Besniku ka lajthitur
Shkruar nga Administrator
|
|
Nga BASHKIM MUĒA Besnik Mustafaj ėshtė i vetmi politikan shqiptar, qė nuk e ka pėr gjė tė thotė pėr veten e tij se Flet mirė, flet nė kohėn e duhur dhe thotė atė qė duhet thėnė. Njė prej shprehjeve qė tė bėnte pėrshtypje nė shfaqjen e fundit, nė njė emisioni televiziv, ishte ajo ku Ministri tha se Kur tė mė shikoni duke folur pėr doganat apo tatimet, thoni se Besniku ka lajthitur! Sa herė qė Ministri i Jashtėm, prononcohet para publikut, duhet tė bėjė nga njė gafė. Por, me keqardhje, edhe kur ai nuk flet pėr ato gjėra qė pretendon se i di mirė, lehtėsisht mund tė thuhet se: Besniku ka lajthitur.
Lajthitja e parė. Kur flet pėr Kosovėn, Besniku thotė se ėshtė ai, qė e ka kthyer Shqipėrinė nė njė destinacion apo referencė pėr ndėrkombėtarėt, gjė qė sipas tij nuk ka ekzistuar mė parė. E vėrteta ėshtė se Shqipėria u kthye nė referencė tė fuqishme, tė paktėn qė prej vitit 1998, kur filloi lufta nė Kosovė. Besniku ėshtė shumė vonė pėr ta marrė lavdinė e kėsaj lufte. E kanė marrė tė tjerėt. Kosova nuk mund tu japė lavdi tė gjithėve, nė ēdo kohė dhe kur tė duan ata. Besniku akoma nuk ėshtė bindur qė terminologjia e pėrdorur prej tij pavarėsi me kusht ka qenė mė tepėr se njė gafė dhe se nuk ėshtė ky qėndrimi zyrtar i Shqipėrisė. Ėshtė i vetmi rast, ku qėndrimi i Ministrit tė Jashtėm nuk pėrputhet, as pubilikisht, me qėndrimin e gjithė pjesės tjetėr tė politikės shqiptare tė vendit. Besniku bėhet personazh komik kur thotė se ėshtė i vetmi Minstėr i Jashtėm qė ėshtė sulmuar nga Beogradi dhe njėkohėsisht nga opozita, pėr tė njėjtin term pavarsi e kushtėzuar. Ministri nuk thotė atė qė ėshtė mė e rėndėsishmja: lidhur me pėrcaktimin e pavarėsisė sė kushtėzur, ai mė shumė se nga kudo tjetėr ėshtė sulmuar nga Kosova, madje edhe nga segmente tė rėndėsishme tė LDK-sė, aleate kjo PD-sė nė pushtet. Pėr kėtė qėndrim qė pati mbajtur zyrtarisht Besniku, po tė mos ishte prej prej Malėsisė sė Gjakovės, do ta kishin shpallur person non grata nė Kosovė. Ministri akoma nuk ka kuptuar se tė kėrkosh, qoftė edhe nė rrugė diplomatike, atė pėr tė cilėn njė komb ka bėrė sakrifica njėshekullore, deri edhe njė luftė tė armatosur, nuk ėshtė ēėshtje pazari oriental, por ėshtė njė kėrkesė e natyrshme politike dhe diplomatike. Edhe bufat nė Tiranė e kanė kuptuar se statusi i Kosovės do tė jetė fillimisht njė pavarėsi e kushtėzuar. Por, ky status do tė vijė si rrjedhojė e njė kompromisi, siē po duket, mes shqiptarėve tė Kosovės dhe faktorit ndėrkombėtar. Besniku e di mirė se ēfarė do tė thotė kompromis dhe se kompromisi nuk mund tė ishte pavarėsia, nėse vullneti i shqiptarėve do tė kish qenė pavarėsi e kushtėzuar. Tė pėrpiqesh tė bėsh diplomaci, duke qenė afėr njė realiteti qė vjen jo si aspiratė kombėtare por vetėm si kompromis, qė e kanė imponuar tė tjerėt, nėpėrmjet sakrificash dhjetra vjeēare, ėshtė mė shumė se spekullim, mė shumė se tallje. Besniku duhet ta kuptojė se sa kohė qė do tė ngulė kėmbė nė njė terminologji, tė braktisur prej tė gjithėve, do tė mbetet nxėnės dobėt i Baton Haxhiut pėr problemin e Kosovės (e konstatuar kjo nė njė emision televiziv tė para njė viti), pse jo deri edhe nxėnės i Mentor Nazarkos (edhe pse ky, nuk ėshtė aq kompetent nė kėtė ēėshtje), e konstatuar kjo qė para dy ditėsh. Lajthitja e dytė. Lidhur me zhvillimet e fundit nė Shqipėri, si ēėshtja e Prokurorit tė Pėrgjithshėm dhe ajo e dėnimit tė krimeve tė komunizmit, Besniku flet pa lidhje. Sė pari, ajo ēka thotė Besniku, se po tė ishte nė vend tė prokurorit do tė kish dhėnė dorėheqjen, ėshtė e njėjta gjė, sikur prokurori ti thoshte atij se, edhe unė po tė isha nė vendin tėnd do tė kisha dhėnė dorėheqjen, por ētė bėj se jam nė vendin tim. Po ashtu, marrja si precedent pėr shkarkimin e prokurorit e rasteve si, ai i Maqedonisė apo Hungarisė, nuk pėrbėn asnjė argument. Precedentė tė tillė, nėse do duhej tė merren parasysh, janė brenda Shqipėrisė. Nga ana tjetėr, secili do tė kishte tė drejtė tė pyeste: po pse duhen marrė shembujt e dy vendeve qė e kanė shkarkuar prokurorin dhe jo shembujt e 30 apo 40 vendeve tė tjera europiane qė nuk e kanė bėrė njė veprim tė tillė? Pse duhet respektuar propozimi i parlamentit pėr ta shkarkuar prokurorin dhe nuk duhet respektuar vendimi i presidentit pėr ta refuzuar atė? Brenda kėtij argumenti, ajo gjė qė mund tė konsiderohet bash nonsens, ėshtė kur Besniku thotė se, presidenti, nėpėrmjet vendimit tė tij pėr mosshkarkimin e prokurorit, ėshtė bėrė destabilizues. Po ta besojmė kėtė, duhet tė besojmė se edhe vendimet e tjera tė presidentit pėr dekretimin e shumicės sė ambasadorėve, tė propozuar nga Besniku, mekanizmat kryesorė me tė cilėt ky e ka arritur suksesin, janė destabilizuese! Sė dyti, Besniku nuk mund ta kalojė aq lehtė faktin, qė ai ka qenė pjesė e makinerisė shtypėse ideologjike tė sistemit tė diktaturės, duke u shprehur thjeshtė se nuk ka qenė as spiun dhe as i persekutuar. Ata qė kanė pėrgjegjėsinė primare pėr diktaturėn nė Shqipėri, nuk janė as spiunėt dhe as sigurimsat, por komunistėt qė ndėrtuan sistemin.. Dhe Besniku ka qenė njė prej tyre. Lajthitja e tretė Besniku ka pėrsėritur disa herė njė gjė shumė delikate, por qė pak ėshtė vėnė re nė opinionin shqiptar. Ai ėshtė shprehur me krenari se Marrėdhėniet mes Shqipėrisė dhe Serbisė, nuk do tė kondicionohen nga ēėshtja e Kosovės. Kėtu do isha i njė mendjeje me kryediplomatin, se vetėm ai e ka thėnė kėtė gjė, madje vetėm ai e ka kėtė mendim. Por, Besniku duhet tė dijė njė gjė se qysh kur ka mbirė lisi, marrėdhėniet e Shqipėrisė me Serbinė janė kushtėzuar prej Kosovės. Dhe tė kushtėzuara do tė mbeten natyrshėm edhe kur Kosova tė jetė shtet mė vete. Lajthitja e n-tė Pse duhet tė merremi me lajthitjet e Besnikut? Janė shumė Besniku sa herė flet e bėn nga njė gafė. Kjo mė kujton njė barcaletė, tė jetuar. Nė qytetin tim tė lindjes, njė ish-partizan, me emrin Shani, lavdėrohej se kishte vrarė shumė gjermanė. Shkojnė dhe e pyesin njė bashkėluftėtar tė tij, i njohur pėr batuata: A ėshtė e vėrtetė qė Shaniu ka vrarė njėmijė gjermanė? Po, thotė bashkėluftėtari, Shaniu sa herė flet e vret nga njė Po tė dėgjojmė Besnikun, ka rrezik qė herėn tjetėr tė thotė se ka qenė ai qė e ka krijuar diplomacinė moderne shqiptare, se ka qenė ai qė e ka bėrė luftėn e Kosovės, dhe mė nė fund, se ka qenė ai qė e ka zgjidhur statusin e saj! Po, po, ky ėshtė Shaniu i diplomacisė tonė. Besniku ka lajthitur! Jo, sepse ka folur pėr doganat apo tatimet, por pėr politikėn e jashtme, njėlloj si pėr to. Kėtė e kanė kuptuar tė gjithė shqiptarėt. Vetėm njė gjė nuk e kanė kuptuar: Ky, Sali Berisha, a e di qė qeveria e tij ka edhe Ministėr tė Jashtėm? |
http://www.shekulli.com.al/ 19/10/2006
Ambasadori i SHBA-sė, Clifford Bond, denoncon mosrespektimin e tė drejtave tė shqiptarėve nė Greqi
"Greqia, kujdes me minoritetin shqiptar"
Denoncimi ėshtė bėrė nė veprimtarinė mė tė rėndėsishme vjetore tė OSBE-sė pėr tė drejtat e njeriut
Mentor Beqa
Nė kėtė raport filitet pėr persona qė i pėrkasin
grupit tė minoritetit etnik shqiptar. Nė raport nuk pėrmendet termi
emigrant, por specifikohet termi minoritet etnik. Raporti ėshtė i paqartė nėse
flet pėr minoritetin shqiptar ēam nė Greqi.
Mentor Beqa
Shtetet e Bashkuara tė Amerikės kėrkojnė qė Greqia tė jetė mė e
kujdesshme dhe e predispozuar pėr tė respektuar tė drejtat e personave me
etni shqiptare qė jetojnė nė Greqi. Pėrfaqėsuesit e SHBA-sė nė
Organizatėn pėr Siguri dhe Bashkėpunim Europian (OSBE) kanė kritikuar qėndrimin
e Greqisė ndaj personave me etni shqiptare, turke dhe maqedone qė jetojnė nė
shtetin helen. Ambasadori amerikan Clifford Bond i bėri thirrje Greqisė,
gjatė takimit mė tė rėndėsishėm vjetor tė OSBE-sė mbajtur nė Varshavė
tė Polonisė nga data 2 deri me 13 tetor 2006, qė tė ketė kujdes nė
trajtimin e personave me etni shqiptare. Trajtimi i personave qė u pėrkasin
grupeve minoritare etnike shqiptare, maqedone dhe turke nė Greqi mbetet njė
problem konstant,- thuhet nė sesionin promovimi i tolerancės dhe
mosdiskriminimi i minoriteteve etnike, tė pėrgatitur nga ambasadori
amerikan, Clifford Bond. Raporti ėshtė lexuar me datė 11 tetor nga vetė
pregatitėsi i tij. Nė kėtė raport vijohet me njė pėrgėzim pėr vendimin
e autoriteteve greke pėr tė hapur njė xhami dhe pėr tė mundėsuar mėsimin
e gjuhės turke.
Ne mirėpresim vendimin e Greqisė pėr tė hapur njė xhami nė Greqi dhe
pėrkushtimin e tyre pėr tė vendosur mėsimin e gjuhės turke nė shkollat e
Trakės Perėndimore,- thuhet nė raport. Ndėrsa mė poshtė vijohet me njė
kėrkesė tjetėr ndaj Greqisė, teksa thuhet se duhet tė implementojė
rregullat ndėrkombėtare nė trajtimin e minoriteteve. Gjithsesi, ne
vijojmė ta shtyjmė Greqinė tė implementojė njė kėndvėshtrim gjithėpėrfshirės
pėr etnicitetin dhe tė drejtat e njeriut, duke inkorporuar rregullat e
legjislacionit ndėrkombėtar dhe zotimet e saj nė OSBE, pėrfshirė tė
drejtėn individuale pėr tu identifikuar me kombėsinė pėrkatėse pa
pasur disavantazhe,- thuhet nė raportin e pėrgatitur nga ambasadori Bond.
Nė kėtė raport pėrmendet nė mėnyrė eksplicite termi grupe tė
minoritetit etnik dhe nuk pėrmenden emigrantėt. Ambasadori Bond ka
sqaruar nė raportin e lexuar se pėr tė arritur nė kėtė konkluzion
Komisioneri i Lartė i Shteteve tė Bashkuara ka bėrė njė shqyrtim tė ēėshtjeve
tė minoritetit nė Europėn Juglindore, si probleme qė kanė tė bėjnė me
arsimimin, politikat multi-etnike dhe integrimin pėrkundrejt veēimit tė
personave qė u pėrkasin minoriteteve. Ambasadori thotė se ka kėnaqėsinė
tė njoftoj se vendet anėtare tė OSBE-sė kanė pėrparuar nė drejtim tė
respektimit tė kėtyre tė drejtave nė raport me njė vit mė parė. Nė
raport thuhet se populli i Maqedonisė pėrkujtoi vitin e pestė tė hyrjes nė
fuqi tė marrėveshjes sė Ohrit, dhe megjithėse zbatimi i saj kėrkon kohė,
Shtetet e Bashkuara tė Amerikės, inkurajon qeverinė e re tė Shkupit qė
ti japė shtysė edhe mė tė fortė zbatimit tė marrėveshjes. Pėrfaqėsuesit
e minoritetit shqiptar dhe minoriteteve tė tjera duhet tė jenė konstruktivė
dhe tė angazhuar pėr zbatimin e marrėveshjes- thuhet nė raport. Pėrsa
i pėrket Kosovės, thuhet se tė drejtat e njeriut dhe liritė themelore tė
tė gjithė personave janė respektuar. Ne inkurajojmė autoritetet e Kosovės
tė ngrejė mė lart respektimin e tė drejtave tė minoriteteve, duke pėrfshirė
edhe lehtėsimin e rikthimit tė refugjatėve dhe personave tė larguar, -tha
ambasadori Bond. Ai u bėri thirrje edhe liderėve tė komuniteteve minoritare
qė tė pėrgjigjen dhe tė angazhohen, pėrfshirė edhe pjesėmarrjen nė
institucionet provizore tė vetėqeverisjes. Nė raport vijohet duke thėnė
se problem mbetet trajtimi i minoritetit kurd nga ana e Turqisė. Ambasadori i
bėri thirrje Turqisė tė respektojė tė drejtėn e kurdėve pėr tė
shfaqur identitetin e tyre nėpėrmjet gjuhės kurde nė media dhe publikime.
Takimi nė Varshavė
Takimi pėr Zbatimin e tė Drejtave Njerėzore (HDIM) ėshtė veprimtaria
vjetore mė e rėndėsishme e OSBE-sė pėr tė drejtat njerėzore. Nė kėtė
konferencė ku marrin pjesė pėrfaqėsuesit e qeverive dhe tė shoqatave
jofitimprurėse nga 56 shtete vėzhgohet dhe konstatuhet zbatimi i detyrimeve
dhe procedurave dhe mekanizmi i pėrputhshmėrisė sė kėtyre detyrimeve.
HDIM e 2006-ės ėshtė zhvilluar nė Varshavė tė Polonisė prej datės 2
deri me 13 tetor. Nė fokus kėtė vit ishin ēėshtjet e anti-trafikut dhe
ato tė mos-diskriminimit.
Pronat, ndarja pėrfundon nė fillim tė 2008-ės
Shtesa nė Ligjin 7501 dhe ndryshimi i kategorizimit tė tokės bujqėsore
Ylli Pata
Ligji aq i urryer nga ish-pronarėt me numėr 7501
"Pėr Tokėn", do tė ndryshohet sė shpejti si detyrim i qeverisė
shqiptare ndaj Bashkimit Evropian. Qeveria ka nisur prej kohėsh pėrgatitjet
dhe duhet ta pėrfundojė draftin nė fund tė kėtij viti, e pastaj ta dėrgojė
nė Bruksel. Por gjithsesi, projektligji do tė hartohet me ndihmėn e
ekspertėve tė prezencės sė OSBE-sė nė Tiranė. Njė ditė pas kėrkesave
tė ish-pronarėve drejtuar qeverisė shqiptare, nė mėnyrė qė kthimi dhe
kompensimi i tokave tė mbarojė sė shpejti, nga qeveria bėhet e ditur se
gjithēka ėshtė parashikuar nė Planin Kombėtar tė Zbatimit tė Marrėveshjes
sė Stabilizim-Asocimit ėshtė parashikuar njė varg ndryshimesh dhe
rregullimesh pėr ēėshtjen e pronės. Tė cilat parashikojnė reformėn e
tokės bujqėsore, procesin e kthimit dhe kompensimit tė pronave, si dhe
procesin e regjistrimit tė pasurisė sė paluajtshme. Thelbi i ndryshimit tė
ligjit aq tė debatuar 7501 pėr ndarjen e tokės, nė fakt, nuk prek bėrthamėn
e tij, pra mėnyrėn e ndarjes sė tokės nė bazė tė frymėve, por do tė
ndryshohet procedura e ndarjes, nė mėnyrė qė procesi tė mbyllet nė njė
kohė rekord. Qeveria shqiptare ka marrė zotimin qė nė pjesėn e parė tė
vitit 2008, e gjithė sasia e tokės bujqėsore tė ndahet nė tė gjithė
territorin e republikės. Deri tani, ėshtė mė pak se 60 pėr qind e saj,
sipas deklarimit publik. Ndėrkaq, pėrveē Ligjit 7501, sipas Planit Kombėtar
tė Zbatimit tė Marrėveshjes sė Stabilizim-Asocimit, do tė ndryshojė
edhe Ligji 8053 "pėr kalimin nė pronėsi pa shpėrblim tė tokės
bujqėsore", ndryshim i cili synon konsolidimin e titujve tė pronėsisė,
nė disa zona tė veēanta tė vendit, duke klasifikuar kategorinė e pronės.
