http://www.panorama.com.al/index.php?id=19832

 

Ramiz Alia: Çfarë s’kam thënë për Enverin. Berisha: Ai, më gjakësori

» Vendosur: 05/10/2008 - 10:24

•  

Unë e kam njohur Enver Hoxhën që nga koha e Luftës Nacionalçlirimtare dhe kam punuar përkrah tij deri ditën e fundit kur ai mbylli sytë. Natyrshëm ruaj edhe shumë kujtime. Më poshtë do të radhis disa prej tyre, ku pasqyrohet veçanërisht mendimi dhe veprimi i tij për Shqipërinë, për mbrojtjen e pavarësisë dhe lirisë së saj nga përpjekjet që bënin të huajt për robërimin e saj.   Njohja
Herën e parë e kam njohur E.Hoxhën nga larg: Në demonstratën e madhe antifashiste të 28 tetorit 1941, kur E.Hoxha u përlesh dhe me një grusht të fortë hodhi përdhe një Kolonel të Karabinierisë fashiste italiane. Ishte dita e Marshimit mbi Romë, pra e hipjes në fuqi të Musolinit. Autoritetet fashiste, që kishin pushtuar vendin tonë, u përpoqën që të njëjtën gjë ta bënin edhe në Tiranë. Por nuk u eci. Atë ditë u ngrit populli i Tiranës në një demonstratë masive me pjesëmarrjen e rinisë shkollore dhe të punëtorëve të Tiranës. Demonstruesit përshkonin njërën pas tjetrës rrugët kryesore të qytetit. Më kujtohet mirë që ngado që kalonin demonstruesit, mbylleshin dyqanet dhe ata që punonin aty, kryesisht shegertët, bashkoheshin me ne demonstruesit. Kështu filloi dhe u zhvillua demonstrata e njohur e 28 tetorit 1941. Duket se fashistët u zunë në befasi. Vetëm në një moment të caktuar, kur grumbulluan forca të shumta, vendosën të ndërhyjnë për të shpërndarë demonstratën. Kjo ndodhi në çastin kur demonstruesit hynë në sheshin “Skënderbej”. 
Pikërisht në këtë moment delikat, të gjithë ne të rinjtë pamë një njeri të madh nga trupi, i cili doli në krye të demonstruesve dhe u përlesh me policët e karabinierët fashistë. Ai, pa një pa dy, iu vërsul një Koloneli fashist që udhëhiqte goditjen kundër demonstruesve, e kapi fort në fyt atë dhe e qëlloi me një grusht të fuqishëm, sa koloneli-fashist ra përdhe. Të gjithë ne të rinjtë, pjesëmarrës në demonstratë, u mahnitëm nga veprimi i tij. Vetëm më pas unë e mësova emrin e tij: Enver Hoxha.                        
   Takimet gjatë Luftës
  Në fillim të vitit 1943, unë me vendim të Partisë u dërgova në Berat, për të punuar atje si Sekretar i Komitetit të Rinisë së atij qarku. Më pas, gjithnjë si kuadër i Rinisë, kalova në Brigadën e 7-të, si anëtar i Seksionit Politik të saj. Ndërsa në gusht të vitit 1944 u caktova anëtar i Seksionit Politik të Divizionit të II-të të Ushtrisë NÇL. Gjatë kësaj periudhe të luftës e kam takuar E.Hoxhën dy herë: Në mars të vitit 1944 në fshatin Panarit të Korçës, ku ishte organizuar një kurs për kuadrot politike të qarqeve të jugut dhe të brigadave partizane. Herën e dytë jam takuar në Helmës të Skraparit, në Kongresin e Parë të BRASH-it (Bashkimi i Rinisë Antifashiste Shqiptare). Në të dy këto takime, Komandanti i Përgjithshëm u interesua të dinte për gjendjen politike të popullit e të rinisë ngado që kishim kaluar. Ai interesohej sidomos se si i kishin kaluar njerëzit dy operacionet, atë të dimrit 1943-1944 dhe atë të qershorit 1944, që ndërmorën pushtuesit gjermanë, të ndihmuar edhe nga ballistët. Por unë dua të ndalem më shumë në takimin që kam pasur me E.Hoxhën menjëherë sapo u çlirua Shqipëria.
 Pas Kongresit të BRASH-it, gusht 1944, kalova në Seksionin Politik të Divizionit II, i cili kishte kaluar në veri të vendit dhe vepronte në rrethet e Dibrës, të Mirditës e të Shkodrës. Forcat e këtij Divizioni, bashkë me partizanët e qarkut të Shkodrës, çliruan qytetin e fundit të Shqipërisë, Shkodrën, më 29 Nëntor 1944. Në ditët e para të dhjetorit 1944, nga ana e Shtabit të Korparmatës, që ishte vendosur në Shkodër, më njoftojnë se duhet të nisesha urgjent për në Tiranë. Atje duhet të paraqitesha në Komandën e Përgjithshme. “Urgjent” ishte fjala, sepse për të shkuar nga Shkodra në Tiranë në atë kohë nuk ishte fort e lehtë. Sidoqoftë pas tri ditësh u paraqita në Komandën e Përgjithshme, ku më njoftuan se një ditë më pas do të takoja personalisht E.Hoxhën. 
Të nesërmen në kohën e caktuar u paraqita në zyrat e Kryeministrisë, ku do të takohesha me E.Hoxhën. U përshëndetëm, tashmë si të njohur “të vjetër”, dhe pasi më pyeti për gjendjen në Shkodër, më foli për punën e madhe që na priste lidhur me rindërtimin e vendit të shkatërruar nga lufta.
- Por, - m’u drejtua pa pritur, - ti do të vazhdosh luftën!
Dhe pa më lënë kohë as të imagjinoja se si do ta vazhdoja këtë luftë që mbaroi, shtoi:
- Kemi vendosur që të emërohesh Komisar Politik i Divizionit të V-të, i cili tani gjendet në Kosovë. Pastaj vazhdoi: Vendimi për dërgimin e dy divizioneve të Ushtrisë NÇL në Jugosllavi ka rëndësi të madhe politike. Kështu ne ndihmojmë popujt e Jugosllavisë e luftën e tyre për çlirimin kombëtar. Por nga ana tjetër, ky akt ka edhe rëndësi të madhe politike, sepse populli ynë tregon në këtë mënyrë se është konsekuent në luftën e vet antifashiste, si pjesëtar i Koalicionit të Madh Antifashist Botëror që udhëhiqet nga SHBA-BRSS dhe Anglia.
