"Korrieri" samedi, 15 Mai.
http://www.korrieri.com/

Geraldina: Anglia, stacioni i fundit i Luftes
EKSKLUZIVE/ Pjesa e trete dhe e fundit e ditarit te Nenes Mbretereshe, qe botohet per here te pare: Peripecite e emigrimit nepermjet udhetimit permes Europes i Zogut dhe besnikeve te tij. Mberritja ne Angli me anijen e fundit qe u nis nga Franca pak caste para hapjes se frontit gjerman ne kete pjese te kontinentit. Mberritja ne Londer dhe stacionimi i fundit i familjes Mbreterore ne keshtjellen e nje fshati, deri me 9 maj 1945, diten e fitores mbi fashizmin

- vijon -

Shpresa e fundit

Po na kish mbetur shpresa e fundit dhe kjo ish Anglia. Im shoq vajti poshte te zyra e vogel telefonike dhe nisi nje telegram duke kerkuar strehim ne Angli. Brenda pak oreve erdhi pergjigja dhe na u dorezua aty ne konventin ku ndodheshim. Thoshte me sa me kujtohet keshtu: "Ejani pa humbur kohe. Udhezimet i jane dhene Konsullit Britanik ne Bordeaux".

Vetem dy anije mbetne ne skele por Konsulli n'a premtoi se ne njeren nga ato do te mundem te zeme vend mengjesin e ardhshem. Kur u beme gati mengjesin tjeter mesuam se dy anijet ishne nisur gjate nates pa marre asnje urdher. Njera nga ato ish torpiluar gjate kalimit te kanalit (La Mansh shwn. i red.). Ne mes te tere zhurmes dhe kaosit te papershkruar Konsulli na tha se ende gjendej nje tjeter anije ne St. Jean De Luz. Do te dergonte udhezimet kapitenit qe te na marre me vete. Vajtem me te shpejte ne convent muarme sa gjera qe mundem te marrim me vete dhe u nisme drejt Juges. Femija ime (Princi Leka shwn. i red.) rrinte midis valixhave dhe dengjeve me placka te ndryshme i cuditur ne tere kete rremuje qe nuk e kuptonte dot. Per ta pushuar qe te mos qante i thash te thithe ushqimin e tij qe e mori qetesisht sikur spo ngjante gje rreth nesh.

St. Jean de Luz ish nje kerdi e madhe mbushur me njers te deshperuar, kryesisht jaduhij, qe ishin rreshtuar para konsullatave Spanjolle dhe Portugese per te marre lejen per te hyre ne keto vende. Shume kishin vrare veten ne deshperimin e fundit; disa mema kishne dale menc fare duke shtrenguar ne gji femijte e tyre qe kishin dhene shpirt. Me dukej sikur po jetonim brenda nje xhehnemi te vertete.

Nuk gjendej as gjekundi ushqim i asnje lloji. Per fat te mire kisha ruajtur disa kuti qumeshti per Leken; sa per ne te tjeret ne keto kushte as qe na shkonte mendja per te ngrene.

Me se fundmi arritem te kapiteni dhe na u leshua vendi ne anije midis frengeve, polakeve dhe cekeve, qe shkonin ne Angli per te vazhduar se andejmi luften e tyre kunder Boshtit. Dhe ndersa anija jone e vogel e ngarkuar deri ne gryke u nis ne nje det te qete dhe meshirues, thashe pa ze nje lutje te heshtur, jo vetem per ne dhe vendin tone, por per te gjithe ata qe vuajne ane e m'bane ne Evrope dhe ne boten e tere.

Ne veren 1940 Mbreti Zog dhe une me femijen tone Princin Leka dhe anetare te tjere te familjes e te pallatit arritme ne Liverpool me anijen me te fundit qe u nis nga Franca. Nuk denim se c'do na sillte e ardhmja. E denim se nuk mund te na ngjante me keq se c'na kish ngjare e c'kishim pesuar: kishim humbur vendin tone dhe gati kishim qene duke humbur dhe jeten duke lene Shqiperine e dashur. Kur anija jone arriti, oficeret britanike te portit na zbritne para te gjithe te tjereve dhe na kaluan pa u kontrolluar nga doganat e shtetit. Me gjithe se treguam gjithshka keshem duke hapur valixhet e parave qe kishin tane pasurine tone. Britaniket nuk muarne asnje fare taksi doganor nga ne. Ne fakt u treguan shume miq dhe na perkrahne sa s'ka me. Se kendejmi u derguam ne nje hotel te vendit per derisa te vinte treni qe do te na conte ne Londer. Kur arrime ketu murme disa taksi, sepe jeshem gati dyzet vete dhe u nisme per hotelin Ritz. Zgjodhme hotelin Ritz per dy arsye: se pari, sepse Mbreti kish qendruar ketu ne dite te lumtura dhe e dyta se si pasoje e luftes hotelet e medhenj ishin gati te zbrazur dhe ne keto rethana mundem te gjejme vend me kushte shume te mira te lira. Ishte me e lire te jetonim te tere ne Ritz se sa te merrnim me qira nje shtepi te pershtatshme se kurdohere, duhesh te kishim parasysh kushtrimin.

