervitje kazerme, dhe rekrutacioni (rekrutimi). Ajo mbahej 6 mueje nen arme thjesht per edukim, kendim dhe metode bujqesore.

E gjithe fuqija i qe dhane Gjendermarise, kuadri i se ciles nuk qe pakesueme, perkundrazi shtuem. Tek kjo ishte dhane besimi i qetesise se vendit, si edhe ne kohen e fundit, per vec batalionit me nji batari Skoda 13/75, me kater topa te shkolles gjendermarise. Nderkohe edhe qene vue ne plane formimi i 6 bataljoneve, nder vendet te Prefekturavet Shkoder, Elbasan, Berat, Gjinokaster, Durres, Korce.

Gjendermarija Mbretnore (Xhandarmeria)

Komanda e Pergjithshme e gjendermarise kishte komandant kolonel Shefki Shatkun. Tash ne keta kohnat e fundit Organizatoreve Britanike nuk ju qe perseritun kontrata nga mungesa e buxhetit, sic e mendem (permendem). Por nderkohe nuk ndryshohej organizimi i gjendermarise.

Ku permendem se per te sigurue n'cdo raste qetesine e vendit, qene parapame, dhe u formuen ma vone 7 batalijone te lehta te gjendermarise, tue lane nder qendrat vetem nga 2-3 gjendarme. Ne kete kuader, detyre bajshin ma teper rojtaret e kantundeve te zgjedhun.

1- Major Murat Basha, ishte komandant i batalijonit te shkolles se gjendermarise, tue pas edhe nji batari Skoda - 13/75;

2- Major Xhafer Shkambi, komandant i batalijonit te gjendermarise ne Elbasan.

3- Major Mahmut Golemi, komandant i batalijonit te gjendermarise ne Berat.

4- Major Gjek Mirashi, komandanti i batalijonit te gjendermarise ne Gjinokaster.

5- Major Llesh Mirashi, komandant i batalijonit te gjendermarise ne Shkoder.

6- Kapiten Xhemal Herri, komandant i batalijonit te gjendermarise ne Durres.

7- Kapiten Lutfi Batku, komandant i batalijonit te gjendermarise ne Korce.

Kjo organike ishte parapame dhe e vueme ne zbatim nder disa vende, por nuk binte n'asnji menyre ne sy te organizatoreve Italijan qi ishin ne ushtrie, dhe te askujte. Qetesija mbretnonte gjithandi, Prefektat punojshin se bashku me Qark komandantat e gjendermarise me nji drejtim te pa lodheshem dhe kishin krijue bindjen se dominojne qindperqinde situaten e vendit.

Natyrishte gjithkundi u ndjekshin kamba kambes agjentat Fashiste, por pa u duke dhe pa u lene as edhe me te voglin shenje dyshimi, sepse Qeverija nuk deshironte qi te nxierrte ngatrresa me Italin Fashiste. Qi kerkonte me cdo menyre dhe pretendime te kota. Te cilat nuk u pajtoshin me interesat e Atdheut, as me ndershmerine e Kombit Shqiptare, por shkonte me shprese tue kalue ditet.

Mbreti Zog, e shikonte qartazi kete situate, por kishte urdhenue Qeverine qi ne asnji menyre mos te egersohej Italia Fashiste. Mbasi koha nuk premtonte ma, se kishte arrijtun deri ne funde, vetem se politika qe po e kalonte dita dites, dhe ai perpiqej t'u mbushi mendjen si Shteteve Ballkanike, po ashtu Britanis se Madhe, Frances dhe Shteteve te Bashkueme t'Amerikes, sepse e shifte rrezikun, qe po i thuresh (kanosej) Shqipnise. Kjo ide mbetej e vetem ne politiken e urte e te holle te Mbretit Zog, qe theksonte se asgja'tjeter p.sh. nji Cekosllavaki prej 20 milionash zhduket pa za, dhe aleatet e saja Britanija e Madhe, Franca, e Rusija, kur e pane se Gjermanija po i kercenon ata u terhoqen nga garantite, e lane ma Lidhjen e Kombeve. Ishte koha kur Presidenti Benesh i Cekosllavakise dha doreheqjen. Pra, e kush do te mproj Shqipnine kurse aleatja e saj e mike Italija Fashiste po e kercenonte?!

