Autori i Lajmit: Ina Koxha
Rreth 3 mijë e 500 familje, që banojnë në pronat e ish-pronarëve, presin që shteti të zgjidhë problemin e strehimit të tyre. Ligjit i ri për “Kthimin dhe Kompensimin e Pronave”, ka parashikuar një afat trevjeçar për trajtimin e tyre.
Në qoftë se shteti nuk do të arrijë t’i trajtojë me ndërtim apo me kredi brenda këtij afati, shteti do t’i trajtojë këto familje në bazë edhe të gjendjes së tyre ekonomike, qoftë me banesa sociale me qira. Një pjesë do të subvencionohen nga shteti, qoftë me banesa të cilat do t’u shiten atyre me kredi të lehtësuara. Në total janë 5 mijë 500 familje që jetojnë në banesa ish-pronë private, të cilat u janë kthyer ish-pronarëve, por vetëm 2 mijë familje të këtij kontigjenti janë trajtuar deri tani nga shteti. Në një intervistë dhënë gazetës “Ballkan”, Drejtoresha e strehimit në Ministrinë e rregullimit të Territorit dhe turizmit, shpjegon të gjitha rrugët e mundshme të zgjidhjes së problemit për strehimin, e këtij kontigjenti të pastrehësh.
Zonja Andoni, sa rezulton numri i të pastrehëve që banojnë në ish-pronat private?
Nga 5 mijë e 500 familjet e që banojnë në banesa ish-prona private, numri i mbetur i familjeve të patrajtuara është 3 mijë e 500. Kjo shifër bazohet në të dhënat e vitit 1996, që janë rinovuar më tej në vitin 1998 dhe që nuk njohin rritjen e numrit të frymëve, shtesave që mund të kenë ndodhur më pas. Këta të fundit trajtohen si gjithë familjet e tjera që janë në kushte të vështira (që banojnë në sipërfaqe të vogla banimi, në apartamente të vogla etj).
Çfarë është parashikuar apo do të bëhet për zgjidhjen e problemit të strehimit të tyre?
Ligji për kthimin dhe kompensimin e pronave, parashikon një afat trevjeçar për trajtimin e këtyre familjeve. Në qoftë se shteti nuk arrin t’i trajtojë ato me ndërtim apo me kredi brenda kësaj periudhe, ato do të trajtohen pastaj duke i subvencionuar një pjesë të qerasë (nga shteti). Kjo mënyrë trajtimi përputhet edhe me parashikimet e ligjit për programet sociale të strehimit të banorëve të zonave urbane, ku ne parashikojmë trajtimin e këtyre familjeve, në bazë të aftësisë së tyre financiare, pra çfarë janë në gjendje ato të përballojnë. Për këtë do të ketë një lloj grupimi në bazë të gjendjes ekonomike. Familjet që do të konsiderohen si të grupimit me të ardhura më të ulëta, do të trajtohen me banesa sociale me qera, ku shteti subvencionon një pjesë të qerasë. Për grupimin tjetër, pra familjet me të ardhura më të larta që mund të përballojnë blerjen e një banese, është prashikuar ndërtimi i banesave me një kosto të ulët, qoftë të sipërfaqes dhe normativave të banimit, ashtu edhe nga mënyrat e zgjidhjes. Këto banesa do t’u shiten më pas këtyre familjeve me kredi të lehtësuara. Edhe në rastin kur brenda tre vjetëve shteti nuk do të arrijë të sigurojë strehimin për të gjitha këto familje, parashikohen këto mënyra zgjidhjeve, qoftë me qera, qoftë me shitje banese pra në pronësi me kredi të lehtësuara. Ne në projektligjin e strehimit kemi parashikuar një pikë, ku objektet të cilat do t’i nënshtrohen privatizimit, do të kalojnë në pronësi bashkive dhe pastaj ky organ do të vendosë nëse do t’i kthejë ato në banesa sociale me qera.
Sa është parashikuar fondi për të përballuar trajtimin e këtij kontigjenti të pastrehësh?
Në qoftë se do të bëhej një llogaritje shumë e përafërt, se sa fonde do të duheshin për të trajtuar këto familje, do të rezultonte rreth 600 milion lekë të reja, duke marrë parasysh që shumica e tyre janë në qytetet e mëdha: Tiranë, Durrës, Shkodër, Korçë, Gjirokastër, Vlorë, ku edhe vlerat e tregut janë të larta. Në këtë vlerë financiare merret për bazë ndërtimi i banesave nga shteti me kosto të kontrolluar. Pra me nxjerrjen e kësaj fature prej 600 milion lekësh janë marrë parasysh jo vlerat e tregut të banesave, por vlerat e banesave që ndërtohen nga shteti.
Sa do të sigurohen këto kredi?
Kuptohet që për kredinë do të ketë marrveshje me institucione private financiare, por që nuk përjashtohet edhe mundësia e vazhdimit të kreditimit nga enti i banesave apo edhe nga ndonjë institucion tjetër financiar shtetëror që mund të krijohet më vonë.

Disa nga programet që parashikon ligji:

1. Ndërtimi i banesave sociale nga organet e qeverisjes vendore, ose sektori privat jo-fitim prurës dhe dhënia e tyre me qera të kontrolluar për familjet që kanë nevojë për strehim

2. Blerja e banesave nga tregu, aty ku tregu është i favorshëm dhe dhënia e tyre me qera të kontrolluar nga Organet e Qeverisë Vendore

3. Përdorimi i tregut të lirë të banesave me qera, nëpërmjet perdorimit të certifikates së strehimit, e cila mbulon njje pjese të qerasë

4. Ndërtimi i banesave me kosto të ulët dhe shitja e tyre me kredi të lehtësuara nga shteti

5. Paisja e tokës me infrastrukturë të gatshme për ndërtim banesash dhe shitja e tyre së bashku me lejen e ndërtimit


Institucionet shtetërore në tokat e ish-pronarëve

Pushteti vendor vendos fatin e tyre
Një debat i vazhdueshëm ka eqnë edhe “fati” i institucineve shtetërore të cilave u ka dalë pronari i truallit. Rreth një vit e gjysmë më parë, Muzeu i shkencave, i vetmi në vend, u cënua pikërisht nga ky fakt, ku pronarët e ligjshëm të tokës kërkonin prishjen objektit me qëllim ndërtimin e një kompleksi banimi. Sipas Doris Andonit, këto objekte do të kalojnë në pronësi të organeve pushtetit vendor dhe pastaj janë vetë organet e pushteti vendor që vendosin se çfarë do të bëjnë me to, nëse do të ruajnë ato funksione që kanë apo do t’i adoptojnë.