Bulevardi “Zogu I”, shtëpia e lindjes “Mbretëresha Geraldinë” dhe godinat e ministrive në qendër. Këto copëza janë ato që kanë mbetur nga 10 vitet e Shqipërisë monarki.

Tashmë kanë kaluar 77 vjet që nga koha kur Zogu, prijësi i shqiptarëve, shpalli mbretërinë shqiptare më 1 shtator 1928. E pas kaq shumë vjetësh kohërat e reja kanë veshur me pluhur të shkuarën. I suksesshëm edhe nën vëzhgimin e të huajve, duke mos harruar disa gabime të politikës, mbreti Zogu I erdhi bindshëm para shqiptarëve. Duke pasur një tablo të qartë të sistemeve të shtetit në vendet fqinje, Shqipëria u rreshtua në listën e mbretërive. Shembulli më i mirë ishte Italia. Mbreti italian, Vitorio Emanuele III, konsiderohet si njeriu që modernizoi shtetin dhe përmirësoi jetesën. Në vitin 1919, falë tij, Italia ishte shteti i 7 në botë për nga fuqia industriale.

Lidhja
Një lidhje delikate në shumicën e rasteve protokollare, me një ambicie italiane për të shtuar kilometrat katror të mbretërisë. Kështu mund të klasifikohet lidhja e mbretit të shqiptarëve Zogu I dhe Vitorio Emanueles. Nuk kishte kaluar shumë kohë nga krijimi i mbretërisë që Zogu parapëlqente ta quante mbretëria e shqiptarëve, kur Vitorio Emanuele martoi të birin e tij të vetëm, Umberto II i Savojës. Për princin e Pjemontit, mbreti Zog gjeti një dhuratë mjaft të bukur. Umberto, princ i Pjemontit, u martua në 8 janar të vitit 1930 me princeshën Maria Jose të Belgjikës, në moshën 26-vjeçare. Një gjerdan i trashë i punuar me ar dhe me brilante. Kjo ishte dhurata që Zogu i dërgoi princeshës Mari. Marrëdhëniet me Italinë në vitin 1930 nuk ishin fort të mira. Në librin e shkruar nga historiani Ilir Ushtelenca thuhet se dalja hapur e fashizmit dhe diskutimet e Musolinit për përgatitjen e një lufte para Sekretariatit të Përgjithshëm të Federatës Fashiste penguan realizimin e angazhimeve ekonomike të Italisë ndaj Shqipërisë. Të gjitha këto sollën një ftohje me fqinjin dhe drejtimin e politikës karshi Anglisë. Megjithatë linja protokollare Itali-Shqipëri vazhdonte. Në këtë tablo ngjarjesh politike ku fashizmi e nazizmi konsideroheshin forma të një “demokracie të centralizuar, mbreti italian Vitorio Emanuele po martonte birin e tij të vetëm.

Delegacioni
Mbreti Zog nuk shkoi në martesën e djalit të mbretit italian
Vitorio Emanueles, por nisi nga Shqipëria delegacionin qeveritar.
Ceremonia e dasmës ishte padyshim e paharrueshme e zyrtarizuar në kupolën e Paolinës, e cila u transformua sipas dëshirave të mbretëreshës. Dasma u ndoq nga miliona njerëz, të ftuarit ishin të gjithë me gjak blu, të veshur bukur, ishin figura publike të kohës. Nusja kishte fustanin e bardhë me mantelin e gjatë 7 metra dhe me ornamente, një fustan ky i stiluar nga vetë Umberto. Bizhuteritë që mbante Maria Jose kishin një vlerë të paçmuar, ishin një mrekulli e vërtetë. Gjithçka ishte perfekte. Pas vendosjes së unazave çifti u afrua në ballkon dhe përshëndeti turmën që duartrokiste në mes të mijëra pëllumbave të bardhë që fluturonin. Për tri ditë radhazi u bë festë e madhe, dreka e darka, të cilat kushtuan 5 milionë lira në kohët që në Itali këndohej “sikur të kisha 1000 lira në muaj”. E në mes të miqve të ftuar e personaliteteve politike ishte edhe delegacioni shqiptar.