Nė kėtė aspekt, do tė miratohet dhe njė udhėzim i ministrit tė Bujqėsisė,
i cili do tė ndryshojė kategorinė e tokės bujqėsore dhe burimeve. Ndėrkaq,
nė aspektin e regjistrimit tė pasurive tė paluajtshme do tė ndryshohen
njė sėrė ligjesh, si dhe vendimesh tė qeverisė pėr hipotekimin e
pronave. I pari qė do tė pėsojė ndryshime, ėshtė pikėrisht ligji numėr
7843 "pėr regjistrimin e pasurive tė paluajtshme" dhe pas kėtij,
me radhė qeveria do tė miratojė njė sėrė vendimesh tė reja pėr
procedurat e regjistrimit tė pasurive tė paluajtshme nė zonat urbane dhe
nė fshat. Gjithsesi, pėr periudhėn afatshkurtėr 2006-2007, pėrmenden si
angazhime, pėrveē kthimit tė pronave dhe pėrgjigjes sė mjaft ankesave tė
subjekteve tė shpronėsuara, do tė vazhdojė realizimin e hartės sė vlerės
sė pronės nė disa rrethe tė vendit. Sipas qeverisė, kjo hartė do tė
lehtėsojė shtetin pėr tė krijuar idenė e fondeve qė do tė nevojitet pėr
kompensimin e subjekteve tė shpronėsuara, do tė shėrbejė si pikė
referimi pėr vlerėn e tokės nė raste kontratash, si dhe do tė krijojė
njė ide pėr tregun e tokės nė Shqipėri. Qeveria thekson se do tė
vazhdojė procesit i kompensimit tė pronave nė zonat rurale dhe urbane. Ndėrkaq,
dy ditė mė parė, nė njė kėrkesė me 9 pika, shoqata "Pronėsi me
Drejtėsi" i kėrkon qeverisė qė me njė ligj tė veēantė tė pėrcaktohet
detyrimi i shtetit pėr kthimin dhe kompensimin e pronave. Ish-pronarėt i kėrkojnė
qeverisė qė tė ndahet faza e kthimit me atė tė kompensimit dhe nė
tokat pėr kompensim tė futen dhe trojet e zėna nga pallatet e ndėrtuara
nga viti 1944 deri nė vitin 1991. Gjatė vizitės sė fundit nė Shqipėri,
drejtori pėr Ballkanin nė Komisionin Evropian dhe kryenegociatori Reinhard
Priebe, i kėrkoi Kryeministrit Berisha, zgjidhjen e ēėshtjes sė pronave.
Faqja 2 - FAQE E PARE |
Tetor 19, 2006 |
DOSJA K. |
Intervista ekskluzive (2)/ Rrėfimi nga SHBA i nėnės sė Renato Rapit, djalit qė dashuroi vajzėn e shkrimtarit |
Janulla Rapi: A do ta falja Ismail Kadarenė? Nuk e di
|
Enveri mė hoqi dėnimin: Nuk ka pse tė vuajė nėna
|
Nga Erjon Tase Pasi mėsoi dashurinė e djalit tė saj Renato dhe vajzės sė madhe tė Ismail Kadaresė, Janulla Rapi kėrkoi qė tė bisedonte me familjen Kadare pėr tė zyrtarizuar lidhjen e dy tė rinjve. Por reagimi i shkrimtarit tė njohur, i cili sipas saj, nuk dėshironte njė krushqi me njė familje jointelektuale, do tė prishte ėndrrėn. Pas incidentit nė shtėpinė Kadare, nė pjesėn e dytė tė intervistės, Janulla Rapi rrėfen pėr Gazetėn, kalvarin e vuajtjeve nė internim. Nė tregimin e saj shpejgon ndėrhyrjen e Enver Hoxhės dhe Ramiz Alisė, tė cilėt e lehtėsuan nga dėnimet, por i pėrgjigjet njėfarėsoj edhe pyetjes: A do ta falnit Kadarenė pas kaq shumė vitesh?... (Vijon nga numri i kaluar) Dje na treguat pėr incidentin nė shtėpinė e
Kadaresė. Ēfarė pasojash patėt?
Saktėsim |
Kryesia e PD deklaron nisjen e
fushatės elektorale
|
||||||||||||||||||||
ELJONA BALLHYSA | ||||||||||||||||||||
18
Tetor Bode e Gjana do tė nisin
negociatat me aleatėt LZHK mbetet jashtė
Kryesia e Partisė Demokratike ka deklaruar dje nisjen e pėrgatitjes pėr zgjedhjet e pushtetit vendor. Nė mbledhjen e kryesisė sė PD-sė, ėshtė deklaruar ngritja e shtabeve nė rrethe dhe nė Tiranė, qė do tė punojnė pėr tė pėrzgjedhur kandidatėt, pėr sloganin qė do tė ketė koalicioni nė fushatė si dhe pėr bashkėpunimin me aleatėt. Nga ana tjetėr Ridvan Bode si dhe Jemin Gjana janė mandatuar si negociatorė pėr tė biseduar me aleatėt, pėr daljen si njė grupim i vetėm nė zgjedhjet qė pritet tė mbahen nė dhjetor tė kėtij viti. Aleatėt Kryetari i PD-sė ka deklaruar dje se kryesia e PD ka vendosur qė tė nisin bisedimet me aleatėt pėr tė dalė nė zgjedhje me njė formulė tė pėrbashkėt. Duket se nė bisedime nuk do tė pėrfshihet Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar, por nuk do tė mbesė jashtė Lėvizja e Legalitetit si dhe Balli Kombėtar. Duke komentuar zhvillimet e fundit nė kampin e djathtė Berisha ėshtė shprehur se dhe demokristianėt e drejtuar nga Nard Ndoka do tė jenė pjesė e negociatave. Pėrsa i pėrket marrėveshjes qė ky i fundit ka bėrė me LSI pėr etikėn nė fushatė, Berisha ka theksuar se ēdo parti ka hapėsirat e veta. Ndėrsa, i takon PDK qė tė vendosė se si do tė dalė nė zgjedhjet pėr pushtetin vendor. Megjithatė gjatė kėsaj jave pritet tė nisin bisedimet me tė gjithė aleatėt, bisedime qė do tė konkludojnė nė njė tryezė tė pėrbashkėt ku do tė miratohet formula me tė cilėn do tė dilet nė zgjedhje. Kandidatėt Nė mbledhjen e kryesisė sė PD qė zgjati rreth 30 minuta, nuk ėshtė diskutuar mbi kandidatėt konkret, por vetėm pėr ngritjen e shtabeve qė do tė thotė dhe nisja e konkurrimit mes vetė konkurrentėve nė PD. Nė lidhje me bashkinė mė tė rėndėsishme, atė tė Tiranės, i pyetur pėr emrin e Sokol Olldashit, Berisha ėshtė shprehur se nuk ka pasur diskutime pėr kandidatura konkrete, por sipas tij "sigurisht qė Tirana ėshtė Blu". Gjithsesi pėr Tiranėn duket se lufta ka nisur edhe mė herėt. Tashmė janė hedhur nė treg njė numėr i lartė kandidatėsh, ndėrsa ministrat Olldashi e Basha, kėshilltari Aliaj si dhe shefi i kabinetit Imami janė konkurrentėt mė potencialė. Deri mė tani Basha, Olldashi dhe Aliaj kanė konfirmuar se janė gati tė pėrballen nė Tiranė, por do ti pėrkasė strukturave qė tė vendosin se me cilin emėr do tė dalin nė kryeqytet ku nga socialistėt pritet tė konkurrojė Edi Rama, qė ėshtė aktualisht kryetar i Bashkisė.
|
Faqja 10 - AKTUALITET |
Tetor 17, 2006 |
DOSJA K. |
Polemika Milo-Kadare / Historiani i pėrgjigjet akuzave pėr
lidhjet me komunizmin
|
|
Milo: Kadare, kėrkoju falje Janullės dhe djalit tė saj, Renato Rapi |
Atdheu ėshtė pronė e atyre qė nuk e braktisin nė ditė tė kėqia |
|
Nga Paskal Milo Brenda njė harku tė shkurtėr kohor, Ismail Kadare me njė mungesė
tė theksuar etike, pėr kulturėn dhe moshėn e tij, ėshtė pėrpjekur
tė fyejė njė numėr personalitetesh tė shkencės, tė historisė e
tė politikės shqiptare. E kam fjalėn pėr akademikėt Kristo Frashėri
dhe Rexhep Qosja, pėr prof.dr. Pėllumb Xhufi e shkrimtarin e
ministrin e punėve tė jashtme tė Shqipėrisė, Z. Besnik Mustafaj.
Mllefit tė tij tė njohur karakteropatik tani sė fundi dhe nė mėnyrė
publike e tė hapur, nuk i shpėtova as edhe unė.
|
|
||||||||||||
|
||||||||||||
Ish-kryehetuesi: Janulla dhe Renato u internuan pas denoncimit tė Kadaresė |
||||||||||||
|
||||||||||||
|
||||||||||||
Historia e Janulla Rapit dhe djali tė saj Renato, ėshtė zbuluar njė ditė mė parė nė Gazetė nga dėshmia e ish-kryehetuesit tė Tiranės, Dilaver Bengasit. Sipas tij, shkrimtari Kadare denoncoi djaloshin nė vitin 1982 pasi ky i fundit dashuronte vajzėn e tij tė madhe. Pas kėtij denoncimi, nisėn hetimi dhe ndjekja nga Sigurimi i familjes Rapi. Nėnė e bir u internuan nė Elbasan ndėrkohė qė djaloshi pėsoi njė traumė psikologjike. Ata tashmė jetojnė nė Nju Jork, por pasojat e viteve 80-tė duket se i kanė ndjekur edhe sot e kėsaj dite. Renato vazhdon tė ketė probleme sėrish, pėr shkak tė dramės qė ai pėrjetoi shumė vite mė parė. E ėma e djalit, Janulla, ka sqaruar edhe pėr shtypin shqiptar se si kanė rrjedhur ngjarjet nė jetėn e familjes sė saj. Madje ajo ka deklaruar se i ka dėrguar njė letėr edhe pėrfaqėsuesve tė ēmimit Nobel, ēmim pėr tė cilin ka qenė pretendent prej vitesh shkrimtari Ismail Kadare. Nė kėtė letėr, ajo i kėrkon atyre qė tė mos i akordojnė kėtė ēmim Kadaresė, pasi ai ka shkaktuar njė dramė tė rėndė familjare.
|
9 - Speciale |
|
ditelindja e enverit |
80 objektet
|
Nė ditėlindjen e ish-diktatorit i hiqet statusi edhe Shtėpisė sė Partisė |
Dhurata e Leskajt: Zhduken shtėpitė ku shkeli Enveri |
|
Anila Mema
|
Zhduket nga lista e monumenteve tė kulturės gjithēka qė lidhet me Enver Hoxhėn. Zona ku u formua PKSH, shtėpia e Partisė, Liceu ku studioi Enveri dhe shtėpitė e shumė komunistėve tani mbeten pa status. Kėtė ka vendosur ministri i Kulturės, Bujar Leskaj, ditėn e 98-vjetorit tė lindjes sė udhėheqėsit komunist, Enver Hoxha. Reagimi i ministrisė nė njė ditė pėrkujtimore vjen menjėherė pas deklaratės sė bėrė nga Fahri Balliu, drejtuesi i gazetės 55 nė emisionin Zonė e Lirė, mbi emėrtimet. Vendimi pėr heqjen nga lista tė 80 monumenteve historike u mor nė mbledhjen e parė tė Kėshillit Kombėtar tė Restaurimit pranė IMKS-sė. Ministri shprehet se ky vendim pėr heqjen nga lista e monumenteve tė kėtyre objekteve, vjen pas njė pune gati tetėmujore. Kėto objekte tė shpallura monument kulture nė kohėn e shokut Enver, nuk do tė jenė mė tė tilla dhe qė nga dita e sotme nuk konsiderohen mė juridikisht monumente kulture nė Shqipėri. Arsyeja ėshtė se kėto monumente janė shpallur tė tilla pėr qėllime tė mirėfillta politike tė kohės, u shpreh Leskaj. Dhurata
Monumentet historike tė hiqen nga lista e Monumenteve tė Kulturės tirane
Apollon Baēe Cilat janė arsyet e ēemėrimit tė kėtyre monumenteve
historike? Pėrveē arsyeve politike, doni tė thoni se kėto
objekte nuk kanė pasur vlera?
Monumentet qė ndryshojnė emėrtim
Shtohen komunistėt te varri i Enverit Dyfishohen komunistėt te varri i Enver Hoxhės. Diskutimet e politikės pėr rihapjen e dosjeve tė komunizmit, duket se janė shkaku kryesor i kundėrveprimit. Me rastin e 98-vjetorit tė ditėlindjes sė udhėheqėsit
komunist, vizitorėt kanė ardhur nga shumė rrethe tė vendit,
madje dhe nga Kosova, ndėrsa mė tė rrallė janė komunistėt e
Tiranės. Reagimet
Thyerja e varrit Nė fund tė muajit korrik familja e Enver Hoxhės bėn denoncim nė komisariatin e policisė sė Kombinatit nr.6, aktin makabėr tė thyerjes sė varrit. Brenda njė viti qė nga 3 korriku i vitit tė shkoi varri i Enver Hoxhės ėshtė thyer 7 herė. Kryesisht akte tė tilla pėrkojnė me data, tė cilat kanė lidhje me Enver Hoxhėn, si 10 korriku, festa e ushtrisė, 16 tetori, ditėlindja e tij, 29 nėntori, data e ēlirimit, 11 janari, festa e Republikės, 11 prilli, data e vdekjes... Mes njė interviste qė ne bėmė me djalin e madh tė Enver Hoxhės, Ilirin, ai tha se familja po mendon pėr tė gjetur njė zgjidhje qė varri tė mos preket mė. Mė 16 tetor varri i Enver Hoxhės ishte i ndrequr, por me njė ndryshim. Pllaka ku shėnohej emri, data e lindjes dhe vdekjes dhe fotoja nuk ishin mė mbi mermer vertikalisht, por horizontalisht. Ndryshimi u bė me qėllim ruajtjen nga agresorėt anonimė.
|
Milo: Shqiptarėt smund tė marrin direktiva nga kafenetė e Parisit
Pėr respekt tė sė vėrtetės historike dhe tė moralit tė pastėr njerėzor po i kthej pėrgjigje Ismail Kadaresė
Paskal Milo
Brenda njė harku tė shkurtėr kohor, Ismail Kadare, me
njė mungesė tė theksuar etike, pėr kulturėn dhe moshėn e tij, ėshtė
pėrpjekur tė fyejė njė numėr personalitetesh tė shkencės, tė
historisė e tė politikės shqiptare. E kam fjalėn pėr akademikėt Kristo
Frashėri dhe Rexhep Qosja, pėr prof. dr. Pėllumb Xhufin e shkrimtarin e
ministrin e Punėve tė Jashtme tė Shqipėrisė, z. Besnik Mustafaj.
Mllefit tė tij tė njohur karakteropatik, tani, sė fundi dhe nė mėnyrė
publike e tė hapur, nuk i shpėtova as edhe unė.
Pyetja qė unė kam shtruar ėshtė se pėrse ky njeri i letrave, shkrimtar
me emėr, ka nisur njė ofensivė tė tillė shpifėse dhe ka hapur kaq
"fronte lufte" kundėr tė tjerėve? Pse po pėrforcon namin e pėrhapur
qė shumė vite mė parė, se ėshtė njė sherrxhi qė zihet edhe me kėmishėn
e vet? Unė mendoj se Ismail Kadare ėshtė nė njė krizė personale e
morale. Ai ishte mėsuar nė periudhėn e komunizmit tė ishte nė qendėr tė
vėmendjes, i pėrkėdhelur, i rrethuar jo pa tė drejtė edhe me nderime.
Ai ishte anėtar i Partisė sė Punės, deputet, nėnkryetar i Frontit
Demokratik tė Shqipėrisė, me njė fjalė pjesėtar i nomenklaturės
komuniste. Vepra e tij mė e mirė letrare dhe qė i dha emėr dhe famė u
prodhua pikėrisht nė kėtė kohė, e nėn atė regjim. Pasi braktisi
vendin nė vitin 1990, atje ku shkoi pėr njė farė periudhe nuk e ndjeu
boshllėkun, por shumė shpejt u pa se nuk mund tė shkruante letėrsi tė
madhe, konkurruese, nė njė mjedis qė kishte shije e kėrkesa tė larta pėr
letėrsinė bashkėkohore. Pėr rrjedhojė, nė mėnyrė graduale filloi tė
largohej nga letėrsia e mirėfilltė e tė shkruante mė tepėr ese ose
sprova, siē ka qejf vetė Kadareja ta thotė. Por kjo nuk mund ti
siguronte mė atij atė kujdes e ato ndere qė tregoheshin e bėheshin kur
ai shkonte nė Paris nga Shqipėria komuniste, ose kur e braktisi atė. Atėherė
e gjeti tė udhės e mė tė lehtė qė tė bėhej gjykatėsi suprem i
politikės dhe i politikanėve shqiptarė, duke prerė djathtas e majtas, u
pėrpoq, herė mirė e herė keq, tė bėhej referenca ekskluzive e
nacionalizmit shqiptar dhe tė ndėrtonte njė filozofi bashkėkohore tė
tij me sfond evropian, ku ai tė mbetej pėrsėri nė qendėr. Egocentrizmi
ėshtė thelbi i qenies sė tij. Ai ka filluar tė rrėnojė emrin qė ndėrtoi
me talentin e tij letrar, sepse nuk kontrollon pasionet e verbra, qė e
shtyjnė kundėr gjithēkaje apo tė gjithė atyre qė mendon se i bėjnė
hije pėr tė qenė ai dhe vetėm ai i pari nė letėrsi, nė histori, nė
politikė, nė etnologji apo sociologji. Ky ėshtė thelbi i krizės sė tij.
