Korrieri - 04/04/2004 http://www.korrieri.com/

Demokracia shqiptare, krijesw e Ramiz Alisw

Kjo interviste eshte bere ne kuader te 65 vjetorit te Mbretit shqiptar Leka Zogu. Vete Lartmadheria, shpjegon brenda nje pyetsori, te themi te kufizuar, jeten e tij dhe disa pika te perfolura, qe lidhen me historine e te jatit. Duhet thene se: monarku shqiptar jeton disi i terhequr dhe i shikon me kujdes zhvillimet shqiptare. Kjo maturi e ka bere qe te mos preket nga faktore te ndryshem politikw, qw qarkullojnw nw vend

Gazmend Bakiu*

Kur i kerkova Lekes I te me jepte nje interviste, ai pranoi me miresjellje. Atehere i thashe qe, ne se deshironte pyetjet mund t'ia beja te njohura me pare. Por, ai refuzoi: "Ne se pyetjet do t'i di me pare, -me tha, -pergjigjet do te jene artificiale. Une do te pergjigjem drejtperdrejt". Ne diten e caktuar per intervisten shkova ne rezidencen mbreterore. U pershendetem dhe fillova:

-Madheri, se pari ju falenderoj qe pranuat te me jepni kete interviste.

Leka I: -Ju faleminderit qe erdhet te me intervistoni .

Le ta fillojme nga femijeria juaj: Ne c'moshe Madheria juaj e kuptoi se ishte princ. Cfare do te thonte kjo per ju?

"T'ju them te verteten nuk mundem te gjykoj c'moshe kisha, por e kam pasur gjithmone, qysh se e mbaj mend, e kam pasur si nje barre, ceshtjen e Mbretnise. Qysh shume heret ne jeten time e kam kuptuar se, kjo donte me thane nje kushtim karshi kombit, qe do te ishte i perjetshem".

Me lejoni t'ju pyes: -Cilat ishin marredheniet tuaja, baba-djale, me Mbretin Zog? Si ishte ai me ju: i ashper, i bute, apo i ftohte?

"Ai ka qene gjithmone shume i afert, disiplinar po. Por, ne te njejten kohe me nje dashuri te madhe, dhe me nje deshire per te me mesuar. Po te mos kisha pasur mesimet qe me ka dhene ai, une nuk do te isha ne gjendje me iu pergjegjun nevojave te kombit".

Po Mbreteresha Geraldine c'vend ze ne jeten tuaj?

"Mbreteresha Geraldine ka qene per mua, deri ne fund te jetes se saj, jo vetem nje shtylle shume e forte, por edhe nje, si me e thane, burim dashurie, fuqie; ishte edhe keshilltare".

A benit ju me Mbretin Zog biseda rreth te kaluares se tij politike dhe, a mbani mend ndonje kuvendim te vecante qe ju ka lene mbresa?

"Vazhdimisht. Ajo ka qene shkolla ime, me e cmueshme".

Kam lexuar se Mbreti Zog i pati lidhur pension Fan Nolit, kur ky i fundit mbeti ngushte ekonomikisht, a dini ju dicka me te sakte per kete ceshtje?

"Po. Eshte e vertete, jo vetem qe i ka lidhur nje pension, por kur ka qene i semure ne spital, dhe nuk ishte ne gjendje me e pagu spitalin, ka qene im ate qe i dergoi paret. Pas kesaj vazhdoi t'i jepte pension. Edhe ma vone kur ishim ne mergim vazhdoi kjo gje".

Kundershtaret e Mbretit Zog I kane permendur vazhdimisht faktin se ai u largua nga Shqiperia ne vitin 1939, pas pushtimit italian. Sipas tyre, ai duhej te qendronte ne Shqiperi, te organizonte rezistencen packa se kjo mund t'i kushtonte jeten. Cili eshte komenti apo opinioni juaj per kete ceshtje?

"Thjesht, eshte nje opinion qe duhet kuptuar, se ne kishim tre plane luftarake. Ne rast se do t'u bente nje sulm nga Italia, qendresa kunder Italise do te ishte ne Malsine e Veriut. Ne rast se sulmi do te vinte nga Greqia do te ishte nje plan tjeter, ne rast se sulmi do te vinte nga Jugosllavia do te ishte nje plan tjeter. Por, duke qene se planifikimi i mbrojtjes nga sulmi i Italise ishte i tille qe do t'u bente ne Malsine e Veriut, dhe duke qene se Mbreti Pjeter i Jugosllavise ka qene ne moshe shume te re, regjenca ishte ne doren e Princ Pavlit; Princ Pavli ishte shume progjerman, atehere Jugosllavia, bash ne minuten e fundit, dergoi nje telegram zyrtar babes, dhe qeverise shqiptare, ku thonte se po te behej nje rezistence ne Malsine e Veriut, Jugosllavia do te pushtonte pesedhjete kilometra nga kufiri shqiptar. Vetekuptohet atehere do te behej nje lufte ne dy fronte, dhe kjo nuk ishte e mundur. Atehere, duheshin shkrepur ato pushke qe u shkrepen kunder Italise, per te treguar vullnetin e popullit shqiptar kunder pushtimit, dhe pastaj me u terheke sepse ishte i bindun qe nje lufte botnore do te vinte. Me shprese se ajo lufte do te shkaktonte clirimin e Shqiperise u be largimi".

