PR: Zona 31 i përket PD-së F.B  17-08-2007

TIRANË- Zona elektorale numër 31 në kryeqytet është bërë "mollë sherri" për partitë e vogla të kampit të djathtë. Republikanët janë të vendosur që të mos lejojnë kandidimin e kreut të LZHK-së, Dashamir Shehi, në emër të mazhorancës. Pas deklaratave të PR-së në qendër, dje ka reaguar edhe dega e kësaj partie për Tiranën. Kryetarja e kësaj dege, Myrvete Pazaj, duke konfirmuar edhe një herë qëndrimin e deritanishëm të PR-së, ka bërë të qartë se kandidatura e Shehit duhet të dalë në emër të koalicionit të djathtë, në të kundërt ajo nuk do të mbështetej. Sipas republikanëve të Tiranës, e drejta për të propozuar kandidat në këtë zonë i përket vetëm PD-së, për shkak edhe të rolit dhe mbështetjes që ajo gëzon në bazë. "Dega e PR-së së Tiranës, por edhe republikanët në qendër do të mbështesin kandidatin demokrat për këtë zonë zgjedhore, pasi kjo është një zonë që i takon vetëm PD-së",- u shpreh kryetarja e PR-së së Tiranës, Myrvete Pazaj. Në të kundërt, ajo ka bërë të qartë se PR është e gatshme të propozojë disa kandidatura, që do t'i siguronin fitoren së djathtës në këtë zonë. "Nëse maxhoranca vendos që kandidatura e kësaj zone të vijë nga partitë aleate, atëherë ne kemi gati një listë me emra, që sigurojnë fitore në këtë zone",- tha Pazaj. Ndërkohë, vetë demokratët nuk kanë përcaktuar ende një kandidaturë të tyre, të cilët më pas do ua propozojnë edhe aleatëve për ta mbështetur. Megjithatë deri më tani janë përfolur shumë emra potencialë për këtë zonë, duke filluar nga ai i Arben Imamit, Edi Palokës etj. Po ashtu edhe kampi i majtë nuk ka bërë asnjë hap në këtë drejtim, pavarësisht se tashmë presidenti Bamir Topi përcaktoi 23 shtatorin, si ditën kur dhe do të mbahen zgjedhjet e pjesshme në këtë zonë.

gazeta shqip 18/07/2007 http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=24888

Çamët, historia që pret zgjidhje

"Çështja çame nuk është shtjelluar siç duhet. Tirana dhe Athina kanë ende për të diskutuar për këtë çështje". Historiani dhe drejtori i Muzeut Historik Kombëtar, Beqir Meta, ka zgjedhur një ligjëratë për çështjen çame në diskutimin e hapur në ditën e katërt të seminarit për gjuhën, letërsinë dhe kulturën shqiptare që prej disa ditësh po mbahet në Prishtinë. Sipas tij, deklarimet se relacionet ndërmjet shtetit shqiptar dhe atij grek janë të mira, kanë lënë të pashtjelluar sa duhet çështjen çame. "Politika shqiptare është treguar e dobët në çështjen e çamëve", ka thënë ai, duke theksuar se çështja e çamëve është një problem historik prej shekujsh. Kjo temë, sipas Metës, ka ndikim shumë të rëndësishëm për marrëdhëniet diplomatike midis Shqipërisë dhe Greqisë. "Ky është bërë problem i madh politik pas vendimit të Kongresit të Berlinit për fatin e Çamërisë", ka thënë historiani, dhe me këtë rast, sipas tij, shqiptarët kanë marrë armët dhe kanë vendosur të mbrojnë të drejtat e tyre. Kjo pasi, siç ka thënë Meta, çamët nuk donin të futeshin nën ombrellën nacionaliste greke. Me gjithë disbalancën në përqindje, që ekzistonte midis popullatës greke dhe shqiptare në Çamëri, siç ka thënë ligjëruesi, problemi ishte thelluar pas vendimeve për kufijtë e vendeve shqiptare, që ishin marrë në Konferencën e Londrës në vitin 1913. "Presionin ndaj popullit shqiptar qeveria greke e kishte thelluar me masakrën e 72 krerëve të Çamërisë", gjë që ka ngjallur terror dhe frikë midis shqiptarëve. Historiani Beqir Meta ka shtuar se Greqia ka bërë reforma agrare përafërsisht të njëjta si të Serbisë në Kosovë, vetëm se jo në masë aq të madhe.

Meta ka bërë të ditur se pas nënshkrimit të Traktatit të Lozanës, Greqia kishte shkëmbyer më se 20 mijë shqiptarë me Turqinë, të cilët ishin kryesisht nga vende çame. "Me ardhjen në pushtet të gjeneralit Teodor Pangallos, për gati një vit u ndërpre dëbimi i popullatës që, sipas Pangallos-it, ishte një gabim i madh", ka shtuar Meta, mirëpo pas heqjes të tij nga presidenca, dëbimet kanë rifilluar. Gjatë Luftës II Botërore, sipas historianit Meta, shteti grek ka shfrytëzuar rastin dhe ka bërë spastrime të shumta nëpër ishuj të ndryshëm, gjë që ka prodhuar efekt frike te çamët. "Më 27 qershor të vitit 1944 u bë një masakër tjetër mbi çamët, gjë që promovoi edhe reagimin e popullsisë", ka thënë Meta në ligjëratën e tij. Sipas historianit, në vitin 1944 ishin vetëm 25 mijë çamë të mbetur në Çamëri, të shumtët të fesë ortodokse.

Ndërkohë, krahu i së majtës greke i kishte futur çamët në Luftën e Ftohtë, këta të fundit e kishin braktisur luftën. "Çamët shpëtuan nga një tjetër masakër në mars të vitit 1949", ka sqaruar Meta. Një vendim i Kuvendit Popullor në vitin 1953 u ka hequr dhunshëm shtetësinë greke çamëve dhe u ka dhënë po dhunshëm shtetësinë shqiptare që, sipas Metës, edhe pse është zbatuar, është mbajtur e fshehtë. "Sot çështja çame ka perspektivë për zgjidhje", ka thënë ai, sipas standardeve të larta të Bashkimit Evropian për të Drejtat e Minoriteteve. Beqir Meta mban titullin profesor i asociuar, doktor i shkencave dhe është studiues në Institutin e Historisë në Akademinë e Shkencave. Ka publikuar disa libra si: "Politika Tatimore e Shtetit Shqiptar", "Federata Panshqiptare Vatra", "Tensioni Greko-Shqiptar" etj.

http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=24888

Dossier

Si nisi dhe dështoi kryengritja e Fierit kundër Zogut?

Plot 72 vjet më parë, në pasditen e 16 gushtit të vitit 1935, në qytetin e Fierit shpërtheu një kryengritje e armatosur, e cila kishte për qëllim rrëzimin e regjimit monarkik të Mbretit Zog. Ndonëse iniciatorët e asaj kryengritjeje, që filloi papritur dhe para kohës së caktuar më parë, ishin togeri Musa Kranja që asokohe shërbente si ndihmës-rrethkomandant i Fierit dhe publicisti e gazetari i njohur, Kostë Cekrezi, autorët e vërtetë dhe truri i asaj kryengritjeje qëndronin në Tiranë e në disa rrethe të tjera të vendit. Ndër krerët kryesorë të saj ishin disa ish-oficerë madhorë të liruar dhe në pension, apo dhe aktivë si Ali Shefqet Shkupi, Ramiz Dibra, Riza Cerova, Mustafa Kaçaçi, etj., si dhe shumë civilë si Ramiz Omari, Shefqet Hekali, etj. Menjëherë pas shtypjes së kryengritjes, forcat qeveritare filluan arrestimet në të gjitha qytetet dhe krahinat ku kishte persona të implikuar direkt në atë ngjarje, të cilët më pas iu dhanë gjyqit të lartë për faje politike. Ai gjyq ku në bankën e të akuzuarve u ulën disa qindra persona, zgjati afro një vit me radhë dhe krerët kryesorë të Kryengritjes së Fierit, fillimisht u dënuan me vdekje, por më pas atyre iu fal jeta me dekret të posaçëm të Mbretit Zog dhe dënimet iu zbritën, duke filluar nga 101 vjet e poshtë. Kjo ngjarje, e cila është jo pak e njohur në historinë e Shqipërisë, pati një jehonë të madhe edhe në shtypin e monarkisë së Zogut, ku mjaft gazeta të atyre ditëve e pasqyruan atë me hollësira dhe detaje, madje duke bërë edhe reportazhe nga vendi i ngjarjes, Fieri dhe Lushnja, ku pati luftime në mes forcave kryengritëse dhe atyre qeveritare. Një ndër ato gazeta që pasqyroi gjerësisht ngjarjen, ishte "Vatra", me botues Timo Dilon, prej së cilës ne kemi përzgjedhur dhe po japim të plota disa prej artikujve të saj, duke i publikuar ato pa asnjë ndryshim dhe me gjuhën e shkruar të asaj kohe.


Pasqyrimi i Lëvizjes së Fierit nga gazeta "Vatra"

Lëvizja donkishoteske e Fierit u shtyp brenda një kohe shumë të shklurtër. - Lëvizja filloj në Fier ditën e Mërkurë mbasdreke. - Tentativa për të zaptuar Lushnjen dështoj nga rezistenca e fuqive dhe ndihma e arritur. - Gjenerali de Ghilardi që u vra ndodhej në Pojan. - Trupi i tij do të varroset sot në Kështjellën e Petrelës. - Përveç gjeneralit dhe shoferit kurrkush tjatër s‘është vrarë. (titujt e mëdhenj te gazetës "Vatra" në faqen e parë të saj).