Pastaj ai u përqendrua në kujdesin që duhet të tregonte Divizioni ynë për Kosovën.
- Divizioni i V-të aktualisht gjendet në Kosovë. Atje duhet të mbani lidhje me Shtabin e Kosmetit (Kosovës e Metohisë) dhe u kushtoni kujdes marrëdhënieve me popullin, me vëllezërit tanë të një gjaku. Ju duhet t’i ndihmoni dhe t’i nxitni që ata të marrin pjesë sa më aktive në luftën kundër nazistëve gjermanë. Këtë gjë, pjesëmarrjen e tyre në luftën antifashiste, E.Hoxha e quante si kartën e garancisë së Kosovës për të fituar të drejtat që u përkasin, mbi të gjitha lirinë e pavarësinë.
- “Nuk mund t’u imponohemi serbëve, -theksoi Enveri- nëse kosovarët rrinë mënjanë dhe nuk marrin pjesë në luftë”.
Prandaj ai më porositi që partizanët e Divizionit tonë gjatë kalimit nëpër Kosovë duhet të përpiqen të tërheqin me vete sa më shumë të rinj kosovarë. 
E.Hoxha vazhdimisht ka menduar për Kosovën, për të ardhmen e saj. Qysh më 1946, ai, në takimin që pati me J.B.Titon, e shtroi çështjen e Kosovës, fatin e saj, duke theksuar se tashmë kishte ardhur koha që Kosova të fitojë lirinë dhe të zgjedhë rrugën e vet të zhvillimit. Edhe Tito ishte dakord se tanimë Kosova duhet të ishte e lirë dhe të bashkohej me Shqipërinë, por “këtë gjë e pengonte Serbia, dhe kundërshtimi i saj përbënte një rrezik si për socializmin në Jugosllavi, ashtu edhe për atë në Shqipëri. Prandaj ta lëmë për më vonë”. Por “vonë” ishte baras “kurrë”.
Kujdesin për Kosovën e kam parë tek E.Hoxha gjatë gjithë kohës që kam punuar në aparatin e KQ të Partisë. Këtë e vërtetojnë dhjetëra e dhjetëra artikuj që janë shkruar në shtypin shqiptar në mbrojtje të Kosovës. Të gjithë këta artikuj janë shkruar sipas porosive që jepte Enveri, bile një pjesë e tyre para se t’i jepeshin shtypit janë lexuar prej tij dhe janë korrigjuar sipas vërejtjeve të Enverit. 
E.Hoxha ndiqte ditë për ditë zhvillimet politike në Kosovë. Më kujtohet marsi i vitit 1981, kur rinia kosovare organizoi demonstratat e njohura me të cilat kërkohej që Kosova të shpallej republikë dhe të gëzonte të drejtat dhe liritë si të gjithë popujt e tjerë të ish-Federatës Jugosllave. Enveri i ndoqi me shumë kujdes e shqetësim ato ngjarje, sepse reaksioni millosheviçian mund të shpërthente me egërsi kundër të gjithë popullit të Kosovës. 
Në këto kushte, E. Hoxha, pasi mori edhe mendimet e shokëve, duke përfshirë edhe atë të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë, vendosi që ushtria shqiptare të vihej në gatishmëri në kufirin verior, si për të ndërhyrë e për t’i vajtur në ndihmë popullit të Kosovës nëse Millosheviçi do të fillonte masakrën kundër tij, ashtu edhe për të përballuar çdo sulm të serbëve në drejtim të kufirit tonë shtetëror.
    Ndeshjet e para me sovjetikët
  Në prill të vitit 1957, kam qenë dëshmitar “okular”, siç thuhet, i qëndrimit të E.Hoxhës në mbrojtje të interesave të vendit tonë nga synimet e mbrapshta të Hrushovit e shokëve të tij. Ai, pa iu dridhur zëri, i shfaqi mendimet e veta para udhëheqësve të lartë sovjetikë, duke i akuzuar për pengesat që po i sillnin zhvillimit të vendit tonë, vetëm për faktin se PPSH për disa çështje të veçanta kishte shprehur pikëpamje të kundërta me ato të sovjetikëve.
PK e BS dhe Qeveria Sovjetike, atëherë më 1957, ftuan për një vizitë dhe për bisedime zyrtare një delegacion të Partisë e të Qeverisë shqiptare. Delegacionin tonë e kryesonte E.Hoxha. Në të bënin pjesë M.Shehu, S.Koleka, G.Nushi, R.Marko, R.Alia e Ministri i Jashtëm, B.Shtylla.
Gjatë qëndrimit në Bashkimin Sovjetik, delegacioni ynë përveç Moskës vizitoi edhe Leningradin dhe Tashkentin. Në Leningrad vajti E.Hoxha. E shoqëruam atje G.Nushi dhe unë. Ndërsa pjesa tjetër e delegacionit, me Kryeministrin M.Shehu udhëtoi për në Tashkent.
Qysh të nesërmen e vizitës në Leningrad u duk qartë se bisedimet me sovjetikët nuk do të ishin të lehta. E konstatuam këtë pas një vizite që bëmë në një nga kantieret detare të Leningradit, ku E.Hoxha mbajti një fjalim, i cili u prit me shumë entuziazëm nga pjesëmarrësit, punëtorë të këtij kantieri. Midis të tjerave në fjalimin e vet E.Hoxha kritikoi revizionizmin jugosllav dhe Titon, të cilët kishin ndihmuar forcat reaksionare gjatë kundërrevolucionit në Hungari, në tetor të vitit 1956.
N.Hrushovi kërkoi bashkëpunimin e Titos pa u këshilluar aspak me pjesëtarët e Traktatit të Varshavës, megjithëse kundërrevolucioni po kërcënonte një vend anëtar të këtij Traktati. Kështu, praktikisht, kritika që Enveri bëri kundër Titos, përbënte në të njëjtën kohë edhe kritikë ndaj Hrushovit dhe vijës sovjetike të pajtimit me Titon. Sapo u kthyem në rezidencën që na ishte caktuar në Leningrad, vjen për takim F.Kozllovi, anëtar i udhëheqjes sovjetike dhe Sekretar i PK të BS për Leningradin, si dhe P.Pospjellov, Sekretar i KQ të PK të BS, që e shoqëronte delegacionin tonë.