Kohnat ishin shume te nderlikueme, sa qe askushi nuk mundet me i dallue, kur per faktin kur shikon se Europa Oksidentale shpreson e perpiqet per te evitue nji lufte botnore te dyte, e jo qi te pergatiten me mbrojtun, interesat e tyre, si edhe te Shteteve te vogel kundra ketyne, qe nuk duene te dine, pervecse interesavet te tyne pa frige.

Dergimi i nji komisioni ne Turkie

Me gjith qe ma pare ishin marre premtime si nga Shteti Jugosllave, po ashtu nga Qeverija Turke, qe nuk do te trazoshin Kosovaret, ku as Jugosllavija nuk kishte me i detyrueme te lane vendin, as Qeverija Turke nuk do t'i pranonte me i terheke ne Turqie, dhe per nji kohe ky premtim, qe majte nga te dy Qeverite ne fjale.

Kurre tashti filloje prape si egersija Jugosllave kundrejte Shqiptarevet, po ashtu pranimi i tyne nga ana e Qeveris Turke, gja qe kjo per Shqipnine ishte nji vdekje. Ne kohen kur vendet Shqiptare: Kosove e Metohi prej nji milion e gjysem Shqiptaresh, po zhbrasen, nuk ishte e denjte per Turqine, dhe aspak njerezore per Qeverine Jugosllave.

Por, tue gjetun rastin se Ismet Inonu, President i Republikes Turke, mbas vdekjes se Ataturkut, ky gjithmone kishte tregue vullnetin e mire qe mos te pranohen Shqiptaret e Kosoves e Matohise ne Turqie, dukej se kishte shpresa e madhe qi te rregullohej ndanji premtim per ndalimin e Kosovareve, ne hymjen e metejshme ne Turkie.

Mbreti Zog, tue gjete po kete raste, si edhe me i perseritun Presidentit Ismet Inonues, per sa kishte folur qysh ne vitin 1934 edhe ma ne funde ne 1937 tue e vueme ne dijeni si Ataturkun, Metaksajt, dhe Qeveris Jugosllave, e Regjentit Princit Paul, mbi te gjitha sa Mussolini i Fashizmit kerkonte e deshronte me premtime, e garancira edhe nga Gjermanija dergoi Mehmet Konitcen, Xhavit Laskoviqin, Faik Shatkun dhe Mihal Kasen, ne Ankara bashke me nji leter private te Tijne per Presidentin Inonu.

Komisionin Shqiptar, Presidenti Ismet Inonu e priti bujarishte, si edhe me nji here urdhenoje ndalimin e pranimevet te Shqiptarvet Kosovar e Matohise, per t'u strehue ne Turqie. Kjo ishte nji gjeste miqesore e njerzore, ai edhe Presidenti Inonu, u bani shume pyetje sidomos Mehmet Konices, qi e njifte shume mire, sa qi vecanerishte e thirri ne darke private vetem me Asaf D'jadjulin, i cili ishte Minister i Shqipnise ne Turkie. Nder bisedimet shfaqi dashtuni per Mbretin Zog, si edhe per Shqipni, e shfaqi vleresime ne perparimin e shpejte reformatore qi ka arritur deri sot.

Presidenti Inonu, nuk e shifte situaten ashtu sic ja spjegonte Mbreti Zog. Atij kur nuk i mbushej mendja, se Nazi-Fashizmi do te shperthejne me ndanji lufte, e bile ma teper ishte i informuar nga Ambasadori i tij ne Beograd, se nuk ashte e vertete se Qeverija italjane asht tue sjelle keq kundra Shqipnise, por ashte vete Mbreti Zog, nxites i ngatrresavet. Dhe, sipas tij, keto ngatrresa, nji dite mundene te shkaktojne nji perleshje te Ballkanit mbare.