Lëvizja donkishote që u shënua të mërkurën mbasdreke në Fier dhe që u tentua të përhapej edhe në Lushnje, po merr atë mënyrë që filloj kështu edhe dështoj brenda një kohe të shkurtër. Donkishotët e Fierit, kur u gjendën karshi fuqive qeveritare, u shpërndanë në një mënyrë të turpshme dhe dikush tue u hedhun në hendeqe dhe dikush tjatër tue marrë vrapin përmes fushave, i dhanë fund mizorisht lëvizjes së tyre kundrejt autoriteteve legale të vendit. Lëvizja reaksionare u shënua për herëe të parë në Fier, aty nga ora 8 e mbasdrekes. Ndihmësi i Rrethkomandantit të këtij qyteti, toger Musa Rustem Kranja, me disa shokë të tjerë, prenë vijat telefonike dhe deklaruan veten e tyre autoritete supreme të qytetit...Mbas këtij...zaptimi triumfonjës, u nisën për në Lushnje, të cilën shpresonin se e kishin për të shtirë në dorë pa asnjë përpjekje. Mirpo këtu gjetën një rezistencë të fortë nga ana e Rrethkomandantit Gjek Marashit, të ndihmuar edhe prej vëllait të tij, Llesh Marashit, i cili u gjent atje me rastin e shënimit (emërimit, shënimi ynë), si Rrethkomandant i ktij qyteti. Midis dy palëve, u zhvillua një përpjekje e cila filloj nga ora 22 e së Mërkurës dhe mbajti gadi tri orë. Të dy vllazrit Marashi bashkë me fuqinë e vogël që dispononin, mbajtën një rezistencë të fortë. Ndërkaq në ndihmë të autoriteteve të Lushnjes arriti fuqia qeveritare, dhe kur donkishoptët e Fierit muarën vesh se arriti ndihmë ushtarësh, u thyen në mënyrë qesharake. Disa nëpër hendeqe dhe disa të tjerë përmes fushave përfunduan andej e këndej dhe fuqia qeveritare u bë kështu e zonja e situatës. Për të kuptuar se sa qesharake ishte lëvizja e tyre. Mjafton të shënohet se nga të dy anët nuk u shënua asnjë i vdekur dhe as që u plagos dikush. Vrasja e inspektorit të ushtrisë De Ghilardi bashkë me shoferin e tij, e cila prodhoi hidhërimin më të madh në Tiranë ku i ndjeri gjeneral gëzonte stimën më të madhe dhe simpathinë e përgjithëshme, kualitetet e tij dhe me gjithë që ishte prej origjine e huaj, e ka dashur dhe ka luftuar heroikisht për vëndin t‘onë, u bë të Mërkurë mbrëma. Inspektori kishte vatur në Pojan për të vizituar Museumin e antikave dhe tue udhëtuar nga Pojani në Fier, u qëllua me pushkë dhe mbeti i vrarë bashke me shoferin. Trupi i gjeneralit u suall në Tiranë dje natën. Po bëhen përgatitjet të posaçme për funeralin e tij. Simbas informatave që kemi, gjenerali do të varroset në Kështjellat e Petrelës, simbas dëshirës që kishte çfaqur prej kohe. Siç e thamë edhe në numrin e djeshëm, qeveria ka arrestuar një numër të madh prej shtytasve të lëvizjes reaksionare, dhe të gjithë këta do të gjykohen nga gjyqi i posaçëm. Me qenë se hetimet nga ana e autoriteteve janë tue vazhdue, tash për tash nuk mundemi të japim. Vetëm shënojmë se Qeveria me sa kemi marrë vesh ishte në dijeni të lëvizjes së përgatitur, dhe një takëm prej kryetarëve të të lëvizjes vëzhgoheshin prej kohe. Ka shumë të ngjarë që lëvizja të jetë bërë përpara kohës së caktuar prej tyre mbasi do të kenë konstatuar se ndiqeshin prej autoriteteve, dhe për të moz u zënë prej këtyre në kohën e duhur, nisën lëvizjen. Qetësiua mbretëron në të gjitha viset e Mbretërisë, komunikasjoni, i prerë pak kohë më parë nga ana e kryengritësave, tani është në rregull të plotë.

"VATRA" në vëndin e kryengritjes (Reportazhi)

Qysh filloi e mbaroi lëvizja Kranja-Cekrezi. - Arrestimi i nënperefektit - Marja e pushkave nga depoja - Kundërshtimi i Kap. Vas Kirit - Thirrja e parisë së nënprefekturës - Cekrezi fshihej prej dy ditësh në shtëpinë e Kranjës - Ardhja e Gjen. Ghilardit dhe urdhri "zjarr" i Kranjës - Kush e ekzekutoi urdhërin - "Komisjoni për qetësinë e vendit" - Fjalimi i Kranjës dhe Cekrezit - Cekrezi përshëndet allanacionalista - Arrestmi i i kap. Edip Pustinës - Dështimi i sulmit të Lushnjes - Mbrojtja heroike e 6 oficerëve dhe 24 xhandarëve dhe ushtarëve - Humbja e sulmuesëve dhe ikja e tyre e turpshme - Grabitin të hollat e Post-Telegrafës - Fajtorët kryesorë ikin për në Divjakë me anë të Libofshit - Fieri në duar të qeverisë.

Qetësia është e plottë

Reportazh i Xhem Xhemit që shkoj postafat në Fier. Fier 17 Gusht. Otomobili i parë që u nis nga Tirana për në Fier mbas shtypjes së lëvizjes komiko-tragjike, ka qenë vetura me të cilin unë i nënshkruari shkova postafat në vëndin e ngjarjeve për të mbledhur informata të sakta dhe të plota që të vihen kështu në korent këndonjësit e gazetës s‘onë mbi të gjitha hollësirat e lëvizjes. Si çdo ditë tjatër edhe dita e Mërkurë ishtre e qetë në Fier. Nënprefekti z. Hasan Lame bëhej gati të lënte përgjithmonë qytetin për të shkuar në Vlorë, dhe s‘andejmi në Peqin ku është transferuar. Nëntoger Muhamet Luzati, ndihëms Rrethkomandant i Xhandarmërisë, është në krye të detyrës dhe herë herë tue bërë shëtitje. Aty këtu shkëmbente ndonjë fjalë me një reshter dhe një civil, një farë Hekurani. Populli vazhdon punën i qetë.

Nënprefekti nën arrestim (Si ndodhi ngjarja)

Vjen mesi i ditës, nënprefekti urdhëron për një shërbim një xhandar, ordinancën e tij. Po shërbimi s‘mbarohet se Nëntogeri e takon në rrugë dhe i heq vërejtjen dhe pastaj e urdhëron që të marrë me vete armën. Hasan Lamja e pret dhe shkojnë orë që s‘vjen. Kalon ora dy, Nëntogeri vjen dhe takohet me Nënprefektin, dhe bashkë me këtë ecin në sheshin e gjerë karshi godinës së postës. Ndërkohë që hasi në kundërshtimin e z. Lame, Kranja e deklaron nën arrestim. Një reshter që mbante me vete Nëntogeri urdhërohet ahere që të shkojë në shtëpinë e Kranjes dhe të lajmëroi Kost Cekrezin se nënprefekti është nën arrestim, ndërsa një xhandar shoqëronte Hasan Lamen në një shtëpi ku u vu nën roje.

Del Kostë Cekrezi

Nga informatat që mblodhëm, Kostë Cekrezi gjendej prej dy ditësh në Fier dhe mbahej i fshehur në shtëpinë e Nëntogerit dhe dolli në piacë ahere kur u lajmërohet për arrestimin e nënprefektit. Lëvizja tani në piacë fillon të bëhet e dukshme. Disa xhandarë dhe civilë venë dhe vinë, kuvendojnë më Nëntogerin, ky me Cekrezin dhe pastaj Kranja shkon në depon e armëve të paraushtarakëve. Kur hyri brenda, vjen kapiteni i ushtrisë, Vas Kiri dhe kërkon shpjegime për hyrjen pa leje në depo. Nëntogeri e arsyeton me një urdhër superior, por Kiri kundërshton dhe ahere edhe ky arrestohet dhe dërgohet nën roje në një shtëpi.

Thërritet përësia

Ora është pothuaj pesë mbasdreke. Disa civila duken që ecin rrugëve me qetësi dhe arrijnë tek sheshi para Nënprefekturës ku janë mbledhur gati njëzet vet nga parësija. Musa Kranja u shpjegon qëllimin e thirrjes, Iu thotë se atë ditë do të shpallet në të gjithë Shqipërinë kryengritja. "Unë e shpall këtë këtu dy orë më parë", - tha midis të tjerave Nëntogeri. "Të gjitha prefekturat dhe nënprefekturat janë të lidhura për këtë veprim dhe sonte më orën nëntë fuqitë kryengritëse do të hyjnë në Tiranë. Duhet pra, dhe populli i Fierit të marrë pjesë në këtë kryengritje". Kur po mbaronte fjalimin Nëntogeri, dy tre civilë bashke me kaq xhandarë, vinë me vrap përpara gjindjes dhe lajmërojnë Kranjën se gjeneral Ghilardi erdhi me otomobil.

"Zjarr",! Kundër gjeneralit

Nëntogeri s‘kërkoj hollësira për urdhëroj: "Zjarr"! Lajmëtarët kthehen menjëherë dhe drejtohen te automobili i gjeneralit që kishte ndaluar në sheshë dhe pikërisht parapara disa dyqaneve të vegjël dhe kafehaneve që janë në sërën e godinës së nënprefekturës. I pari që qëlloi kundrë gjeneralit, simbas informatave që mblodhëm, ka qenë civili Hekurani. Ky iu afrua shumë afër dhe shtiu me pushkë të gjatë në gjoksë. Pastaj na thanë se qëlloi dhe një reshter dhe disa civila të rretheve me revolver. Pastaj vranë dhe ordinancën. Gjenerali, siç muarmë vesh, erdhi në Fier për të shkuar pastaj në Pojan me rastin e panairit që do të zhvillohej të nesërmen.

Flet Cekrezi

Kur mbaroi fjalën Kranja, dolli në ballkonin e nënprefekturës, Kostë Cekrezi dhe filloi të mbajë një fjalim. Në këtë çast, filloj diskursin "guvernator" i Fierit - se me këtë cilësi e paraqet veten e tij Kostë Cekrezi - vrasjen e Gjeneral Ghilardit, kështu po vë re populli i Tiranës vrasjen e Abduhraman Matit (Lalë Krosit, shënimi ynë), të Musa Jukës, të Abdurahman Dibrës dhe të tjerëve. Kryengritësit janë të zotët e të gjithë Shqipërisë"... - Dhe pastaj ftoj edhe popullin Fierit që të bashkohet me ta. Mbas pak, me instruksionet e Nëntogerit, u formua nga parësija e thirrur e Fierit, një komision që u quajt "i mbajtjes së qetësisë". Përpara këtij komisioni Kranja dhe Cekrezi jepnin hollësira. Dhe thoshte se pritej të vinte ushtria në ndihmë të tyre prej Berati dhe Vlore, edhe se ata bënin përgatitjet për të zaptuar Lushnjen.

