E Shtune, 26 Shkurt 2005 http://www.korrieri.com/

Zgjedhjet, shpetimtaret dhe oktapodi

Nga Fatos Lubonja

Thenia e Berluskonit "scendo in campo" qe ne shqip mund ta perkthejme edhe "po hyj ne loje" eshte bere tashme proverbiale ne Itali. Kane ndihmuar per kete edhe dy nga njerezit me te shquar te botes italiane, Benigni dhe Montanelli. Komiku i madh, duke e perqeshur futjen ne politike te manjatit te medias, ka treguar gjate nje shfaqjeje te tij se ai ishte nje familje me shume veta dhe ne shtepi kishin vetem me nje banjo e cila rezultonte shpesh e zene. Prandaj i ati sa here i vinte per te bere shurren dhe e gjente banjon zene thoshte: "schendo in campo" dhe shkonte e bente jashte.

Kurse Montaneli ka deshmuar se Berluskoni i ka thene se po hynte ne lojen politike per te mbrojtur interesat e biznesit qe iu kercenuan pas shkaterrimit te dy partive te medhe historike, demokristianja dhe socialistja, per shkak te korrupsionit. E, sipas shume te dhenave, tashme te bera publike, edhe pasuria e tij eshte goxha frut i korrupsionit te kohes se Kraksit.

Si komiku dhe gazetari ne thelb demaskojne fallsitetin e hyrjes ne politike te atyre qe paraqiten si shpetimtare ne momente krizash dhe rezultojne te rreme. Karriera e Berluskonit me nje ane dhe kriza ekonomike, por edhe e vlerave, qe po perjeton sot Italia me ane tjeter, megjithate, tregon se nuk mjaftojne kurre sa duhet paralajmerimet per rrezikun e shpetimtareve te rreme.

Kriza dhe futja ne loje

Nuk mund te mos kujtoja "futjen ne loje" te Berluskonit duke pare se cfare po ndodh ne Shqiperi ne prag te zgjedhjeve. Ka disa elemente qe te bejne te gjesh ne situaten shqiptare elemente berluskoniane te "futjes ne loje".

Se pari, sepse edhe ne jemi ne nje krize te thelle morale dhe politike nga ato ku shfaqen shpetimtaret.

Se dyti, sepse jane futur ne loje nje numer shpetimtaresh te vjeter e te rinj.

Se treti, sepse aktiviteti i tyre i deritanishem dhe jo vetem ay, nuk mund te mos na beje te ngreme pyetjen: po hyjne ne loje per te shpetuar vendin nga kriza, apo per te shpetuar interesat e tyre e te sistemit qe kane ngritur?

Nderkohe qe ekzistenca e krizes dhe futja ne loje e shpetimtareve duket evidente, ceshtja nese keta po hyjne te shpetojne vendin apo shpetimi i vendit dhe interesat e tyre jane dy rruge me drejtime te kunderta mbetet per tu analizuar. Them keshtu, e nuk them se interesat e tyre mund edhe te jene ne te njejtin drejtim me interesat e vendit, pasi, sipas meje, problemi i madh qe po del dita dites per tu zgjidhur, eshte ai se shumecka ne ate qe eshte bere gjate ketyre vjeteve duhet zhbere; shumcka ne sistemin qe kemi ndertuar duhet shkaterruar, me nje fjale nuk jemi ne rruge te drejte, por jemi futur ne nje rruge nga e cila duhet te kthehemi mbrapsh nese nuk duam te perplasemi e te thyejme koken. E ky kthim mbrapsht do te thote te reshtet se punuari ne drejtimin e interesave te asaj pjese qe e ka ndertuar e ka perfituar nga ky sistem. Metaforikisht, dhe jo vetem, mund te them se kioskizimi per te cilin u shpenzua aq shume e pa vizion ne kohen e Berishes nuk eshte se ka reshtur me prishjen e kioskave, perkundrazi sistemi qe krijoi kioskat ka krijuar tumore te tilla qe duhen prishur, por qe kostoja eshte shume me e madhe e do te behet edhe me e madhe cdo dite qe kalon. Per ata qe mund te me cilesojne si teper pesimist, pra sikur po i meshoj shume pjeses bosh te shishes mund te them se pjesa plot, per ata qe e shohin ate, eshte duke u zbrazur dita dites, duke ia lene vendin gjithnje e me shume nje boshlleku te frikshem.