Me gjithe kete, Presidenti Inonu, per sa i perkitete problemit te kosovarevet, burrenishte e bani dhe i ndaloje te hymit e tyne ne token Turke, tue ba te dijtun Qeverin Jugosllave, si edhe Mbretin Zog. Ketij te fundit i dergonte nji leter me plote respekte e miqesie dhe e siguronte se kurre do qi koha, me sa i thoshte do te afrohet dhe Turqija. Ai ashte i mendimit te nji miqesije Ballkanike te sinqerte, e cila do te mbroje interesat e saja vitale dhe te barabarta.

Sic kemi permendun askushi nuk e besonte se ne ket kohe do te ngjante ndonji ngatrrese, se propoganda Nazi-Fashiste ishte aq e forte sa qi nder shume Shtete bante fole, influence e besimi te plote ne propoganden, qi zhvilloshin te tyne. Kjo qe edhe demarshi i fundit me Presidentin Ismet Inonu te Turqise.

Hapa vigane ka bame Shqipnija drejt shkundjes se plogeshtise qi na la trashigim e shkumja e jone e idhet; sot mund te them me plot gojen se jetojme nji epoke ngadhnimplote qe i ka rranjet e veta te fresketa per cdo sulm drejt pushtimeve te reja e te mbara.

U desh te thyeshim vargojt, qi na lidhshin me robenin dhe keta u thyene, u desh te pastrohesh vendi nga elementa te pandergjegjshem, qi Atdheun e konsiderojshin si nji sherbetor te qellimeve te tyre landore, e pastrimi erdhi. Shqipnija desh te rendohesh (vendosesh) krenisht ne gjirin e Shteteve te Oksidentit, dhe, me nji urdhen te dhanun ne agimin e ketij Moti, u hap horizonti i reformavet.

Tashti jemi nje bllok graniti i lidhun me besa bese per te realizue gjitha sa qe na jane shnjenue prej Atij qe prine lumtenisht popullin e vet ne udhen e lulezimit Kombetar. E gjitha kjo i kushtohet Mbretit Zog.

Perpjekja Shqiptare shkruene: "duket se agoi prap ne shprese per vazhdimin e procesit Kombetare nen Regjimin Monarkik te Zogut, i cilli pati meriten e pa kontestueme qi te siguroje qetesine e mbrendshme, dhe t'i a ofroje vendit nji nga premizat e domosdoshme per formimin e tij Shtetnor dhe per bashkimin e tij Kombetar".

Me te tille sy'dhe me te tilla shpresa e shehe edhe e cemon populli Shqiptar vepren e Zogut: si premise te formimit Shtetnor dhe Kombetar. Keta e kjo gja'vjen t'a shtoje dhe t'a forcoje tani ndodhja e Mbretneshes se Shqiptarve, e cila me kulturen e Saj dhe me Europianizmin e Saj, do te dije t'u baje balle shume problemeve Shqiptare, qi presin zgjidhje e realizim.

Kendej e tutje, Monarkija Shqiptare ka per te perballue dhe per t'u dhane zgjidhje harmonike dy problemeve themeltare, te lidhuna organikishte nga mbrenda me qenien e Shqiptarizmes. Problemi i pare: racionalizmi i mbeshtetjes materjale te Shtetit me nivelimin e buxhetit ne shkallen e prodhimit dhe te fuqise ekonomike te Kombit. Problemi i dyte: racionalismi i mbeshtetjes morale te Shtetit me nivelimin e Statutit Themeltar ne shkallen e vullnetit dhe te struktures shoqnore te Kombit Shqiptar.