Kapiten Pustina nën arrestim

Kur komisioni ishte mbledhur në një nga sallat e Nënprefekturës, mori vesh se po arrinte në Fier, Qark-komandanti i Beratit, Kapiten Edip Pustina. Dhe ishte ora më tepër se shtatë mbasdreke. Simbas informatave t‘ona, Kapiten Pustina u urdhërua nga Prefekti i Beratit që të merrte në dorzim komandën e rrethit të Fierit. Kapiten Pustina shkoi të merrte detyrën, por u vu në arrestim dhe shoqërohet edhe ky nën roje në një shtëpi. U vunë kështu nën arrestim: Nënprefekti, Hasan Lame, kapiten Vas Kiri dhe kapiten Edip Pustina.

Qetësia e qytetit

Mbasi u largua kap. Pustina, Musa Kranja rekomandon komisionin për të mbajtur qetësinë mbasi ay me shokët e tij do të nisej për të zaptuar Lushnjen dhe i vë komisionit në dispozicion pesë gjashtë xhandarë dhe armë. U formuan kështu patrulla me dy civilë dhe një xhandarë secila, dhe gjithë natën këto vinin rreth qytetit. Para se të ikte Nëntogeri, i rekomandoj komisionit që të tre të arrestuarit të mos pësojnë asnjë gjë të keqe dhe nënpunsit të telefonit të mos çelej dhe as të pranojë komunikasjon me asnjë vënt dhe personë.

Drejt Lusnjes

Kur u nisën për të zaptuar Lushnjen, ora do të ishte nëntë. Si udhëheqës ishte Nëntogeri, Cekrezi dhe disa të tjerë, dhe gjatë rrugës duket se muarën dhe katundarë dhe kështu me një fuqi prej 200 e ca vetash, me kamjone dhe otomobila u nisën për në Lushnje. Ndërkaq Lushnja e kishte marrë haberin e lëvizjes së Fierit dhe nisjen e ktyre për në Lushnje. Fuqia qeveritare e këtij qyteti, përbëhej prej 24 xhandarësgh dhe ushtarësh, dhe prej 4 oficerësh, Togerët Sulejman Hosceka, Xhemal Rustemi dhe nëntogerët Muhamet Luzati e Isa Drishti. Në kohën që kishte arritur lajmi i lëvizjes dhe katër ioficerët përgatiteshin të merrnin masat për rezistëncë, arrijën nga Shkodra vllazrit Gjek e Llesh Marashi, që të dy kapitenë të Xhandarmërisë, respektivisht, Rreth-Komandantë të Lushnjes dhe të Fierit.

Betimi për Mbret

Vendosën të gjithë me rezistue gjer në vdekje dhe tue përsëritun edhe njeherë betimin për Mbretin, rreshtojnë nga të gjitha anët e godinave të nënprefekturës dhe të presin. Aty nga ora 11 e natës ja që po dëgjohen zhurma kamjoni dhe otomobila nga rruga e Lushnjes, dhe kur i ofrohen gati 1000 metra qytetit, dritat e otomobilave fiken. Janë kryengritësit. Komandën e mbrojtjes e ka në dorë Gjek Marashi, si më i vjetri dhe me cilësinë e Komandantit të Garnizonit. Kur rebelat afrohen dhe hyjnë në oborrin e godinës nga ana e Lushnjes dhe afrohen te porta kryesore e saj, kërcet një batare. Kryengritësit me zëra të nalta ftojnë oficerat trima dhe besnikë të dorzoheshin se mbrojtja e tyre ishte e kotë, mbasi përveë Lushnjes, të gjitha viset kishin rënë në duart e tyre. Kësaj ftese dhelparake iu përgjigjën me brohoritje për Mbretin dhe pushka kështu filloi menjeherë. Harruam të shënojmë se bashkë em xhandarët e Lushnjes, që luftonin, ishte dhe konduktori, Alush Hoxha nga Shkodra. Nga fuqitë e rregullta, u hodhën 1031 pushkë. Perëndia e di se sa u hodhën nga kryengritësit.

Heroisma e oficerave

Heroisma dhe besnikëria e oficerave dhe xhandërmëve të Lushnjes, janë për t‘u admiruar. Mbajtën një rezistencë të çuditëshme dhe me gjithë fuqitë gati 10 herë më shumë të sulmuesëve, mujtën t‘i bëjnë ballë sulmimit dhe të shtërngonin kështu ata të ktheheshin mbrapshtë në mënyrë të turpshme.

Ymni i Mbretit

Dy xhandarë që kishin zënë vënt prapa një muri afër portës së jashtme të hyrjes nga ana që rezervohet për xhandarmrinë, këndonin ymnin e Mbretit duke lëftuar. Anët e jashtme të godinës së Nënprefekturës janë plot vrima të shkaktura nga pushkat. Me qindra kanë këto shenja. Gjek Marashi inkurajon me zë të naltë shokët trima dhe i entuziazmon me guximin e tij.

Kryengritësit tërhiqen

Kur filloj të zbardhojë, luftimi pushon. Të hedhur nëpër hendeqe, disa ikin me vrap nëpër fusha, në mënyrë të turpshme. Ndërkaq arrinte fuqi tjatër qeveritare nën komandën e Toger. Zyhdi Cami, ndërsa nga Mallakastra populli i qarkut nën komandën e deputetit Hysni Toskës vraponte vullnetarisht dhe me shpejtësi kundër kryengritësve.

Kryetarët ikin

Në Fier s‘dihej akoma se ç‘kishte ngjarë në Lushnje. Komisjoni i ngarkuar për qetësinë, po vazhdonte të interesohej për qetësinë e qytetit. Dikush aty n ga ora 5 e mëngjezit paska parë Musa Kranjën që ka hyrë me otomobil në Fier dhe të largohej mbas pak me shpejtësi. Vetëm më orën 8 të mëngjezit e mori vesh populli i Fierit se kryengritja kishte dështuar. Kështu u mësua më vonë se Kranja, Cekrezi, Hekurani dhe një reshter me shoferin Peçi Gera, u drejtuan për në buzë detin e Divjakës, me anë të Libofshit. Thuhet bile se paskan qëndruar në Libofshë për të pirë kafe. Kur arritën te roja kufizore (Roja kufitare bregdetare), nëntogeri paraqiti Cekrezin si ingjinier italian i ardhur gjoja atje për të bërë studime, dhe mbasi dha instruksione që të përgatisnin drekën, muarë rugën për më poshtë ku karshi ndodhej një benzinatë (varkë me motorr). Shoferin e lanë afër buzë detit dhe e kërcënuan me pushkë se në rast se largohej para dy orësh dhe ky nga frika s‘bëri ndryshime. Harruam të shënojmë se disa na thanë se Kranja kishte marrë me vete edhe të hollat që gjendeshin në arkën e Postë-Telegrafës. Kur u muar vesh se kryetarët e lëvizjes ikën, ahere një rreshter i këshilluar nga komisioni, vate dhe lajmëroj kap. Edip Pustinën që të dilte dhe të merrte në dorëzim komandën e xhandarmërisë dhe mbas këtij duallnë dhe Nënprefekti me kap. Vas Kirin. Pastaj arriti nga Lushnja edhe titullari i Rreth Komandës, kap. I Llesh Marashi gjithashtu dhe N / kolonel Ali Rizai si komandant i operasjonit me ushtri. Gjëndja hyri kështu në normalitet dhe qetësia mbretëron kudo.

Kush ishte gjeneral Gjilardi?

21 vjet përpara binte dëshmor i detyrës një i huaj, adhuronjës i Shqipërisë, Koloneli Olandez, Thomson, prej plumbave tradhëtore të rebelëve. Në kohën që i gjithë populli Shqiptar me adhurim, mirënjojtje dhe respekt të thellë nderonte kujtimin e tij, duart gjaksore, jo me shpirt shqiptari, por me instikta krimineli lanë të vdekur Gjeneralin trim, Leon de Ghilardi, i cili la detyrat dhe gradat e tij që kishte në Imperatorinë Austriake dhe u vu në në shërbim të shtetit Shqiptar me gradat më të ulta, duke luftuar në Korçë, në Skrapar e në Lesh, dhe në malësinë e Dibrës e të Kosovës, edhe rreth Tiranës me një ideal, me një qëllim, për stabilizimin e Shtetit Shqiptar. Këto shërbime të paharushme ia çmoi Shteti dhe Sovarni t‘Onë August, duke e ngarkuar me detyrën e lartë të Inspektorit të Përgjithshëm t‘Ushtrisë pranë Oborrit Mbretnuer. Ky është me pak fjalë Gjenerali Leon de Ghilardi, por në shpirtrat t‘onë dhe të djalërisë, fytyra jote madhështore dhe triëmria legjendare do të ngelin përherë simbol dhe populli çfaq mënin e tij për kriminelët barbarë që të larguan kaq shpejt nga gjiri i tij. Dhe Drejtësia kërkon sadisfaksion. Mëshira ka kufi, sidomos kundër gjaksorëve që ngritën dorë kundër Mëmës Shqipëri, çdo ndjejnjë mëshire është krim. Prova e mëshirës atnore që e ka treguar në shumë raste shpirti bujar i Sovranit t‘onë, dha konsekuenca të kundërta. Për redisivistët nuk duhet mëshirë. Shpata e drejtësisë duhet të bjerë pa mëshirë kundra të gjithë atyre. Shpata e drejtësisë duhet të bjerë pa mëshirë kundër atyre që s‘kanë tjetër program në jetën e tyre, veçse të rrojnë dhe spekullojnë në kurriz të popullit inoncent, duke shtytur në aventura, që rrezikojnë ekzistencën e shtetit. Qeveria ka përgjegjësi kundrejt Shtetit dhe Mbretit në rast se tregon plogësi dhe sugjeron mëshirë për persona që janë dënuar nga nmdërgjegjia e popullit. Populli pret që Gjyqi i Posaçëm të aplikojë ligjin me rreptësi dhe pa mëshirë kundër auktorëve dhe shkakëtarëve, jo për t‘i dhënë sadisfaksjon shpirtit të Gjeneral Leon de Ghilardit, se ay atë sadisfaksjon e ka marrë me një Shqipëri të lirë dhe indipendente, por për t‘iu prerë hovi njëherë e mirë aventurave të tilla dhe që të mos ç‘thuret rruga e përparimit dhe e qytetërimit që prej dhjetë vjetësh e theu, vazhdon shteti t‘onë nën udhëheqjen gjeniale të Mbretit Zog i I.