Nga pikėpamja intelektuale, jam i zhgėnjyer nga replika e zotit Kadare. U
ngjante pothuajse atyre shkarravinave qė janė botuar e botohen me bollėk
kundėr meje e kolegėve tė tjerė tė sė majtės nė gazetėn e mikut tė
tij "55". E ka shkruar me nervozizėm, ka anashkaluar argumente,
pa fakte dhe nuk u ka dhėnė pėrgjigje ēėshtjeve qė unė vetėm se i pėrsėritja,
se ato i dinė e i njohin njė shumicė shqiptarėsh. Po e pėrsėris dhe njė
herė, se Kadare po bėn gabime tė rėnda nė fushėn e historisė. Kėshilla
ime miqėsore do tė ishte: Rrini nė letėrsi, aty ku jeni shquar e
lexoheni, mos u ngatėrroni nė histori, se nuk ėshtė fusha juaj e
studimeve. Mos diskutoni ēfarė duhet e si duhet ta bėjnė historianėt
punėn e tyre dhe nuk jeni ju, as dhe ndonjė pasues i juaj, qė do tė vlerėsoni
historianėt dhe nivelin e tyre. Tė paktėn, Kadare duhej tė kishte dėgjuar
akademikun e nderuar, enciklopedinė e gjallė tė historisė, Kristo Frashėri,
qė i dha mėsime elementare historiografike, e sidomos njė nga parimet bazė
tė historiografisė si shkencė, raportin midis faktit historik dhe
interpretimit tė tij. Asnjė fakt historik, i mirė apo i keq, nuk mund tė
fshihet, tė zhbėhet, tė varroset apo tė harrohet. Liria nė
interpretimin e tij, shumėllojshmėria e kėndvėshtrimeve nė gjykimin e
tij ka qenė nė shekuj dhe mbetet abc-ja e historiografisė, larmia dhe
bukuria e saj. Pėrpjekja e Kadaresė pėr tė mė hedhur mua pėrgjegjėsinė
e Enver Hoxhės pėr marrėdhėniet e tij me Titon nė vitin 1947, ėshtė
foshnjarake. Ėshtė njė ngjarje qė ka ndodhur dy vjet para se unė tė
shihja dritėn e kėsaj bote dhe ėshtė njėsoj sikur tė akuzohej Kadare,
qė ka lindur nė mesin e viteve 30 pėr marrėveshjen e Mbretit Zog me
Pashicin e Jugosllavisė nė vitin 1924! Jam gati ti ofroj z. Kadare
dokumente historike vendase e tė huaja pėr ta ndriēuar drejt nė
interpretimin e ngjarjeve historike, qė kanė qenė e mbeten objekt i
studimeve tė mia.
Varfėria e argumenteve nė replikėn e Kadaresė ėshtė aq e dukshme sa nė
ndonjė rast tjetėr analog nuk do tė kisha qėndruar tė pėrgjigjesha.
Por, meqė ai ėshtė njė autoritet nė letra dhe pėr respekt tė sė vėrtetės
historike po i them edhe disa gjėra. Ismail Kadare e ka pasur mik Mehmet
Shehun dhe familjen e tij dhe kjo ka qenė puna e tij. Unė nuk e kam takuar
asnjėherė dhe po tė doja, nuk e kisha atė mundėsi. Kadare spekulonte nė
kohėn kur Mehmet Shehu ishte gjallė. Ai vazhdon tė spekulojė dhe tani, qė
Mehmet Shehu ėshtė i vdekur. Letra e vetėvrasjes sė tij ėshtė e vėrtetuar
katėrcipėrisht qė ėshtė origjinale dhe kėtė duhet tia ketė thėnė
edhe ndonjė mik i tij qė e ka pasur tė administruar zyrtarisht. Kadare
nuk gjen ndonjė argument bindės pėr tė goditur, veē pėrsėrit shpifjen
mė ordinere tė nxjerrė nga katakombet e miqve tė tij tė medias sė
verdhė, se gjoja unė jam njeriu qė i shėrben familjes Hoxha! Unė do ta
kisha burrėrinė dhe ndershmėrinė, qė, po qe se do ta kisha takuar ndonjėherė
Enver Hoxhėn apo zonjėn Hoxha nė atė kohė, nuk do ta mohoja, siē bėn
oborrtari shkrimtar dhe siē nuk bėn Dritėroi popullor. Por, pėr kėtė
ēėshtje do tė flasim mė poshtė.
Kadare, nė stilin dhe metodėn e tij tė njohur tė ndėrrimit tė
kostumeve sipas stinėve politike, tani qė nė pushtet ndodhet mazhoranca e
djathtė, pėrpiqet qė ta pėrkėdhelė pėr ndonjė pėrfitim tė rastit.
Ai spekulon nė mėnyrėn mė banale, kur thotė se jam kundėr hapjes sė
dosjeve dhe se gjoja ky ėshtė shkaku i revoltės sė tij kundėr meje!
Kadare, duke qenė larg, nė Paris, nuk e ndjek nga afėr jetėn politike
dhe median shqiptare. Ai bėn sikur nuk e di qė unė jam deklaruar pėr
hapjen e dosjeve hapur dhe pa ekuivok, ai nuk e di qė si anėtar i
delegacionit parlamentar shqiptar nė Kėshillin e Evropės, unė kam votuar
nė favor tė Rezolutės pėr dėnimin e krimeve tė komunizmit. Kadaresė
nuk i duhet e vėrteta, atij i duhen njė numėr shpifjesh pėr tė
justifikuar njė sulm tė verbėr dhe ku ai "zbulon" nė mėnyrė
halucinante dhe me njė imagjinatė tė sėmurė, se gjoja Milo kėrkon tė
mbrojė "paratė e grabitura tė popullit shqiptar, tė depozituara
jashtė shtetit prej kupolės sė diktaturės". Kadareja, pėr fat tė
keq, me ēka thotė, ėshtė bėrė pėr tu mėshiruar!
Reagimi i Kadaresė, po e nėnvizoj edhe njė herė, ėshtė njė pėrpjekje
e dėshpėruar dhe inatēore pėr tė fshehur tė kaluarėn e tij komuniste.
Por ai nuk mund ta bėjė kėtė me shpenzimet e mia, me emrin dhe
dinjitetin tim. Meqė Kadare nuk e di ose bėn sikur nuk e di, po i them se
unė i pėrkas, nga familja ime dhe ajo e gruas sime, njerėzve qė u pėrndoqėn
politikisht, se persona tė familjeve tona kanė vuajtur nė burgjet e
komunizmit, se pėr vite tė tėra jemi keqtrajtuar nė punė e nė jetėn
publike. Kadare ishte komunist, unė jo, Kadare ishte nė qiellin e shtatė
komunist, kur babai im pėrjashtohej pėr herė tė dytė nga PPSH-ja, me
motivacionin mė tė rėndė "Armik i partisė dhe i popullit" (shih
dosjen nė ish-Arkivin Qendror tė PPSH-sė. Komisioni i Revizionimit, viti
1975) dhe unė largohesha nga Tirana pas njė gjyqi poshtėrues nė
kolektivin e "Zėrit tė Popullit". Pėr vite me radhė, nuk mu
dha e drejta tė shkruaja e tė botoja me emėr, ndėrkohė qė hija e
dyshimit, nga ana e regjimit, mė shoqėronte kudo qė shkoja deri nė fund
tė viteve 80. Nuk ėshtė kėtu qėllimi qė tė bėj biografinė time,
se nė tė ka dhe mjaft momente tė bukura njerėzore nė ato kohė, por pėr
ta kėshilluar edhe njėherė, nėse pranon, zotin Kadare, qė tė mos luajė
me ndjenjat dhe jetėn e njerėzve, se ofendon njė numėr tė madh prej
tyre qė kanė vuajtur, por qė e kanė lexuar e respektuar si shkrimtar. Unė
gjeta forcė e kurajo qė i fala persekutorėt e familjes sime, ndėrsa
shkrimtari komunist, Kadare, asnjėherė nuk gjeti moralin, qė tė paktėn
tė heshte pėr bamirėsit dhe protektorėt e tij. Aq mė tepėr ti kėrkonte
falje Janullės dhe Renatos sė gjorė, qė nuk ėshtė njė histori e
nxjerrė nga "Uzina e ndryshkur e ish-policisė sė fshehtė shqiptare",
sikurse pėrpiqet ta fshehė Kadare, por njė sjellje makabre, qė duhet
ti gėrryejė ndėrgjegjen pėr tėrė jetėn.
Stalinizmi ėshtė varianti mė i egėr i komunizmit dhe njė i pėrndjekur
jokomunist si unė nuk mund tė bėhet kurrė stalinist. Njė komunist qė i
thotė Andre Fontenit, kryeredaktorit tė gazetės mė tė madhe franceze
"Le Monde" nė vitin 1984, se pėr tė shkruar romanin "Dimri
i Madh" "u pėrqendrova kryesisht te dokumentet dhe stenogramet e
takimit tė Hrushovit me shokun Enver, qė i kam riprodhuar pothuajse pa i
ndryshuar" dhe qė i raportonte udhėheqjes mė tė lartė shqiptare tė
kohės se "Sipas konsultimeve nė Komitetin Qendror u pėrpoqa dhe
besoj se arrita tė jap mendimin tonė pėr Hrushovin", ėshtė njė dėshmi
e qartė pėr tė parė e gjykuar se kush kishte mundėsi tė ishte
stalinist dhe kush jo. Tė paktėn, Kadare tė qėndronte nė pozitat e
Hrushovit, qė u deklarua kundėr Stalinit! Nė arkivat shqiptare ka mjaft
raporte tė kėsaj natyre apo tė tjera, nga i nderuari Kadare.
Aq lart ka hipur nė fronin e vetėkėnaqėsisė dhe tė megalomanisė ky
njeri, saqė i jep tė drejtėn vetes tė caktojė se kush duhet tė jetė nė
opozitė ose jo, se cili duhet tė jetė nė pushtet, se cili duhet tė jetė
ministėr i Jashtėm i Shqipėrisė dhe ka gjasa tė na caktojė se cili do
tė jetė edhe rezultati i zgjedhjeve vendore pas pak kohėsh. Pėr Kadarenė
dhe njė takėm njerėzish, politikanėt shqiptarė duhet tė kenė fytyrėn
dhe mendjen e tyre qė tė jenė tė vlefshėm pėr Shqipėrinė. Ismail
Kadare ka ėndėrruar tė ishte Haveli i Shqipėrisė, por nuk e arriti.
Haveli u bė i respektuar nė tė gjithė botėn, jo thjesht se ishte
shkrimtar i famshėm, tė tillė ka me shumicė sot dhe i fundit qė u
nderua me ēmimin "Nobel" ishte turku Pamuk. Haveli ishte luftėtar
i madh i tė drejtave tė njeriut nė vendin e tij, i burgosur politik,
iniciator i "Kartės sė 77-ve", njeri me karakter tė fortė e tė
qėndrueshėm, qė vuajti dhe luftoi nė vendin e tij. Atdheu, i nderuar
Kadare, ėshtė pronė e tė gjithė shqiptarėve, veēanėrisht i atyre qė
nuk e braktisin nė ditė tė vėshtira pėr tė shpėtuar lėkurėn e mirėqenien,
i atyre qė jetojnė e sakrifikojnė nė Shqipėri dhe qė kanė mundėsi tė
kontribuojnė, paēka se do tu bėhen edhe kėpucėt me baltė, paēka se
nuk do tė kenė energji elektrike tė mjaftueshme, paēka se nuk do tė kenė
24 orė ujė e kondita tė tjera pėr njė jetė tė rehatshme. Ka ikur koha
kur shqiptarėt dhe politika e vendit tė tyre, e mirė apo e keqe, mund tė
marrin direktiva e tė qeverisen nga kafenetė e bulevardit "Saint-Michel"
tė Parisit. Sė fundi, meqė reagimi i Kadaresė ėshtė bėrė nė njė
nervozizėm nėntė ballėsh dhe nuk ka qenė nė gjendje vetėkontrolli nė
pėrdorimin e fjalėve pa edukatė, i rekomandoj qė shpjegimin e fjalės
"horr" mund ta gjejė nė Fjalorin e Gjuhės sė Sotme Shqipe,
botim i Akademisė sė Shkencave, faqe 692. I shkon shumė pėrshtat.
Historiku i polemikės
Kadare deklaroi nė 11 tetor
"Bėhet njė lloj pėrpjekjeje pėr rehabilitimin e periudhės sė
komunizmit pėr tė mos pėrsėritur rastin monstruoze si ai qė dėgjuam qė
kryetari i njė partie politike nė Shqipėri kėrkoi nderim pėr Enver Hoxhėn"
Milo deklaroi nė 12 tetor
"Kadare, njė nxėnės i keq nė fushėn e historisė. Antikomunizmi i
tij alibi pėr tė fshehur shėrbimet e tij tė ēmuara pėr diktaturėn.
Kur tė tjerėt persekutoheshin Kadare gėzonte
privilegjet e shkrimtarit tė oborrit dhe i ngrinte me
servilizėm, pėr sė gjalli, monumente letrare
diktatorit. Ndėrhyrja e Kadaresė ēoi nė internim e nė fatkeqėsi
njė familje tė thjeshtė e tė varfėr tiranase nė vitet
70-tė. Kadare ėshtė i madh ne imagjinatėn letrare, por i
vogėl e cinik si qėnie njerėzore"
Kadare deklaroi nė 14 tetor
"Pėr stalinistėt e tipit Milo ska nevojė opozita e sotme
shqiptare. Madje pėr ta skanė nevojė as ish-komunistėt, ata qė dikur
sinqerisht besuan nė idetė dhe iluzionin e komunizmit. Nė fund tė fundit,
pėr kėta horra pa atdhe tė politikės nuk ka nevojė kurrkush"
http://gazetametropol.com/forum.php
Mesazhet e lexuesve
Emri Mbiemri: Skender Zogu |
Data: E Hene, 16 Tetor 2006 |
Shteti: Fransa |
Subjekti: Akuzat tė Paskal Milos |
Nukė po e kuptojmė se si njé historian tė klasės dytė guxon t'akuzojė shkrimtarin madhė Ismail Kadaren. Nė lamin e kulturės vepra e Ismail Kadares ashtė vlersue nė tanė botėn. Politikishtė kohė tė fundit shkrimtari ynė ka veprue pėr drejtat legjitimė tė bashatdhetarėt tonė tė Kosovės dhe ka pérkrahė pa rezervė pamėvarsinė e terituarit tonė kur zoti Paskal Milo me shokė nė qeverinė e Fatos Nano kishin lidhje me Miloseviēin dhe deklarojshin haptas se "kryqyteti i Kosovés ashté Beogradi". Mbos tė harrojmė se tė tillė historianėt kanė denigrue periodėn e mbretnisė pa asė njė bazė dhe sot po e zbulojnė vleratė tė zogizmit dhe rolin atdhetarė qė Mbreti Zog I ka lujtė nė historinė e kombit tonė. |
http://www.gazeta-shqip.com 15/10/2006
Dossier
Gazetari rumun: Udhėtimi im nė Tiranėn moderne tė vitit 1933
Dashnor Kaloēi
Nė fillimin e viteve 30-tė, kryeqyteti shqiptar,
Tirana, nėn kujdesin e veēantė tė qeverive tė asaj kohe dhe personalisht
tė Mbretit Zog, nisi tė formonte fizionominė e tij, si njė qytet modern i
pėrmasave evropiane. Kjo gjė u bė e mundur edhe nė sajė tė punės sė
disa prej arkitektėve e urbanistėve tė huaj, mjaft tė njohur nė Evropė
(si italiani Brazini), tė cilėt u pajtuan prej Mbretit Zog pėr tė
projektuar e ndėrtuar nė kryeqytetin shqiptar rrugė dhe sheshe tė gjera,
lulishte e parqe tė gjelbėruara, blloqe me vila tė bukura, pallate pėr
punonjėsit e administratės shtetėrore etj. Tė gjitha kėto ndėrtime qė u
bėnė nė atė kohė, e kthyen Tiranėn nė njė vend pelegrinazhi pėr shumė
turistė dhe gazetarė tė huaj, tė cilėt me shkrimet e reportazhet e tyre bėnė
qė kryeqyteti shqiptar tė njihej edhe mė shumė nė sytė e tė huajve. Njė
ndėr ata gazetarė qė vizituan Tiranėn dhe shumė qytete e krahina tė
Shqipėrisė sė asaj kohe, ishte dhe rumuni Dr. Vlad Banteanu, i cili punonte
pėr gazetėn "Cuventul" tė Bukureshtit. Reportazhi i tij:
"Tirana, qyteti dhe jeta e kryeqytetit tė Shqipėrisė" (i botuar
fillimisht nė gazetėn "Cuvantul"), u pėrkthye nga publicisti e pėrkthyesi
i njohur Anastas Plasari dhe u botua mė pas edhe nė gazetėn "BESA"
tė Tiranės, mė 4 nėntor tė vitit 1933. Kėtė reportazh, ku flitet me
nota optimiste pėr kryeqytetin shqiptar tė asaj kohe, po e japim tė plotė
nė kėtė shkrim, duke i qėndruar korrekt edhe gjuhės letrare tė asaj kohe,
me tė cilėn ai ėshtė botuar nė gazetėn nė fjalė.