Me konkretish e kam fjalen per faktin se struktura e ekonomise sone eshte mbi 60% ilegale, madje edhe kriminale, ekonomi e larjes se parave te pista e se pjesa tjeter e saj, ajo qe mund ta quajme legale, nuk mund te mos jete e lidhur me kete, prandaj dhe eshte ndertuar kryesisht mbi nje konsumizem pa prodhim, mbi spekulimin dhe perkohshmerine, mbi principin "merr e ik" te piramidave packa se me te sofistikuara. Ne anen tjeter, kjo strukture ekonomike ka kushtezuar ndertimin e nje superstrukture politike qe direkt apo indirekt perfaqeson interesat e kesaj strukture e qe e kemi quajtur tashme shteti i kapur nga mafja, nga nje oktapod i madh qe fuqizohet dita dites- sepse kur themi "mafje" nenkuptojme bash nje rrjet krimi ekonomik qe ka lidhje me politiken. E ardhmja e nje shoqerie te kapur nga ky oktapod po behet gjithnje e me e veshtire. Ekonomikisht ky oktapod jo vetem qe ushqehet gjithnje e me shume nga ekonomia ilegale duke gjeneruar rrjeta krimi gjithnje e me te perhapura ne trupin e shoqerise, jo vetem ka krijuar nje polarizim gjithnje e me te madh, por edhe thith tere energjite e te ardhurat e shqiptareve duke penguar nje rishperndarje te tille te te ardhurave qe do te garantonte funksionimin e nje shteti ligjor e te se drejtes, per te mos folur per nje rishperndarje qe do te nxirrte nga varferia shtresat me te dobeta. Persa i perket sistemit te vlerave ky oktapod ka krijuar vetem nje "vlere": pasurine e krijuar shpejt e me rruge te pandershme me te cilen matet sot cdo njeri "i sukseshem" ne vend. Persa i perket drejtesise ky oktapod ka krijuar sistemin e "pandeshkueshmerise", por edhe te "bashkefajsise", nje lloj xhungle ku kafshet me te fuqishme rrembejne c'te mundin vetem mbi bazen e agresivitetit pa ndonje ndergjegje sociale duke lene shkretetire perreth e ku ato qe rezultojne viktima ankohen pse nuk u treguan aq "te zot" sa te tjeret. Persa i perket figures se politikanit ky oktapod ka krijuar figuren e nje politikani qe nuk mundet te qendroje apo te hyje ne politike pa aprovimin dhe mbeshtetjen e oktapodit, duke tjetersuar, tek e fundit, edhe vete funksionin e politikes nga sherbim ndaj gjese publike ne sherbim te grabitjes se gjese publike.

Kush mendon se Shqiperia eshte ne rruge te mbare duke qene ne dore te ketij oktapodi ose qe, ndonese kemi problemi, po ecim perpara, sipas meje, gabohet. Gabohen edhe ata qe mendojne se mund te hyet ne Europe me kete sistem e po ashtu gabohen edhe ata qe mendojne se ky sistem, ne saje te te cilit edhe po mbijetojme, por aq keq, mund te zgjase perjete ne nje Europe qe vjen duke ia shtrenguar lakun krimit. Madje gabohen edhe ata ndertues te sistemit qe kane kalkuluar se, tek e fundit, do t'i lene shendetin ketij vendi e do te shkojne te jetojne te qete atje ku kane transferuar tashme parate.

Lojtaret e vjeter e te rinj

Fakti qe shqetesimi po behet gjithnje e me i madh vertetohet edhe nga aktoret e rinj dhe te vjeter te kesaj fushate elektorale, qe tashme mund te quhet e nisur, te cilet te lene pershtypjen se gjithnje e me shume jane te vetedijshem per kete realitet/ krize ku ndodhemi e premtimet e tyre per te ardhmen, i lidhin me clirimin e shoqerise nga pushteti i oktapodit.

Eshte krejt i dukshem fakti se shumica e tyre tashme flasin per oktapodin dhe demet qe ka shkaktuar e rrezikon te shkaktoje ay, pavaresisht se cfare emri i vene. Mirepo, nderkaq, nga tere aktiviteti i tyre nuk mund te mos kesh pershtypjen se sejcili e di, e njeh fuqine e tij, madje eshte nen sundimin e tij dhe prandaj, me dashje apo pa dashje, i leshon atij mesazhe direkte apo indirekte se pushteti i tij nuk rrezikohet. Le t'i marrim me rradhe disa nga aktoret kryesore.