Në ceremonitë mortore morën pjesë autoritetet më të larta të Monarkisë


Varrimi madhështor në Tiranë i gjeneral Gjilardit


Ndërmjet shkrimeve të shumta që gazeta "Vatra" me botues Timo Dilon u kushtoi ngjarjeve të Fierit, në mesin e muajit gusht të vitit 1935, një vend të veçantë ajo i rezervoi edhe figurës së gjeneralit Leon de Gjilardi, që mbeti i vrarë nga forcat kryengritëse, si dhe ceremonive madhështore të varrimit të tij që u zhvilluan në Tiranë dhe në Kalanë e Petrelës, ku u preh trupi i tij. Lidhur me këtë, ndërmjet të tjerash, gazeta "Vatra" ka shkruar: "Funerali madhështor i gjeneralit zhvillohet nën mallëngjimin e përgjithshëm. - Mbreti i jep përshëndetjen e fundit. Dhe në orën 10 u bë funerali. Prej orës 9, trupat kishin zënë vënd para një nga pavijonet e Spitalit Ushtarak, ku ishte vendosur kufoma e gjeneralit. Në funeralin muarën pjesë N. N. e Tyre Sali dhe Hysen, Kryeministri me të gjithë ministrat, Trupi Diplomatik, deputetët e ndodhur këtu, officerat me granduniformë, nënpunësit e lartë me taite dhe cilindër (lloj veshje për raste ceremonialesh dhe kapele republike e rrumbullaket), si dhe një shumicë e madhe popull. Kurorat ishin të shumta; çquheshin ajo e N. M. Tij Mbretit, me dedikimin: "Ghilardit shokut dhe ushtarit t‘im shum trim e të vlefshëm, Zogu i I", e Princeshave, Princ Tatit, Princave Sali dhe Hysen, Adjutantura e Mbretit, Ushtria Mbretnore, Këshilli i Minitrave, Ministri Italjan, legata Inglize, Atasheu Ushtarak Italjan, Bashkia e Fierit, Gjeneral Percy, Officerat Organizator Italjan, Bashkia e Kryeqytetit, Komanda e Gardës Mbretnore, Abdurahman Mati, Kryesia e Kishës Autoqefale Ortodhokse, Spitali ushtarak, Përfaqësia e Gruas Shqiptare, Oda e Tregtis, Shoqata SITA, Detashmenti Rua, Diprimenti Ushtarak pranë Oborrit Mbretnuer, Arma e Gjindarmërisë Mbretnore dhe shumë të tjera. Kortëzhin e çeli një togë Kalorsije mbas së cilës vinin me rradhë Banda Ushtarake me vegla në zi, Baoni (Bataljoni), "Deja", me tri kompani dhe Flamur, Grupi i Artilerisë Divizionale në këmbë, Kurorat, Kleri. Mbas Klerit vinte Kufoma që ishte vendosur në shtrtin e një topi të tërhequr nga gjashtë kuaj të mbuluar me stof të zezë dhe një Flamur i math. Nga të dy anët ishin rreshtuar oficerat, togerat: Masar Kryeziu, Rifat Jakova, Atif Golja, Hysen Jegeni, Shaqir Muça, Nazim Baraku, Ali Feti Picari, Irfan, Rifat dhe Hektor Zaharia, Ragip Kalenja, Veli Shtylla dhe nëntoger Itball Shapllo dhe një togë ushtarësh të Baonit "Deja", Pas arkivolit vinte një oficer që mbante dekorasjonet e Gjeneralit, dhe kali i tij mbuluar me të zezë. Në vijë të parë prapa kufomës vinin përfaqësuesit e N. M. Tij, Mbretit, Princi Sali dhe Husen, oficerat e Adjutanturës, Kryeministri, Kryetari i Parlamentit, Minsitrat, Trupi Diplomatik, Komandanti i Mbrojtjes Kombëtare, funkcjonerët e lartë të shtetit, oficerat, paria e vendit dhe popull. Kortezhi i formuuar në këtë mënyrë përshkoj rrugin e Dibrës, Bulevardin Zog, ku u ndal pakë përpara Kishës Katolike për lutjen e zakonshme, dhe duke u kthyer nga krahu tjetër i Bulevardit Zog vazhdoi për në rrugën 28 Nëndori. Me të arritur para Pallatit Mbretnuer, ndaloi për pak minuta ku kishte dalë N. M. Tij Mbreti për të përshëndetur për herë të fundit shokun dhe ushtarin e Tij trim dhe shumë të vlefshëm. N. M. e Tij, Mbreti me gjithë që përpiqej, nuk mund ta mbante mallëngjimin që e ndjentë dhe që ishte i dukshëm nhë tiparet e fytyrës së Tij. Kortëzhi vazhdoi rrugën dhe te posta e policisë së rrugës së Elbasanit ndaloi, ku Komandantio i Mbrojtjes Kombëtare, i dha të ndyerit lamtumirën e fundit me këto fjalë: "Ghilard o shok i dashtun, Me zemër të helmuar dhe me lot ndër sy vinj me të dhanë përshëndetjen e fundit. Dora mizore të çkëputi prej nesh. Re dëshmor për Shqipërinë, për Mbretin. Kujtimi juaj nuk do të harroet kurrë".

LZHK: PD-ja s‘na e ka konfirmuar ende mbështetjen

Afërdita Zëri shprehet se kundërshtimi i PR-së vjen nga xhelozia elektorale

Partia Demokratike dhe Partia Socialiste ende nuk i kanë zyrtarizuar emrat e kandidatëve të tyre për deputet në zonën 31 në Tiranë. Ndërkohë që LZHK-ja tashmë ka nisur fushatën elektorale për këtë zonë, ku do të kandidojë me kryetarin e saj, Dashamir Shehi. Por, megjithëse strukturat e LZHK-së kanë nisur angazhimin e tyre për realizmin e fushatës, drejtuesit e saj ende nuk kanë marrë një përgjigje zyrtare nga PD-ja për kërkesën që kanë bërë për të mbështetur emrin e Dashamir Shehit si kandidatin e vetëm të mazhorancës në këtë zonë. Sekretarja e përgjithshme e LZHK-së, Afërdita Zëri, ka deklaruar dje se kjo forcë politike ka të drejtën morale për të kërkuar mbështetjen e PD-së në zonën 31. "PD-ja do të jetë në gjendje të marrë një vendim të pjekur në favor të LZHK-së, për ta mbështetur z. Shehi si kandidatin e vetëm për zonën 31. Aktualisht nuk kemi një përgjigje zyrtare, as përgjigje negative dhe as pozitive, por nga segmente të ndryshme afër qeverisë dhe Kryesisë së PD-së, ka një dëshirë, ka një vullnet të mirë për ta mbështetur z. Shehi, dhe kjo për shumë arsye". Sipas drejtueses së LZHK-së, futja në garë e kandidatit të PLL-së, Murat Basha, është diçka artificiale dhe jo një pretendim i drejtpërdrejtë për mandatin e zonës 31. "Futja e z. Basha në garë nuk është reale, por duket se është një ngacmim emocional, që mund ta kenë strukturat e PLL-së. Gjatë prononcimit për shtyp u duk qartë se ai nuk kishte ndonjë dëshirë të madhe për të garuar, pasi ata e dinë peshën e tyre elektorale, por më shumë ishte një kërkesë ndaj PD-së për t‘i lëshuar kësaj partie disa vende në nivelet e treta apo të katërta". Por ditët e fundit kërkesa e Dashamir Shehit për të garuar në zonën 31 ka hasur në kundërshtimin e republikanëve të cilët mendojnë se kjo zonë i takon vetëm PD-së. Drejtuesit e LZHK-së e shpjegojnë këtë qëndrim thjesht si një xhelozi elektorale. Zona 31 në Tiranë do të përfshihej në zgjedhje pas dorëzimit të mandatit të Bamir Topit, me rastin e zgjedhjes së këtij të fundit si President i Republikës.