Tirana moderne
Prej pjacė sė Tiranė sbėn disa hapa dhe arrin nė rrugėn Mbretnore qė
asht njė rrugė moderne. Prej kėtej sheh xhaminė e vjetėr. Nė Tiranė
gjen restorante evropianė, kafehane dhe ėmbėltore nė tė cilat njerzija
rrin gjer mė 12 tė natės duke harxhuar bakllava dhe kadaif. Gratė nuk hyjnė
nė kafene se kėto janė tė rezervuara vetėm pėr burrat. Kur unė bashkė
me shoqen time hyra nė kafane, si ēdo evropian ish njė eveniment: Pothuaj u
ngritėn tė gjithė mė kėmbė qė tė na shikonin mė mirė. Jeta familjare
vazhdon tė jetė e kufizuar dhe e pushtuar prej supersticionesh dhe traditash
tė vjetra nga tė cilat memzi po largohet gjenerata e re. Shumė gra prej
klasės sė mesme dhe tė ulėt, vazhdojnė tė mbajnė perēen dhje jo vetėm
mohamedanėt por edhe tė krishterėt. Hotelet pėrgjithėsisht janė tė pastėr
ndonėse nuk kanė komfortet tona (pėrveē hotelet e mirė). Megjith kėto
nė ēdo dhomė hoteli gjen mobilie tė reja si dysheqe etj. Vetėm njė gjė
mungon e kėtė mund ta konstatosh shumė herė dhe ndėr ne; ujė i rrjedhshėm
ndėr dhomat. Nė qytete tash kanė filluar tė bėhen kanalizime. Kjo mungesė
e mos rregullimit tė ujit tė mirė rrjedh nga shkaku se duhet sjellė prej
vendeve tė largėta, prej maleve e kushton shumė. Gjer sa tė rezervohet kjo
ēėshtje ishin shumė tė tjera pėr tė mbaruarė. Prandaj nė Tiranėn
moderne ajo qė tė bėn pėrshtypje ėsht tė shohėsh ujė tė ngarkuar nė
kafshė, sidomos kur pėr njė kohė tė gjatė nuk bije shi, shterojnė puset,
dhe ahere ujė shitėsit janė nė qejf. Kur nė Tiranė dhe nė qytete tė
tjerė do tė ketė ujė tė mjaft nė barazim me dritėn e elektrikut, do tė
bėhen shumė ndryshime. Vetėm nė njė hotel gjeta ujė tė rrjedhshėm nė
njė dhomė. Besoj se gjer mė sot shumica e hoteleve do ta kenė rregulluar
ēėshtjen e ujit dhe nė kėtė mėnyrė do tė zhduket dhe njė kujtim i vėshtirė
i Orientit. Kudo nė Orient ndjehet era e trėndafilit, gjith kėshtu edhe nė
Tiranė; baunknotat shqiptare e kanė kėtė erė tė ėmbėl dhe
karakteristike, sa qė beson se nė Shqipėri bankėnotat mbahen prej
grave...nė gji. Nė rruga dhe nėpėr kafane, gjen plot lustro qė me kutitė
e tyre mbi tė cilat kanė varur furēe, ulen, pa i thirrur nėpėr kėmbė tė
klientėve qė rrijnė me qetėsi nė kafehane, ia marrin kėmbėn mbi kuti
dhe fillojnė tė lustrojnė...Klienti me indiferencėn e tij orientale nuk
kundėrshton e kėshtu pranon tė bėhen kėpucėt dy tri herė nė ditė vetėm
me njė lek. Gjithė shqiptarėt i shihja me kėpucė tė lustruara dhe
pandehja se e bėjnė nga pėrkujdesja pėr pastėrti. Fort rrallė shihen
njerėz qė e heqin kėmbėn nga kutia e lustraxhiut i cili me hidhėrim i
shikonte kėpucėt e llustruara. Sa herė delja nga hoteli, mė ndiqnin duke mė
thėnė: Llustro zotni! Ata nuk dinin klush isha unė.
Afėr Tiranės tė pret njė rrugė shumė e kujdesur, e gjerė dhe me pemė
nga tė dy anėt qė lėshojnė hije; ėshtė Rruga e Durrėsit qė tė shpije
afėr uzinave elektrike (njėra e njė shoqėrie italiane dhe tjetra shqiptare)
afėr kazermave dhe autorepartit. Kėtej ėshtė dhe njė stacion i vogėl,
por modern i radios (3 kė qė lidh Tiranėn me Vjenėn, Zagrebin dhe
Brindisin), shkon afėr sheshit taeroplanėve ushtarakė dhe civilė (nė
Shqipėri mund tė gjesh aeroplanė qė shkojnė nė ēdo qytet); kėshtu hyn
nė qytet me anėn e rrugės "Nana Mbretneshė" qė tė shpije nė
qendrėn e qytetit nė pjacėn "Skanderbeg". Nė tė gjithė kohėn
e udhėtimit shkon nėpėrmjet rrugėsh tė gjera dhe tė mbjella me dru anėve.
Ēuditesh kur sheh ndėrtesa tė mėdha tė shtetit dhe vila private me stil
ultramodern sa qė kurrė nuk beson ti gjesh kėtu.
Dy uzinat elektrike
Dy uzinat e elektrikut ndriēojnė dhe zbukurojnė kudo nė mbrėmje, e kur
hyn nė qytet nuk besohet se je nė Shqipėri. Nė kohėt e para Tirana ka qenė
katund. Qė nė kohėt e inidpendencės flitej qė Tirana tė bėhej kryeqytet
nga shkaku i klimės sė shėndoshė pozitive sė saj nė qendėr dhe afėr
Durrėsit qė ėshtė skela kryesore. Qahere qyteti shquhej nga pastėrtia
dhe shtėpitė e fshehura pėrgjysmė prapa mureve prej qerpiēi (plitharė) bėnin
pėrshtypje tė kėndėshme. Rrugėt pėrshkonin qytetin nė rregull dhe ishin
tė gjata. Njė rrugė, rruga Koēo Kotta, ėshtė 3 km. e gjatė dhe pėrshkon
lagjen mė tė vjetėr, lagjia Abdulla bej, dhe shpije gjer afėr malit tė
Dajtit. Rrugėt janė tė gjata sepse dhe qyteti ėsht shumė i zgjeruar; zė
njė sipėrfaqe prej 12 km. katror. Mė 1880 Tirana ka pasur 20.000 banorė, mė
vonė ky nymėr u pakėsua. Nga shkaku i kopshteve shtėpitė janė tė
fshehura. Kodrat e shumta dhe malet e rrethit i japin njė pamje tė kėndėshme
dhe tė mrekullueshme. Nė lagjet e vjetra rrugėt janė tė qeta, kėtu
vazhdon tė rrojė jeta orientale. Tirana nuk ka lojtur ndonjė rol me rėndėsi
nė historinė e Shqipėrisė; ėshtė e njė datės sė re, ndonėse mbas
traditės thuhet qė ekziston qysh prej kohės sė Skėnderbeut. Ky qytet,
simbas De Hshunit, ekziston vetėm qė mė 1600 e ka qenė themeluar prej njė
tė quajturi Sulejman Beu. Traditat thonė se ky Sulejman kishte njė shėrbėtor
i cili mbas njė ėndrre tė mrekullueshme shkoi nė Pallatin e Padishaut dhe
atje arriti tė behet Vezir. Atehere thirri ish-aganė e tij dhe i dhuroi njė
ēiflig nė Shqipėri; nė kėtė ēiflig ndodhej edhe katundi Tiranė, qė i
pėlqeu kėtij dhe prandaj u stabilizua aty ku ngriti edhe njė xhami qė ėshtė
edhe sot dhe quhet "Xhamija e vjetėr"; ėshtė shumė piktoreske
dhe ka dekorime tė zografuara nė mėnyrė tė kėndėshme.
Prishja e ndėrtesave tė vjetra
Sot Tirana ėshtė kryeqytet, dhe nė kėtė pėrzijen vjetėrsinat orientale
me mbi modernizimin e importuar prej ingjinerėve dhe arqitektėve tė huaj e
tė vendit. Qyteti transformohet ēdo ditė dhe ēdo gjė e vjetėr qė i qėndron
pėrpara i bije viktimė. Kėshtu do tė sakrifikohen pa sentimentalizma
lagjet qė sot vazhdojnė tė jenė tė mbuluara, tė heshtura dhe misterioze
prej poezisė orientale. Qyteti i ri ėshtė krej evropian; nga qėndra e pjacės
"Skėnderbeg" zgjaten disa bulevarde moderne tė gjera tė shtruara
mirė me ronde tė posaēme pėr lule etj. Ēdo gjė qė ndodhej pėrpara
ingjinierėve u rrėzua pa mėshirė. Njė xhami i vjetėr dhe e mirė, "Xhamija
e Karapicit", u shemb fare pėr ti bėrė vend Bashkisė, para sė cilės
janė ngrehur njera pas tjetrės tė gjitha godinat e ministrive. Vetėm
godina e Parlamentit ka mbetur e vogėl dhe modeste sikurse ka qenė bėrė nė
kohėn e Indipendencės, asnjeri nuk u kujtua pėr njė tjetėr godinė madhėshtore.
Bulevardet mė kryesore janė; Bulevardi "Zog i I" dhe Bulevardi
"Musolini", nė tė cilion ndodhen pothuaj tė gjitha legatat. Rruga
"Nana Mbretėreshe" dhe ajo "28 Nėntori" (dit e
proklamimit tindipendencės nė Vlorė mė 28 nėntor 1912 e cila festohet
ēdo vit me shkėlqim) pėrshkojnė dy bulevardetKudo ndėrtesa tė mėdha me
beton arme zėnė vėndin e shtėpive tė vjetra; godinat zyrtare, hotelet,
magazinat etj. Njė lagje e posaēme e vilave banohet prej nėnpunėsve tė
Shtetit dhe prej tė huajve qė merren me tregti, industri, etj, shtrihet nga
mali Dajt.
Tregu i qytetit qė gumzhin
Pėrveē dy xhamive tė vjetra (afėr njėrės gjendet njė kube ku ėshtė
varrosur themelonjėsi i qytetit Sulejman pasha) nė qėndėr tė qytetit ėshtė
dhe pazari ku pasqyrohet jeta e vjetėr qytetare dhe orientale. Rrugėt e
ngushta tė pazarit janė plot me dyqane dhe puntorira tė hapura dhe tė zėna
me mall tė katundarėve qė i sjellin pėr shitje. Kallaballėk i madh kudo
kur bijen nė pazarllėk, blersi me qetėsi karakteristike ulet afėr mallit tė
shitėsit dhe bisedon me nge, qoft edhe sikur tė mos ujdisin, niset duke
pranuar njė "tu ngjat jeta" tė ėmbėl. Rrugėt buēasin prej
ēekanėve tė teneqexhinjve, kėpucarėve, opingaxhijve, qė bėjnė opinga
prej lėkurėsh ose prej kopertonash tė prishura tautomobilave. Kėtu
shikon shumė fabrikantė fesash,(qeleshe) qė i bėjnė prej leshi tė bardhė
pėr katundarė dhe tė zeza pėr tregtarė dhe qytetarė. Nė kėtė pazar
mund tė shohėsh dhe tė admirosh punimin e ēibukėve dhe pipave shqiptare
prej druri, (specialitet i Tiranės) ose mund tė admirosh punimet e holla tė
argjendarėve qė bėjnė punė ari dhe argjendi tė sistemit venecian.
Muzeu privat i armėve tė Eqerem bej Vlorės
Gjith kėshtu sheh armė targjenda ose pisqol me ar tė pastėr, jataganė,
thika etj; nga kėto pashė njė koleksion qė meritonte admirim tė math nė
muzeun privat tė Eqerem Bej Vlorės nė Vlorė. Fabrikimi i armėve prej
argjendi dhe ari ka qenė specialitet i shqiptarėve qė nė kohėt e para.
Aprovizionin e gjith Ballkanin sidomos punimi i Kosovės. Jorganxhijt punojnė
nė dyqane t hapur, punime tė ndryshme mėndafshi. Midis kėtyre dyqaneve
tė vegjėl, janė dhe kafehane nė tė cilat klientėt rijnė pėrdhe dhe
thithin kafe prej kualiteti mė tė mirė. Kafexhiu shpie kafe dhe nėpėr
dyqanet e zejtarėve ose tregtarėve qė i ka afėr, kėto harxhohen prej tė
zotėve tė dyqaneve ose prej myshterinjve tė tyre. Kur kafexhiu merre
vilxhanat bosh, nė vėnd tė parave, shėnon me tebeshir nė qepenat e
dritares tė debitorit. Asnjeriu nuk i shkon nė mėnd tė fshijė shenjat e
kafexhiut gjer sa ky tė marr tė hollat dhe i prish vetė. Kur nuk ka
myshteri, shpesh herė edhe para dyqanit shtyp kafe me njė havan tė math. Mė
ditėt e pazarit, t enjteve, katundarėt e gjithqė rrethit sjellin
produktet e tyre pėr ti shitur, pemė, shpendė, vezė, zarzavatet, djath
e gjizė, enė tė punura nė Kavajė me formė romake etj.
Tradita e veshjeve popullore
Nė njė rrugė tė posaēme tė pazarit gjenden pėr tė shitur kostume
Shqiptare tė bukur me gajtane tė ndryshme pėr burra dhe gra, tė qepura me
fill ari tė pastėr; Xhoke tė zeza pėr gra, me tė qepura me harxhe tė rėnda
prej ari dhe argjendi, me breza prej argjendi masiv tė rėnda qė peshjojnė
disa okė e qė mė shumė i mbajnė gratė e Hotit dhe malėsive. Edhe mėndafshat
e punura prej shqiptarėve kanė bukuri nė bojra dhe desen. Mė parė tėrheq
pamja piktoreske qė prezantohet prej shumicės sė madhe tė tipave tė bukur
tė malsorėve, tė malėsorve shqiptarė, Toskė e Gegė, me kostumet e tyre
aq tė ndryshme, Midis kėtyre pėrzijet edhe rroba ushtarake e ushtarave qė
kėrkojnė tė takojnė bashkėkatundarėt e tyre qė vijnė nė pazar dhe sė
bashku me kėta pėrzijet edhe mveshja evropiane e tregtarėve, qytetarėve
dhe vizitorėve tė rrallė tardhur nga vende tė ndryshme sikurse ishem
edhe na. Pashė edhe tė tjerė qytete orientale por nuk pėrngjasin me
pazaret shqiptare, ndofta nga shkaku i tipeve tė ndryshm qė i popullojnė kėta,
i japin njė pamje krejt tė ndryshme.
Disa nga ngjarjet mė kryesore tė politikės shqiptare nė kryeqytet
Tirana dhe historia e saj nė vitet 1913-1923
Pėr historinė e vjetėr tė kryeqytetit shqiptar dhe ngjarjet mė kryesore
politike qė ajo kaloi qė nga shpallja e pavarėsisė nė vitin 1912 e deri nė
vitin 1927, ka shkruar gjatė nė dy librat e tij voluminozė, "Shqipėria
mė 1927", Teki Selenica, ish-funksionar i lartė gjatė viteve tė
Monarkisė sė Zogut, i cili ka qenė dhe mbetet dhe njė nga staticienėt e
vetėm qė ka bėrė studime e botime tė sakta nė kėtė fushė. Lidhur me kėtė,
mes tė tjerash nė atė libėr ai ka shkruar: "Kryeqyteti shqiptar,
Tirana, ndahet nė kėto lagje: Abdulla bej, Ali bej, Ismail efendi, Lagjja e
re, Pazari, Sylejman pasha, Xhami Sherif dhe ka 2816 shtėpi, 16513 frymė,
prej tė cilėve 12513 janė popull autokton edhe 4000 tė ardhur mbas
vendosjes sė Tiranės si kryeqytet, ku ditė pėr ditė shtohet popullsia e
po shumohen ndėrtesat e shtėpijat. Pėr historinė e kryeqytetit tonė dimė
kėto: Tirana deri nė vitin 1600 nuk ka qenė gjė tjetėr veēse njė lėndinė
e pyll dhe nuk kish as shtėpi dhe as emėr; nė kėtė vit nė mes lumit
Erzen dhe Ishėm, Sylejman beu i shtėpisė sė Barkaj, ngrehu qytetin e sotėshėm
dhe e pagėzoi Tiranė pėr kujtim tė njė luftė qė kish fituar nė Persi
kur kish vajtur me ushtrinė turke dhe kėshtu qyteti i ri me ngjasim nga
Tahran-it tė "Persis" mori emrin Tiranė. Themeluesi i Tiranės
Sylejman beu, si ngrehu qytetin e ri vdiq nė Bagdad e zemra e tij pėr shenjė
trimėrie, sado qė u mbajt atje, por trup i tij ish sjellė nė Shqipėri ku
ėshtė varrosur nė xhaminė e vjetėr tė qytetit. Tirana deri nė mbarimin
e luftės ballkanike, si qėndėr nėnprefekture, mbeti nė dorėn e turqve
dhe mbas ikjes sė kėtyre ra nė dorėn e ushtrisė serbe dhe mbas pak kohe
si vendosi Konferenca e Ambasadorėve nė Londėr, mbeti si kurdoherė tokė
shqiptare. Mė 1913 kur Esat Toptani u nda nga Vlora dhe erdh nė Durrės e me
njė grusht pasanikėt e tij formoi qeverionė e "Shqipėrisė sė Mesme",
Tirana ish pjesa e kėsaj qeverie e cila si kufi me qeverinė e Vlorės
kiushte Shkumbinin. Mė 1914, mbas ardhjes nė Durrės tė mbretit, Tirana u
bashkua me vendet e tjera tė Shqiprisė, por mjerisht mbas pak kohe me Musa
Qazimrat, Haxhi Qamilrat e saj u bashkua me rebelėt dhe u bė selia e
rebelizmės e cila mė 3 Shtator 1914 shtėrngoi mbretin tė lėrė Durrėsin
e tikė nga Shqipėria. Mė 1 Tetor 1914 kur Esad Toptani arriti nė Durrės
e mori qeverimin nė dorė, Tirana pak kohė qėndroi nėn urdhrin e tij, por
mė vonė nėn kryesinė e Musa Qazimit ēpalli kryengritjen kundėr tij dhe
rrethoi Durrėsin, deri sa mė 20 maj 1915 ra nė dorėn e Serbėve tė cilėt
siguruan stabilitetin e Qeverisė sė sEsadit e cila veproi me njė drejtėsi
shėmbėllore kundra rebelėve dhe kėta i faroi nėpėr burge dhe litar. Mė
23 Kallnuer 1916 si u ēduk qeverisi i Esadit dhe ky iku nga Shqipėria,
Tirana ra nė dorė tė Austriakėve dhe qėndroj deri sa mė 25 Tetor 1918 u
mbloth Kongresi i Durrėsit dhe zgjodhi delegatin e saj dhe kėshtu si gjith
pjesėt e Shqipėrisė dhe Tirana hyri nė sundimin e kombit. Mė 21 Kallnuer
1920 kur u ēel Kongresi i Lushnjes, Tiranėn e vendosi si seli provizore tė
qeverisė kombėtare dhe kėshtu prej asaj date Tirana ėshtė kryeqyteti
Shqiptar. Tirana mbas kėsaj date ėshtė bėrė dėshmitar i kėtyre
ngjarjeve: Fuqitė italiane nė mbledhjen e Lushnjes mbasi panė me syt e tyre
guximin, patriotizmin, trimėrinė dhe vullnetin e njė kombi tė bashkuar,
dal nga dal u larguan nga Shqipėria dhe kėshtu Tirana pėr herėn e parė
priti Kėshillin e Naltė tė formuem prej Z.z. Aqif Elbasnai, Dr. M. Turtulli,
Emzot Bumēi e Abdi Toptani, dhe kabinetin shqiptar tė formuar prej Z. Z.