Fati historik i Shqiptarizmit, mbrenda konditavet te realitetit Kombetar dhe nderkombetare t'epokes s'one varet dhe vetem nga zgjedhja positive qe do t'u jepet ketej e tutje ketyne dy problemeve.

Periudha e re Monarkike, qi nisi nga 27 Prilli 1938 e kendej, i jep shpresa per nji te tille zgjidhje pozitive, qe do t'a perjetesoje ne histori perpjekjen nacionaliste Shqiptare dhe do te shpejtoje ne procesin e formimit Shtetnor e Kombetar, qe ka me pas nevoje per nji rrythme, ma te larte dhe per nji fryme idealistike te vertete per mbi kontigjencat (rastesite) e kohes dhe permbi nevojat e dites. Dhe i gjithe ky buron vecse nga nji pune e palodheshme dhe e shteg (tregon) qe Mbreti i jone eshte simbol i ringjalljes se nji Kombi ma se mije vjecar. Rroft Mbreti. Rroft Mbretnesha.

Ekonomija e vendit

Me te vertete se nder keta vjetet e fundit kemi kaluem disa kriza ekonomike, por asht per t'u pame se veprimtarija ne plotesimin perparimtare nder te gjitha deget nuk ka pase asnji pengese, po thueja se te gjitha punet perpara kohes jane kryeme me plote sukses.

Por sic u pa se Qeverija Mbretnore mori masat e shpejta, si mbas porosinat te Mbretit Zog, per zgjanimin e buqesis, blegtorise dhe te disa industrinave, qe keshtu me u shtue tregtija Kombetare, dhe shpresohej se shume shpejte do te perballohej gjendja e ekonomise se vendit mas miri, natyrishte se buxheti nder ata dikastere qe paraqiten nevoja te domosdoshme punimesh per lehtesimin e popullit nuk asht pakesue perkundrazi ne disa vende edhe shtue.

Ku u fole nder ata kohna te kritikeshme buxhetare u tha: Mbretnija e jone, ashtu sic ashte sot, e gjallnueshme, me tana prej veprash qe deshmojne kryelartesine t'one dhe qendrimin e pashenueshem per cdo mundime te kushtuem te se nesermes se lumtun te Kombit, e cila paraqitet si nje blok energjishe te fresketa.

Barra eshte e rende tha: por edhe mjaft e bukur sepse mer frymen e nji misijoni te shenjte, qe do t'a ushqeje ne te gjitha kohnat shpirtin e Shqiptarit; nder sa po marshojme urdheni i Larte bahet dita-dites, fakt eshte se; mbrapa nesh shekujte e idhet po zhduken; si ne nji muzg te t'merrshem, po shfarosen paragjykimevet.

Kemi vendosun qe te thurrim gjithe nji strukture jete me matuni dhe me guxim; kurre si tashti, nuk asht pohue ma haptas se per Shqiptarin koha dhe hapesina jane nji kange guximtare, kange qi nuk njeh sasina, matunina, dhe dorza te mira per te semuret; jetojme nji epoke ren-qethese te histories s'one, si Mbretni. Ma vone do t'a kuptojme se sa vigane kane qene hapat qe kemi bame mbrenda ketyne pak vjeteve te epokes Zogiste.

Na e dime se, para Triunfit te Legalitetit, shoqenija Shqiptare, ashtu si te gjitha shoqenite e tjera arriti edhe te pjelli mjerime te tmerreshme, vagabondash, spekullasjone, revolucione, renegasione, asi kohet ane e kande Shqipnise, u versul nji tufan meninash (armiqesish) te vogla dhe te medhaja, te cilat per pake nuk e varrosen lirin t'one te brumosun me gjak te shenjte.

Shqiptari i urte dhe plot vullnet, e humbi atehere edhe pusullen; i la arat papunue, i hodhi librat ne nji kande, i mbylli dyqanet, per te rrokun pushken dhe per t'u vra vella me vlla. A thue valle se Shqipnija do te mbaronte kaq qesharakishte ditet e veta ma te bukura?!