Këta, pasi bënë elozhet për fjalimin e Enverit, thanë:
-Shoku Enver, fjalimi ishte shumë i mirë dhe ne do të donim ta botojmë të plotë. Por redaksitë e gazetave na kanë kërkuar që ta shkurtojmë pak. Prandaj kërkojmë autorizimin tuaj.
E.Hoxha iu përgjigj:
-Unë ç’kisha për të thënë e thashë. Sa do të botoni është puna juaj, por dëshiroj që të mos ndryshojë asgjë nga thelbi i tij. Megjithatë për çdo hollësi bisedoni e vendosni me sh.Ramiz.
Pas kësaj unë u takova me Pospjellovin, i cili i kishte gati pjesët që do të hiqte. Takimi ynë u bë në Pallatin e Operës, ndërsa shfaqej “Evgeni Onjegin”. Natyrisht unë nuk rashë dakord për ndonjë nga çështjet kryesore. Prandaj i thashë Pospjellovit, se për ndonjë çështje më duhet ta pyes E.Hoxhën. Hymë në lozhën ku ishte Enveri e Kosllovi dhe, në një moment të përshtatshëm i them Enverit: “Kërkesa kryesore është që të hiqen kritikat ndaj revizionizmit e Titos. Të tjerat nuk janë me rëndësi. Si të bëjmë?
M’u përgjigj:
-Të bëjnë si të duan. Për ne ka rëndësi që u bë e qartë e ardhmja e bisedimeve. Do të ketë përplasje të forta.
U ktheva tek Pospjellovi, i thashë mendimin që të veprojnë ashtu si mendojnë, Por shtova: “Mua më çudit fakti që të censurohet edhe Sekretari i Përgjithshëm i një partie motër!?”.
Të nesërmen u kthyem në Moskë. Ndërkohë arriti edhe pjesa tjetër e delegacionit nga Tashkenti.
Atë ditë sovjetikët njoftuan se bisedimet do të fillonin menjëherë pasdreke. Për delegacionin tonë, pas asaj që ndodhi në Leningrad, ku u censurua fjalimi i E.Hoxhës, ishte e qartë se bashkëbisedimi nuk do të ishte i lehtë. Prandaj u vendos që në takim të shkonin vetëm anëtarët e Byrosë Politike që bënin pjesë në delegacion. Edhe përkthyesin zyrtar nuk e morëm. Këtë punë e bëra unë.
Bisedimet u zhvilluan në Kremlin. Nga pala sovjetike merrnin pjesë Hrushovi, Bulganini, Mikojani, Suslovi, Andropovi e Pospjelovi. Nga pala jonë E.Hoxha, M.Shehu, S.Koleka, G.Nushi, R.Marko e R.Alia.
N.Hrushovi duke hapur mbledhjen, pasi përshëndeti vizitën e delegacionit shqiptar në Bashkimin Sovjetik, propozoi që i pari të fliste E.Hoxha. Dhe kështu u bë.
Enveri, pasi foli për gjendjen e brendshme në vendin tonë, paraqiti pikëpamjet e Partisë së Punës për gjendjen ndërkombëtare. Kjo pjesë e fjalës së Hoxhës shkonte në drejtim të kundërt me vijën që ndiqte PK e BS pas Kongresit 20-të. Veçanërisht ajo godiste pasojat e kësaj vije, që në mënyrë të shëmtuar ishin shfaqur veçanërisht në ngjarjet e Hungarisë në vitin 1956. Analiza që Enveri u bëri zhvillimeve politike të kohës, natyrisht nuk u pëlqeu udhëheqësve sovjetikë, veçanërisht Hrushovit.
Kjo u duk që në fillim, pasi Enveri mbaroi fjalën e tij, kur N.Hrushovi filloi të fliste. Ishte tepër nervoz dhe dukej qartë se e përmbante veten me mjaft vështirësi. U përpoq të shpjegojë politikën e vet, duke kërkuar, frazë pas fraze, nëse e kishte drejtë apo jo, nëse ishim dakord me idetë e tij apo jo. Dhe kur e pa se delegacioni ynë e ndiqte për ato që thoshte, por nuk shprehej me “po” ose “dakord” apo “ashtu është”, por vetëm dëgjonte, e humbi durimin dhe shpërtheu:
-Ju keni pikëpamje krejt të kundërta me tonat. Ju nuk jeni dakord me vijën tonë. Prandaj ne nuk kemi ç’të bisedojmë më tej!
Tha këto fjalë dhe u ul në karrigen e tij. U vendos një heshtje e rëndë. Siç duket, Hrushovi, me qëndrimin e tij arrogant e provokues, llogariti ta trembte delegacionin tonë, ta detyronte atë të rishikonte qëndrimin e vet, pra të shkonte pas vijës së Hrushovit. Por shumë shpejt ai dhe shokët e tij e panë se u gabuan keq. E.Hoxha shumë i qetë, e theu heshtjen e rëndë dhe, në mënyrë të vendosur, tha:
-Ju, shoku Hrushov, propozuat të flisnim ne të parët dhe të shprehnim pikëpamjet tona. Dhe ne thamë ato që mendonte Partia jonë. Tani e keni radhën ju të flisni e të thoni pikëpamjen tuaj. Pra, kemi ç’të bisedojmë!
Hrushovi që e pa se i ngeci sharra në gozhdë, e ndryshoi menjëherë qëndrimin. Filloi të flasë për ngjarje të ndryshme, duke kaluar nga një ekstrem në tjetrin, herë duke u përpjekur të na bindte se “në Hungari ishin bërë gabime të mëdha nga Rakoshi me shokë” (ish-udhëheqësit e mëparshëm hungarez), ose se “jugosllavët nuk ishin përzier në ngjarjet hungareze”, herë duke u sulur kundër Imre Nagit që “i kishte hapur dyert reaksionit hortist” apo kundër Titos që “është duke bërë punën e imperializmit” etj., etj.
Për të provuar se ishte i “çiltër” në ato që thoshte dhe se mosmarrëveshjet me Partinë tonë ishin një ”incident” që nuk influenconte marrëdhëniet midis dy vendeve, Hrushovi në fund përshëndeti sukseset e arritura në vendin tonë, bile vuri në dukje se është detyrë e Bashkimit Sovjetik dhe e vendeve të tjera socialiste që ta ndihmojnë më shumë Shqipërinë. Dhe u tregua “zemërgjerë”: Qeveria Sovjetike, tha, ka vendosur t’i fali Shqipërisë kreditë që kishin mbetur pa u shlyer deri në atë kohë.