Sulejman Delvina, A. Zogu, M. Konica, Sotir Peci, Ndoc Ēoba, Eshref Frashėri,
e Idhomone Kosturi. Mė 13 Mars 1920 Tirana mori nė gjirin e vet administratėn
e Shkodrės dhe mė 26 maj 1920 dhe atė tė Korēės. Mė 13 Qershor 1920
Tirana dėgjoi vrasjen e Esadit dhe shpėtoi nga lėvizja kryengritėse e
Esadistėve dhe nga rebelimi i ngushtė i kėtyre fuqive. Mė 2 Gusht 1920 pėr
herė tė parė Tirana mbas Baronit Aliotit, priti pėrfaqėsuesin e Italisė,
Conte Mazonin me tė cilin qeveria nėnshkroi paktin e parė tė dorzimit tė
Vlorės mbas njė lufte plot heroizėm e nder. Mė 17 Gusht 1920 Tirana mori
sihariqin e lirimit tė Vlorės, tė cilėn e bashkoi nė fatin e motrave tė
saj.
Tirana nė vitin 1921
Mė 21 Prill 1921 Tirana pa ēeljen e parlamentit tė parė tė Shqipėrisė.
Mė 9 nėndor 1921 Qeveria Shqiptare e Tiranės mori lajmin e gėzuar se
pushtetet e mėdhenj njohin Shqipėrinė de jure et facto si njė shtet
indipendent. Mė 7 Dhjetor 1921 Mustafa Kruja me shokė bėnė cup detat-nė
dhe detyruan kryeministrin Z. Pandeli Evangjeli tė japė dorėheqjen i cili e
dha dhe kabinetin e formoi Hasan Prishtina dhe ky mė 11 Dhjetor 1921 u
detyrua tė japė emisionin dhe nė kėtė rsat u formue kabineti provizor
prej Z. Idhomene Kosturi e Drejtorve tė Ministrive. Mė 22 Dhjetor 1921
Tirana pa mbledhjen ekstraordinare tė Parlamebntit i cili rrėzoi deputet e
Drinit, dhe dy anėtarėt e Kėshillit nalt. Z. Aqif Elbasanin e Imzot Bumēin
dhe nė vend tė kėtyre zgjodhi Z. Ymer Pasha Vrionin e Ndoc Pistullin. Mė
24 Dhjetor 1921 dhanė dorėheqjen dhe dy antarėt e tjerė tė Kėshillit tė
nalt Z. M. Turtulli dhe Abdi Toptani dhe nė vend tė tyre u zgjodhėn Refik
Toptani e Sotir Peci, gjith nė kėtė datė u formua dhe kabineti nėn
kryesinė e Z. Xhaferr Ypi.
Tirana nė vitin 1922
Mė 8 Mars 1922 si u vra nė Valias trimi i paharruar Meleq Frashėri, Tirana
pati fatin e zi tė shohė rebelėt e Mustafa Krujės, Zija Dibrės e tė Elez
Jusufit tė cilėt hynė brenda nė qytet dhe luftuan nėpėr rrugėt e tij
deri sa u ēduknė me heroizmin e rrallė tė Ministrit tė P. Mbrendėshme,
A. Zogut, i cili u mbyll nė pallatin e Parlamentit dhe atje vendosi tė
vdiste pėr tė mos shkelur dinjitetin shtetnor, dhe mbas disa ditėsh, si kėta
ashtu dhe rebelėt e qarkut tė Durrėsit, me shpejtėsi rrufeje, i dėrmoj
dhe nė kryeqytet u ngreh njė gjykatore e shtetrrethimit e cila gjykoj dhe dėnoj
shkaktarėt e kryengritjes.
Tirana nė vitin 1923
Tirana nė vitin 1923 shkoi nė njė qetėsi e punė dhe e vetmja ngjarje me rėndėsi
ėshtė kjo: Mė 3 Mars 1923 Kryeministri Z. Xhaferr Ypi u zgjodh antar i Kėshillit
tė naltė dhe kėshtu bara e formimit tė kabinetit iu ngarkua Z. A. Zogut, i
cili duke mbajtur dhe dikasterin e Ministrisė sė P. Mbrendėshme, formoj
kabinetin e ri nė kohėn e tė cilit u bėnė zgjedhjet pėr asamblenė
konstituente dhe u provokua, nė fitimin e opozitės, pėrēarja e partis
qeveritare.
http://www.sot.com.al/ Sunday, 15 October 2006
|
http://www.gazeta-shqip.com 15/10/2006
Reagon shkrimtari i madh: Pėr respekt tė publikut shqiptar po i pėrgjigjem Paskal Milos
Kadare: Milo, mbrojtėsi i familjes "Hoxha"
Dikush i ka kėrkuar tė ndėrhyjė pėr tė hedhur baltė
Ismail Kadare
Mė datėn 11 tetor, nė emisionin shqip tė "Zėrit
tė Amerikės", pyetjes lidhur me dėnimin e krimeve tė komunizmit nė
Shqipėri dhe hapjes sė arkivave tė fshehta, i jam pėrgjigjur, ashtu si
shumica e shqiptarėve, nė formė pohuese. Lidhur me kėtė, kam shtuar se ėshtė
monstruoze kėrkesa pėr nderimin e diktatorit komunist.
Ndonėse pėr kėtė tė fundit nuk kam pėrmendur ndonjė emėr, kryetari i
Partisė sė Demokracisė Sociale, Paskal Milo, ka shpėrthyer kundėr meje njė
fushatė histerike, duke kapėrcyer ēdo masė tė asaj qė quhet pėrgjigje
proporcionale.
Personazhi ėshtė i njohur. Nė rastin e njė anketimi pėr vrasjen ose vetėvrasjen
e ish-kryeministrit shqiptar mė 1981, e kemi parė tė gjithė kur ka dalė nė
ekran tė TV-sė me njė letėr kinse origjinale tė viktimės, pėr tė ēorientuar
publikun shqiptar dhe pėr tė mbrojtur tezėn zyrtare, se ish-kryeministri
nuk ėshtė vrarė prej shokėve tė tij tė Byrosė Politike. Ėshtė e qartė
se sa herė qė familjes Hoxha i duhet njė ndėrhyrje e shpejtė pėr diēka,
ky personazh ėshtė i pamunguar. Por kjo ėshtė punė e tij.
Ajo qė nuk ėshtė vetėm punė e tij, por ka tė bėjė me gjithė shoqėrinė
shqiptare, ėshtė se ky njeri paraqitet si historian. Ai bėn pjesė nė
ekipin qė ka mbrojtur e vazhdon tė mbrojė falsifikimet e rėnda tė
historisė, ato qė, ashtu si nė krejt ish-perandorinė komuniste kanė
ndodhur, por nė mėnyrė tė shumėfishuar nė Shqipėri. Do tė mjaftonte
vetėm njė shembull, pėr tė kuptuar se sa larg shkon ky falsifikim. Ėshtė
fjala pėr aktin mė tė turpshėm tė historisė shqiptare, e ndoshta tė
krejt Evropės, propozimi qė udhėheqja e kėtij vendi i bėri Titos nė
1947-ėn pėr bashkimin e Shqipėrisė me Jugosllavinė. I trembur prej
shantazheve tė jugosllavėve, tė cilėt e kanė letrėn origjinale, Enver
Hoxha nė librin "Titistėt", shkruar e botuar pak para vdekjes, ėshtė
i detyruar ta pohojė kėtė propozim. Justifikimet e tij, se udhėheqja
shqiptare donte tė provonte se sa i poshtėr ishte Titoja nėse e pranonte,
janė pėr tė qeshur. Gjer mė sot nuk ėshtė njohur nė botė ndonjė rast,
kur njė qeveri i bėn dhuratė vendin e vet njė tjetėr qeverie, pėr tė
provuar se sa e keqe ėshtė kjo qeveri e dytė. Historianėt e tipit Milo jo
vetėm nuk merren kurrė me kėsi tė vėrtetash, por pėrgjojnė e vigjilojnė
qė askush tė mos i zbulojė ato.
Tė kthehemi te pohimi qė kam bėrė nė "Zėrin e Amerikės". Ėshtė
pohimi i zakonshėm, i shqiptuar kėto ditė nga, sė paku, tre ēereku i
shqiptarėve. Nisur nga kjo, vetvetiu del pyetja: pėrse ky tėrbim kundėr njė
shkrimtari, i cili, nė kėtė rast, nuk ka thėnė ndonjė gjė fort
origjinale? Nga vjen ky pėrqendrim i goditjes te njė njeri, nė kohėn kur
ēėshtja e shtruar ka lidhje me gjithė shoqėrinė shqiptare?
Shumė vite mė parė kam propozuar publikisht hapjen e arkivave tė fshehta
dhe dėnimin e krimeve, por nė asnjė rast nuk kam kėrkuar tė jap pėrshtypjen
e njė nismėtari, ngaqė kam menduar se njė proces i tillė do tė ishte i
thellė, atėherė kur tė vinte si nevojė e ndėrgjegjėsimit tė krejt shoqėrisė.
Nė intervistėn e "Zėrit tė Amerikės" nuk ka gjithashtu ndonjė
zell tė tepruar, pėrkundrazi, ėshtė theksuar disa herė se ky proces jo i
gėzueshėm, pėrveēse duhet tė jetė i kufizuar vetėm te njerėzit publikė,
duhet bėrė me seriozitet, pa nervozizėm e pa ndjenjė revanshi.
Pėrsėri del pyetja, pėrse atėherė ky acarim kaq i pakontrolluar? Ėshtė
e qartė se kemi tė bėjmė me njė mllef tė grumbulluar, njė urrejtje tė
ftohtė e njė hakmarrje qė pret tė shpėrthejė.
Nė parathėnien e librit "Vilsoni e Genci" tė autorit Sadik Bejko,
libėr qė u kushtohet dy poetėve tė pushkatuar mė 1977-ėn, Vilson
Blloshmit e Genc Lekės, kam shkruar, midis tė tjerash, se sa herė qė nė
Shqipėrinė e sotme dikush do tė shkelė ca gjėra, qė pėr stalinistėt
quhen tabu, kundėr tij hakmarrja nuk do tė vonojė. E ndėr dy tabutė
kryesore janė pėrmendur: krimet e diktaturės dhe paratė e grabitura tė
popullit shqiptar e tė depozituara jashtė shtetit prej kupolės sė diktaturės.
Ndėr kėto, ndėrsa tabuja e parė ėshtė duke u thyer, e dyta vazhdon tė
jetė siē ka qenė.
Me sa duket, kėtu qėndron kyēi qė shpjegon histerinė e papėrmbajtur tė
Milos. Ashtu si herėt e tjera, dikush i ka kėrkuar tė ndėrhyjė. Tė ndėrhyjė
pėr tė hedhur baltė mbi njė shkrimtar tė njohur, vetėm se ka shprehur njė
mendim qė stalinistėve shqiptarė iu prish punė. Me kėtė ata duan tė bėjnė
njė provė force, tė tregojnė se janė ende nė gjendje tė mbyllin gojėt
e njerėzve, si dikur. Ata duan tė paralizojnė mendimin e lirė dhe, bashkė
me tė, procesin e zbulimit tė krimeve, qė Kėshilli i Evropės, bashkė me
ndėrgjegjen shqiptare, e kėrkojnė sot mė fort se kurrė.
Ndėrkaq, ne e dimė se kjo nuk ėshtė veēse njė trysni kufomash. Koha e
tyre ka vdekur. Tė tilla janė edhe shantazhet e tyre, shpifjet e nxjerra nga
uzina e ndryshkur e ish-policisė sė fshehtė shqiptare, shpifje qė nė gojėn
e njė kryetari partie tingėllojnė dyfish tė neveritshme. Pėr stalinistėt
e tipit Milo ska nevojė opozita e sotme shqiptare. Madje pėr ta skanė
nevojė as ish-komunistėt, ata qė dikur sinqerisht besuan nė idetė dhe
iluzionin e komunizmit. Nė fund tė fundit, pėr kėta horra pa atdhe tė
politikės nuk ka nevojė kurrkush.
"Ai bėn pjesė nė ekipin qė ka mbrojtur e vazhdon tė mbrojė
falsifikimet e rėnda tė historisė"
"Kemi tė bėjmė me njė mllef tė grumbulluar, njė urrejtje tė ftohtė
e njė hakmarrje qė pret tė shpėrt"
Mė shume
Akuza
Milo: Kadare ngrinte monumente pėr diktatorin
Kreu i Partisė Socialdemokrate, Paskal Milo, deklaroi
para tri ditėsh, se shkrimtari Ismail Kadare ėshtė thjesht njė nxėnės
i keq nė fushėn e historisė. Sipas tij, "kur tė tjerėt
persekutoheshin, Kadare gėzonte privilegjet e shkrimtarit tė oborrit".
Ndėrsa shkon mė tutje, kur akuzon shkrimtarin se nė kėtė pozicion, nė
atė kohė, ai ngrinte me servilizėm pėr sė gjalli monumente letrare tė
diktatorit. "Ndėrhyrja e Kadaresė ēoi nė internim e nė fatkeqėsi
njė familje tė thjeshtė e tė varfėr tiranase", thekson Milo. Kėtu
ai i referohet njė ngjarjeje tė ndodhur nė vitet 70.
Mė shume
Kadare: Milo, mbrojtėsi i familjes "Hoxha"
http://www.panorama.com.al/
14 Tetor 2006
Faqe 5 - Politikė
|
|
|
Politika ska nevojė pėr njė horr si Milo |
Shkrimtari i njohur Kadare i pėrgjigjet politikanit, Paskal Milo
|
|
Pėr respekt tė publikut shqiptar, po i pėrgjigjem Paskal Milos. Kėshtu e nis reagimin e tij shkrimtari i njohur, Ismail Kadare, nė pėrgjigje tė opinionit tė kryetarit tė Partisė Demokracia Sociale, Paskal Milo, qė e ka cilėsuar shkrimtar tė oborrit komunist gjatė njė interviste para disa ditėsh nė gazetėn Panorama. Mė poshtė po e japim tė plotė reagimin e Kadaresė. Mė datėn 11 tetor, nė emisionin shqip tė Zėrit tė Amerikės,
pyetjes lidhur me dėnimin e krimeve tė komunizmit nė Shqipėri dhe
hapjes sė arkivave tė fshehta, i jam pėrgjigjur, ashtu si shumica e
shqiptarėve, nė formė pohuese. Lidhur me kėtė kam shtuar se ėshtė
monstruoze kėrkesa pėr nderimin e diktatorit komunist. 14 tetor 2006, Ismail Kadare
|
14/10/2006
Vila e Zogut, gardistėt i lėnė vendin pronarit tė parė
Pas dhėnies sė vilės, ēfarė ndodh nė ndėrtesėn gjigante
Vali Qyrfyēi
Krenare, ndonėse e rrėnuar nga marsi i ēmendur i vitit
1997, vila e Zogut pret zyrtarisht pronarėt e rinj, ndėrsa Oborri Mbretėror,
me tė marrė nė dorė dokumentin e pronėsisė, ėshtė vėnė nė lėvizje.
Institucionet dhe subjektet private qė kanė antenat e tyre te vila do tė
duhet tė lidhin kontrata tė reja ose tė tėrhiqen pa zhurmė nga objekti
deri mė sot rezidencė presidenciale dhe qeveritare. Duhet tė bėjnė
llogaritė e reja me pronarin e ri.
Zyra e Kthimit tė Pasurive tė Paluajtshme nė Durrės i ka lėshuar Leka
Zogut I certifikatėn e pronėsisė mbi vilėn e ngritur nė pikėn mė tė
lartė dhe mė piktoreske tė qytetit tė Durrėsit. Kthimi i vilės sė Zogut
tek ish-pronari, nė fakt, nuk ka kaluar pa reagime te disa intelektualė
durrsakė, tė cilėt tė bazuar nė dokumentet e kohės, thonė se vila nuk i
pėrket Mbretit, pasi nuk ėshtė dhuratė e tregtarėve durrsakė pėr tė,
por ėshtė ngritur me njė kredi tė dhėnė nė atė kohė pėr Punėt
Botore tė Shqipėrisė nga qeveria italiane. Pavarėsisht nga kjo, vila tashmė
iu kthye Leka Zogut I.
E ngritur nė pikėn mė piktoreske kodrinore tė qytetit pėr mbretin e vetėshpallur
tė shqiptarėve, Ahmet Zogu, pas vitit 1944 vila u shndėrrua nė njė nga
rezidencat mė tė dėshiruara tė qeveritarėve tė lartė, ndėrsa mbeti e
paprekshme deri nė atė mars tė trazuar pėr qytetarėt e thjeshtė.
Kontakti me luksin e saj tė shijuar vetėm prej shtetarėve tė lartė i bėri
njė pjesė tė njerėzve, kryesisht tė ardhur, qė ta humbasin arsyen, ta
shkatėrrojnė pamėshirė. Sot, nėn kėmbėt e saj kanė lulėzuar qindra
shtėpi dhe pallate shumėkatėshe.
Tashmė, nė pritje tė rikonstruksionit tė plotė dhe pajisjes sė brendshme
me objektet e dikurshme luksoze, vila, qė sheh me njė krenari tė nėpėrkėmbur
Adriatikun, pret largimin e ushtarėve tė Gardės nga ambientet e saj. Oborri
mbretėror, vetėm dy ditė mė parė u ka nisur tė gjitha institucioneve
shtetėrore dhe subjekteve private shkresat pėrkatėse pėr ti njoftuar
mbi ndryshimin e pronėsisė dhe se vendosja e marrėdhėnieve kontraktuale
duhet tė ribėhet. Nė majė tė vilės ndodhen antenat e disa televizioneve
kombėtare dhe lokale, antenat e kompanive celulare, pajisje tė misionit
italian Guardia di Finanza, tė Policisė sė Shtetit, SHISH-it, Doganės,
Ushtrisė etj. Pėr shumė prej tyre kontratat do tė ribėhen me vlerėsime tė
reja financiare.
A do tė bėhet ndonjėherė e vizitueshme vila?