http://www.gazeta-shqip.com/artikuj.php?kat=1 12/08/2007

Dossier

Taksa e rrugës, që rrëzoi qeverinë e Mehdi Frashërit më 1936

Edhe pse Mbreti Zog gjatë gjithë periudhës 15-vjecare
që qëndroi në pushtet (1925-1939) nuk e lejoi
pluripartizmin, regjimi monarkik që sundoi në
Shqipërinë e atyre viteve pothuaj nuk kishte asnjë
ndryshim me pjesën më të madhe të shteteve të ndryshme
të Perëndimit, të cilat kishin një demokraci të
konsoliduar qindravjecare. Krahas ekonomisë së tregut
të liberalizuar, vec të tjerave regjimi monarkik i
Zogut u ofroi shtetasve të tij edhe një liri të plotë
shtypi, duke u bazuar në ligjet më të përparuara të
shteteve perëndimore, gjë e cila bëri që shtypi
shqiptar i atyre viteve të kishte një zhvillim të madh
jo vetëm në sasinë e gazetave dhe revistave të shumta
që botoheshin, por edhe në cilësinë e përmbajtjes së
tyre. Duke bërë përjashtim familjen mbretërore, që
asokohe ishte e ndaluar me ligj që të kritikohej e
përgojohej në shtyp, cdo shtetas shqiptar apo i huaj
kishte të drejtë të shkruante pa frikë për të gjithë
të tjerët, duke filluar nga Kryeministri e deri te
zyrtari më i thjeshtë i administratës mbretërore të
asaj kohe. Nisur nga ky fakt, në atë kohë mjaft nga
botuesit shqiptarë patën polemika të ndryshme në shtyp
me krerët më të lartë të shtetit, si Kryeministrin,
kryetarin e Parlamentit, ministrat e Financave,
anëtarët e tjerë të kabineteve qeveritare të
monarkisë, si dhe me mjaft zyrtarë të lartë të
administratës vendore. Përvec lirisë së shtypit, ajo
që e vinte Shqipërinë e atyre viteve në një stad me
shtetet e tjera evropiano-perëndimore, ishte dhe jeta
politike e parlamentare e saj, e cila zhvillohej
njësoj sikur në vend të ekzistonte një opozitë e
vërtetë që i bënte oponencë qeverisë në cdo hap të
saj. Kjo gjë bëhet e ditur jo vetëm nga shtypi i atyre
viteve, ku jeta politike e parlamentare pasqyrohej
gjerësisht, por edhe nga dokumentet arkivore që hedhin
dritë mbi debatet e shumta të zhvilluara në qeveritë
dhe Parlamentin e asaj kohe për probleme nga më të
ndryshmet. Aq e fortë ishte lufta parlamentare gjatë
viteve të Monarkisë së Zogut, sa që herë pas here
krijoheshin konflikte të ashpra ndërmjet qeverisë dhe
Parlamentit, të cilat kishin lidhje me ligjet që
qeveria u dërgonte për miratim deputetëve. Madje
përplasjet e shpeshta qeveri-parlament jo pak herë
krijuan dhe kriza qeveritare, sic është rasti i
qeverisë së Kryeministrit Mehdi Frashëri, e cila më
datën 6 nëntor të vitit 1936 u rrëzua me votat e
deputetëve të Parlamentit, pasi ajo nuk kishte
realizuar një sërë detyrash që i kishin lënë
deputetët. Po cilat ishin arsyet e vërteta të
konfliktit mes qeverisë Frashëri dhe Parlamentit të
asaj kohe, që i detyroi deputetët të mos i jepnin
votëbesimin e kërkuar dhe ta rrëzonin atë kabinet? Për
të gjitha këto na njohin disa shkrime të gazetave të
atyre ditëve (nentor 1936), të cilat përcollën me
hollësira të gjitha zhvillimet e konfliktit të
qeverisë së Mehdi Frashërit me deputetët e Parlamentit
të kryesuar nga Koco Kota. Një nga ato gazeta të asaj
kohe, që i kushtoi faqe të tëra konfliktit
qeveri-parlament, ishte dhe "VATRA", prej së cilës
kemi përzgjedhur disa shkrime, që po i publikojmë më
poshtë në këto faqe të rubrikës sonë, duke mos iu bërë
asnjë ndryshim nga gjuha e shkruar në vitet e
monarkisë së Zogut.

Gazeta "Vatra", për qeverinë Frashëri: Dy herë "bravo"

