03042007

Artistët e talentuar Anila Kraja dhe Aleksandër Gashi i dhurojnë një vepër koncertore Tiranës

Laudato Mbretëreshës Geraldina

-Për nder të kujtimit të Mbretëreshës Geraldina, Anila Kraja dhe Aleksandër Gashi, dy artistë shqiptarë të mërguar prej vitesh në Itali, të shtunën në mbrëmje kanë dhënë në Akademinë e Arteve të Bukura, në Tiranë, një koncert recital. Koncerti është organizuar nga shoqata artistike NamArt, me seli në Romë, dhe ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm tek publiku i Tiranës

Dhurata Hamzai

Për nder të kujtimit të Mbretëreshës Geraldina, Anila Kraja dhe Aleksandër Gashi, dy artistë shqiptarë të mërguar prej vitesh në Itali, të shtunën në mbrëmje kanë dhënë në Akademinë e Arteve të Bukura, në Tiranë, një koncert recital. Koncerti është organizuar nga shoqata artistike NamArt, me seli në Romë, dhe ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm tek publiku i Tiranës. Disa fjalë të thjeshta të shprehura me gjithë zemër të prezantueses së këtij koncerti, Yllka Mujos, një fustan blu-fanstastik i violinistes virtuoze Anila Kraja, disa miq të vjetër të oborrit mbretëror dhe elita artistike e Tiranës së bashku me miqtë e artit kanë shijuar një nga mbrëmjet më të bukura artistike. Ishte ky një koncert i munguar prej kohësh në Tiranë, jo vetëm për nivelin e lartë të interpretimit, por edhe për natyrën novatore të tij. Muzikantët e talentuar shqiptarë Kraja dhe Gashi, mes tingujve të violinës e të pianofortes, po vizatonin në thelb në atë mbrëmje imazhin blu-performë gjakut blu me veprën Laudato për Mretëreshën Geraldina. Gjithçka e organizuar aq bukur e me aq mall e me dëshirë krijonte nga partitura në partiturë një frymëmarrje të rregullt duartrokitjesh, e cila shpërthente pas impresionit që të shkaktonte loja e gjallë e dinamike e të dy artistëve në instrumentat përkatës. Mënyra e interpretimit, e improvizimit emocional në skenë e evidentuan koncertin për nder të Mbretëreshës Geraldina, edhe si një nga koncertet më të rralla të shfaqura gjatë këtij harku kohor në Tiranë. Këtë e pohuan shumë nga pjesëmarrësit artistë e profesionistë, por edhe aktorja Yllka Mujo, e cila pati rast që fjalën e saj të përshëndetjes të sillte edhe një herë në kujtesë imazhin e pazakontë të Mbretëreshës Geraldina. Yllka Mujo, mes emocionesh, u shpreh se Geraldina ishte gruaja që e deshi shumë Shqipërinë dhe shqiptarët, se ajo ishte imazhi dhe simboli ynë i elegancës femërore dhe modeli i një zonje të virtytshme. Geraldina, nusja e Mbretit të shqiptarëve Zogu I, e vulosi nderimin që kishte për këtë popull me eshtrat e saj, duke shprehur dëshirën që pas vdekjes të dergjej në tokën shqiptare. Ishte ajo grua që me gjestin e saj fisnik çoi në vend nderin dhe dinjitetin e familjes mbretërore pas përmbysjes së komunizmit në Shqipëri. Ajo u rikthye në tokën qe e deshi aq shumë pas një kalavari të gjatë mundimesh, mërgimesh, përndjekjesh dhe persekutimesh nga komunistët. Këtij gjesti të madh, kanë dashur t’i japin më shumë kuptim edhe dy artistët e talentuar shqiptar; Anila Kraja dhe Aleksandër Gashi, të cilët kanë mërguar fill pas rënies së diktaturës në Itali. Madje, pianisti Aleksandër Gashi ka mërguar më herët. Ai pohon se bëhen 17 vite mërgim. Historia e mërgimit të tij nis me një delegim për një koncert nga Shqipëria në Itali dhe pas shumë hezitimesh i duhej të vendoste që të mos kthehej më në atdhe. Po kuptonte se në atë moment kishte më shumë mundësira për ecur përpara si artist atje Itali dhe intuita e tij nuk gaboi. Sot Gashi ka një karrierrë të shkëlqyer artistike. Ndërsa Anila Kraja ka emigruar prej 14 vjetësh, por ajo ashtu si Aleksandër Gashi nuk e harron shkollën shqiptare të muzikës, madje me fanatizëm të dy ata ruajnë në lojën me instrumentet përkatëse disa aspkete të fizionomisë së muzikës shqiptare, e cila i bën edhe më interesant si artistë.