Kur ju bete betimin si Mbret i Shqiptareve me 15 prill 1961, ju zgjodhet te quheni Leka I. Pse Madheria Juaj nuk vazhdoi, te themi, traditen duke u quajtur Zog II Mbreti i Shqiptareve?

"Kjo ndodhi per arsye se emri im eshte Leke, atehere vetekuptohet..."

Por mbiemri eshte Zogu!

"Po. Sipas Statutit u kthye ne Zog I. Por, emri im eshte Leka, atehere Leka I, vetekuptohet".

Ju keni kryer Akademine Ushtarake, por do te doja te dija c'fushe tjeter e dijes ju ka terhequr? A ka Leka I ndonje pasion tjeter vec koleksionit te armeve?

"Po. Librat, notimin dhe koleksione te llojeve te ndryshme, sidomos persiane dhe sic e shifni disa shqiptare. Por, per sa i takon studimeve, kam pase filluar ne Sorbone per gjuhet orientale, edhe isha duke mesuar edhe turqishten, sepse ajo ishte nje gjuhe qe na duhej per rajonin. Une ne ate kohe e dija frengjishten, edhe italishten deri ne nje pike mjaft te pregatitun, atehere spanjishja erdhi shume shpejt, edhe portugalishtja. Arabishten e dija se isha rritur ne Egjipt. Por, me vdekjen e babes u detyrova menjehere me hy ne pune, me gjet menyren me fitu pare, me mbajte jo vetem veten tone, por rreth 30 vete, qe ishin hallat e mia, ishin oficeret shoqerues, qe na kishin ndjekur qe nga Shqipnia dhe vazhdonin te qendronin me ne. Ishte nje barre e rande per nje djale 22 vjec. U mora me tregti".

A ka dicka ne jeten tuaj qe do te kishit dashur ta kishit bere ndryshe?

"Me thene te verteten: -Jo!"

Cila eshte e verteta e ardhjes dhe ikjes tuaj te shpejte ne vitin 1994. Si ndodhi?

"As une nuk e di. Ka shume teorina, e di se ishte pregatitur nje takim ketu. Ai takim nuk u materjalizua se ka pasur nderhyrje nga te huaj si edhe nga vendali, por arsyetimi i plote nuk eshte akoma i mjaftueshem, me mund me thane se kush dhe qysh ka qene qellimi i ndryshimit te mejtimeve te qeverise se asaj kohe. Por, duhet me kuptue se me ardhe ne Shqipni, me nje aeroplan privat, duhet me e lajmeru qeverine, kater pese dite perpara, me pas leje me ardhe. Ishte e domosdoshme dhe qeveria ishte ne dijeni. Atehere pse u be ai ndryshim ate nate? Nuk e di. Kam disa mejtime, por ato jane akoma mejtime".

Gjate egzilit te detyruar, ju keni jetuar ne shume vende te ndryshme te botes, duke dashur gjithmone te vini e te jetoni ne Shqiperi. Tani qe jeni ketu per cilin vend ndjeni nostalgji?

"Ne cdo vend te botes qe kemi jetuar, kemi pasur miqesina, kemi pasur gjana specifike te vendit qe na kane terhequr, por nostalgji nuk mundem me thane se kam per asnje vend, duke qene se jam ne vendin tim".

Ju me siguri e ndiqni jeten politike te vendit tone. Por, a e lexoni shtypin e perditshem dhe a i ndiqni kanalet e shumta televizive shqiptare? C'mendim keni per to?

"Shikoni, une i ndjek kanalet televizive. Lajmet, i ndjek jo vetem nepermjet gazetave dhe medias, por edhe nga lajmet qe me vijne nga terreni, nga te gjitha anet e kombit, si ne Shqipni edhe ne trevat tona qe jane jashte Shqipnise, jashte kufijve. Kjo me jep nje pasqyre me te ballancuar se mund te me jepte media".

Sipas mendimit tuaj ku calon demokracia shqiptare?