Dy "bravo" i takojnë Kabinetit Frashëri: E para i
përket se preferoj të largohet nga fuqia se sa të
linte me u rrëzue një dekret ligjë i cili mpron
interesat e popullit, dhe bravoja e dytë ka lidhje me
qëndrimin burrnor që mbajti kundrejt disa deputetëve
të cilët për arsye më shumë personale përpiqeshin që
të diskretitonin me rrëzimin e dekret ligjeve. Nuk
dimë se c‘përfundim do të ketë konflikti që rrodhi
krejt pa pritur dhe pa pandehur midis Kabinetit dhe
Dhomës (Parlamentit, shënimi ynë), por ajo që dihet
dhe është konstatuar brenda këtyre orëve në qarqet e
ndryshme të kryeqytetit, është kjo: Kabineti Frashëri
edhe në u rrëzoftë, rrëzohet tue mbajtun malt flamurin
e dinjitetit. Edhe në u rrëzoftë, moralisht del
triumfonjës. Nga 15 franga ari që paguante sot populli
në vit për taksë rruge, Qeveria e z. Mehdi Frashëri e
zbriti vetëm në 6. Deputetët në vend që ta pranonin
dekret ligjin me komplimenta për kujdesimin atnor që
dëftoj kundrejt popullit të cilin ata përfaqësojnë,
dalin dhe harxhojnë të gjithë volumin për të bindur
kolegët e tjerë se ay dekret ligjë duhet refuzuar, dhe
populli të vazhdojë me pague 15 franga. Është thënë
dhe është kujtuar se Ministrat janë axhamij në manovra
parlamentare. Seanca e djeshme e Dhomës provoj të
kundërtën. Provoi se janë deputetët me eksperiencë të
gjatë ata që s‘kanë haber nga takt dhe manovra
parlamentare. E provojmë: Kur iu rrëzua Qeverisë po në
atë seancë dekret ligji për transferimin e kredive dhe
për shpenzime automobilash të Ministrave, Kabineti
s‘bëri zë. E pranoj rrëzimin dhe pranoj se në atë
ishin sende që ndofta më mirë të mos ekzistonin. Por
kur erdhi cështja në dekret ligjin e rrugëve, Qeveria
vate gjer në fund. E vuri cështjen në vot-besimi. Se
në atë dekret ligjë, mproheshin të drejtat e popullit,
përkraheshin fukarejtë dhe dënoheshin zengjinjtë që
shmangen përherë nga pagesa e taksave. Por deputetët
me eksperiencë të gjatë u lanë të kapen në grackë "të
axhamive". Se s‘mbeti njeri nga dëgjuesit e mbledhjes
së djeshme dhe s‘ka njeri nga ata që e mësuan rrjedhën
e konfliktit, që të mos jetë edhe kundërshtarë të
Qeverisë, dhe të mos ketë kondanuar qëndrimin e atyre
deputetëve që donin të rrëzonin Qeverinë, dhe pse kjo
mpron të drejtat e popullit dhe të mos ketë
komplimentuar Kabinetin që vendosi të sakrifikohet në
fushën e matjes së popullit fukara. Qeveria e Mehdi
Frashërit munt edhe të largohet. Nuk na intereson sot
kjo pikë. Ajo që na intereson sot është fakti se
kabineti korri një sukses parlamentar të
jashtëzakonshëm, se dijti të provojë se është gati të
sakrifikojë veten kur përpiqet të plotësojë misionin
kundrejt popullit edhe se dha rast të konstatohet për
azhurnimin (anulimit), e vendimit të tyre për sërën
(radhën), se deputetët t‘anë janë të zot të krijojnë
cështje por jo edhe të marrin përgjegjësi kur vjen
sëra që të vendoset përfundimisht mbi cështjen e
krijuar mes tyre.
Parashikimi i krizës qeveritare nga shtypi
Në Qarqet e Dhomës (Parlamentit), paraqitet se është e
sigurt kriza qeveritare sot mbas dreke. Një shumicë e
madhe deputetësh nuk do i japin vot-besimin Qeverisë.
Cështja e ditës, s‘është nevojë që t‘a theksojmë,
është qëndrimi i Qeverisë në fuqi ose jo. Opinioni i
përgjithshëm, i bazuar në faktet e thata sic paraqiten
në Parlament, Dhoma e Deputeteve nuk do t‘i japi
vot-besimin e kërkuar dje prej Qeverisë me rastin e
dekret ligjit mbi detyrimet për rrugët. Ky është
mejtimi i përgjithshëm që dominon sot qarqet e
ndryshme të Kryeqytetit. Tashti le të ekspozojmë
lëvizjet që u shënuan sot paradreke nga ana e
deputetëve dhe nga ana e Qeverisë. Aty nga ora 9 e 30,
Kryeministri shkoj në Pallat (Pallati Mbretëror i
Zogut), dhe u kthye mbas një gjysëm ore në zyrat e
Kryeministrisë. Më orën 10, Kryetari i Parlamentit
udhëhiqte në pallat anëtarët e Komisionit parlamentar
për t‘i paraqitur Sovranit përgjegjen e Dhomës
Mesazhit të Fronit që u këndua me rastin e celjes së
sesionit që vazhdon. Në disa qarqe që interesohen më
shumë për gjendjen e krijuar besohet sakaq se
Kryeministri dhe Kryetari i Parlamentit bashkë me z.
Fejzi Alizoti kanë biseduar vecanërisht me Mbretin
konfliktin e ndodhur në seancën e djeshme. Por asgjë
nuk u mësua mbi këto bisedime. Ndërkaq, simbas
informatave që mujtëm të mbledhim nga burime të
besueshme, na rezulton se Qeveria qëndron përherë në
pikëpamjen e saj që cfaqi dje përpara Dhomës duke
thënë se do kërkohet edhe sot vot besimi. Po të
bazohemi në qarqet parlamentare, Qeveria sot duhet të
jetë e rrëzuar. Simbas këtyre qarqeve, sot në drekë u
konstatua se një shumicë e madhe deputetësh kanë
vendosur me gjithë mënt që të mos i japin vot besimin
qeverisë. Për të plotësuar kronikën, shtojmë edhe disa
hollësira rreth zhvillimit të bisedimeve të sotme, dhe
parashikojmë në bazë të disa informatave që ndodhën në
minutën që të vihet gazeta në shtyp. Me t‘u celur
mbledhja, pra, do marrë fjalën një deputet i cili do
t‘i drejtojë Kryeministrit disa pyetje dhe mbasi të
marrin fund përgjigjiet e z. Mehdi Frashëri, do të
vihet menjëherë në votë propozimi i djeshëm i
Kryeministrit. Rezultati i këtij votimi do të jetë,
sic e thamë edhe më sipër në disfavor të Qeverisë.
Debatet në Parlament
Krejt papritur në seancën e djeshme Qeveria u
shtërngua të vërë cështje besimi.- Shkakun e dha
dekret-ligji mbi rrugët. -Parlamenti azhurnoj
mbledhjen për sot. -Dje pasdreke n‘orën 3 e 45 u hap
mbledhja e Parlamentit nën kryesinë e z. Koco Kotta,
me pjesëmarrjen e të gjithë trupit Ministruer. Vihet
në bisedim projekt-ligji mbi ndryshimin e neneve 16 e
35 të Statutit Themeltar (Kushtetuta e Mbretërisë),
(në parim). Rreth këtij projekt-ligji u zhvilluan
bisedime të gjata. Në këto bisedime muarën pjesë z.z.
Hiqmet Delvina, Thoma Orollogai, Mihal Kaso, Fiqri
Rusi, duke cfaq mendimet e tyre rreth ndryshimeve që
do t‘i bëheshin neneve të Statutit, por që të gjithë
kundërshtuan bazën e popullsisë, mbasi regjistrimet e
bëra deri më sot nuk janë ekzakte, dhe kërkuan që të
bëheshin disa modalitete në projektin e paraqitur nga
ana e Qeverisë. Kryeministri,z. Mehdi Frashëri, jep
shpjegime të gjata rreth këtyre ndryshimeve, por z.
Fejzi Alizoti kundërshton, duke thënë se mbasi një
regjistrim të plotë nuk do të kemi, cfaqet kontra
ndryshimeve. Mbasi folën edhe z.z. Ferit Vokopola,
Eshref Frashëri dhe mbas shpjegimit të dytë të
Kryemnistrit, projekti u pranua në parim dhe iu dërgua
komisionit. U pranua për herë të fundit projekt-ligji
mbi Bankën Bujqësiore të Shqipërisë, projekt-ligji mbi
aprovimin e marrëveshjeve të lidhura ndërmjet Qeverisë
Mbretënore dhe Bankës së Napolit, projekt-ligji mbi
shtimin e një fondi prej fr. ar 40.000 në buxhetin e
Ministrisë së Punëve të Mbrendëshme, Drejtorisë së
Përgjithshme të Shëndetësisë. Gjithashtu u pranua në
parim dhe u dërgua në komision projekt-ligji mbi
bartje fondi prej fr. ari 2000 në buxhetin e
Instituteve të Lartë dhe të Ministrisë së Financave,
dhe dekret-ligja mbi mëkëmbjen e Shoqërisë "Portland
Cemento Shkodra". Merret në bisedim dekret-ligji mbi
krijimin e një nënpunësije kimisti, kontrollues alkoli
dhe pijesh alkolike me një rrogë prej fr. ari 350 në
muaj për t‘u pranuar në parim. Edhe rreth këtij
projekti zhvillohen bisedime të gjata. Z.z. Thoma
Orollogai, Fejzi Alizoti, Mihal Kaso, Jashar Erebara e
kundërshtuan pranimin e këtij projekti, kurse z. Kasëm
Radovicka propozon që të pranohet. Më në fund flasin
kryeministri z. Mehdi Frashëri dhe Ministri i
financave z. Rrok Gera, me argumentat dhe arsyetimet e
tyre e bindin më në fund Dhomën që të pranohet në
parim.
Rrëzimi i qeverisë, pasi mori vetëm 3 vota
Qeveria u rrëzua n‘orën 16 nga Dhoma.- Kabineti i ri
do të formohet shpejt për të patur kohë me votue nenet
e Statutit për zgjedhje gjer të Martën. -Kush munt të
formoj Qeverinë e ardhshme? -(nëntitujt e gazetës
"Vatra"). Informatat që i dhamë publikut dje me
botimin e parë gjetën vërtetësi në përfundimin që dha
dje mbasdreke m‘orën 4 shumica më e madhe e
deputetëve. Në fakt, Parlamenti me 36 deputetë e
rrëzoj projekt ligjin mbi punëtorët, dhe të detyruar,
me qenë se rrëzimi i saj do të tërhiqte me vete edhe
Qeverinë, Kabineti Frashëri nuk është më në fuqi. Para