Sekretet e një vepre muzikore me emrin Geraldina

Koncerti për nder të Mbretëreshës Geraldinë, i ka bashkuar të dy artistët shqiptarë në një ide brilante të lojës muzikore. Ata thonë se siç e deshi Geraldina Shqipërinë, duke na lënë të gjallë në kujtesë imazhin e përshëndetjes së saj me dorë në zemër, ndodhi që edhe përmbajtja e këtij koncerti t’i referohet pikërisht figurës së saj me gjithë zemër. Këto janë disa nga fjalët me të cilat artistja Anila Kraja, që mban çmimin internacional “Ciociaria 2004”, motivon të gjithë mundin dhe përpjekjet për organizimin e këtij koncerti. Ndërkohë rrëshqitjet e këndshme të tingujve të saj në violinë të lënë pa fjalë me lojën muzikore që fillon me interpretimet e muzikës tradicionale, asaj të improvizuar dhe asaj klasike. Anila Kraja me violinën e saj e ka ngritur peshë zemrën e publikut. Ajo thotë se “Lidhëm këtë akt dashurie të Mbretëreshës Geraldinë me shpirtin tonë në mërgim, për t’u bërë të qartë shqiptarëve se nuk ka dashuri më të madhe se ajo që ndien njeriu për atdheun”. Ndërsa pas këtij koncerti Aleksandër Gashi, pianist dhe kompozitor rrëfen se si e ka shkruar veprën dedikuar Geraldinës. “Kam shkruar Laudato Geraldinës për violinë dhe pianoforte në bashkëpunim me violinisten Anila Kraja. Ka qenë një bashkëpunim i ngushtë si në planin emocional dhe në aspektin tekniko-violonistik. Madje, Gashi rrëfen edhe sekretet e këtij kompozimi tepër të veçantë që ka entuziazmuar publikun gjatë koncertit. Duke kujtuar një nga teoritë muzikore, ku përkatësisht disa notave muzikore i përgjigjen shkronjat (si sol-G, etj) edhe në këtë rast ka shërbyer emri i Geraldinës për të formuar gjithë tekstin muzikor. Pastaj mbi emrin e Mbretëreshës Geraldina është ngritur një melodi e rrallë muzikore. Në bazën e kësaj melodie kompozitori Aleksandër Gashi ka vënë dy elemente që janë mbështetur fort tek folklori shqiptar; e para lahuta, sepse është instrumenti muzikor që përdoret në vendlindjen e Zogut, në zonën e Matit dhe është personifikim i kësaj zone. Lahuta me tepër shpreh dhimbje, tingujt e saj janë si loti, ose siç thotë Aleksandër Gashi ajo si instrument është përdorur për të shprehur të dyja kontrastet e jetës, dhimbjen dhe gëzimin. Pra, duke u mbështetur në timbrin e trishtë të lahutës, artistët kanë ngritur një strukturë të veçantë të shprehjes kompozicionale. Lahuta është një instrument që nëpërmjet glisandos (rrëshqitjes së tingullit), shpreh dhimbjen e shqiptarit. Është një instrument unik, por kompozimi nuk do të ishte i plotë nëse në fazën tjetër krijuese nuk do të qartësohej gëzimi, me tinguj që do të vijnë (e ku?!) pikërisht në violinë e piano, jo vetëm prej lahutës, por edhe prej daulles. Tingujt që bien si të daulles personifikojnë gëzimin, harenë, krijojnë lidhjen midis njerëzve. Këta tinguj janë shpresa, kurajoja, dhe kështu tingujt e të dy instrumenteve e kanë “mërguar” sharmin e tyre në violinë dhe pianoforte. Tema e Geraldinës ka qenë prezente në çdo lloj elementi muzikor. Kjo është vepra më origjinale që artistët i kanë shfaqur publikut të shtunën më mbrëmje. Vepra përfundon me vajin e meshës, por nuk është si një vaj vdekjeje, përkundrazi është një homazh perspektive. Edhe pa u zbuluar mirë sekreti i këtij kompozimi do të mjaftonte për të kuptuar qartë, vetë loja e violinistes Anila Kraja, e cila të habit kur interpreton, të habit harmonia e lëvizjeve të saj, emocioni që di ajo mbart e ta përcjellë, sharmi interpretativ. Të gjitha këto që dëgjon e sheh njeriu të bëjnë të kuptosh se jo çdo lloj violinisti mund ta luajë këtë vepër me karakteristikat që kërkohen, “duhet violë shqiptare”, shprehet pianisti Aleksandër Gashi. Harmonia e tingujve të violinës me pianoforten në interpretim të bëjnë të besosh fjalët e kompozitorit Gashi, i cili thotë se “me Anilën po krijojmë një duo me të cilën punojmë për emrin e Shqipërisë”.