Nate terrori

Ajo qe me ra ne sy ne Angli me shume se cdo gje tjeter pasi kalova neper rremujen dhe histerin e Kontinetit qe gjakftohtesia e cdo njerit. E di qe gjakftohtesia dhe qendresa burrerore jane karakteristikat e britanikeve, po kurre nuk kisha pare si tani ne caste kritike si keto qe kalonim.

Disa nga miqte e mij ne Shtetet e Bashkuara n'a telegrafuan duke thene se ishin gati te strehonin te pakten birin tim ku do te ishte i sigurte. Me erdhi cudi per keto sygjerime, sepse jeshe e bindur se nuk kish asnje vend me te sigurt se Anglia, me tere luftimet qe beheshin ne Evrope nuk me shkonte mendja se Anglia do te invadohesh dhe keshtu mendonim tere anglezet qe takova.

Jeta jone ne Londer shpejt u be jete e zakonshme. Im shoq shpesh here bisedonte me krere te tjere qeverish te merguara si De Gaule, Sikrosi, Benes, etj. Edhe qeveria britanike merrte mendimin e tij per ceshtje qe kishin te benin me politiken e Lindjes se Mesme. Per sa me perkiste mua jeshe shume e kenaqur se jeshe e lire te shetis me birin tim ne Green Park. Nje dite kur po ktheheshe nga Kisha te dielen ne mengjes ne shtator degjova sirenat e para qe njoftonin per sulmin e ajroreve. Prej kendej gjate betejes se Britanise dhe gjate tere Vitit te Ri sulmet ishne te shpeshte dhe te rende. Zhurma ishte e tmerrshme dhe shurdhonjese, sepse hoteli yne gjendesh shume afer baterive kunder ajroreve saqe nuk ish e mundur te mbyllnim syne per shume kohe. Leka im u zverdh shume dhe dridhej nga keto krisma te jashtezakonshme sapo fillonin te binin sa qe sherbyesit e hotelit vendosne dysheqet ne nje dhome ndene shkallet per ate, infermieren dhe mua. Aty me gjithe se nuk jeshen me te sigurte te pakten ishin me te qete nga zhurma dhe mundnin te flinim pake.

Nje mbremje nje nepunes nga Ministria e Jashtme erdhi te takohet me Mbretin per pune te ngutshme zyrtare. E pyti nese Mbreti deshironte te nisej me te engjelluar per Greqi per te organizuar vullnetaret shqiptare ne lufte per clirimin e vendit. Mbreti e pranoi menjehere kete propozim dhe ndersa e dija ne zemer se Ai do t'a pranonte patjeter nje gje te tille nuk di sepse mu mbush shpirti me nje ndjenje frike. Te nesermen ne ora gjashte pritem qe te arrinte vetura e Ministrise por asgje nuk po shifej. Pastaj audiutanti yne vajti ne Minstri te Jashtme te shifte se c'kish ngjare. Dukej se Kryeministri grek Metaksaj kish dhene nje radiogram nga Athina se casti per nderhyrjen e Mbretit ende nuk kish ardhur. Ska dyshim se nuk e pritem mire kete lajm, po ne te vertete patem fat qe mbreti nuk u nis dot. Po ay avion qe do ta shpinte ne Athine Mbretin u godit udhes dhe te tere udhetaret u vrane.

Ne maj te 1941 sulmet ajrore u bene shume te rende. Gjate sulmeve une e mbuloje femijen me trupin tim dhe me gjithe se ish nje dy vjecar Leka nuk ja prente te me thoshte: "Mos ki frike mama, mos kij frike".

Mire po megjithese Leka nuk kish frike une kisha dhe e luta t'im shoq te na gjente nje banese jashte qytetit, jashte ketij xhehnemi te perditshem. Deri atehere Mbreti Zog kish ngulur kembe te mos ikte jashte Londres. Mendonte se shume kohe kish kaluar duke rendur andej ketej dhe kur londinezet mundesh te duronin kete terror te cdo nate Ay desheronte t'u tregoje se mundesh dhe donte t'a duroje. Po efekti i bombardimeve ne shendetin e djalit t'one filloj qe ta beje merak dhe kesisoj u bind qe te marrin jashte nje shtepi me qera.