Vizitat
Më 13 janar në orën 10:30 me tre makina të përcjella nga ministri Xhemil Dino dhe nga atashetë ushtarakë, delegacioni shqiptar shkoi në monumentin e Ushtarit të Panjohur në Panteon. Delegacioni shqiptar u prit nga gjenerali Baldini, ndërkohë që karabinierët me veshjet ceremoniale ishin rreshtuar në të dy anët. Nën himnin e kishës delegacioni shkoi te varri i mbretit Vitor Emanuele II, mbreti Umbert dhe te mbretëresha Nënë, ku vendosën një kurorë në të cilën shkruhej: Delegata e jashtëzakonshme e Nalt Madhërisë së Tij, Mbretit Zog. Pasi hodhën mendimet e tyre në librin përkatës, delegacioni la kishën për të shkuar në monumentin e Ushtarit të Panjohur ku vendosi një kurorë. Delegacioni u prit nga gjeneral Ruxheri, nga zëvendësguvernatori konti D’Ankora, prefektit Montuori, ndërsa banda luante himnin shqiptar.

Italianët në Shqipëri
Martesa e princit të Pjemontit bëri bujë të madhe, ndërsa delegacione qeveritare mbërritën nga të gjitha anët e botës. E me rastin e martesës së tyre në Shqipëri, rrethe të ndryshme vazhdonin festimet. Në qytetin e Korçës për nder të martesës së princit të Pjemontit, kolonia italiane u mblodh në shtëpinë e kapitenit Palumbo, ku ishte i pranishëm edhe prefekti në atë kohë Hilë Mosi, si dhe kryetari i bashkisë. Sipas shtypit të asaj kohe, në shtëpinë e kapitenit italian të gjithë dëgjuan himnin mbretëror italian, të Belgjikës dhe atë të Shqipërisë. Më pas të gjithë darkuan e pinë.

Dasma e Zogut
Ishte 27 prill 1938. 80 të ftuar specialë, mes të cilëve Dinastia Mbretërore Italiane e Savojës, duka i Bergamos, ambasadorët e Belgjikës, Rusisë, Japonisë dhe Iranit, të cilët nuk kishin seli diplomatike në kryeqytet, mes shumë të pranishmëve të tjerë dhe dhuratave speciale, morën pjesë në ceremoninë martesore të mbretit të shqiptarëve. Në moshën 43-vjeçare mbreti Zog kremtoi martesën e tij me konteshën Geraldinë Apony. Mbreti i Italisë, Vitorio Emanuele, i dhuroi Geraldinës një palë vathë dhe një unazë xhevahiresh, si dhe statujën e një dragoi. Mbreti i italianëve gjeti një larje borxhesh kokë më kokë me mbretin shqiptar, pas dhuratës që ky i fundit i dërgoi nuses së djalit të tij, trashëgimtarit të fronit. Mbreti i Italisë Vitorio Emanuele në telegramin e urimit shkruante; “Me rastin e lumtur të martesës së Madhërisë Suaj, Mbretëresha dhe Unë jemi të lumtur t’ju adresojmë përgëzimet tona më të sinqerta dhe t’ju lutemi të kini mirësinë të pranoni urimet tona më të nxehta për lumturinë Tuaj personale dhe për mbarëvajtjen e Shqipërisë. Ky ishte dhe fundi i dashurisë midis mbretërive fqinje. Një vit më vonë mbarëvajtjen e Shqipërisë e kërkoi dhe e mori Vitorio Emanuele.