II.

Anila Kraja

Anila Kraja rrjedh nga një familje artistësh. U lind në Tiranë dhe po aty shkollohet e diplomohet për violinë në Akademinë e Arteve. Perfeksionohet më pas në Akademinë Umbria me mjeshtrin E. Perpich dhe në kursin e muzikës së dhomës pranë Akademisë Chigiana me mjeshtrin Ricardo Brengola. Anila ka filluar t’i binte violinës që në moshën 6 vjeçare me mjeshtrin Robert Papavrami dhe pedagogen Rajmonda Koço dhe në moshën 10-vjeçare shfaqet në skenën e koncerteve. Diplomohet në Akademinë e Arteve në Tiranë me rezultate të shkëlqyera.

Pas diplomimit punon si instrumentiste në teatrin e Operas dhe Baletit dhe pedagoge në Akademninë e Arteve të Tiranës. Jeton prej 14 vjetësh në Itali, Romë. Ka dhënë Koncerte në Kampidolio, në Pallatin Barberini për nder të presidentit të Republikës së Shqipërisë, në Monte Vibio pranë Todit për inaugurimin e veçantë të teatrit më të vogël të botës, në Festivalin Kombëtar të Muzikës Bashkëkohore në Romë etj. Së fundi ka regjistruar CD-në e saj me titullin Heart Strings (Tinguj zemre), ku ka bashkëpunuar për disa duete me pianisten koreane Huh Yong Jeong. Anila Kraja ka fituar në Itali në prill të vitit 2004 “Premio Ciociaria”. Ajo propozohet të bëhet ambasadore e FAO-s, pas performancës entuziaste që bëri në zyrat qendrore të Romës, përpara kryetarëve të shteteve, ambasadorëve, përfaqësuesve të trupit diplomatik, përveç 1200 personave të tjerë të mbledhur për Ditën Botërore të ushqimit, në një heshtje religjoze gjatë lojës së saj. Pas Marta Argerich, pianistja më e madhe sot, llogaritet si një nga muzikantet që kanë arritur të dalin nga anonimati drejt një publiku të gjerë duke reflektuar shpesh talent edhe përmbi burrat.