PARTIA DEMOKRATIKE, luften kunder korrupsionit e ka pasur prej kohesh si prioritetin e saj ne retoriken politike. Nuk eshte e veshtire te shohesh tek armiku i quajtur korrupsion nga PD-ja nje nga kembet me te fuqishtme te oktapodit. Mirepo ka mjaft elemente qe te bejne te shtrosh pyetjen nese demokratet e kane seriozisht, apo, edhe nese e kane serizisht, nese mund te jene ne gjendje ta zhvillojne seriozisht kete lufte kunder oktapodit. Pikpyetja e pare, sipas meje, ngrihet duke patur parasysh problemin se interesat e kujt pretendon te mbroje PD-ja duke patur parasysh projektin e shpalosur prej saj. Kohet e fundi u shpall nje inisiative te rinjsh prane PD te quajtur "liberalet e rinj" te cilet kane dale me tezat e privatizimit te metejshem si dhe te uljes se rolit te shtetit ne nivel sa me minimal. Kjo eshte shoqeruar me deklarimet e Berishes se biznesi, shoqeria civile, akademiket do te jene sipas PD partneret e saj (pa permendur hallexhinjte), e se PD do te ule edhe me taksat, shoqeruar me premtimin se do te vensoset shteti i ligjit jo i personave. Kesaj i eshte shtuar edhe projekti i ndarjes se "llazarit" nga "anastasi" dmth te biznesmenit nga politikani me deklarimin se kush do te kerkoje te behet deputet i PS duhet te heqe dore nga bizneset. Por, gjithsesi, nuk mund te mos ngresh dyshimin se ky projekt, edhe sikur me qellimet me te mira te jete hartuar, veshtire se mund te dale i sukseshem ne luften kunder oktapodit per nje sere arsyesh.

Se pari, sepse projekti liberist, duke qene i mbeshtetur kryesisht mbi lirine e individit per kompeticion, favorizon edhe teorikisht me te fortit e aq me teper tek ne do te favorizoje ata qe tashme jane me te fortit. E po ashtu ulja e rolit te shtetit, cka nenkupton marrjen ne dore gjithnje e me shume te sherbimeve nga privatet, kombinuar me keta te forte veshtire se nuk do te mund, ne kontekstin shqiptar, te favorizoje edhe me korrupsionin, tek e fundit oktapodin. Mjafton te kesh parasysh akuzat qe po behen sot ne SHBA-ne e reformave liberiste per korrupsion te figurave me te larta, vend ku shteti ligjor ka rrenje jashtezakonisht te forta, per te marr me mend pafuqishmerine e nje projekti te tille ndaj oktapodit. Aq me teper po te kemi parasyh kontekstin shqiptar ku, sikurse e dime mire, kembet e oktapodit funksionojne mbi lidhjet familjare apo klanore ku njeri ben kemben politike tjetri ate ekonomike, njeri sekserin, tjetri politikanin. Dhe te mos harrojme edhe nje fakt shume domethenes: korruptimin e mjaft figurave dhe perfaqesuesve te PD gjate kesaj kohe, cka ka dale ne pah edhe publikisht, por qe perflitet shume me teper ne opinion. Ne pamje te pare duket sikur ata jane korruptuar nga PS-ja ne pushtet, por ne fakt ata i ka korruptuar oktapodi e zor se mund te dalin nga kthetrat e tij edhe kur te vijne ne pushtet.

LEVIZJA SOCIALISTE PER INTEGRIM, teksa flet per monople, ka parasysh edhe ajo oktapodin. Edhe ajo ka shpalosur nje projekt per luften kunder opktapodit qe nuk mbetet i kufizuar ne akuzat kunder Nanos si ne fillim, por kunder degradimit te PS ne pergjithesi, kunder privatizimeve grabitqare, kunder polarizimit. Edhe persa i perket perfaqesimit duket se ajo e ka hedhur veshtrimin me shume ndaj atyre shtresave qe pikerisht sistemi i opktapodit i ka lene pa mbrojtje dhe ne kushte varferie e pasigurie per te ardhmen- ndonse nuk e ka cliruar ende veten nga imazhi se ka ne rradhet e saj te pakenaqurit e PS-se. Por, gjithsesi, ajo qe duket shqetesuese tek LSI, nuk eshte edhe aq projekti i tyre, qe mbetet disi me i turbullt kur kerkohet te hyet ne aspektet e veta konkrete, por dicka tjeter. Sikurse kuptohet, lufta kunder oktapodit kerkon nje impenjim maksimal, nje bashkim maksimal te te tere atyre partive qe premtojne te luftojne per t'i prere kembet oktapodit. Nderkaq LSI, qe mund te konsiderohet sot parti e trete dhe parti te tjera me te vogla ku spikat LZHK, kryesisht sepse ka ne krye nje figure te paprovuar si Leka Zogu, nuk duket se kane as prirjen me te vogel te bashkepunimit e te krijimit te nje koalicioni paraelektoral ne emer te kesaj lufte. E kjo, ndonese mund te duket si ceshtje personash, ne te vertete, po ta shohesh me thelle, ka te beje me tere situaten qe ka krijuar oktapodi, nje situate qe e ben thuajse te pamundur bashkimin ne emer te luftes kunder tij e te besimit se ai mund te mundet. Ato duket se do te shkojne te vetme dhe do te presin rezultatin e zgjedhjeve per te bere zgjedhjen e tyre. Tek e fundit, sipas meje, te ndodhur perballe oktapodit pas zgjedhjeve edhe me nje rezultat te mire, ato zor se do te mund te jene ne gjendje te ndeshen me te.