Duhet thënë se as “lajkat”, as “zemërgjerësia”, që treguan udhëheqësit sovjetikë gjatë takimit, por as presionet ekonomike e politike që erdhën më pas, nuk bënë që PPSH e E.Hoxha të ndryshonin mendimin e tyre. Në fakt, kontradiktat me Hrushovin u thelluan vit pas viti, derisa në vitin 1960 plasën edhe publikisht.
Për bazën e Vlorës
  Përmenda më sipër shqetësimin e Enverit për bazën e Vlorës, për rrezikun që mund të paraqiste prezenca e forcave sovjetike aty, tashmë që marrëdhëniet midis vendit tonë e sovjetikëve kishin filluar të prisheshin. Për interesat e tyre ekspansioniste, rusët mund ta përdornin Shqipërinë edhe si bazë për të sulmuar fqinjët tanë, Greqinë apo edhe Italinë. Enveri mendimin e vet për rrezikun që mund të paraqiste prezenca ruse në Vlorë, e ka shprehur edhe në librin e tij të njohur “Hrushovianët”.
Në maj të vitit 1959 ishte për një vizitë zyrtare në Shqipëri N.Hrushovi, i shoqëruar nga Ministri i Mbrojtjes së BS, Malinovski. Gjatë një vizite që u organizua për ta në Vlorë e Sarandë, sovjetikët u mahnitën, jo aq nga bukuria e bregdetit shqiptar, por më shumë nga rëndësia e pozitës strategjike që paraqiste Butrinti e Vlora për arritjen e synimeve të tyre të mbrapshta.
-”Që këtej me një flotë të fuqishme, -i thanë njëri-tjetrit- ne kemi në dorë Mesdheun ... dhe mund të bëjmë zap këdo”. Kështu i thanë njëri-tjetrit dy rusët – Hrushovi e Malinovski. Por krejt ndryshe mendonte E.Hoxha, i cili në librin e cituar shkruan:
-”Jo, N.Hrushov, kurrë s’do të lejojmë që nga toka jonë të nisi robëria dhe gjakderdhja e vendeve dhe e popujve të tjerë. Kurrë ti s’do t’i kesh të tuat për ato qëllime të zeza as Butrintin, as Vlorën, as edhe një gisht të tokës shqiptare”.
Dhe nuk kaloj shumë kohë që nga ajo vizitë, kur qeveria shqiptare do të merrte vendimin për ta përzënë flotën sovjetike e për të likuiduar bazën që kishin ata në Vlorë. Ky ka qenë një vendim i guximshëm, një vendim i drejtë që i shërbente jo vetëm mbrojtjes së lirisë e sovranitetit të popullit tonë, por edhe sigurimit të paqes në pellgun e Mesdheut e pavarësisë së fqinjëve.
Dalja nga Traktati i Varshavës 
 Në muajin gusht të vitit 1968, Enveri ishte për pushime në Vlorë. Edhe unë bashkë me familjen time gjendesha atje. Një ditë, sipas “ritualit” që më ishte bërë zakon, në ora 7 të mëngjesit hapa radion dhe po dëgjoja lajmet dhe pasqyrën e shtypit italian. Lajmi bombë ishte:
“Tanket sovjetike në rrugët e Pragës”!!
Pra, Bashkimi Sovjetik dhe aleatët e tij të Traktatit të Varshavës kishin përdorur forcat ushtarake për të “mbytur” lëvizjen e Dubçekut të njohur si “Pranvera e Pragës”.
Menjëherë më shkoi mendja tek Enveri. Dola nga shtëpia ku gjendesha dhe vajta tek vila ku pushonte E.Hoxha. I thashë atë që kisha dëgjuar nga radioja italiane. 
Filloi të arsyetojë për atë ngjarje. Që në fillim e karakterizoi “një hap me pasoja të rrezikshme”.
-Pra, Traktati i Varshavës filloi të përdoret edhe kundër vendeve anëtare të tij?! 
Dhe pa pritur asnjë mendim nga unë, vazhdoi:
-Sot sovjetikët e shfrytëzuan Traktatin e Varshavës për të goditur një shtet-anëtar të këtij Traktati, sepse qëndrimi dhe veprimet e tij nuk i pëlqyen udhëheqjes sovjetike. Po nesër a nuk mund ta bëjnë këtë gjë edhe kundër një vendi tjetër? A nuk mund ta shfrytëzojnë këtë Traktat kundër Shqipërisë? Kjo është shqetësuese dhe e rrezikshme për ne.
Enveri e thelloi më tej arsyetimin e tij: -Eshtë e vërtetë që vendi ynë nuk bën pjesë në këtë Traktat qysh nga viti 1962, kur prishëm bazën e Vlorës. Që atëherë nuk kemi marrë pjesë në asnjë mbledhje të Traktatit të Varshavës dhe nuk kemi pasur lidhje me asnjë nga strukturat e atij Traktati.
Pas këtij arsyetimi Enveri theksoi:
-Më duket se është koha kur ne duhet të veprojmë: Shqipëria edhe “de jure” duhet të këpus çdo lidhje me Traktatin e Varshavës. Ne duhet t’ua heqim edhe këtë argument sovjetikëve e kujtdo tjetër. Këtë gjë e kërkon liria e pavarësia e vendit, që përbën detyrën tonë më të shenjtë. 
Natyrisht për këtë akt të rëndësishëm lypsej vendimi zyrtar i organeve kryesore të Partisë e të Shtetit shqiptar. Prandaj në fund të atij takimi më tha:
-Duhet të nisemi menjëherë për në Tiranë dhe atje të takojmë edhe shokët tjerë të udhëheqjes. Të këshillohemi edhe me ta lidhur me këtë vendim të rëndësishëm dhe të vendosim për më tej. 
Kështu pas disa ditësh, Kuvendi Popullor i Shqipërisë pasi dënoi aktin e pushtimit të Çekosllovakisë, denoncoi Traktatin e Varshavës dhe deklaroi se Shqipëria, as “de facto”, as “de jure” nuk ka më asnjë lidhje e asnjë detyrim ndaj këtij Traktati.                                                             Ramiz Alia , Tiranë, Tetor 2008