"Calon per arsye se, fatkeqsisht, ka filluar si nje krijese e qeverise se Ramiz Alise, per te siguruar nje vazhdimesi te menyres se qeverisjes, qe ishte ne kohen e Enver Hoxhes. Po, ka disa ndryshime mjaft te medha qe jane bere, por te dy partite, Demokratikja dhe Socialistja donin qe shqiptaret te kujtonin se u shpall multipartitizmi, dhe brenda nje kohe shume te shkurter, a ishin 48 ore apo jo, te dy partite kishin zyra, maqina, te gjitha mjetet per te permbushur nevojat e tyre. Atehere, ky ka qene nje plan i parashikuem, dhe kryesia e te dy partive ishte e parashikueme e dhane nga zoti Ramiz Alia, ne ate kohe".

A jane shqiptaret nacionaliste, sa duhet, ne kuptimin e mire te fjales?

"Une besoj se ne rast se nuk do te ishte kjo lufte per egzistence, e ketu kam parasysh pjesen me te madhe te shqiptareve, qe jane ne lufte cdo dite, per me mund me hanger nje kafshate buke, do te kishin ma teper kombtarizem. Shofim per shembull Kosoven: Kosova e ndinte veten nje shtet i okupuem, atehere nacionalizmi atje ishte ne kulm, kurse ketu dami eshte bere nga nje pjese e shqiptareve vete, dhe kjo na ka hequr nje pjese te madhe te ndergjegjes kombtare".

Pra, mendoni se shqiptaret jashte kufijve shteterore te Shqiperise jane me nacionaliste se shqiptaret e ketushem?

"Deri ne nje pike po".

Si do te ishte zgjidhja me e pershtatshme sipas mendimit tuaj: Kosova e pavarur me vete, apo nje Union Shqiperi-Kosove.

"Hapi i pare eshte e domosdoshme qe Kosova te jete e pavarur. Por, po te gervishtni nje shqiptar, te jete i Kosoves, te jete i Shqipnis, te dy kerkojne bashkimin".

A eshte e veshtire te jesh Mbret, per me teper Mbreti i Shqiptareve, a nuk keni thene ne nje moment te caktuar, ne dreq kjo puna e Mbreterise, me mire te kisha qene nje qytetar i thjeshte?

"Shikoni, deshira me qene Mbret nuk ka qene kurre e imja, ka qene detyra; me thane se, pse? Eshte fati. Jam linde per kete detyre, e kete detyre do ta permbush brenda mundesive te mia, per te miren e ketij populli".

A besoni se eshte akoma e mundur qe Shqiperia te ndryshoje formen e regjimit, nga Republike ne Mbreteri, kur kjo nuk ka ndodhur ne asnje nga vendet europiane qe perpara luftes se II boterore ishin monarki, dhe sot vazhdojne te jene republika?

"Kjo mund te ndodhe me kerkesen e popullit. Me duket se populli eshte mjaft i lodhun nga forma e Republikes, sidomos ne keto vjetet e fundit, qe quhet demokraci, por nuk eshte nje demokraci e vertete, sic eshte ne vendet e tjera. Une besoj se ka mundesi qe populli... E kjo u tregua ne 97-n, kur megjithese u manipulua, refendumi arriti nje fitore te jashtezakonshme, kjo tregon qe gjithe populli, socialiste, demokrate, mbreterore apo cfaredo, kane votuar per Mbreterine, per arsye se kishin shprese se, kjo do te binte nje ndryshim dhe nje stabilitet me te madh. Por vetkuptohet me manipulimin qe u be, ky manipulim nuk ishte vetem nga njerezit qe ishin ne pushtet, por edhe nga interesat e huaja, e ka krijuar kete situate, ne te cilen jemi tashti. Atehere, ne nje rast te tille, populli shqiptar ka te drejte per te kerkuar prape, ne rast se deshiron, nje refendum".

Jeni shprehur me fjale te pergjithshme se do te viheni ne krye te nje levizjeje te gjere. Cfare eshte, cfare synon dhe kur do te filloje kjo levizje?

"Me 26 janar jane shpallur ne nje konference shtypi, disa pika kryesore te kesaj levizjeje, tashti do te behet perseri nje konference shtypi, ku do te shpallen edhe disa pika. Kjo eshte nje levizje, nuk do te hyj ne detaje, tash per tash, se perndryshe konferenca e shtypit nuk do te kete efektin e nevojshem, por kjo levizje ka per synim ceshtjen kombetare, dhe ndergjegjsimin e popullit shqiptar".

Me 5 prill 2004 ju mbushni 65 vjec. Si ndjehet Madheria juaj, i lodhur, i merzitur, apo i lumtur?

"I lumtur se jam ne Shqipni".

Me lejoni Madheri t'ju uroj Gezuar ditelindjen! Edhe 100 vjet!

"Ju faleminderit shume".