Mbretnesha Geraldine vizitoj institutet e kryeqytetit

Mbretnesha e Shqiptarevet Geraldine, vizitoj te gjitha institutet e Kryeqytetit si edhe ata te Durresit, e shoqenueme prej Kryeministrit Kotta, dhe nga Ministri i Arsimit, e Ministri i Oborrit Mbretnuere.

Pas parit, vizitoje shkollat e kryeqytetit dhe ata te Durresit, Shijakut, Kavajes dhe te Krujes, si edhe nder shume komune si ne Preze, Petrele e Milote. Ku ne te gjitha shkollat u prite me Himnin Mbretnuer e plote gezime e nderime, tue fillue ne institutin "Nana Mbretneshe", e mandej nder gjymnazet, e Tekniken dhe te gjitha me rradhe. Ku ne te gjitha mbeti e kenaqeme se gjeti plote rregull, disipline, veprimtarie te gjalla e krejte ne sistemin ma moderne, mbeti shume e kenaqeme, ku falenderoj dhe uroj, Direktoret dhe Direktoreshat bashke me mesuesit e mesuesat.

Mbas ketyne vizitoj Federaten Sportive, dhe Artizenatin, Entin Kombetar, po edhe ketu te njejtat rregulla e gjallnie, sa qi nuk besonte u kenaqe dhe falenderoje me gjithe zemer Direktoret e Direktoreshat per veprimet e mira te ndryeshme e gjallenie e nalte.

Mbas dy ditesh, vizitoje Spitalet, mas pari vizitoje Spitalin Zog I te Shtetit, mandej Spitalin ushtarake, dhe te gjithe laboratorite, e Spitale te tjera, ku vizitoj te gjithe te shtruemit tue i pyete per shendetin dhe per sherbimet, te semuret u ngjallen kurre pane Mbretneshen e tyne dhe kur i pyeste me ate goje te ambel, te gjitha grate i mur ne gryke (i perqafoi), ku bani pershtypjen ma te madhe ne popull sjellja bujare dhe interesimi i math e dashtnija qe tregon Mbretnesha per popullin e Saj.

Mbretnesha foli gjate e gjane me Profesoret mbi te gjitha mjetet shendetesore, a u mungonte gja. Ajo pa se Spitalet ishin krejte moderne, edhe mjetet moderne, kishte edhe sa Profesore Austrijake specialista, por ma teper dalloheshin doktore Shqiptare qe kishin stjudjue ne Viene e Gjermani, France e Italie. Mbretnesha mbeti shume e kenaqeme, dhe falenderoj e uroj Profesoret edhe Doktoret e Doktoreshat, e doli.

Mbas dy diteve, vizitoj Kryqin e Kuqe, Strehen Vorfenore, shkollen e infermijereve, vizituese, Azilet, e tjera. Degat e Kryqit te Kuqe, i gjeti te gjitha ne rregull me nji program te persosun e plote gjalleni ne veprimet programore. Mbretnesha, tue i falnderue uroj suksese, tue ju thane se: "Jam shume e kenaqeme kurr shof se zonjat shqiptare jane krejtesisht te modernizueme e ne vijat perparimtare. Ju premtoj se nuk ka me mungue perkrahja e saja kundrejte organizimit te shum te nevojshem per perparimin e Femnes Shqiptare, qi sa ma pare te arrije nivelin Europijane, dhe i pershendeti, e duele pershtypja e thelle gjithkund per interesimin e madh te Mbretneshes".

Shqetesime ne Shqipni nga Italia fashiste e aleate

Nderkaq Italia Fashiste filloi te veproje qartazi ne dem te situates shqiptare, sa qe agjentet fashiste e sidomos Giro, qe po sillej poshte e nalte neper Shqipni duke dredhur (shperndare) te holla e duke komplotuar kundra qetesise se vendit. Ky per me teper mundohej te bleje njerezit e t'i bente vegla qorre te Italise Fashiste.