Berisha në Gjirokastër: Enveri, figura më gjakësore e Evropës

Pikërisht kur opinioni publik është përfshirë në debate në prag të 100-vjetorit të lindjes së diktatorit, Enver Hoxha, kryeministri aktual shqiptar sulmon atë nga qyteti i tij, Gjirokastra. Në një vizitë të bërë së bashku me deputetin e zonës, ministrin Genc Ruli, ministrin e Transportit, Sokol Olldashi, ministrin e Kulturës, Ylli Pango, Berisha ka zhvlerësuar Hoxhën, duke ngritur lart figurat e tjera Ismail Kadare, Kapo Distrian dhe Eqerem Çabej. “Natyrisht nuk ka qytet, nuk ka familje, nuk ka komb, nuk ka vend që të ketë gjithçka të mirë. Në këtë kontekst edhe Gjirokastra ka pasur një nga figurat më gjakësore të Evropës së pasluftës, por atë po ua lëmë të tjerëve”, deklaroi Berisha. Për Kadarenë, Çabejn dhe Distrian, kryeministri kërkoi që shtëpitë e tyre të kthehen në muze. “Çdo evropian, çdo qytetar i huaj që do të vijë në Gjirokastër kërkon para së gjithash të vizitojë shtëpinë e Kadaresë. Jam i gëzuar që puna për rikonstruksion e shtëpisë së tij ka ecur. Gjirokastra i ka dhënë botës Kapo Distrian, njërin prej statistëve më të mëdhenj të kohërave, njeriu që me gjeninë e tij politike udhëhoqi dhe drejtoi për një kohë të caktuar vendin mik, por edhe njeriu që i ka dhënë Zvicrës kushtetutën. Ka një shtëpi, kryetar i bashkisë dhe mendoj që edhe ajo shtëpi duhet të nderohet dhe të kthehet në muze”, theksoi Berisha.                                  p.n


