Politika e jashtme është ndoshta i vetmi aspekt i veprimtarisë së një qeverie, ku interesat e kombit janë përmbi çdo pikëpamje e teori mbi të cilat mbështetet zakonisht në shoqëritë e lira programi i një partie apo një partie tjetër. Dhe ne jemi sot një shoqëri e lirë. Në këtë kontekst, interesat jetike të kombit tonë përmblidhen te integrimi i Shqipërisë në Bashkimin Evropian e në NATO. Rrjedhimisht, krejt veprimtaria diplomatike do të mbështesë, do të shoqërojë e do të promovojë me të gjitha mjetet që ka në dispozicion punën e qeverisë e të institucioneve të tjera të shtetit për kryerjen e reformave të gjithanshme e të thella, që nevojiten për plotësimin e standardeve pa të cilat nuk ka integrim.
E kam thënë dhe e përsëris me kënaqësi se kursi i ndjekur në politikën e jashtme edhe nga qeveritë e majta paraardhëse, ka qenë i drejtë. Unë nuk do të bëj me këtë rast një sinoptikë të këtij kursi, por vetëm do të shfaq disa nga drejtimet e reja nëpër të cilat do të ecim, me qëllim përshtatjen e veprimtarisë diplomatike të shtetit tonë me dinamikën e zhvillimit cilësisht të ri ku po hyn ekonomia dhe mbarë jeta e shoqërisë shqiptare.
Me bindjen se vendi ka nevojë të madhe për investime të huaja, me bindjen se vendi ka një potencial të madh ekonomik të pashfrytëzuar, me bindjen gjithashtu se Shqipëria ka kapacitete të plota njerëzore për thithjen e këtyre investimeve dhe duke ecur me vendosmëri me parimin se në kontekstin e sotëm gjeopolitik afrimi mes vendeve e popujve kalon në një masë të madhe nëpërmjet shkëmbimeve të qëndrueshme ekonomike, trupi diplomatik shqiptar do të jetë fuqimisht në shërbim të promovimit jashtë të asaj klime atraktive për biznesin e huaj, që do të krijojë me përparësi në vend qeveria. Ne do të zhvillojmë kështu atë, që në gjuhën e sotme quhet diplomaci ekonomike. Por përmbushja me cilësi e kësaj detyre është një barrë fort e rëndë, të cilën nuk do të mund ta mbajë e vetme mbi supe trupa e vogël diplomatike që kemi në dispozicion. Por kjo trupë e vogël diplomatike do të shërbejë si nukël sugjeruese, mbështetëse, bashkëpunuese e harmonizuese, për veprimtarinë specifike që do të zhvillojnë me jashtë një numër i madh institucionesh qeveritare si Ministria e Financave, Ministria e Ekonomisë, Ministria e Punës dhe Shanseve të Barabarta, Ministria e Bujqësisë, Ministria e Mjedisit, Ministria e Turizmit etj., apo institucione shtetërore si Banka e Shqipërisë, Bursa si edhe një numër i madh institucionesh e organizatash përbërëse të shoqërisë civile si Dhoma e Tregtisë, Dhoma e avokatëve, grupimet e ndryshme të biznesit, Dhoma e noterëve etj. Unë në këtë rol shërbimi e shoh trupën tonë diplomatike në katër vitet e ardhshme. Shqipërisë i duhet një politikë e jashtme e hapur realiste dhe pragmatiste, në funksion të nevojave të zhvillimit të saj progresiv.