Nderkaq ne kampin e PARTISE SOCIALISTE nje aktor tjeter ka rihyre ne loje: ish pretendenti per kryetar partie Edi Rama, sot kryetari i Bashkise se Tiranes. Ay ka nisur nje fushate ne Veri me kritika te rrepta per gjendjen vendit e te politikes. Kjo me nje ane eshte shprehje e pohimit te krizes, kurse me ane tjeter ngre nje pikepyetje te madhe: pse duke qene ne Komitetin Drejtues te PS nuk i shpreh shqetesimet e tij brenda partise, por del e flet sikur te jete ne opozite me partine e tij? Ne rastin me te mire kjo flet per pafuqishmeri per te luftuar oktapodin qe tashme ka zaptuar krejt PS-ne me ne krye Nanon. Por mund te kete edhe shpjegime te tjera qe, tek e fundit, te cojne ne te njejten qafe. Njeri syresh ka te beje me faktin se fushata e tij po propagandohet me nje fuqi te madhe mediatike, qe nuk mund te mos te te kujtoje ata biznesmene qe jane edhe pronare televizionesh e qe me Ramen si kryetar Bashkie i lidhin interesa direkte. Ky fakt te con ne hipotezen se prapa tij qendrojne interesa oligarkesh prane PS qe mendojne se me Nanon jane te humbur e qe, duke vene Ramen kryeminister te PS, kerkojne te mbrojne interesat e tyre kunder rrezikut te humbjes se privilegjeve me humbjen e PS-se. Apo ne hipotezen se nje pjese syresh jane ne konflikt me Nanon dhe oligarket prane tij, sic eshte rasti i biznesmenit sot per sot me prane Rames, K. Kokedhima qe po akuzohet sot nga "ZP" per shperdorime e vjedhje te renda parash publike- e qe edhe ai ka paralajmeruar, se, po qe se e sheh situaten e vendit keq, do te futet vete ne lojen politike? Ne te gjitha rastet veshtire ta shohesh fushaten e Rames jashte strukturave te oktapodit. Kjo shpejgon pse ai njeheresh u flet njerezve te thjeshte se synon te punoje per ta e, ne te njejten kohe, nuk shenjon armikun kryesor korrupsionin apo ekonomine e paligjshme apo oligarkine, por dembelizmin dhe, po ashtu, vazhdon te ngulmoje ne idene se nuk kemi ende nevoje te bejme projekte te majta apo te djathta. Madje hedh edhe teza te rrezikshme kur fut ne rradhet e "dembeleve" jo vetem Fatos Nanon, por kritiket e sistemit, cka te ben te mendosh se projekti i tij i nxjerrjes nga kriza eshte nje lloj fashizmi teknokratik ku ata qe, sipas tij, "punojne" do te perfaqesojne interesat e te gjitheve duke u bere, vec tjerash, edhe kompetente te pakontrollueshem, cka, duke patur parasysh oligarket prapa tij, fare mire mund te rezultoje nje hap me tej ne fuqizimin e oktapodit.

Si perfundim

Ne kete kaos apo terr, si ai qe i pelqen ujkut, duket se pak shprese po kemi qe te shkojme ne zgjedhje me nje projekt per te prere kembet e oktapodit, por me shume rrezikohemi nga nje zhvendosje e kembeve te tij. E vetmja rruge sipas meje per ata qe duan vertet te futen ne loje si shpetimtare te vertete, cka do t'i bente te hynin ne histori si themeluesit e nje shteti te vertete shqiptar qe punon per njerezit dhe jo per oktapodet e shumllojshem qe e kane sunduar deri tani kete vend, do te ishte nje projekti i qarte dhe i hapur koalicioni qe do te shpallte ndeshjen me oktapodin. E kjo duhet bere sa nuk eshte vone, perndryshe, kur te vije dita qe te perjetojme shembjen e tij do ta shohim edhe veten nen germadha si viktima te tij dhe njeheresh bashkefajtore me te, ashtu sic na ndodhi me 1991 dhe me 1997.