Ky agjent Giro, qe qarkullonte gjithandej ishte i ndjekur kemba kembes prej Qeverise Mbretnore Shqiptare. Kjo ishte ne dijeni te plote mbi te gjitha veprimet e tij, sa qe prej paresive (drejtuesve) te Shqipnise kishin ardhur edhe tek Mbreti Zog, duke i shpjeguar te gjitha per sa u kishte propozuar Giroi, si edhe duke u dhene e premtuar te holla, por sa i perkiste prishjes se qetesise se vendit. Qeveria nuk kishte as me te voglin dyshim se e demtonte fare mire qetesine e vendit, per kete nuk i jepte asnje rendesi propagandave te Giros, dhe behej krejtesisht pa rene ne sy, por populli pothuajse e dinin te gjithe.

Mbreti Zog, e kuptonte fare mire situaten si edhe rreziqet qe na sillen, per kete u perpoq qe t'u mbushte mendjen Shteteve Fqinje, Jugosllavise e Greqise, e bile dhe Turqise per qellimet e Nazi-fashizmit; per nje marreveshje te sinqerte ballkanike me mbrojte interesat e njejta te ballkanit, por nuk u realizua nga keta Shtetet Fqinje. Per me teper frika dhe pasigurimi i shtynte te struken e mos te bejne ze keto vende.

Shtetet e Medhaja si Britanija e Madhe, Franca dhe Amerika nuk po interesohen me per Shtetet e Vogla, sepse u pane mire me ate qe ndodhi ne Austri, e cila ishte nje anetare e Lidhjes se Kombeve, qe u zhduk pa me te voglin bisedim,apo Cekosllovakia e cila ishte garantuar nga Britania e Madhe, Franca dhe Rusia. Ato i terhoqen garancite, dhe u okupuan pa fare kundershtimi, sepse kjo tregon se shtetet e vogla mbeten gjithmone ne meshire te Perendise.

Mbreti Zog, duke i pare te gjitha keto, dhe cdo tentative qe beri prane Shteteve Fqinje, nuk kishin ndonje rezultat, mendoi se per te mundur ta evitonte kete rrezik qe po na thurej, duhej qe te bente nje vizite ne Rome. E, ne kete menyre, qe te bisedonte drejt per se drejti vete me Musolinin, duke pare me pare se sjelljet e Italise Fashiste kunder Shqiperise se vogel, mike e aleate, nuk ishin te hijshme e burrerore. Ajo duhej te hiqte dore, dhe kishte shprese dhe mundesi qe te arrije te rregulloje gjendjen, prandaj pati vendose te shkoje ne Rome.

Kur po pergatitej per te bere demarshin e vizites ne Rome, u informua me saktesi se cdo hap qe te behej me Musolinin, nuk do te ndryshoje programin e vet qe eshte vendosur nga Nazi-fashizmi, se Musolini ka per ta garantuar Mbretin Zog e bile dhe Hitleri, per indipendencen shqiptare e Dinastine Zogiste, dhe per nje Shqipni te madhe etnike si dhe mjaft kredira, por te pranohen konditat fashiste.

Kur Mbreti Zog u informua ne kete menyre, atehere ai perseri kishte qellim qe te bente kete vizite ne Itali, se keto kushte ne asnje menyre prej Mbretit Zog ishin te pabisedueshme e jo te pranueshme. Gjithsesi u ndalua dhe ky mendim dhe kjo ishte e vertete, lajmi qe mori se Musolinit i ishte rritur hunda dhe duke konstatuar se nuk kishte asnje kundershtim nga Shtetet e Medhaja, sepse ato rrinin ne gjume. Edhe kjo shprese u pre, mbetemi ne ndonje ndryshim kohe qe Zoti i Madh se si te shpikte ndonje mjet kundra ketyre diktatoreve te pagabuar.