se të mblidhej seanca e mbas drekës dhe pakë minuta
para se të celej mbledhja, filloi të qarkonte në
korridoret e Parlamentit se Qeveria nuk do të vinte në
seancën, mbasi në një mbledhje që pati sot në drekë në
Kryeministri, paskish vendosur që të jepte dorëheqjen.
Mirpo ky lajm nuk gjeti vërtetësi. Gjithë anëtarët e
Kabinetit me z. Frashëri në krye u paraqitën së bashku
dhe bile u vu re se ishin të gjithë me humor të mirë.
Llozhat dhe galeritë e Dhomës, ndërkaq janë mbushur.
Rrall paraqet Parlamenti të tillë pamje. Të huaj,
funksjonarë të naltë, popull, kanë zaptuar prej kohësh
vendet disponibël, ndërsa një shumicë e madhe
qëndronte jashtë godinës e ndaluar nga policia për
arsye se mungonin vendet. Kur z. Kota (kryetar i
Parlamentit, Koco Kota), cel mbledhjen dhe këndohet
lista e deputetëve, një heshtje e madhe zapton sallën.
Vëzhgimet e deputetëve edhe të publikut drejtohen herë
nga bankot e Ministrave, herë nga z. Hiqmet Delvina,
Mihal Kaso, Seit Toptani dhe Esheref Frashëri, të
cilët kanë qenë të parët në mbledhjen e djeshme që
celën fushatën kundër rrëzimit të dekret ligjit që
shkaktoi krizën qeveritare. Mbas disa bisedimesh që po
i botojmë gjerësisht këtu më poshtë, deputetët ftohen
nga ana e Kryetarit të Dhomës për të ushtruar të
drejtën e tyre në propozimin e paraqitur prej
Qeverisë. Përfundimi që parashikohej nuk u ndryshue.
Qeveria u rrëzua dhe qysh nga ora 4, Kabineti Frashëri
është më dorheqës. Legjislatura e dytë e Mbretërisë,
që u dëftua kaq e butë gjatë 4 vjetëve, pa 4 ditë
karshi Qeveritarëve të mëparshëm, këto ditët e fundit
u paraqit dinamike, dhe nëse kabineti Frashëri mujti
të kapërcente shtërngatën që iu vërsul ditët e para të
ekzistencës së tij, nuk pati po atë fat edhe tashti në
mbarimin e sipër të Legjislaturës. Mbas përfundimit të
votimit, në fyturat e shumicës së madhe të deputetëve,
shënoheshin shenjat e sadisfaksjonit, ndërsa në disa
qarqe u vu pyetja se kush do t‘i zinte vëndin Qeverisë
dorheqëse. Për detyrë kronike dhe me rezervën e duhur
shënojmë se simbas të thënave posht e lart, si
Kryeministër i ri i paraqitet z. Kota, ose z. Berati
(Dhimitër Berati), i cili munt të formoj Kabinetin
edhe me një ose dy kolegë të qeverisë dorheqëse. Ësht
mejtim i përgjithshëm ndërkaq dhe pamvarsisht nga
personat që do të formojnë Qeverinë e re, se kriza do
marrë fund mbrënda 24 orëve, mbasi është nevojë që
Kabineti i ri duhet të votojë nenin e Statutit për
afatin e zgjedhjeve gjer të martën në mesnatë, mbasi
në atë datë mbaron edhe afati i këtij sesioni. Votuan
pro Qeverisë z.z. Asim Jakova, Maliq Bushati dhe Kasëm
Radovicka. Abstenuan: z.z. Vasil Avrami, Faik Dishnica
dhe Tefik Mborja.
Arsyet e krizës qeveritare
Përvec tre deputetëve që i dhanë vot-besimin dhe kaq
të tjerëve që abstenuan, të tjerët ia mohuan besimin
Qeverisë në seancën e djeshme, dhe kabineti mbas këtij
rezultati u konsiderua dorëheqës. Mbi shkaqe dhe
interpretimet që shoqëruan krizën qeveritare folëm në
kryeartikullin e djeshëm. Sot do ta kqyrim realitetin
e krizës nga një pikëpamje tjetër. Kush i ndjek me
vërejtje rrjedhimet e jetës s‘onë politike, do të ketë
vënë re, sigurisht, se për herë të parë, brenda shumë
vjetëve, Parlamenti merr drejt për drejt përgjegjësinë
e shkaktimit të një krize qeveritare. Ndonëse vonë,
d.m.th. mbasi kaluan 24 orë në mejtime dhe në
konsultime, kronika parlamentare shënon se rrëzimi i
Qeverisë u shkaktua mbasi përfaqësia kombëtare i
tërhoqi besimin. Qeveritë e mëparëshme, ishin larguar
nga fuqia me vendimin e dorëheqjes që merrte midis
anëtarëve të saj dhe nuk ishte paraqitur rasti që të
marrë përgjegjësinë Parlamenti për të shkaktuar krizë.
Që të jemi objektivë dhe t‘i vemi cështjes thellë,
është nevoja të theksohet se Dhoma e Deputetëve u gjet
pa pritur përpara dilemës së krizës. Krizën e shkaktoj
vetë Qeveria dhe cdo gjë u la të kuptohej, se vendimi
i Kabinetit për të ngarkuar Parlamentin me
përgjegjësinë e krizës s‘ka qenë i kurdisur më parë,
po u ideua në rrjedhimin e bisedimeve të seancës së
pardjeshme dhe u maturua brenda 5 minutave që okupuan
mbledhjen e Ministrave në një nga dhomat e
Parlamentit. Që erdhi papritur dilema e krizës, e
pranoj edhe fakti se deputetët, u paraqitën të
dizorientuar kur Kryeministri e vuri cështje besimi
refuzimin ose pranimin e dekret-ligjit, dhe deputetët
me gjithë se u tërhoqën në konsultime, s‘mujtën dot
t‘u përgjigjeshin aty për aty dhe Kryetarit iu desh që
të azhurnonte mbledhjen për dje mbasdreke. Por në se i
takon qeverisë nisjativa për të përfunduar kriza në
këtë mënyrë, duhet të pohoet, dhe kjo na intereson sot
më shumë, se Parlamenti, ndonëse mbas 24 orë iu
përgjigj gjestit qeveritar me një akt thjeshtësisht
parlamentar. E kishte në dorë Dhoma, që ta shtërngonte
krizën me mohimin e besimit, duke pranuar
dekret-ligjin, se kundër tij ishin shfaqur në seancën
e mëparëshme vetëm 3-4 deputetë, ndërsa të tjerët nuk
ishin kompromentuar. Pavarsisht nga shkaqet që e
shtytën Parlamentin me rrëzue qeverinë, ne në vendimin
e djeshëm të Dhomës, na pëlqen të shohim inagurimin e
një periudhe të re në jetën parlamentare. Na pëlqen të
besojmë se deputetët t‘anë këtej e tutje do t‘a
ushtrojnë kontrollin mbi qeverinë me efikasitet më të
madh, ashtu sic e kemi kërkuar ne të "Vatrës" përherë.
Mbasi një kontrollimi që munt të përfundojë edhe në
saksone, e frenon qeverinë në keq veprime. Në se në
Kabinetin Frashëri sanksioni parlamentar u vu në
veprim për arsye të forta, sipas mejtimit t‘onë, ky
gabim nuk rrjedh nga sistemi që vet vetiu që u
inagurua, por nga fakti, se Kabineti s‘qëndronte mirë
në sytë e kësaj Dhome qysh në fillim. Por kur një
Parlament del me vota të lira dhe prej këtij
Parlamenti formohet një qeveri, ne jemi krejtësisht të
bindur, se ushtrimi i të drejtës parlamentare me i
tërheq Qeverisë besimin, është i destinuar të na
sigurojë një administrim të mirë të fuqisë ekzekutive.
Nga kjo pikëpamje duke kqyr përgjegjësinë që mori dje
Dhoma, për të përfunduar në krizë qeveritare, ne e
salutojmë me kënaqësi ushtrimin e së drejtës
parlamentare, por me konditë që nuk do të kufizohet
kjo e drejtë vetëm nga këta deputetë dhe vetëm kundër
Kabinetit Frashëri.
Gabimet e qeverisë, që irrituan Parlamentin
(Mbledhja e djeshme e Parlamentit). Në orën 3 e 43,
kryetari Koco Kotta hap mbledhjen dhe me pak fjalë
shpjegon azhurnimin e dy dekret ligjeve mbi rrugët dhe
propozimin e qeverisë se pranimin ose jo të këtyre
dekret-ligjeve, e vë cështje besimi, vendoset që
votimi parlamentar të bëhet nominal. Zoti Andon Beca
thotë se: mbasi kësaj qeverie kur është paraqitur, i
kam dhënë me kenaqësi votëbesimin, dëshiroj të
justifikoj arsyen që nuk ia jap më. 1) Se qeveria nuk
u interesua aspak për lutjet që i kishin paraqitur
kryepleqësitë e Fushë- Mbretit të Elbasanit, mbi mos
vendosjen e emigrantëve n‘atë vënd, mbasi ay nuk ishte
i mjaftueshëm për as për banorët. 2) Për veprimet
arbitrare të Ministrit t‘Arsimit, se edhe manifestimet
e Elbasanit kanë qenë të shkaktuara prej tij për
cështjen e Shkollës Normale dhe 3), për mënyrën e
administrimit të keq të Ministrit të Punëve të
Mbrendshme me disa burgime dhe internime në Porto
Palermo të disa Elbasanësve. Vota nominale vazhdon, më
në fund 36 votuan kontra, zz. Asim Jakova, Maliq
Bushati dhe Kasëm Radovicka, në favor, kurse Faik
Dishnica, Tefik Mbrorja dhe Vasil Avrami abstenuan. Më
në fund, Kryemnistri z, Frashëri merr fjalën dhe
falënderon Parlamentin për rregullin e votimit. Mbi
arsyet e parashtruara nga z. A. Beca, do të ishte gati
të përgjigjej, por mbasi Parlamenti u hoqi besim, nuk
e shofin të nevojshme prandaj kërkojnë leje të
largohen. Me kaq, Kryetari z. Kotta, e mbyll mbledhjen
n‘orën 3 e 50.
Kryeministri Frashëri falënderon gazetarët
(Mbledhja e Këshillit Ministruer). Këshilli Ministruer
u mbloth menjëherë dhe bisedoi për orë 2 e 25. Z.
Mehdi Frashëri pati mirësinë të pranojë gazetarët, të
cilëve iu bëri këto deklarata: "Pikë së pari dua të
falenderoj shtypin dhe gazetarët për fjalët e mira dhe
përkrahjen që i kanë dhënë Qeverisë. Qeveria tashti
pas votës së mosbesimit të Parlamentit në bazë të
nenit 113 të Statutit vendosi të japë dorëheqjen, të
cilën do t‘ia parashtroj N. M. Tij Mbretit (sot ora 9
e 30)".