Synimi i Vitorio Emanueles
Fillesat e mbretërisë së Zogut shihen kështu nga studiuesi Antonello Biagini në librin “Historia e Shqipërisë”; “Nga ky çast Shqipëria është monarki kushtetuese. Pushteti ligjvënës i besohet një dhome të vetme që mund të shpërndahet me vullnetin e sovranit, ndërsa ekzekutivi përgjigjet drejtpërsëdrejti para mbretit. Pushteti i Zogut është mjaft i gjerë dhe i gjithanshëm se sa ai nëpër monarkitë tradicionale kushtetuese, ku realizohet më mirë baraspesha midis pushtetit ligjvënës, atij ekzekutiv dhe atij të kontrollit. Mbretëria e Zogut mbështetet së paku në dukje mbi një program konkret reformash që synojnë ta bëjnë Shqipërinë një vend sipas modeleve evropiane. Po regjimi monarkik nuk zgjati shumë. Pakti midis fashistit Musolini dhe mbretit Vitorio Emanuele ishte Shqipëria. Më 7 prill 1939 trupat italiane zbarkuan në Durrës, ndërsa për pak ditë Shqipëria u vesh tringjyrëshe. Në ditarin e Konti Cianos dorëzimi i kurorës shqiptare, mbretit të italianëve më 3 qershor përshkruhet; “Në oborr bëhet ceremonia për dorëzim e statusit shqiptarëve. Mbreti pyet kush e ka redaktuar. E vëren dokumentin me ton mjaft të athët, ngaqë nuk sheh simbolet e dinastisë në flamurin shqiptar. I përgjigjem se kjo nuk është e saktë, sepse ja shiriti blu, Savoja dhe kurora e Skënderbeut. Pranon, por mbetet me humor të keq. I referoj Duçes, i cili përfiton të shfryjë kundër Monarkisë. Eshtë i pranishëm dhe Starace. Duçja deklaron se i ka ardhur në majë të hundës, duke tërhequr pas vagonë bosh e për më tepër të frenuar, se mbreti është njeri i vogël, i thartë e i pabesë që shqetësohet për një qëndisje në flamur dhe s’ndjen krenarinë të zmadhuar me 30 mijë metra katror territorin nacional. Vitorio Emanueli për pak kohë arriti të gëzonte te drejtën e një mbretërie të madhe ku përfshihej edhe vendi ynë, ndërkohë që mbreti i shqiptarëve ishte larguar drejt europës. Vitorio Emanueli vdiq më 1947 në Egjipt ndërsa pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore të dyja familjet, si ajo e Zogut dhe ajo e Umbertos, trashëgimptarit të fronit italian, patën të njëjtin fat, azilin politik.

Princi i majit
Umberto, princi i Pjemontit, ishte i biri i Vitorio Emanueles, i cili lindi në Kuneo në 15 shtator 1904. Ai u fut në shërbimin militar dhe si rrjedhojë e prejardhjes së tij të nderuar u promovua shumë shpejt. Në qershor 1940, ai ishte komandat i grupit ushtarak perëndimor italian, i cili luftoi kundrejt francezëve në rivierë. Ai u promovua si marshall në tetor ‘42. U bë mbreti i Italisë si Umberto II në 9 maj të ‘46 pas abdikimit të fronit nga i ati deri në 2 qershor. Vetëm pak ditë mbret dhe më pas italianët votuan në referendum për ta transformuar shtetin e tyre në republikë. Umberto kërkoi azil në Zvicër.

Ngjashmëria
Ashtu sikurse edhe familja mbretërore shqiptare, e cila jetoi në ekzil për shumë vjet radhazi pati të njëjtin fat dhe familja e Umbertos II të Savojës. Vetëm në fillim të viteve 2000 familjeve mbretërore iu dha e drejta të riktheheshin në vendet e tyre, ku përveç emërtimit dhe historisë së shkruar, ato s’mund të trashëgonin pronat e copëtuara.

 

Fjalimi
Betimi i mbretit Zog në Parlament

“Unë Zogu I, mbret i shqiptarëve, në çastin që kam hipur në fron të mbretërisë së shqiptarëve, dhe kam marrë në dorë pushtetin mbretëror, betohem para Zotit fuqiplotë se do të ruaj bashkimin kombëtar, pavarësinë shtetërore e tërësinë tokësore, do të respektoj me besnikëri Kushtetutën dhe do të veproj në përputhje me kushtet dhe ligjet në fuqi, duke pasur gjithnjë parasysh të mirën e popullit. Perëndia më ndihmoftë”.

KUSHTETUTA E RE ME 1 SHTATOR 1928

• Shqipëria është një shtet i pavarur në tërësi tokësore të pandarë të pacenueshme dhe të patjetërsueshme.
• Shqipëria shpallet Mbretëri Demokratike Parlamentare dhe e trashëgueshme me mbret të shqiptarëve Naltmadhëninë e tij, Zogu I.
• Flamuri Kombëtar do të jetë ngjyrë e kuqe me një shqiponjë dykrenare në mes.
• Gjuha zyrtare është shqipja, ndërsa kryeqyteti i vendit Tirana.
• Shteti shqiptar ka karakter ateist, por fetë dhe besimet e ndryshme fetare gëzojnë lirinë e ushtrimeve të tyre që sigurohen me ligj.
• Pushteti ekzekutiv i përket mbretit që e ushtron atë me anë të qeverisë.
• Pushteti legjislativ ushtrohet bashkërisht nga mbreti dhe Parlamenti që përbëhet nga një dhomë.
• Pushteti gjyqësor ushtrohet nga gjykata dhe vendimet e tyre jepeshin të bazuara në ligj e zbatohen në emër të mbretit.