Kjo pyetje i mundon shumė prej qytetarėve durrsakė. Ashtu si gjatė
monizmit dhe nė pluralizėm, ajo mbeti njė ėndėrr, njė ėndėrr e prishur
dhunshėm nė 97-ėn qė e shndėrroi vilėn nė simbol tė mjerimit tė
shtetit qė kalonte ditėt e veta mė tė errėta. Ata qė e shijuan luksin e
vilės duke e mbajtur larg njerėzve tė thjeshtė smundėn ta ruanin. Ajo
ėshtė njė nga simbolet e qytetit me njė zgjidhje arkitektonike tė veēantė.
Ishte arkitekti Kristo Sotiri qė pėrzgjodhi vendin ku do tė ngrihej vila,
gjė qė u vlerėsua si gjetje ideale nga Mbreti Zog. Godina nisi tė hedhė
shtat nė pikėn mė tė lartė tė Kodrės sė Moisiut, rreth 125 metra mbi
nivelin e detit. Poshtė saj shtrihej qyteti, ndėrsa shikimi i vilės tretej
thellė nė Adriatik, drejt Perėndimit.
Nė opinionin durrsak dhe mė gjerė, vila nė kodėr, konsiderohet si njė
dhuratė e tregtarėve durrsakė tė viteve 20 pėr Mbretin e shqiptarėve,
Ahmet Zogu. Ndėrsa nė njė artikull teknik tė revistės "Diana" qė
mban datėn 30/VII/1936, pėr vilėn mbretėrore tė Durrėsit shkruhet:
"Shėnojmė mė nė fund sipėrmarrjen "Raja" tė Napolit pėr
veprat e specializuara prej saj tė kryera nėn drejtimin e arkitektit Di
Fausto dhe ndanė vėzhgimin e zyrave teknike shqiptare: domethėnė Vilėn
Mbretėnore tė Durrėsit, pjesa e mbrendshme e sė cilės, e pasur nė
mermere, stuqe, dhe tapeserie ka lypurė pėrdorimin e disa materialeve tė
posaēme e tė kushtueshme dhe tė punėtorėve specialistė. Ekzekutimi i
punimeve paraqiti shpeshherė vėshtirėsi tė mėdhaja dhe nevoja pėr mjete
tė posaēme e tė kushtueshme. Teknikėt e administratės publike shqiptare,
tė SVEA-s dhe tė Sipėrmarrjeve u bashkuan pak nga pak nė njė bashkėpunim
qė ka ditur tė fitojė vėshtirėsitė e kombėsive tė ndryshme dhe tė
Gradės sė ndryshme tė pėrgatitjes dhe tė eksperiencėsā¦ Kėshtu qė
nė mbarim me pėrjashtim rastesh tė jashtėzakonshėm, ekzekutimi i veprave
ka dalė i kėnaqshėm".
Nė kėtė fragment dėshmohet se ndėrtimi i Vilės Mbretėrore nė Durrės
nuk ishte falė donacioneve tė tregtarėve durrsakė, por pjesė e fondit tė
dhėnė nga njė grup financiar i asaj kohe qė krijoi SVEA-n nėn kujdesin e
qeverisė italiane. Kėshtu, ajo ėshtė vepėr e ndėrtuar me fondet e njė
huaje ndėrshtetėrore dhe i pėrket shtetit shqiptar. Tashmė, duket se nuk
ka rėndėsi. Pronėsia i ka kaluar tjetėrkujt, ndėrsa shumė qytetarė
shpresojnė vetėm qė tė shohin nga brenda vilėn dikur luksoze, ndėrsa
ende ruhet nga ushtarėt e Gardės, nė pritje tė dorėzimit tė saj te
pronari i ri.
Reagimi
"Prona mė nė fund iu kthye tė zotit"
Menjėherė pas lėshimit tė certifikatės, drejtuesi i departamentit tė
Marrėdhėnieve me Publikun nė Partinė Lėvizja e Legalitetit, Gjergj
Thanasi, thotė pėr "Shqip" se e vlerėson kėtė akt si tepėr tė
rėndėsishėm pėr tė rikthyer tek i zoti pronėn e marrė dhunshėm nga
regjimi komunist. "Gjithsesi, ėshtė vetėm njė hap dhe shpresojmė tė
ketė hapa tė tjerė dhe jo vetėm nė drejtim tė kthimit tė pronave tė
familjes mbretėrore, por tė tė gjithė shqiptarėve tė prekur nga reformat
pas vitit 44", shton ai. Janė pak mė shumė se 5081 m2 truall nga tė
cilat 1075 m2 i zė ndėrtesa. Nė prill tė kėtij viti, Kryeministri Sali
Berisha hapi dritėn jeshile pėr kthimin e kėtij trualli dhe ndėrtese tek
ish-pronari, ndėrsa vila nė kodėr deri dje ka qenė pjesė e pronave tė
qeverisė shqiptare. Ndėr dekada, ajo u konsiderua si njė nga godinat mė tė
preferuara tė qeverive komuniste dhe postkomuniste. Po shkatėrrimi qė pėsoi
nė 1997-n, ia humbi magjinė dhe shkėlqimin, qė vitet nuk ia kishin venitur.
Gazidede: Djegia e dosjeve u urdhėrua nga Gramoz Ruēi
Lindita Ēela
TIRANĖ- Shkatėrrimi apo zhdukja e dosjeve nga arkiva
e Sigurimit tė Shtetit ėshtė njė fakt i pranuar tashmė prej ish-shefave tė
Shėrbimit Informativ Kombėtar, por duket i vėshtirė zbulimi i urdhėruesit
tė kėtij akti. E ndėrsa dy netė mė parė, Fatos Klosi ka akuzuar Bashkim
Gazideden pėr shkatėrrimin e dosjeve tė politikanėve aktualė, bashkėpunėtorė
tė ish-Sigurimit, ky i fundit nuk heziton tė kundėrpėrgjigjet. Ish-shefi i
SHIK, Bashkim Gazidede, pohoi dje pėr Shekullin se kush ka urdhėruar
djegien e dosjeve gjatė viteve 90-92, duke dhėnė garanci se gjatė
kohės qė ka drejtuar SHIK-un, nuk ėshtė zhdukur asnjė fletė e dosjeve.
Unė u them me kompetencė tė plotė se dosjet nga arkiva e Sigurimit tė
Shtetit janė zhdukur, djegur apo shkatėrruar gjatė viteve 90-92. Pėr
shkatėrrimin e tyre ka urdhėruar Gramoz Ruēi dhe tė tjerė. Ndėrsa pas kėtyre
viteve, nėse ndokush do tė provojė qoftė se ėshtė grisur njė fletė e
vetme nga kėto dosje, le tė ngrejė padi penale dhe unė jam gati tė pėrballem
me ligjin,-tha pėr gazetėn Shekulli, Bashkim Gazidede.
***
Ish-shefi i SHIK deklaroi dje se vetėm gjatė fillimit tė viteve 90 ėshtė
bėrė shkatėrrimi i njė sėrė dosjesh dhe pėr kėtė akt penal, ka edhe
persona tė akuzuar dhe tė dėnuar. Unė kam bėrė padi penale ndaj disa
autorėve tė shkatėrrimit tė dosjeve tek arkivat e Sigurimit tė Shtetit
dhe sot, kėta persona janė tė dėnuar nė bazė tė provave tė siguruara.
Ndaj dhe Fatos Klosi tė mos flasė lart e poshtė vetėm mashtrime, por tė
tregohet aq burrė sa tė paktėn tė sigurojė njė provė pėr shkatėrrimin
e njė flete tė njė dosjeje dhe tė ngrejė padi penale kundėr meje. Por
gjithēka qė ka deklaruar ėshtė njė mashtrim, ashtu si dhe ai i dosjeve pėr
ministrat apo pėr deputetėt,- thotė Bashkim Gazidede. Ish- kreu i
SHIK-ut nuk pranon tė bėjė me dije emrat e personave tė dėnuar pėr asgjėsimin
e dosjeve tė arkivit tė Sigurimit, por sipas tij, ky ėshtė njė fakt i
pakontestueshėm. Po sipas Gazidedes, gjatė kėsaj periudhės dyvjeēare janė
shkatėrruar njė mori dosjesh tė bashkėpunėtorėve tė Sigurimit dhe tashmė,
nė arkivat e kėtij institucioni ndodhen vetėm emrat e tyre dhe jo faktet qė
vėrtetojė veprimet e tyre, gjatė kohės qė kanė shėrbyer nė strukturat
e Sigurimit tė Shtetit.
Fatos Klosi deri mė tani ska bėrė gjė tjetėr veēse ka mashtruar
dhe mashtrim i tij i radhės janė dhe deklaratat e tij tė fundit mbi
ekzistencėn e dosjeve pėr disa ministra tė qeverisė aktuale,-shtoi
Gazidede. Deklaratėn e Klosit, sipas tė cilit disa ministra tė qeverisė
dhe 7 deputetė kanė bashkėpunuar me ish-Sigurimin, Gazidede e ka quajtur
mashtrim. Ish -kreu i SHIK nuk pranon tė pėrfshihet nė debatin e hapur sė
fundi mbi hapjen e dosjeve tė Sigurimit tė Shtetit, duke thėnė se kjo ēėshtje
ėshtė njė vendim politik, pėr tė cilin ai nuk preferon tė pėrfshihet nė
debat. Prej mė shumė se njė jave, nė qendėr tė opinionit publik ėshtė
rikthyer debati i hapjes sė dosjeve tė bashkėpunėtorėve tė Sigurimit tė
Shtetit. Gjithēka ka filluar nė njė seancė parlamentare, ku ėshtė
propozuar miratimi i njė rezolute kundėr krimeve tė komunizmit. Ndėrkohė
qė ende nuk dihet nėse kjo rezolutė do tė miratohet, ditėt e fundit po
debatohet gjatė mbi kėtė ēėshtje, ku nuk mungojnė akuzat nga tė dyja
kahet politike pėr bashkėpunim me Sigurimin apo edhe pėr shkatėrrimin e
arkivės, pas viteve 90.
O M A
Faqja 10 - POLITIKE |
Tetor 14, 2006 |
Historiani Paskal Milo i pėrgjigjet njeriut tė letrave: Tė mos
ngatėrrojė historinė
|
|
Kadare, ka internuar qytetarė |
Milo: Ka qenė i pėrkėdheluri i regjimit tė Hoxhės |
|
Darina Tanushi Kryetari i PDS-sė, Paskal Milo e ka cilėsuar shkrimtarin Ismail
Kadare, njė nxėnės tė keq nė fushėn e historisė. Kadare
tha gjatė njė interviste pėr radion Zėri i Amerikės, se ka
raste monstruoze, kur njė kryetar partie nderon figurėn e
Enver Hoxhės. Nė fakt, ka qenė Milo qė nė pėrkujtimin e
konferencės sė Pezės pėrmendi Enver Hoxhėn, si njė nga pjesėmarrėsit
nė kėtė ngjarje historike. Milo tha se Kadare duhet tė jetė
personi qė duhet tė flasė mė pak, pasi ai i ka ngritur monumente
letrare diktatorit.
|
Faqe 4 - Politikė |
|
Ish-shefi i SHISH lėshon bombėn: Janė 7 deputetė spiunė nė Parlament |
Nė qeveri ka ministra me dosje |
Fatos Klosi: Nėse hapen letrat rrėzohet Berisha |
|
Shtatė deputetė aktualė tė Parlamentit dhe disa ministra tė Qeverisė, kanė dosje. Ish-shefi i Shėrbimit Sekret Shqiptar tha mbrėmė se nėse hapen dosjet e Sigurimit tė Shtetit, atėherė largohen tre ose katėr ministra tė qeverisė aktuale. Fatos Klosi ishte pjesėmarrės nė emisionin Shqip tė gazetares Rudina Xhunga lidhur me debatin e ditėve tė fundit pėr hapjen e dosjeve pėr personat, qė kanė bashkėpunuar me organet e Sigurimit tė Shtetit. Nė pjesėn e fundit tė emisionit, ish-shefi i SHISH, Fatos Klosi, ėshtė shprehur se shtatė deputetė tė Parlamentit dhe disa anėtarė aktualė tė Kėshillit tė Ministrave kanė dosje. Sipas Fatos Klosit, nėse vendoset rihapja e dosjeve, atėherė kėta ministra janė tė detyruar tė largohen nga funksionet qė mbajnė aktualisht. Klosi deklaroi gjithashtu se gjatė viteve 92-97 Gazidede qėmtoi dosjet e politikanėve mė tė rėndėsishėm, por oficerėt janė gjallė dhe mund tė dėshmojnė. Ish-kreu i Shėrbimit Sekret Shqiptar ishte i pranishėm nė debatin televiziv, ku ishin ftuar edhe socialdemokrati Skėnder Gjinushi dhe deputeti Spartak Ngjela. Duke mos dhėnė detaje tė tjera rreth ministrave aktualė qė kanė dosje, Fatos Klosi ka pohuar se nėse ndodh rihapja e kėtyre materialeve, atėherė bashkė me largimin e kėtyre ministrave bie edhe qeveria aktuale. I kontaktuar nga gazeta Panorama menjėherė pas pėrfundimit tė emisionit ku kishte bėrė kėtė deklaratė, Fatos Klosi tha se ēėshtja e dosjeve po pėrdoret politikisht. Rreth mesnatės, ish-shefi i SHISH-it, pohoi pėr gazetėn se teknikisht hapja e dosjeve ėshtė e pamundur dhe se debati po pėrdoret pėr shantazh. Fatos Klosi nuk preferoi tė deklarojė asnjė element tjetėr identifikues pėr ministrat qė kanė dosje, ndėrsa tha se edhe ata qė po rreshtohen pro hapjes sė dosjeve, e kanė tė qartė se njė gjė e tillė ėshtė e pamundur teknikisht. Kanė mbetur vetėm emra, pasi nuk ka asgjė. Nuk ka asnjė fakt qė tė tregojė pėr veprimet qė ka bėrė ky, apo ai, ka pohuar Fatos Klosi gjatė kontaktit me gazetėn. Ai ėshtė shprehur se sikurse disa vite mė parė, edhe tani ēėshtja e dosjeve tė personave qė kanė bashkėpunuar me Sigurimin e Shtetit, po pėrdoret politikisht. Debati rreth rihapjes sė dosjeve filloi nė seancėn parlamentare tė javės sė shkuar, ku ishte propozuar miratimi i njė rezolute kundėr krimeve tė komunizmit. Akuzat dhe kundėrakuzat e deputetėve ndaj njėri-tjetrit, si dhe debatet mes politikanėve nė Parlament, shkaktuan shtyrjen e seancės. Kjo e fundit u pasua me njė debat tė gjerė ditėt e fundit, ndėrsa ende nuk dihet nėse rezoluta, e cila ishte pėrfshirė nė grafikun e punimeve tė Parlamentit shqiptar, do tė miratohet, apo jo.
Asambleja miraton procedurat e pėrzgjedhjes sė kandidaturave Kandidatėt, me karakteristikė nga
veteranėt Kreu socialist, Edi Rama, u shpreh dje se kandidatėt nuk do kualifikohen nėse nuk kanė vlerėsimin e veteranėve nė dosjen e tyre. Ēdo kandidat i opozitės sė bashkuar nė ēdo bashki duhet tė ketė mbėshtetjen e veteranėve, shprehje me shkrim nė dosjen elektorale tė Forumit Qytetar, tha Rama. Nė mbledhjen e Asamblesė Kombėtare, Rama u shpreh se qėllimi i socialistėve nuk ėshtė thjesht fitorja aritmetike e zgjedhjeve. Ne sjemi kėtu thjesht pėr tė fituar ndaj kundėrshtarit, por pėr tė mundur tranzicionin, tha kreu socialist. Kjo ishte filozofia e parimeve mbi tė cilat do tė mbėshteten procedurat pėr pėrzgjedhjen e kandidaturave pėr zgjedhjet, tė cilat u miratuan dje nė Asamblenė Kombėtare tė Socialistėve. Kreu i PS-sė, Edi Rama, u shpreh se qėllimi i socialistėve nuk ėshtė thjesht fitorja, por bashkėqeverisja me qytetarėt. Ne sjemi kėtu pėr tė marrė drejtimin e shumicės sė bashkive dhe komunave tė Shqipėrisė, por pėr ti kthyer bashkitė dhe komunat ku do tė bashkėqeverisim me qytetarėt nė modelin e njė bashkėsie vendore, qė do tė jetė baza e modelit tonė bashkėqeverisės pėr Shqipėrinė. Kėtij vendi i duhen qytetarė qė tė mos ia delegojnė shtetit fatin e tyre tė lagjes dhe tė qytetit tė tyre. Kėtyre qytetarėve u duhet njė sistem i ri koordinatash politike dhe shoqėrore, tha Rama. Kreu socialist paraqiti risitė mbi tė cilat do tė kalojė pėrzgjedhja e kandidatėve socialistė, qė, pėrveē anėtarėsisė, do tė pėrfshijė dhe komunitetin nė dhėnien e mendimit. Pėr herė tė parė socialistėt nuk do propozojnė, por do tė gjykojnė mbi bazėn e vetėdeklarimeve qė ēdo qytetar do tė paraqesė nė PS-sė pėr tė kandiduar. Kandidaturat e seleksionuara mbi bazėn e kritereve do tė hidhen nė votim nga anėtarėsia sipas parimit njė anėtar, njė votė. Por kandidaturat, tė cilat do tė kalojnė disa shkallė seleksionimi, do tė marrin dhe bekimin e Forumit Qytetar, qė do tė ketė nė pėrbėrjen e tij socialistė, freshistė, nga organizata e gruas, nga shoqatat e veteranėve tė luftės, por dhe nga shoqatat e biznesit. Por Rama sqaroi se veteranėt do tė jenė certifikuesit mė tė mirė tė kandidatėve, duke dhėnė dhe njė karakteristikė pėr secilin. Ēdo kandidat i opozitės sė bashkuar nė ēdo bashki duhet tė ketė mbėshtetjen e veteranėve, e shprehur me shkrim nė dosjen elektorale tė Forumit Qytetar, tha Rama. Por qytetarėt do tė mund tė shprehin mendimet e tyre pėr kandidaturat dhe nėpėrmjet letrave, tė cilat do ti hedhin nė disa vende tė posaēme nga do tė merret dhe njė tjetėr gjykim nga komuniteti. Faza e fundit e seleksionimit tė kandidaturave do tė jetė kryesia e PSSH-sė, pasi kanė kaluar katėr faza tė tjera kualifikuese. Nė qendėr tė fjalės sė Edi Ramės para anėtarėve tė Asamblesė Kombėtare ka qenė procesi demokratizues qė socialistėt po aplikojnė nė kėto zgjedhje. Partia Socialiste nuk duhet ti trembet ėndrrės sė demokratizimit tė demokracisė brenda saj dhe pėrmes saj tė tė gjithė organizimit shoqėror tė vendit, sepse kjo nuk mund tė jetė partia e fitoreve aritmetike, tha Rama.