“Mjeshtër i intrigës, bisht’ i dreqit”, botohet libri që sulmon Enverin

TIRANE- Vigjilja e 100-vjetorit të datëlindjes së Enver Hoxhës, ish-diktatorit komunist shqiptar, silurohet para kohe nga kundërshtarët e tij. I njohur për botimet me të njëjtën temë, autori Agim Musta, ka hedhur në treg librin “Mjeshtër i intrigës, bisht’ i dreqit”, që është një përmbledhje biografike e jetës së Enver Hoxhës. Libri prej 187 faqesh është hedhur në treg nga shtëpia botuese “Marin Barleti” dhe kushton 500 lekë të rinj.
Libri nis me të dhëna biografike të Enver Hoxhës që nga fëmijëria deri në vdekjen e tij. Shumica e të dhënave janë qëmtuar nga organe të ndryshme të shtypit të shkruar, por në punim janë paraqitur edhe dëshmi të ndryshme të bashkëkohësve, miqve, bashkëpunëtorëve e të tjerë, të Enver Hoxhës. Kuptohet që nga titulli që përmbajtja e librit është akuzuese, përbuzëse dhe denigruese. Më poshtë po paraqesim disa pasazhe.
“Foshnja që më vonë do të bëhej diktator lindi në ‘Sokakun e të marrëve’ më 16 shtator 1908. Dhe sokak të marrësh, të kërkoje gjithë Shqipërinë, nuk gjeje veçse në lagjen ‘Palorto’ të qytetit të Gjirokastrës së asaj kohe. Po cila është Gjirokastra ku ndodhi ky reformacion gjenetik që lindi një përbindësh?” Faqe 9.
Nëna e përbindëshit, Gjylo Çuçi, nga lagjja ‘Hazmurat’ e këtij qyteti ishte grua e zgjuar, por tepër ambicioze. Babai i tij, Halili, ishte i biri i Nexhip Hoxhës, i cili zotëronte disa toka buke në krahinën e Dropullit, prej të cilave merrte aq pak të ardhura sa me vështirësi siguronte mbijetesën e familjes. Halili bënte punë të rëndomta, ftues gjyqi, kandarxhi bashkie...” Faqe 11.
“Por denigrimin më të madh publik Enver Hoxha e pësoi në Konferencën e Paqes në Paris, në vitin 1946, kur... e mori fjalën përfaqësuesi i Greqisë në atë konferëncë, Z. Kaldaris... Pastaj z. Caldaris nxori disa kopje të denoncimeve të pronarëve të pensioneve, të bëra në rajonet e policisë së Parisit, gjatë vitit 1934-’35, për largimin e Enver Hoxhës nga pensionet e tyre, pa bërë pagesat që detyrohej...”
Faqe 14.
“Enver Hoxha dhe Mehmet Shehu nuk ishin duke i ndërtuar formacionet e tyre ushtarake për të luftuar italianët dhe gjermanët, por për të marrë drejtimin e Shqipërisë për hesap të tyre, me anë të forcës...” (Peter Kemp “No Colours on Crest...) Faqe 29.
“Spiru Moisiu nuk është më pak përgjegjës se Enver Hoxha për krimet që janë kryer gjatë luftës nga P.K.SH. Kam qenë disa herë i pranishëm gjatë viteve 1943-‘44 kur Spiru Moisiu grindej dhe shahej me Enver Hoxhën me fjalët më të ndyra. Në darkë pajtoheshin, hanin së bashku dhe flinin në një dyshek...” Faqe 31.
“Sot herët në mëngjes, një turmë e madhe prej disa mijëra shqiptarësh të Kosovës, pasi u grumbulluan në mes të dy kodrave në një luginë, i pushkatuam dhe i likuiduam të gjithë.
Pasi e deshifrova telegramin, ia çova Koçi Xoxes në zyrë. Atje ishte edhe Enver Hoxha. I tronditur për së tepërmi për masakrën... nuk e përmbajta dot veten dhe shpreha urrejtje ndaj vrasësve. Enver Hoxha mu drejtua me ton brutal dhe më kërkoi të mbyllja gojën, se përndryshe më fluturonte koka”. Faqe 52.

 

 

 

 

 

http://www.rilindjademokratike.com/RD%205%20tetor/sociale.htm

 

 Pronarët, kompensim me tokë dhe prona shtetërore

Fondit të kompensimit fizik i vihen në dispozicion edhe 29 objekte të tjera shtetërore