Vendi ynë është tashmë anëtar me të drejta të plota në shumë organizata ndërkombëtare e koalicione, ku më kryesoret janë OKB, Këshilli i Evropës, OSBE, Koalicioni Antiterror, Organizata e Frankofonisë si dhe dhjetëra e dhjetëra konventa e struktura ndërqeveritare e joqeveritare, me karakter ekonomik, kulturor, ekologjik, shkencor, juridik, arsimor etj. Kjo është një trashëgimi substanciale, që qeveria jonë merr nga qeveritë e mëparshme, të cilat e kanë drejtuar Shqipërinë gjatë gjithë shekullit XX. Detyra para nesh shtrohet, që kjo trashëgimi të pasurohet e të vihet plotësisht në efiçencë të interesave të vendit për integrim, zhvillim, stabilitet, siguri. Për rrjedhim, do të arrihet një rritje e rolit të Shqipërisë në këto organizata e konventa, me qëllim afirmimin e vullnetit të plotë të Shqipërisë për të qenë me vendosmëri në anën e atyre vendeve që përpiqen sinqerisht t’i japin botës paqe e mirëqenie, t’u japin popujve miqësi e bashkëpunim midis tyre për ndërtimin e një të ardhmeje të përbashkët, të tregojmë se jemi një vend serioz, që dimë t’i japim kuptim të drejtës që kemi si anëtarë të këtyre organizatave dhe nëpërmjet kësaj rruge të ndihmojmë në përmirësimin e imazhit të vendit. Ndërkaq një punë e tillë e strukturuar mirë do të sjellë përfitime në terma konkretë nga dhjetëra e dhjetëra projekte shumëpalëshe, nëpërmjet të cilave vendet anëtare punojnë së bashku për të siguruar një zhvillim harmonik të rajoneve të ndryshme të planetit.
Shqipëria i ka të gjitha potencialet për të zhvilluar një diplomaci kulturore aktive, që do t’i shërbejë afirmimit të identitetit tonë kombëtar te popujt e tjerë si dhe shpalosjes së vërtetë të atyre vlerave të krijuara nëpër kohë e që vazhdojnë të pasurohen dita-ditës, e për të cilat ka nevojë sot më shumë se kurrë imazhi i vendit tonë. Diplomacia kulturore, siç është provuar tashmë, mbetet një rrugë me dobi të veçantë për tërheqjen e turistëve dhe po ashtu është një rrugë që duhet ndjekur me qartësi me qëllim përfshirjen sa më gjerësisht dhe denjësisht të vendit tonë në procesin global të qarkullimit të vlerave kulturore në botën e sotme. Kjo do të thotë që Ministria e Punëve të Jashtme ta rikonceptojë rrënjësisht veprimtarinë e vet në këtë drejtim, duke krijuar mekanizmat përkatëse për t’u bërë funksionale kryesisht si mbështetëse dhe promovuese e veprimtarisë së një morie organizatash kulturore qeveritare e jo qeveritare, të cilat janë bartëse të këtyre vlerave. Krahas kësaj do t’i jepet respekti dhe mbështetja institucionale edhe individit artist, shkencëtar e shkrimtar, në rastet kur ky individ përfaqëson një personalitet dhe me veprën e tij, të krijuar individualisht, përçon një vlerë universale, por që rrethanat jetësore kanë penguar nxjerrjen e kësaj vlere në skenën ndërkombëtare. Unë jam i bindur në dobinë për kombin, që kanë individualisht shumë piktorë, kineastë, arkeologë, shkrimtarë e muzikantë në Tiranë e në rrethe.
Shqipëria ka sot marrëdhënie të mira e shumë të mira dypalëshe me të gjitha vendet e botës demokratike. Kjo është një bazë e sigurt për të ecur përpara në zgjerimin dhe intensifikimin e marrëdhënieve me secilin nga këto vende.
Marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara të Amerikës mbeten të rëndësisë strategjike për ne. SHBA-ja është aleati i pazëvendësueshëm i demokracisë së re shqiptare. Shqipëria do të vazhdojë të japë kontributin e vet me të gjitha mundësitë në Koalicionin Antiterror. Por në fushën e marrëdhënieve dypalëshe janë krijuar të gjitha kushtet tashmë për një prani shumë më të dukshme të kapitaleve amerikane në zhvillimin ekonomik të Shqipërisë. Mbështetja substanciale që qeveria amerikane i ka dhënë gjatë gjithë këtyre viteve Shqipërisë nëpërmjet agjencive të saj për ndërtimin e institucioneve dhe krijimin e parametrave të tregut të lirë, ka nevojë të shoqërohet tashmë me investime të drejtpërdrejta amerikane veçanërisht në sektorët strategjikë e ata prioritarë të ekonomisë tonë. Realizimi i këtij synimi do të zërë një vend të dorës së parë në marrëdhëniet tona me SHBA-në.