Posti i kryebashkiakut Sekretari Politik nė Partinė Socialiste, Ben Blushi, u shpreh dje se kandidati i Partisė Socialiste pėr Bashkinė e Korēės ėshtė mė i miri pėr tė fituar kėtė bashki. Nė njė prononcim pėr mediat, Blushi u shpreh se kandidati i PS do tė marrė dhe mbėshtetjen e partive aleate opozitare. Sekretari socialist hodhi poshtė deklarata se pėr kėtė bashki ėshtė interesuar LSI-ja pėr tė pasur kandidatin e saj. Nuk di qė tė jetė shprehur ndonjė ambicie konkrete nga LSI-ja, sidomos pėr kėtė bashki. Atje ka keqeverisur tashmė Partia Demokratike dhe kjo do pėrfundojė shumė shpejt me zgjedhjet vendore, me fitoren e opozitės sė bashkuar, e cila do rimarrė kėtė bashki. Kandidati socialist ėshtė shumė i mirė dhe do tė fitojė edhe mbėshtetjen e partive aleate me PS-nė, tha Blushi. Deklarata e Blushit ėshtė e para e kėtij lloji nė lidhje me kandidaturat pėr zgjedhjet vendore. Burime pranė PS-sė lokale tė Korēės pohojnė se kryetari aktual i saj, Niko Peleshi, ėshtė kandidati fitues pėr kėtė bashki, e cila qė prej tre vjetėsh drejtohet nga Partia Demokratike, Robert Damo. Por herė pas here pėrfaqėsues tė LSI-sė kanė shprehur pretendimet e kėsaj partie pėr Bashkinė e Korēės, duke pretenduar pėrveē kėsaj dhe dy bashki tė tjera, atė tė Durrėsit dhe Beratit si dhe disa komuna nė tė gjithė vendin. Por socialistėt vazhdimisht janė shprehur se opozita do tė dalė me kandidatė tė pėrbashkėt pas vendimit qė do tė marrė tryeza e partive opozitare.
Konferencat Asambleja Kombėtare Socialiste vendosi dje dhe zhvillimin e zgjedhjeve nė parti nė dy degė, nė qytetin e Vlorės dhe Krujės, tė cilat kanė pasur probleme nė funksionimin e saj. Konferenca e PS-sė sė Vlorės, e cila do tė zhvillohet midis datave 6-10 nėntor.Gjithashtu konferenca do tė zgjedhė Asamblenė Lokale Socialiste tė Vlorės, nga e cila do tė dalė dhe kryesia e re. Nė kėtė degė do tė mbetet nė fuqi vetėm posti i kryetarit tė degės, Eltar Dede, i cili ėshtė zgjedhur nga anėtarėsia e saj nėpėrmjet parimit njė anėtar, njė votė. Ndėrsa asambleja ka liruar si kryetar tė PS Krujė, Agim Xhekėn, pėr dobėsi tė theksuara nė punėn e tij dhe ka vendosur tė thėrrasė nė bazė tė statutit konferencėn e kėtij qyteti pėr zgjedhjen e kryetarit dhe forumeve drejtuese.
Ēukaj Anėtari i Asamblesė Kombėtare Socialiste, ish-deputeti, Lekė Ēukaj, kundėrshtoi procedurat e pėrzgjedhjes sė kandidatėve pėr zgjedhjet vendore. Ēukaj nuk bie dakord me procesin e votimit nėpėrmjet parimit njė anėtar, njė votė nga organizatat socialiste. Elementėt populistė, tė pashoqėruar me instrumente kontrollues tė rezultatit tė votimit, mund tė na kthehen nė bumerang nė lidhje me fatin e kandidatėve tė shumėvotuar, tha Ēukaj. E gjithė kjo procedurė do pėrqendrojė tė gjithė peshėn tek kryesia e PS-sė, e cila mund tė jetė dhe subjektive. Tė gjitha filtrat qė kalon procesi janė tė pamjaftueshėm pėr tė shmangur peshėn e kryesisė, tha Ēukaj. |
Faqe 5 - Politikė |
|
hapja e dosjeve |
intervista
|
Kreu i PDS sqaron deklaratėn e tij pėr Enver Hoxhėn |
Milo: Kadare ka qenė lustraxhiu mė i madh i Enver Hoxhės |
|
Aristir Lumezi
|
Kreu i PDS-sė, Paskal Milo, u pėrgjigjet akuzave tė shkrimtarit tė njohur, Ismail Kadare, lidhur me nderimin e figurės sė Enver Hoxhės. Milo shprehet se deklarata e tij ėshtė bėrė nė pozitat e historianit dhe brenda njė konteksti dhe periudhe historike. Kadareja, sipas Milos, ėshtė njė nxėnės i keq nė fushėn e
historisė dhe antikomunizmi i tij ėshtė njė alibi pėr tė fshehur
shėrbimet e tij tė ēmuara pėr diktaturėn.
Rezoluta e KE-sė hapi debatin e dosjeve Socialistėt tė parėt dhe mė pas vetė kryeministri Berisha u shprehėn tė gatshėm pėr tė hapur dosjet e kohės sė komunizmit, por tė dyja palėt kanė akuzuar njėri-tjetrin si bashkėpunėtorė nė krimet e komunizmit. Debati i ashpėr i zhvilluar dy ditė mė parė nė Parlament pėr hapjen e dosjeve tė komunizmit, u bė gjatė diskutimit pėr miratimin e njė rezolute tė kėrkuar nga Kėshilli i Evropės pėr tė dėnuar krimet e komunizmit nė vendin tonė. Socialistėt kėrkuan qė nė rezolutė tė pėrfshiheshin dhe dy pikat pėr tė cilat deputetėt duhet tė angazhohen, pėr hapjen e dosjeve tė periudhės sė komunizmit dhe hetimit tė funksionarėve tė lartė tė shtetit pėr implikim tė tyre gjatė asaj periudhe. |
Kosova nė territorin Serb, cėnon stabilitetin |
NIMET ISUFI |
14
Tetor Kuvendi i Shqipėrisė, rezolutė
kundėr referendumit nė Serbi Kuvendi i Shqipėrisė do tė paraqesė njė rezolutė me anė tė sė cilės kundėrshtohet referendumi nė Serbi, qė ka si qėllim pėrfshirjen e Kosovės nė kėtė shtet. Sekretari i Pėrgjithshėm i Partisė Socialiste, Pandeli Majko, u shpreh dje se ideja e Serbisė pėr tė bėrė njė referendum pėr njė Kushtetutė, e cila e pėrfshin Kosovėn si pjesė tė Serbisė, ėshtė njė fakt i rėndėsishėm pėr prekjen e stabilitetit nė rajon. Ndėrkohė, socialistėt kanė propozuar qė nė kalendarin 3-javor tė punės tė Kuvendit tė hyjė me urgjencė dhe diskutimi i njė rezolute. Sipas Majkos, rezoluta duhet tė pėrbėjė dhe qėndrimin e Kuvendit tė Shqipėrisė, si institucioni kryesor kushtetues i politikbėrjes, karshi ngjarjeve mė tė fundit nė rajon, siē ėshtė ideja e Serbisė pėr tė bėrė njė referendum pėr ndryshimet nė Kushtetutė, pėr ta pėrfshirė Kosovėn si pjesė tė Serbisė. Qėndrimi Pėrfshirja e Kosovės si pjesė territoriale e Serbisė nė projektkushtetutėn e re nga socialistėt, ėshtė cilėsuar si njė aventurė dhe njė akt provokativ, nė njė kohė kur komuniteti ndėrkombėtar ėshtė duke diskutuar nė lidhje me statusin final tė saj. Sipas sekretarit tė Pėrgjithshėm tė Partisė Socialiste, akoma mė i rėndė ėshtė fakti i dėrgimit tė kutive tė votimit pėr kėtė referendum edhe nė territorin e Kosovės. "Ne propozojmė qė pjesė e kėsaj rezolute tė jetė dhe ftesa qė Parlamenti dhe Qeveria e Kosovės tė tregojnė jo vetėm pėrballė qytetarėve qė i kanė votuar, por edhe para gjithė rajonit, se di t'i pėrgjigjet me qetėsi kėtyre provokimeve qė vijnė nga pala serbe, pasi me kėtė serbėt po tregojnė se nuk i njohin negociatat e grupit tė kontaktit tė drejtuara nga Ahtisari, u shpreh Majko. Duke vijuar mė tej, ai tha se nga qėndrimi i deritanishėm, serbėt e kanė bėrė tė qartė se nuk do tė njohin nė mėnyrė tė njėanshme konkluzionet e Grupit tė Kontaktit. Sipas tij, veprimet e njėanshme tė serbėve nė asnjė mėnyrė nuk mund tė nxisin mendime zbutėse apo ide zbutėse pėr tė ashtuquajturėn shtyrje tė vendimmarrjes sė statusit tė Kosovės. Kjo do tė jetė njė nxitje pėr justifikimin e provokimeve tashmė shtetėrore serbe ndaj tė ardhmes sė Kosovės dhe sidomos ndaj stabilitetit nė rajon, tha Majko. Projektkushtetuta serbe Ndėrsa nė arenėn ndėrkombėtarė ka nisur diskutimi i statusit pėrfundimtar pėr Kosovėn, nė tė njėjtėn kohė Beogradi ka ndėrmarrė tė gjithė pėrpjekjet e fundit pėr tė mos lejuar shkėputjen e saj. Pjesė e kėsaj tentative ėshtė dhe pėrfshirja e Kosovės si pjesė territoriale, duke dalė nė kėtė mėnyrė kundėr ēdo qėndrimi tė mbajtur nga ndėrkombėtarėt, tė cilėt e kanė cilėsuar atė si njė ndėr ēėshtjet mė tė rėndėsishme. Ndėrkohė qė kėrkesa pėr miratimin e njė rezolute nga Kuvendi dhe debati pėr ēėshtjen nė fjalė ėshtė hapur menjėherė pas trajtimit tė kėsaj ēėshtjeje nga gazeta Metropol. Nė opinionet e tyre pėrfaqėsues tė tė dyja forcave janė shprehur se vendi ynė ka pėrgjegjėsi mė tė mėdha pėr ēėshtje qė kanė tė bėjnė me Kosovėn dhe sigurinė rajonale. Pėllumb Xhufi i LSI-sė ėshtė shprehur se diplomacia shqiptare, nė vend qė tė pėrsėrisė deklaratat hipokrite mbi vullnetin e Tiranės pėr tė forcuar marrėdhėniet me Serbinė, pavarėsisht problemit tė Kosovės, duhet tė mbajė qėndrime ndaj provokimeve tė tilla, siē ėshtė shpallja e Kushtetutės sė re millosheviēiane tė Serbisė. Sipas tij, ajo paralajmėron tensione e konflikte tė reja jo vetėm nė Kosovė, por nė krejt rajonin. |
|
Data: 14/10/2006, ora Kuvendi, rezolutė kundėr referendumit serb pėr statusin e Kosovės |
|
Konferenca
e Kryetarėve pranoi kėrkesėn e grupit parlamentar tė Partisė
Socialiste nga Pandeli Majko, pėr tė dėnuar planin e Serbisė pėr
tė bėrė njė referendum pėr njė kushtetutė, e cila e pėrfshin
Kosovėn si pjesė tė Serbisė. Nė lidhje me kėtė nismė, kreu i
grupit, Pandeli Majko, deklaroi se kjo rezolutė do tė pėrbėnte dhe
qėndrimin e Kuvendit tė Shqipėrisė, si institucioni kryesor
kushtetues i politikėbėrjes, karshi ngjarjeve mė tė fundit nė
rajon. Ne e konsiderojmė kėtė njė aventurė dhe, aventura mė
provokuese ėshtė fakti qė nuk duhet anashkaluar dėrgimi i kutive tė
votimit pėr kėtė referendum, edhe nė territorin e Kosovės. Ne
propozojmė qė pjesė e kėsaj rezolute tė jetė dhe ftesa qė
parlamenti dhe qeveria e Kosovės
tė tregojnė, jo vetėm pėrballė qytetarėve qė i kanė
votuar, por edhe para
gjithė rajonit, se di t'i pėrgjigjet me qetėsi kėtyre provokimeve
qė vijnė nga pala serbe, pasi me kėtė, serbėt po tregojnė se nuk
i njohin negociatat e grupit tė kontaktit, tė drejtuara nga Ahtisari,
tha ai. Sipas
sekretarit tė pėrgjithshėm tė selisė rozė, nuk duhet tė
njihen kėto veprime tė njėanshme tė serbėve, qė nė asnjė mėnyrė
nuk mund tė nxisin mendime zbutėse apo ide zbutėse pėr tė
ashtuquajturėn shtyrje tė vendim-marrjes sė statusit tė Kosovės,
sepse kjo do tė jetė njė nxitje
pėr justifikimin e provokimeve, tashmė shtetėrore serbe,
ndaj tė ardhmes sė Kosovės dhe sidomos, ndaj stabilitetit nė rajon.
|
Data: 14/10/2006, ora Berisha: Ligji i Pronave u jep pėrgjigjen mė tė mirė ish-pronarėve |
|
Kryeministri
Berisha siguroi dje gjatė konferencės sė pėrbashkėt pėr
shtyp me drejtorin pėr Ballkanin Perėndimor nė Komisionin
Europian, Reinhard Priebe, se ligji i miratuar nė parlament pėr
pronat, si kuadėr ligjor, jep pėrgjigjen mė tė mirė tė
mundshme pėr kėtė ēėshtje I
pyetur pėr ēėshtjen e pronave, kryeministri Berisha theksoi se
agjencia e krijuar po organizohet me shpejtėsi dhe qeveria ėshtė
shumė e vendosur tė bėjė pėrpjekjet mė serioze pėr
rikthimin e pronave ekzistuese dhe kompensimin e tė tjerave me
vlerėn e tregut. Nė kėtė drejtim, ai u shpreh se procesi i
privatizimit tė pasurive publike apo i dhėnies me qira, nuk mund
tė ndėrpritet, por qeveria ka krijuar dhe do tė fuqizojė
fondin pėr kompensimin e dhėnė nė monedhė tė pronave.
Aktet nėnligjore tė ligjit po shqyrtohen dhe ėshtė vėnė
re se ka nevojė pėr njė amendim tė lehtė, sepse kanė mbetur
1300 ankesa tė pashqyrtuar nga komiteti dhe pėr kėtė duhet tė
autorizohet nga parlamenti agjencia e re qė tė shqyrtojė kėto
ankime, tha kreu i qeverisė. Nga ana e tij, Priebe tha se kjo
ėshtė njė temė e diskutuar shpesh nė takimet teknike dhe
natyrisht qė ėshtė njė ēėshtje shumė e debatueshme, por kjo
nuk ėshtė e tillė vetėm pėr Shqipėrinė, por pėr tė gjitha
vendet qė janė nė tranzicion. Unė nuk mund tė kalojė nė
detaje, sepse ēėshtja e legjislacionit tė pronės nuk ėshtė
njė kompetencė e BE-sė, por e rėndėsishme ėshtė qė gjėrat
tė zgjidhen nė mėnyrė kushtetuese dhe kur njerėzit tė bėjnė
ankime pėr pronėn tė ketė njė mbėshtetje tė duhur ligjore,
por nuk duhet tė harrohet se kjo ēėshtje ka me vete edhe njė
dimension financiar, vuri ne dukje drejtori pėr Ballkanin Perėndimor
nė Komisionin Europian. |
Autori i Lajmit: Red. |
http://www.gazeta-shqip.com 14/10/2006
Hapja e dosjeve dhe diktatura e heshtjes
Panajot Barka
Pėrpjekja e politikės pėr tu distancuar nga
komunizmi dhe pasojat e tij pėsoi ngėrēin e radhės. Ajo qė u vu re ėshtė
fakti se pėrsėri politika dhe opinioni publik nuk arriti tė orientohet
drejt te thelbi i ēėshtjes. Ajo, politika, u mor ose me probleme dytėsore
e teknike (dėnimi verbal i diktaturės, dėmshpėrblimi dhe rehabilitimi i
viktimave, hapja e dosjeve etj.), ose u ngėrdhesh brenda vetes pėr tu
distancuar nga kjo diktaturė, duke treguar kundėrshtarin si tė lidhur
fort me tė.
Te kjo e dyta, mendoj se qėndron dhe thelbi i ēėshtjes. Shqipėrinė
postkomuniste nuk ėshtė se e udhėheqin ish-komunistėt apo bijtė e tyre,
si nė vendet e tjera ish-komuniste tė Lindjes, por, nė dallim nga kėto
vende, mentaliteti udhėheqės politik nė vend mbetet ai komunist. Nė kėto
rrethana, ēdo lloj distancimi nga diktatura komuniste, ėshtė nė thelb i
pa vlerė. Dhe pikėrisht kėtu problemi fillon e ndėrlikohet mė shumė.
Ėshtė e vėrtetė se nė Shqipėri u zbatua njė diktaturė nga mė tė
egrat komuniste. Kjo nuk lidhet thjesht me shtrembėrimin ekstrem nė
praktik tė kėsaj teorie. Porse, zbatimi i sistemit komunist te ne adoptoi
nė mėnyrė tė sforcuar organizimin tradicional shoqėror tė ardhur deri
pas Luftės, nė formėn e shoqėrive tė mbyllura. Sė pari, nevoja e
drejtimit totalitarist komunist gjeti terren tė gatshėm te hierarkia
vertikale e drejtimit tė fisit, bajrakut, krahinės nga njėshi i tyre
absolut. Sė dyti, mentaliteti idololatrik i komuniteteve tė vogla, shpesh
pa komunikim midis tyre e me kulturė e fe tė ndryshme, u unifikuan forcėrisht
nė njė komunitet tė ri (mohues pothuaj i ēdo vlere kulturore e fetare
tradicionale tė pjesėve pėrbėrėse), tė pėrshkuar nga ideologjia
komuniste e njeriut tė ri, por po aq idololatrike. Baza shoqėrore e kėtij
komuniteti mbeti fshati, relativisht po aq i prapambetur me familjen
patriarkale tanimė tė ideologjizuar e tė pėrfshirė nė luftėn e
klasave.