Edhe 29 objekte të tjera shtetërore janë bërë pjesë e fondit për kompensimin fizik të ish-pronarëve. Në vendimin Nr.1232, datë 18.6.2008 "Për krijimin e fondit të kompensimit fizik nga objektet shtetërore", i cili ka hyrë tashmë në fuqi pas publikimit në Fletoren Zyrtare janë përcaktuar qartë të gjitha objektet që do të vihen në dispozicion të këtij procesi. Të gjitha këto objekte do të vihen në dispozicion të Agjencisë së Kthimit dhe Kompensimit të Pronave për kompensimin fizik të ish-pronarëve. Ndërkohë, Agjencia e Kthimit të Pronave, pasi bën verifikimin përfundimtar të pronësisë së truallit për fondin e mesipërm, e përdor atë për kompensimin e pronarëve, sipas kritereve të përcaktuara në ligj. Pas verifikimit përfundimtar, AKKP, pronat, të cilat rezultojnë me njohje apo kthim pronësie, zbriten nga fondi i mësipërm", thuhet në pikat 2 dhe 3 të këtij vendimi. Ndjekjen e këtij procesi do ta realizojnë Ministria e Ekonomisë dhe Energjetikës. Megjithatë, në këtë vendim nuk janë paraqitur se sa sipërfaqe në hektarë përfshijnë ato në total. Tashmë, ka filluar puna për krijimin e fondit fizik për kompensimin e ish-pronarëve si me tokë ashtu edhe me objekte shtetërore. Por duke parë vendndodhjen e këtyre 29 objekteve, në raport me kërkesat e ish-pronave, atëherë ky fond do të mjaftojë vetëm për pronarët e zonave ku ndodhen. Megjithatë, mësohet se këtij fondi do t'i shtohen edhe sipërfaqe të tjera toke si dhe objekte të tjera shtetërore, të cilat nuk janë përfshire në procesin e privatizimit. Vetëm disa ditë më parë Këshilli i Ministrave ka miratuar tre vendime për krijimin e fondit të kompensimit fizik të pronave, sipas të cilave 72 mijë ha tokë pyjore dhe livadhe të lira janë në administrim të bashkive dhe komunave. Ministria e Bujqësisë ka paraqitur për këtë proces rreth 20 mijë ha tokë të lirë bujqësore, ndërsa mësohet se në vend janë rreth 130 mijë ha "tokë e lirë", që ligjërisht rezulton pa pronarë, si dhe toka të dhëna me qira ose në përdorim të formave të tjera nga bashkitë apo komunat e ndryshme. Tashmë, pritet që të fillojë procesi i verifikimit në terren të gjendjes së të gjitha sipërfaqeve të tokave të vëna në dispozicion të procesit te kompensimit fizik dhe me pas do të ketë një saktësim më të plotë të sipërfaqes së tokës që do të vihet në dispozicion të ish-pronarëve. Mendohet se brenda këtij viti do të filloje procesi i kompensimit fizik. Megjithatë gjithçka varet nga kohëzgjatja e verifikimeve si nga nxjerrja e procedurave të tjera nga ana e qeverisë.

 

Fondi i objekteve

Ky fond i objekteve shtetërore është përzgjedhur që nga 13 shkurti i vitit 2006, i cili ka verifikuar të gjithë fondin e pasurive të paluajtshme shtetërore. Por para se t'u shpërndahet pronarëve, AKKP-ja do të bëjë verifikimin përfundimtar të këtyre objekteve. Bëhet fjalë për disa prona në gjendje të dobët që kanë mbetur pa u shitur ndërsa ndërmarrjesh apo depo drithi e veshmbathjeve, e deri te magazina e peshore mallrash, apo pika shpërndarjeje karburantesh. Gjeografia e shpërndarjes së këtyre objekteve shtrihet nga Korça në Elbasan, Lushnjë, Kukës, Mirditë e Skrapar.

 

Toka pyjore dhe kullota nga 8 qarqe e vendit i kalojnë AKKP-së

Përveç fondit të krijuar nga tokat bujqësore të ish-ndërmarrjeve bujqësore, në fondin për kompensimin fizik ka kaluar edhe një pjesë e sipërfaqeve të pyjeve dhe kullotave në të gjithë vendin. Sipërfaqja e këtij fondi për kompensim, është më e madhe se ajo e tokave bujqësore dhe arrin në 72891 hektarë gjithsej. Ky fond menjëherë pas hyrjes në fuqi të këtij vendimi, kalon nga administrimi i pushtetit vendor tek Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, e cila më pas e ndan për pronarët. Në fondin e pyjeve dhe kullotave, janë gjithsej 8 qarqe të vendit, në të cilat janë marrë sipërfaqja e pyllëzuar apo me kullota që do të vihet në dispozicion të pronarëve. Këto qarqe janë: Berati, Elbasani, Fieri, Gjirokastra, Kukësi, Shkodra, Tirana dhe Vlora. Nga këto rrethe janë përcaktuar sipërfaqe, të cilat janë në pronësi të shtetit dhe nuk janë ndarë sipas ligjit përkatës të pronësisë së pyjeve dhe kullotave. Në Tiranë, si pjesë e fondit të kompensimit është përcaktuar edhe një sasi prej 2298 hektarësh tokë nga pyjet dhe kullotat e Malit të Dajtit. Ndërsa vetë Bashkia e Skraparit do të japë në dispozicion të Agjencisë Kombëtare të Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, një sasi prej 2714 hektarësh. Ndërkaq, nga fondi i pyjeve dhe kullotave të Gjirokastrës, do të vihen në dispozicion të pronarëve sipërfaqe toke nga Lunxhëria, Zagoria, Dropulli i Poshtëm, Frashëri i Përmetit etj.

 

Kërkesat pranë zyrave vendore të regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme

Për t'u dhënë mundësi ish-pronarëve që të përgatisin dokumentacionin e nevojshëm, zyrat vendore të Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, do t'i kthejnë përgjigje brenda 7 ditëve, çdo kërkesë të bërë nga ish-pronarët. Kjo do të vlejë për rastet kur ato duan informacion si harta treguese apo informacion tjetër të nevojshëm për ta paraqitur në agjencitë rajonale të Kthimit dhe të Kompensimit të Pronave për kompensim fizik të pronës që nuk u është kthyer, por u është njohur. Nga ana tjeter, subjektet e interesuara për të përfituar nga kompensimi fizik në fillim duhet të dorëzojnë kërkesën për kompensim. Vetëm pas dorëzimit të kerkesës do të mund të vazhdohen procedurat e mëtejshme për t'u përfshirë në këtë proces.