Lajme nga Dosier Mbretin Zog, e pashë për herë të fundit duke ikur

Autori i Lajmit: Red. Ribotimi plotë i intervistës së fundit të dhënë nga “Artisten e Popullit” dhe “Mjeshtren e Madhe të Punës”, Dhora Leka, relizohet nga redaksia e gazetës ballkan, pas disa kërkesave të lexuseve të ndryshëm, të cilët janë të interesuar që me rastin e përvjetorit të saj të lindjes (23 shkurt 1923) të rilexojnë edhe një herë gjithçka nga jeta e saj. Kjo intervistë është realizuar në funditn e vitin 2005 nga Prof. As. Dr. Gjergj P. Titani. Në vazhdim do të ndiqni intervistën e fundit të plotë të Dhora Lekës. Autori i Lajmit: Prof. Asc. Dr. Gjergj P. Titani (Vijon nga numri i kaluar) Zonja Dhora Leka e nis rrëfimin e saj ekzkluziv për gazetën “Ballkan” me kujtime që nga fëmijëria, për të shkuar më pas tek vitet e rinisë së saj në luftë, pasioni për artin, puna në trasmetimet e para në Radio-Tirana dhe studimet në Moskë. Më pas vjen kthimi nga Bashkimi Sovjetik për në atdhe, aktiviteti si sekretare e përgjithshme në Lidhjen e Artistave, dhe fillimi i persekutimit të gjatë, makabër e ç njerëzor mëse 30-vjeçar nga diktatura komuniste e Enver Hoxhës. Po kështu në kujtimet e saj vijnë vitet e vështira të burgut e më pas internimi në Sheq-Marinëz, Fier, Gjirokastër, Berat, Seman. Ajo do të kujtojë edhe më shumë, përplasjet, intrigat, provokacionet. Por ka dhe një erë të re, ardhja e demokracisë, sfida e madhe ndaj monumentit të diktatorit në ditët e para të demonstrimit masiv, pikërisht në mes të kryeqytetit, në sheshin “Skënderbej”. Rrëzimi i bronxit të tij, do të tregonte dhe fundin e një epoke që morri shumë jetë njerëzish vetëm për një shkak, “kundërshtarë politik”. Dhe vetëm pas viteve 90, për Dhora Lekën do të kishte një rifillim të aktivitetit të saj shoqëror, brenda dhe jashtë kufijve të vendit. Ç ndodhi më vonë? Kur mbarova shkollën fillore, Petroja donte që unë të vazhdoja shkollën dhe të bëhesha mësuese. Kështu, në vitin shkollor 1934-1935 unë u regjistrova në Institutin “Nëna Mbreterëshë” në Tiranë. Në ato vite vëllai i vogël Vani porsa qe rregulluar shegert në një dyqan manifakture “Sheko”. Ai më mbante në dhomën e tij që ia kishin dhënë të zotët e dyqanit dhe për të ngrënë më kishte pajtuar në një gjelltore të vogël në pazarin e vjetër, pikërisht atje ku ngrihet sot një pallat 6-katësh karshi gropës së “Sejdisë”. Mbaj mend se atje kishte vazhdimisht fasule dhe kabuni. Në shkollën “Nëna Mbretëreshë” veç mësimeve të tjera ne bënim edhe këngë. Shumë e kam dashur mësuesen e këngës, Marie Paluca (Kraja), që atë vit porsa ishte kthyer nga studimet në Konservatorin e Graces-Austri. Më vonë do bëhej “Artiste e Popullit”. Në vitin 1938 ne shpërngulemi familjarisht nga Korça në Tiranë. Banonim në një shtëpi të vogël në rrugën “Hoxha Tahsin”. Unë në shkollë, në mësime vija mirë. Por 10-të kisha vetëm në muzikë (si i thoshim mësimit të këngës). Por erdhën kohë të vështira për fatin e Atdheut. Në shkollën tonë zuri të ndiheshe fryma patriotike. Vendin e këngës së preferuar e zuri: “Për Mëmëdhenë”, „Se mjaft në robëri o e mjera Shqipëri”, që shpërtheu më e fuqishme në ditët e para të Prillit të 1939-ës e sidomos në demonstratën e 5 prillit. Më kujtohet, jo pa emocion, 5 prilli i 1939-ës. Isha atëherë rreth të 16 vjetëve. Ishte e para herë që merrja pjesë në demonstratë, në Tiranë. Kush e kush mundoheshe sa më shumë të thërriste: “Për Mëmëdhenë!” Turma e revoltuar u drejtua në Pallatin e Mbretit Zog, shpërtheu portën e hekurt dhe u dynd në oborrin e Pallatit. Në këtë turmë të elektrizuar, unë ecja deri sa u gjeta afër shkallëve të gurta tek hyrja në pallat. Dhe atje duke bërtitur: „Duam armë, duam armë”, nga prapa xhamit të dritares mbi shkallë, unë pashë për të parën dhe të fundit herë atë që ne e thërrisnim: Mbreti Zog I. Edhe pse prapa xhamit, unë e kam të vizuar portretin e tij para syve me atë ngjyrën e verdhë prej të vdekuri, që tundi disa herë dorën. Kjo ishte e gjitha. Turma u shty nga prota tjetër e Pallatit dhe ne u gjetëm sërishmi në rrugë duke bërtitur. Por zëri ynë pak nga pak u fashit u shua. Ne u shpërndamë sikush nëpër shtëpitë. U gdhi e Premtja 7 Prill 1939! E ndërsa populli i Tiranës qe lajmëruar të hynte në strehime se do të bombardonte aviacioni fashist italian, Zogu mori arratinë! Dhe kur dolën nga strehimi, rrugëve të Tiranës pamë të lëvrinin mbi motoçikletë ca ushtarë me pupla gjeli në kapele që nuk i kishim parë ndonjëherë… …Fashizmi e kishte zaptuar Atdhenë. Qëndrimi i familjes sonë në Tiranë u vështirësua nga gjendja ekonomike dhe vëllai i vogël Vani nuk na mabnte dot e kështu ne prapë u shpërngulëm familjarisht nga Tirana në Korçë për të na mbajtur vëllai i madh Petroja që ishte mësues në fshatin Plasë, një fshat afër Korçës, por unë i vazhdova studimet duke qenë konviktore e shkollës “Nëna Skënderbeg” siç u quajt ajo, që më parë ishte “Nëna Mbretereshë”. Kur u futët në Grupin e të Rinjve? Ishte pikërisht pushimet shkollore të verës së vitit 1940 kur unë fillova të marr pjesë në grupin komunist të të Rinjve. Dhe është pikërisht Gjikë Kuqali (pushkatuar në kampin e Prishtinës) ai që për të parën herë më foli për komunizmin, për emancipimin e gruas, për luftën që duhet të bëjë rinia për çlirimin e Atdheut nga okupatori fashist. Ishte Gjika që më njohu me vargjet e Migjenit kopjuar në një fletore me kujdes. Dhe nëse në Prill 1939-ës u gjeta spontanisht në demonstratë, në demonstratat e tetorit dhe 28 nëntorit të 1941-shit isha e vetëdijshme “Për Mëmëdhenë”, “Të gjithë ne, o shokë”, “Se mjaft në robëri, o e mjera Shqipëri” që jehoi më e fuqishme se kurrë ndonjëherë do këndohej e do këndohej jo më spontanisht, por e organziuar dhe jo vetëm për Mëmëdhenë. Këngë të reja do të lindnin. Për pjesëmarrjen aktive në demonstratën e 28 Nëntorit 1941, së bashku dhe me nxënëse të tjera të shkollës u përjashtova përkohësisht edhe unë, për t u përjashtuar sërishmi për të dytën herë në janar të vitit 1942, por për aktivitet revolucionar me konviktorët e shkollës. Por meqë erdhi si Ministër i Arsimit Ernest Koliqi ai dha urdhër të na pranojë në shkollë. Por vala e revoltës në radhët e nxënësve të shkollës “Nëna Skënderbeg” u rrit e u rrit sa aksioni ndiqte aksionin, u gris flamuri me sëpatat e liktorit, flamuri italian, u gris protreti i Duçes, u rrëmbye shaptilografi i shkollës e të tjera. Isha atëherë në vitin e fundit të maturës. Meqë kisha marrë pjesë në rrëmbimin e shaptilografit në maj të vitit 1942 më njoftuan nga organizata (bëja pjesë në rininë komuniste që në themelimin e saj) se duheshe të largohesha nga Tirana, kështu që sa mbarova provimin e fundit të maturës pa pritur ceremoninë e dorëzimit të Deftesës së Pjekurisë, unë u nisa për në Korçë. Pas disa ditëve erdhi në Korçë Naxhije Dume e dërguar për të ndihmuar në organizimin e rinisë në Korçë. Ajo banoi disa kohë në shtëpinë time (ishte ilegale). Ishim shoqe që në Tiranë: Familjes i kisha thënë se e kam shoqe që në Tiranë e do rrinte ca kohë tek ne, duke ia fshehur të vërtetën. Ajo banonte në sobalkë, në atë sobalkë ku u strehuan me radhë shumë ilegalë, ku u shtypën fletët e dyllit për komunikatat, ku nën jastëk mbanim të ngrehur këmbëzën e një naganti. Në atë sobalkë ku unë do kompozoja këngën time të parë “Kushtrimi”! Në bërthamën e rinisë antifashiste të të rinjve në Korçë bënte pjesë dhe shkrimtari i ardhshëm Fatmir Gjata. Edhe ai në ato vite ksihte filluar të shkruante poezitë e tij të para. Një ditë më lexoi disa nga poezitë e tija - dhe kështu lindi ai bashkëpunim i vrullshëm i këngëve partizane si: “Britma e Çlirimit” “Plaku dhe i Riu” “Himni i Rinisë Antifashishte Shqiptare” (Rini, Rini), “Kënga për dëshmorin: Kristo Isak” “Hakmarrje”, “Si luftojnë partizanët” (Ato maja rripa –rripa) e të tjera. Në shtator të vitit 1942 u emërova mësuese në shkollën fillore të fshatit Plasë bashkë me vëllanë tim Petro. Fsahti ishte rreth dy orë më këmbë nga qyteti i Korçës. Por unë sa quhesha mësuese. Punën më të madhe mësimdhënëse e bënte vëllai im Petroja, i cili dhe ai ishte pjesëmarrës në Lëvizjen Antifashiste Nacionalçlirimtare. Ndërsa unë iu kushtova kryesisht veprimtarisë ilegale të luftës për liri. Një rëndësi të posaçme unë i kushtova kompozimit të këngëve. Kështu që nga gushti deri në dhjetor të vitit 1942 unë kompozova këngët “Britma e çlirimit” “Rini, rini”, të gjitha poezi të Fatmir Gjatës. Si i bëtë këngët partizane? Nga fillimi i dhjetorit shkova me shërbim në “Çetën e Devollit”. Ishte e para herë që takohesha me partizanë. Iu mësova partizanëve të çetës këngën “Britma e çlirimit” që porsa e kisha kompozuar. Dhe s do kalonin as edhe tre muaj në një përleshje me forcat fashiste italiane më 7 mars 1943, me fshatin Hoçisht të Devollit, ranë dëshmorët e parë të çetës: Komandanti Fuat Babani, Demir Pogri dhe Todi i vogël siç e thërrisnin në Todin nga fshati Boboshticë i Korçës Demka (Demiri) e kishte familjen në Korçë. Për të sfiduar okupatorin fashist trupin e partizanit të vrarë e sollëm për ta varrosur në Korçë. Varrimi u kthye në një demonstratë të fuqishme që arriti deri në përleshje në vorrezat, demonstruesit u qëlluan me zjarr nga tankset, por revolta vazhdoi edhe nëpër rrugët. Fill pas demonstratës u mbodhën në shtëpiinë e Agron Frashërit një antifashist i vendosur. Atje Fatmir Gjata shkroi menjëherë vargjet e “Hakmarrje”, ndërsa unë kompozova melodinë. Pas një jave në demonstratë nëpër rrugët e Korçës jehoi kënga “Hakmarrje rini Dëshmori po thërret”. Kënga “Hakmarrje” ka qenë një nga këngët më të përhapura dhe që është kënduar në rrethana nga më të ndryshmet. Kur u formua batalioni “Hakmarrje” me patizanë nga rrethi i Kolonjës këngën “Hakmarrje” e kishin himnin e batalionit. Kur batalioni “Hakmarrja” dhe forca të tjera si batalioni “Fuat Babani” dhe forca të tjera nga terreni, çliruan të parën herë qytetin e Leskovikut (Qershor 1943) ka një episod shumë të bukur: Një grup partizanësh, si çliruan postën e qytetit i thonë çentralistit t i lidhë me telefon me qytetin e Korçës. U ndodha me partizanët e “Hakmarrjes” . Pa ç pa çentralisti na lidhi me Korçën. Dhe e dini se ç bëmë?! Ngritëm dorezën e receptorit u afruam kokë më kokë të gjithë dhe ia morëm këngës “Hakmarrje rini”. Si na treguan më vonë, koncertin e bërë në receptorin e telefonit e kish marrë vesh Korça e tërë dhe qe përgjigja më e mirë e lajmeve të përhapura nga fashistët se gjoja partizanët në këto luftime ishin asgjësuar. “Hakmarrja” u bë jo vetëm këngë sulmi. Me “Hakmarrjen” varroseshin shokët partizanë të rënë në luftë, se në të mishëroheshin e gjithë urrejtja kundër pushtuesit. Këngët e reja partizane duhej të këndoheshin në të gjithë Shqipërinë. Lindi nevoja që ato të shkruheshin me nota. Por unë vetë nuk dija që këngët e mia t i vija në nota! Ishte fillimi i vitit 1943. Afër shtëpisë time banonte Kristo Kono. Ai në ato vite ishte pedagog muzike në Liceun e Korçës (më vonë ai u bë një kompozitor i njohur). Unë atëherë pothuajse bëja jetën e ilegalit dhe qarkulloja në qytet vetëm natën. Një mbrëmje trokas në shtëpinë e profesorit. Më del e motra, Maqka, i them se dua të takoj profesorin. -Janë punë të rrezikshme këto, - m u përgjigj kur unë i tregova se përse trokisja në portën e tij. Detyrohem të trokas në portën e Boris Plumbit. Ai ishte nxënës në Liceun e Korçës. Por kishte mësuar t i binte pianos që i vogël nga një profesor francez, Vinkler quhej pedagogu i liceut. Për tre ditë rresht ai më strehoi në shtëpinë e tij. Unë i këndoja këngët dhe ai sipas tastierës m i vinte në nota. Dhe të mendosh që familja e tij nuk ishte lidhur në atë kohë me Lëvizjen Naçionalçlirimtare, më vonë po. Këngët e vëna në nota i çova në Tiranë. Udhëtova me letërnjoftim fallco. Shkova në shtëpinë e Gjikë Kuqalit. Ai më çoi në një shtëpi ngjitur shtëpisë së tij, tek Andromaqi Afezolli, bazë ilegale. Dhe për të parën herë atje takova me ilegalin Nako Spiro, udhëheqës i rinisë. Ka qenë një takim emocionant… Ai vlerësoi shumë rëndësinë e këngëve partizane. Ditët e para të prillit 1943 në Korçë u mor okupatori fashist një raprezalje masive. Rrethoheshin lagje të tëra. Kontrolloheshin me qindra shtëpi. Qëndrimi në qytet i ilegalëve u vështirësua, kështu që m u desh edhe mua si shumë ilegalëve të tjerë të largohesha nga qyteti i Korçës. Në fillim në fushën e Korçës pastaj në fshatrat e Rrëzës dhe më pas në Voskopojë e Vithkuq, ku qenë baza të rëndësishme të Luftës Antifashiste. Në Voskopojë në manastirin e Shënprodhomit një manastir shumë i vjetër, i përmendur rreth e qark për kishën e vogël çudibërëse të Shënprodhomit, nga korriku i vitit 1943 për herë të parë u takova me Enver Hoxhën! Ai binte në sy nga luftëtarët e tjerë se ishte i veshur shumë mirë, në brez një dhjetëshe turke me një kordon që i varej nga qafa në brez, pse jo dhe tepër simpatik! (Vijon nesër)