“Duke dashur të përkthejë muzikën në fjalë është një sintezë heterogjene e stileve, melodive, që nga 600-a e J.S. Bahut , deri në 900-ën e VVilliams, që nga meloditë e Glukut tek virtuoziteti i tejskajshëm i Fluturimit të brumbullit të Rimsky-Korsakovit. Është ky vlerësimi që kritika vendase ka dhënë për violinisten shqiptare me rastin e daljes së “Heart Strings” “Muzika që po dëgjojmë, flet për muzikën e shpirtit. Prej jehonës që lind nga ky takim pasqyrohet universi i zemrës njerëzore”. Kritika e Daisaku Ikedës e ka vlerësuar me bujari, ashtu si shtypi vendas, ai italian, e kanë pritur albumin e violinistes shqiptare Anila Kraja me vlerësime speciale. Ndërsa për lojën e saj në violinë do të mjaftonte në çdo rast njëri nga vlerësimet e mëposhtëme: “Ja, nëse instrumentat muzikore do të kishin shpirtin e tyre, Anila do të qe shpirti i violinës, shpirti i saj melankonik, esenca e saj e pakapshme, gotitjet e saj perkusive dhe njëkohësisht shushuritëse, e padukshme dhe njëkohësisht prezente. Një formë abstrakte energjie që i jep jetë ndjenjave më të fshehta e që përshkon rrugën më direkte nga veshi deri në zemër. Një hark i ngjeshur mirë nëpër tela, plot vibracione dhe emocion, e njëkohësisht i fortë gati të bëhet, në mënyrë patradoksale, materie.”

II.

Aleksandër Gashi

Aleksandër Gashi u lind në Shkodër. Në vitin 1976 kreu studimet në Konservatorin e Tiranës, ku ndjek në mënyrë paralele kompozicionin në klasën e Çesk Zadejës dhe pianoforten në klasën e Margarita Kristidhit, të cilat i mbaroi shkëlqyeshëm. Ishte vetëm 5 vjeç kur filloi të studiojë pianon. Gjatë viteve të shkollës së mesme të muzikës “Prenk Jakova” në Shkodër, ai studioi edhe kompozicion. Në vitin 1976 studion në Konservatorin e Tiranës,për kompozicion dhe pianoforte. Ishte ende student kur ekzekutoi me shumë sukses për të parën herë “Rapsodinë për piano dhe orkestër” të Tonin Harapit, shoqëruar nga orkestra e Shkodrës nën drejtimin e Tonin Daisë. Në moshën 23- vjeçare emërohet pedagog i katedrës së pianofortes pranë Akdemisë së Arteve në Tiranë ku punoi për afro 10 vjet. Gjatë kësaj periudhe alternoi aktivitetin e tij didaktik me atë koncertal. Si kompozitor shkroi dy koncerte për piano e orkestër, muzikë vokale dhe instrumentale, gjashtë kolona muzikale për film, dy prelude, kryevepra e tij (si krijim e si interpretim) “Gurgullimat”, etj. Në fillim të viteve ’90, iku për studime të mëtejshme në Romë. Arrin të realizojë koncerte në teatrot më të njohur të Italisë dhe jashtë saj. Në vitin 1998 dha koncert në Parlamentin italian në prezencë të autoriteteve më të larta politike e shtetërore. Në dhjetor të vitit 2001, me dekret të Presidentit të Republikës Italiane ju akordua “Cittadinanza italiana per meriti artistici” (Qytetar nderi për merita artistike në Itali) me motivacionin “Mjeshtri Aleksandër Gashi përfaqëson një bagazh të lartë human dhe artistik në vendin tonë”. Në janar 2003, Instituti Italian i Kulturës dhe shoqata kulturore “Syri blu” organizuan në sallën e Akademisë së Arteve një koncert recital të kompozitorit dhe pianistit Aleksandër Gashi.