Nė aspektin e jashtėm, sigurimi i unitetit tė brendshėm (etno-komunist)
arrihej nė ballafaqimin imagjinar e me intensitet nė rritje me armiq tė
jashtėm. Kėto pėrbėnin mjetet pėr tė kapėrcyer edhe ēdo situatė
krize tė brendshme. Pra, komunizmi shqiptar drejtohej kundėr Evropės,
kundėr Perėndimit. Ky definicion pėrbėnte edhe mundėsinė mė tė mirė
pėr tė maskuar nėnshtrimin absolut tė shtetasve tė vet, nėnshtrim qė
nisej nga perfeksionimi si antivlerė i organizimit tradicional tė shoqėrisė
shqiptare.
Politika shqiptare e periudhės demokratike e drejtuar nga njerėz tė po
atij brumi komunist, na shfaqet sot si mentalitet i diktaturės komuniste,
por i copėzuar. Ky ėshtė koncepti i sistemit pluralist te ne, i cili,
organizimin shoqėror tradicional nė fise, klane, bajraqe e krahina e ka zėvendėsuar
me partitė politike, klanet, grupimet dhe marrėdhėniet nepotike brenda
tyre e nė drejtimin e shtetit. Po ashtu drejtimi i po kėtyre formacioneve
"politikė" presupozon automatikisht autoritetin e padiskutueshėm
tė Njėshit. Qėllimi ėshtė vendosja e hegjemonisė (sė interesave tė
ngushta tė grupit) mbi kundėrshtaret. Retorika demokratike pėr konsum perėndimor
pasohet me praktika pa asnjė lidhje me demokracinė, por me lidhje tė
drejtpėrdrejta thelbėsore me marrėdhėniet e vjetra klanore. Argumenti i
mjaftueshėm pėr kėtė ėshtė koncepti i politikanėve tanė pėr
zgjedhjet.
Paralelizmi i mėposhtėm besoj se na bind pėr sa mė sipėr. Nė vitet e
para tė vendosjes sė sistemit komunist, nėnshtrimi ndaj diktaturės u
edukua me dėnime paradigmatizuese. Tė gjithė e dimė p.sh., qė nė veri
tė Shqipėrisė, pėr tė thyer rezistencėn e madhe tė malėsorėve ndaj
regjimit komunist dhe pėr ti detyruar ata ti bindeshin autoritetit
komunist, organet e diktaturės ekzekutonin pa gjyq dhe shkak nė ēdo fshat
nga tre-katėr burra. Sot, emblema politike qė solli nė pushtet partinė e
Sali Berishės, antikorrupsioni, zbatohet me po tė njėjtėn metodė.
Deklarohen rezultate pozitive kundėr korrupsioni jo lufta e mbėshtetur tė
barazia e njerėzve para ligjit, por duke dėnuar nė mėnyre eklektike disa
elementė. Dhe mė e keqja pėr tė kaluar aferat korruptive e kriminale,
por fitimprurėse nga njė palė duar politike te tė tjerat.
Po ashtu pėr tė kuptuar veprimin (nė formėn e copėzuar) tė diktaturės
sė unifikuar komuniste, le tė shikojmė raportin e individit qė pėrfaqėson
ligjin (shtetin) me vet ligjin. Ligji ska asnjė vlerė para vullnetit tė
individit. Le tė shikojmė fatin e fjalės sė lirė. Pėr atė ose nuk ka
vesh pėr ta dėgjuar, ose, siē thoshte Lenini, ėshtė e varur nga qesja
me para. Po ashtu, liria e individit. A nuk ėshtė edhe sot pjesė e
interesave tė shtetit, strukturat e tė cilit nė emėr, tė mbrojtjes sė
interesave tė tij, ndėrhyjnė me metoda brutale apo tė sofistikuara, deri
nė kontrollin e jetės private. Lė tė shikojmė akoma retorikėn
nacionaliste, e cila nuk ėshtė ēliruar ende nga mentaliteti dhe konceptet
komuniste. E ēliruar ėshtė nga unifikimi politik nacionalist, por, ashtu
sikurse atėherė, vazhdon tė pėrdoret nga politikanėt si ushqim pėr tė
pastrehėt dhe si strehė pėr mbijetesėn e politikanėve. Kėshtu qė,
mendoj, se nuk ka kaq shumė rėndėsi tė sillet nė parlament tesera e anėtarėsisė
nė Partinė Komuniste tė 24-vjeēarit Sali Berisha. Rėndėsi ka tė
provohet sa ka ndryshuar ai mentalitetin komunisto-bajraktar nė pozicionin
publik qė ėshtė. Nuk ka kaq shumė rėndėsi tė kėrkohet shpėrblimi
material i viktimave tė diktaturės. Rėndėsi ka qė ata tė ndjehen
fitimtarė dhe do tė ndjehen vėrtet tė tillė kur tė shikojnė ērrėnjosjen
e mentalitetit komunist nė mėnyrėn e tė vepruarit tė shtetit,
strukturave dhe individėve tė tij. Pėrpjekja pėr ta pėrmbledhur dėmin
e diktaturės nė njė vlerė materiale ėshtė njė pėrpjekje pėr tė
legjitimuar mentalitetin diktatorial nė veprim.
Lė ta trajtojmė problemin nė njė aspekt tjetėr. Nė librin e tij
"Mafia shqiptare, njė kėrcėnim pėr Evropėn", shkrimtari
francez, Xavier Raufer, thotė se nė fillim tė viteve 90 moria e
oficereve tė papunė tė sigurimit shqiptar u pajtuan, kundrejt rrogave tė
majme, nga familjet mafioze shqiptare pėr ti organizuar kėto tė fundit.
Tregon gjithashtu se ky kontingjent, duke qenė se ishte i vetmi me lidhje
me botėn, u bė shpejt pjesė e trafiqeve dhe organizator i tyre, duke u bėrė
njėkohėsisht njerėz me fuqi ekonomike tė madhe nė vend. Po ashtu,
tregon, Xavier Raufer, duke pasur nė dorė dosjet e ish- sigurimit tė
shtetit, i pėrdorėn ato pėr tė bėrė shantazh politikanėve dhe nėpunėsve
tė sistemit tė ri.
E gjithė kjo ka lidhje me deklarata shqetėsuese tė ardhura deri vonė nga
strukturat zyrtare perėndimore dhe organizmat ndėrkombėtare, lidhur me
rrezikun e kontrollit tė politikės shqiptare nga krimi i organizuar. Nė kėtė
kėndvėshtrim retorika antikomuniste, qoftė edhe nė parlament, i ngjan njė
farse tė dirigjuar nga prapaskena interesash tė pėrputhura midis
dirigjenteve dhe aktorėve politikanė, si njė pėrpjekje pėr ti hedhur
hi syve mė shumė Evropės dhe mė pak opinionit tė brendshėm.
Nė kėtė pėrfundim logjik tė ēon edhe kėrkesa konkrete e politikės pėr
hapjen e dosjeve. Pėr cilėt dosje bėhet fjalė? Pėr ato tė bashkėpunėtorėve
eksponent tė shtetit diktatorial komunist. Ata janė shpėrndarė nė tė
gjithė spektrin politik tė pluralizmit shqiptar dhe dosjet e tyre kanė
fituar njė ēmim. Ato ose u blenė dhe u zhdukėn, ose mbahen diku si mjete
presioni e shantazhi, apo garancie pėr devotshmėri tė atij eksponenti qė
i pėrket dosja. Sa herė u bėnė publike situata me drejtues shteti apo
partie qė u bėnin presion tė pabindurve politikė me kėto dosje. Pra,
edhe hapja e dosjeve tė nivelit tė tillė presupozon njė luftė sipas
konceptit tė shantazhit.
Tė hapen dosjet e personave jo publik?! Nė mars tė vitit 1997, sheshet e
qyteteve tė jugut u mbushėn me dosje bashkėpunėtoresh tė vegjėl tė
sigurimit dhe tė SHIK-ut. Nė shumė raste, ata u bėnė shkak pėr
konflikte tepėr tė nxehta dhe shumė syresh i presin akoma spiunėt e tyre
nė njė qoshe. Ēdo tė arrihet? Asgjė pėrderisa mundėsitė pėr tė
arritur pendesėn kanė shanse shumė tė pakta? Nė njė nga intervistat e
shumta tė kohėve tė fundit tė Ismail Kadaresė, rreth "thelbit tė
identitetit tė shqiptarėve", shėnonte midis tė tjerave se "dy
nostalgjitė qė po shfaqen nė mėnyrė tinėzare nė Shqipėri, ajo e
osmanlisė dhe ajo e komunizmit kanė pasur dhe kanė pėr bazė urrejtjen
kundėr Evropės". Nė bisedat me diplomatė tė huaj jo rrallė ėshtė
hasur koncepti se tė interesuar pėr tė mos hyrė nė Evropė janė
politikanėt shqiptarė. Kjo pėr faktin se ata kurrsesi nuk janė tė gatshėm
tė pranojnė mbikėqyrjen e plotė tė Evropės dhe humbjen e privilegjeve
dhe lirinė e "pavarėsisė" sė tyre.
Pėr sa i pėrket nostalgjisė ndaj komunizmit, Kadareja ka parasysh botimet
e shumta nė shtypin e pėrditshėm me larmi tematike nga periudha e
diktaturės komuniste. U duk se shkak pėr kėto shkrime ėshtė vet kriza e
mediave nė vend. Por, me tė drejtė vihet re se inflacioni i shkrimeve tė
kėsaj natyre kaluan nga pėrpjekja pėr tė ndriēuar sado pak atė pus tė
thellė tė diktaturės komuniste nė njė formė nostalgjie pėr tė. Nė kėtė
kontekst ka vlerė pėrsėri sfida e Kadaresė ndaj politikės. Ai vė re se
nuk guxohet tė hapen dosjet dhe arkivat e ish-Komitetit Qendror tė Partisė
Komuniste. Pėrse? Eshtė njė pyetje qė i bėhet sot Sali Berishės, qė
pse ai nuk guxoi ti hapte dosjet e sigurimit tė shtetit me 1992, apo mė
vonė. Hapja e arkivit tė Partisė Komuniste ėshtė e vėrtetė se do tė
sillte njė tronditje tė pashembullt shoqėrore. E provoi kėtė ngritja e
pakėt e kapakut tė rėndė kur u shkrua dosja "K". Por ama do
ti jepte fund abuzimit, shantazhit, falsifikimit dhe zhgėnjimit dhe
hipokrizisė kolektive. Do arrinim si shoqėri atė fund tė qėndrueshėm
dhe tė fort qė do tu jepte mundėsi forcave tė shėndosha dhe brezit tė
ri tė ēlironin energjitė e duhura.
Sot ndodh e kundėrta, fiton terren nostalgjia pėr atė periudhė. Kjo ėshtė
provė se jetojmė nė njė realitet tė deformuar i diktuar nga vet
realiteti i zymtė aktual. Nė ēkuptim. Nė periudhėn komuniste
konformizmi me diktaturėn, nė formėn e autocensurės siguronte mbijetesėn
e individit, i cili kishte pranuar njėkohėsisht privimin e lirive dhe tė
tė drejtave tė tij. Nė kushtet e sotme me tė njėjtin mentalitet dhe nėn
peshėn e realitetit tė djeshėm, individi ynė shoqėror gjen si mė
praktik dhe efektiv, modelin e mbijetesės nė komunizėm. Por sot problemi
shfaqet mė i ndėrlikuar dhe me pasoja mė tė rėnda. Individi si i tillė
sot duhet tė vetėprivohet nga liritė dhe tė drejtat e tij, tė shpallura
dhe tė respektuara formalisht. Nga ana tjetėr, ai duhet tė pėrshtatet jo
me shtetin e vetėm diktaturė si deri dje, por me mekanizmat e shtetit tė
pėrfaqėsuara nga individė tė veshur me pushtet dhe qė sillen ndaj tij
me mentalitetin diktatorial. Tregues pėr pasojat e kėtij fenomeni ėshtė
debati i pambyllur nė shtypin e ditės, lidhur me mungesėn e veprimit tė
shoqėrisė civile dhe e mendimit intelektual nė jetėn e vendit. Heshtja nė
demokraci ėshtė e ngjashme me autocensurėn nė diktaturė
Milo: Kadare, sherbetor i
Enver Hoxhes
|
|||
E Enjte, 12 Tetor 2006 https://www.korrieri.com/ | |||
Kryetari i
Demokracise Sociale, njekohesisht dhe historian, eshte shprehur se fryma
antikomuniste e shkrimtari te madh eshte nje alibi per te fshehur
sherbimet ndaj diktatures dhe diktatorit Hoxha: Nderhyrja e Kadarese
coi ne internim e ne fatkeqesi nje familje te thjeshte e te varfer
tiranase ne vitet 70-te Ergys GJENCAJ Cinik, nxenes i keq i historise, sherbetor i diktatures dhe vete diktatorit Hoxha, informator qe ka derguar ne internim nje familje tiranase, keto kane qene disa nga akuzat e Paskal Milos ne drejtim te akuzuesit te tij, Ismail Kadarese. Qe dy dite me pare, shkrimtari i njohur shqiptar, Ismail Kadare, dhe kryetari i Partise Demokracia Sociale, Paskal Milo, jane perfshire ne nje konflikt te hapur dhe qe pritet te vijoje me nxjerrjen ne siperfaqe te informacioneve ende te panjohura per publikun. Te dy kane shkembyer replika ne distance, te cilat kane lidhje me debatin e fundit rreth hapjes se dosjeve te ish-Sigurimit te Shtetit dhe vleresimeve per periudhen 45-vjecare te diktatures komuniste. Dy personalitet, njeri i letersise dhe tjetri i historise dhe i diplomacise, akuzojne njeri-tjetrin per lavde qe i thurin komunizmit. Ne nje interviste dhene per Zerin e Amerikes, Kadare deklaroi se vitet e fundit ne shtypin shqiptar ka filluar te jepet nje kunder-tablo teper roze dhe teper mashtruese e epokes komuniste, me ca si disa kujtime te pafundme, dhe kjo nomenklature komuniste paraqitet me ngjyra disi humane. Si te thuash, behet nje perpjekje per rehabilitimin e saj, per te mos perseritur rastet monstruoze, si per shembull, te asaj qe degjuam para disa ditesh, kur kryetari i nje partie ne Shqiperi, kerkoi nderim per Enver Hoxhen, deklaroi Kadare. Duke iu referuar direkt deklarates se kreut te PDS-se, Milo, qe kishte bere me 16 shtator gjate festimeve ne kujtim te festes se Pezes. Por keto vleresime te shkrimtarit shqiptar kane sjelle menjehere reagimin e kryetarit te Demokracise Sociale, njekohesisht me profesion historian. Milo nuk eshte kursyer aspak ne komentet e tij karshi shkrimtarit Kadare, duke thene se ai eshte nje nxenes i keq ne fushen e historise. Per Milon, fryma antikomuniste e Kadarese nuk eshte gje tjeter, vecse nje alibi e tij per te fshehur sherbimet qe i ka bere diktatures dhe vete diktatorit Enver Hoxha. Kur te tjeret persekutoheshin, Kadare gezonte privilegjet e shkrimtarit te oborrit dhe i ngrinte me servilizem, per se gjalli, monumente letrare diktatorit, ka deklaruar dje Milo. Madje ai jep disa informacione, sipas te cilave, si rrjedhoje e nderhyrjes se shkrimtarit, nje familje e varfer tiranase ne vitet 70-te, eshte internuar nga regjimi komunist. Kadare eshte i madh ne imagjinaten letrare, por i vogel e cinik si qenie njerezore, deklaron Milo. Duket se debati i hapur ditet e fundit per hapjen e dosjeve te sherbimeve sekrete te kohes se diktatures, po perfshin gjithnje e me teper personalitete te fushave te ndryshme. Kadare ne intervisten dhene per Zerin e Amerikes, ka kerkuar qe hapja e dosjeve te kryhej ne menyre sa me serioze, sa me dinjitoze, hijerende dhe jo ne menyren sic filloi ne Parlamentin shqiptar. Sipas tij, nuk ka perse te kete meshire per ata njerez qe jane perfshire ne politike. Kadare thekson se denimi i krimeve komuniste ecen paralelisht me nje dhune qe i eshte bere peizazhit shqiptar, duke e denuar ate me lloj-lloj datash pseudo, kinse heroike, festa qe nuk jane festa, por qe perkundrazi jane zi dhe me nje falsifikim te ngjarjeve kryesore. Kadare per Milon: Vitet e fundit, ne shtypin shqiptar ka filluar te jepet nje kunder-tablo teper roze dhe teper mashtruese e epokes komuniste, me ca si disa kujtime te pafundme, dhe kjo nomenklature komuniste paraqitet me ngjyra disi humane. Si te thuash, behet nje perpjekje per rehabilitimin e saj, per te mos perseritur rastet monstruoze, si per shembull, te asaj qe degjuam para disa ditesh, kur kryetari i nje partie ne Shqiperi kerkoi nderim per Enver Hoxhen. Duke kerkuar qe paralel me denimin e krimeve komuniste, te eliminohen pseuodatat historike. Milo per Kadarene: Kadare eshte nje nxenes i keq ne fushen e historise. Antikomunizmi i tij eshte alibi per te fshehur sherbimet e tij te cmuara per diktaturen. Kur te tjeret persekutoheshin, Kadare gezonte privilegjet e shkrimtarit te oborrit dhe i ngrinte me servilizem, per se gjalli, monumente letrare diktatorit. Nderhyrja e Kadarese coi ne internimin e ne fatkeqesi nje familje te thjeshte e te varfer tiranase ne vitet 70-te. Kadare eshte i madh ne imagjinaten letrare, por i vogel e cinik si qenie njerezore. |