Nje shtepi ne fshat

Gjeta nje shtepi ne Ascot dhe vajta atje bashke me t'im bir, infermieren e tij dhe disa oficere. Sa po e vume per gjume djalin ate nate sirenat ja filluan te bien perseri. Tere ate nate shetisja neper kopshtin vetem dhe me ishte e pamundur te flisje ne telefon me Mbretin sepse vijat e telefonit qene prere. Flaket qe dilnin nga zjarret e ndezur ne Londer njezet milje larg ishne kaqe te medhenj sa une munda te lexoja gazeten me driten e tyre. Kjo date qe dita e shtune me 10 Maj 1941, sulmi ajror me i tmerrshem i tere luftes, kur brenda pak oreve u be kerdija ne djegje dhe shkaterrime sa qe zjarri i madh qindra vjet me pare nuk kish asnje pergjasim.

Diten tjeter me vajti shpirti ne vend kur pashe t'im shoq dhe tere njerezit e tij qe arritne shendoshe e mire dhe u qetesuam ne jeten e Ascot-it. Me kohe bleme nje karro te vogel dhe nje gomariske per te defryer djalin tone dhe tere ne e ndiem veten per here te pare te lumtur qe nga dita qe lame kaq me rrembim Shqiperine e dashur.

Pastaj fare pa pritur murme vesh se nga valixhet tona- nja pesembedhjete- kishne arritur ne Liverpool nga Franca. Ne i kishme lene keto valixhe ne nje nga molot e St. Jean De Luz porse nje sekretare besnike kish marre masa qe t'i dergoje ne Spanje perpara se te arrinin nazistet. Valixhat e vune ne nje magazine ne Liverpool deri sa te venim t'i kerkonim. Sa ironi per te shkretat valixha qe bensikerisht n'a kishne marre prapa qe nga kaqe lart e ne kaqe rrethana te cuditshme, sepse po ate nate bomba ndezese i doqne ato dhe magazinen ku qene vendosur!

Me gjithe se jeta ne Ascot ish e kenaqshme jeshem shume ngushte per vend dhe keshtu Qeveria Britanike pranoi qe te merrnim me qira cdo shtepi te bollshme qe mund te gjenim po te mos ishte zene nga ushtria, per qellime tjera. Nje dite lexova ne gazete se Lordi Parmoor kish vdekur dhe pallati i tij afer Frieth kish dale per t'a leshuar me qira. Shkova menjehere dhe pernjiheresh nenshkrova me agjentin e tij nje kontrate te gjate qiraje. Dhjete minuta me vone komanda mbreterore e ajrit arriti t'a marre me qira per sherbim oficeresh te avionit. Po kishne ardhur dhjete minuta me vonese! Keshtu te dyzet sic qeme u futme brenda dhe ketu jetonim fare mire ne vend bollek per te gjithe. Personaliteti i tim shoq qe i tille saqe nuk me bie nder mend asnje shamate midis kaq njerezish te ndryshem ne moshe e ne opinione. Nje nga pasonjesit tone ishte doktor ne shkencat politike dhe me te fillova te studjoj politike dhe ekonomi. Sikur te mos ishte kujdesi qe te lija per nje kohe te gjate vetem t'im bir, do te kisha vazhduar kursin e grave ne Oksford.

Te vetmit sherbetore qe keshem ishin nje burre qe kishte ne kujdes nxehtesiren e pallatit dhe nje grua qe vinte perdite te na ndihmonte ne larjen e pjatave, dhe te dhomave. Dy here ne muaj shkojsha ne Londer per tu pare me miqte e mij: Lordin Darley (une jam kumbare e birit te tyre Adamit); dhe Julian Emry qe me vone u hodh me parashute ne Shqiperi dhe bashkepunoi ne organizimin e qindreses; dhe te kaloj pak kohe me Dalrymple dhe Champney-ne dhe keta miq te tjere te mire.

Une dhe Mbreti u beme miq me ambasadoret e Egyptit dhe Brazilit dhe rasa n'a solli ne ambasaden e Brazilise kur degjuam lajmin qe Lufta e Dyte Boterore mori fund, ne Maj 1945. Dukej si gje e cuditshme atehere por e shikuar ne kohen e tanishme ishte njesoj profetije, sepse biseda jone ne ate cast te vecante rrithte rreth mundesise se keqesimit te marredhenieve me Rusine sovjetike, planet e te ciles per shtrirjen e komunizmit ishne te hapet.