Shqipëria do të vazhdojë të luajë rolin që i takon për forcimin e paqes e të stabilitetit në rajon, duke zgjeruar e intensifikuar marrëdhëniet diplomatike, ekonomike, politike e kulturore me të gjitha këto vende. Eshtë shumë e rëndësishme që Shqipëria nuk ka asnjë problem të pazgjidhur me ndonjë nga këto vende e po ashtu, ekziston një kuadër i mirë marrëveshjesh me secilin nga këto vende, të nënshkruara e të ratifikuara në parlament, marrëveshje që kërkojnë të shoqërohen më mirë me programe realiste shkëmbimesh në të gjitha fushat, në mënyrë që të ndjehet dobia e tyre për të gjitha palët. Katër vitet e ardhshme do të sjellin një nivel të ri marrëdhëniesh me Kroacinë, Bosnje-Hercegovinën, Kosovën e Maqedoninë. E po ashtu, do të nxirren nga një gjendje konfuzioni e improvizimi marrëdhëniet me Serbinë e Malin e Zi. Stadi cilësisht i ri në të cilin gjendet sot Kosova, dhe mundësitë e krijuara për të zgjidhur nyjën e të ardhmes së saj nëpërmjet negociatave Prishtinë – Komuniteti Ndërkombëtar, i çliron përfundimisht nga emocionet negative marrëdhëniet Tiranë – Beograd. Ne kemi me të gjitha këto vende një synim të përbashkët e që është integrimi në BE e në NATO, ndaj edhe gjithë marrëdhëniet mes nesh janë sa në interes reciprok aq edhe në shërbim të këtij procesi. Tradita e miqësisë me Turqinë do të vazhdojë të ushqejë vullnetin tonë për rritje të vëllimit të shkëmbimeve në të gjitha fushat.
Afrimit me Bashkimin Evropian do t’i shërbejë intensifikimi i marrëdhënieve bilaterale me secilin nga vendet anëtare të këtij Bashkimi. Vihet re një zhballancë midis nivelit shumë të mirë të marrëdhënieve politike e diplomatike dhe nivelit shpesh të ulët të marrëdhënieve ekonomike që Shqipëria ka me Britaninë e Madhe, Spanjën, Vendet Nordike, shumë nga vendet e Evropës Qendrore, tashmë anëtare aktive të Bashkimit Evropian, Me Francën, Gjermaninë, Austrinë. Vitet që vijnë presin një përqendrim të veprimtarisë së misioneve tona diplomatike për korrigjimin e këtij disniveli. Greqia dhe Italia, si vende fqinje e mike, me një arkiv shumë të pasur marrëdhëniesh me Shqipërinë, njëherësh anëtare në BE e në NATO, do të kenë përparësi.
Po ashtu, do të synojnë zgjerimin dhe pasurimin e marrëdhënieve me një numër vendesh me peshë të veçantë në zhvillimet e sotme botërore ekonomike e politike si Japonia e Kanadaja, të cilat edhe e kanë shoqëruar me ndihma të konsiderueshme procesin e tranzicionit tonë gjatë gjithë këtyre viteve. Kina mbetet një partnere e qëndrueshme me hapësira ende të pashfrytëzuara shkëmbimesh qoftë në fushën ekonomike, qoftë në atë kulturore. Ashtu si edhe marrëdhëniet me Rusinë, kanë vend për zgjerim e pasurim.
Katër vitet që vijnë do të jenë periudhë e një reforme të gjerë në rrjetin e përfaqësive tona në botë, me qëllim zgjerimin e pranisë tonë diplomatike, fuqizimin e misioneve të rëndësisë së parë si dhe rritjen e përkujdesit të shtetit tonë për emigrantët. Kjo kërkon një rishqyrtim të vëmendshëm të zbatimit të ligjit për shërbimin e jashtëm, në mënyrë që të rritet profesionalizmi i trupës diplomatike.
Për sa i përket qëndrimit ndaj politikës së jashtme, ne kemi tashmë një përvojë të mjaftueshme konsensusi të të gjitha forcave politike parlamentare, përvojë kjo që unë mendoj se është kthyer në një kulturë të çmuar e të qëndrueshme të konsensusit. Jam i bindur se kështu do të vazhdojë.