 

 

http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=51020   05/10/2008

Fazlliç, si u prangos sekseri i Berishës

Arrestohet biznesmeni serbo-boshnjak. Lidhjet me PD-në, kompaninë BG&R, ish-këshilltarin amerikan të Kryeministrit, Delijorgjin, klanin e Zemunit

 

Arrestohet biznesmeni
boshnjak Damir Fazlliç, i
cili është mjaft i njohur në
qarqet qeveritare shqiptare
dhe ato politike të vendeve të
Ballkanit. Serbo-boshnjaku është
vënë nën akuzë për shantazh financiar,
ndërsa është arrestuar dy
net më parë në Sarajevë, Bosnjë.
Pas tragjedisë së Gërdecit në Shqipëri,
emri i Fazlliçit u bë i ditur nga
disa media shqiptare edhe si
ndërmjetësi mes MEICO-s e Delijorgjit
nga njëra anë me shoqërinë
e Diverolit për tregtinë e fishekëve
në Afganistan. Fazlliç është i njohur
në vendin tonë edhe për lidhjet e
tij me qeverinë shqiptare, veçanërisht
me Partinë Demokratike. Gjatë
vitit 2005, Damir Fazlliç ishte ndërmjetësi
kryesor për lidhjen e kontratës
mes Partisë Demokratike
dhe kompanisë BG&R, e cila ishte
konsulentja zyrtare e kësaj partie
në fushatën elektorale. Pas fitores
së kësaj partie në zgjedhjet elektorale,
Fazlliç filloi të bëhej gjithnjë e
më shumë i pranishëm në Shqipëri
dhe sipas burimeve të medias, ai ka
qenë ndërmjetësi kryesor për të
sjellë në vendin tonë shumë firma,
të cilat janë marrë kryesisht në
fushën e ndërtimeve dhe të karburanteve.
Ai konsiderohej prej
kohësh si mjaft i dyshuar, për shkak
të bizneseve të shumta ndërmjetësuese,
ndërsa në Qendrën Kombëtare
të Regjistrimit në Tiranë
emri i tij figuron si ortak në disa aktivitete
private. Emri i tij është
shënuar në zyrat e Qendrës Kombëtare
të Regjistrimit (QKR) si
aksioner i firmës ROMPETROL
DISTRIBUTION ALBANIA, e cila
merret me tregti karburantesh me
shumicë dhe pakicë. Nën të njëjtin
emër, Fazlliç ka regjistruar edhe një
subjekt tjetër për shitjen karburanti.
Ndërsa shoqëria e tretë e regjistruar
prej tij është CROWN ACQUISITIONS,
e cila është e regjistruar
në vitin 2005. Shoqëria e katërt që
figuron në emrin e Fazlliç në QKR
është subjekti ALPHA.
Sipas mediave boshnjake dhe
serbe, Fazlliç ishte një person i
kërkuar dhe i hetuar në disa
vende. Ai njihej si person që kishte
vendosur lidhje të shumta me
botën e politikës dhe të biznesit jo
vetëm në Ballkan. Ndërkaq, edhe
shtypi serb e ka cilësuar atë si një
kontrabandist ndërkombëtar të
shumë aktiviteteve, duke nisur
nga cigaret e deri te trafiku i
armëve. Gjithashtu ai konsiderohet
si një nga të dyshuarit kryesorë
për urdhërimin e vrasjes së ishkryeministrit
serb, Gjingjiç. Sipas
mediave serbe, arrestimi i tij do të
pasohet edhe me arrestime të tjera.
Fazlliç ka qenë edhe në listën e të
akuzuarve të Hagës, por më pas u
lirua nga këto akuza.
Lajmi i arrestimit të Fazlliç është
publikuar dje nga radioja serbe B92
në Serbi. Sipas kësaj radioje, Fazlliç
është njëri ndër tre personat që u
arrestuan dy net më parë, në
kuadër të një operacioni të ndër-
marrë nga Policia Federale e Bosnjë-
Hercegovinës. "Mes 3 emrave të
arrestuar është dhe komandanti
mysliman në Sërbrenicë, Naser
Oriç, i cili akuzohet nga Gjykata
Ndërkombëtare e Hagës për krime
lufte", thotë B92. Më tej sqarohet se
Oriç është arrestuar për mashtrim
së bashku me Damir Fazlliç, një biznesmen
po në hetim për mashtrim,
ndërsa operacioni ishte urdhëruar
nga Prokuroria e Sarajevës.
Zëdhënësi i Prokurorisë së
Sarajevës nuk ka pranuar të japë
shumë detaje mbi personat, por
vetëm ka konfirmuar arrestimet.
Nga ana tjetër, media konfirmon
edhe dy arrestime të tjera, (bashkë
me Naser Oriç), njëri me emrin
Nedim Sahimpasiç dhe një person
tjetër i njohur me pseudonimin
"Switch", me kombësi serbe.
Tre të ndaluarit dyshohen për aktivitete
të ndryshme kriminale,
ku përfshihet edhe përgatitja e
disa qindra mijëra vulave zyrtare
të shtetit boshnjak. Duke iu referuar
medias serbe, Fazlliç, është
një biznesmen, emri i të cilit është
i lidhur me një numër skandalesh
jo vetëm në Bosnjë-Hercegovinë,
por edhe në Serbi e Kroaci
dhe Shqipëri. Ndërsa këshilltari
i Kryeministrit serb të vrarë, Zoran
Xhinxhiç, Vladimir Popoviç,
shpeshherë është shprehur se ka
dokumente të cilat e implikojnë
Fazlliç në një sërë aktivitetesh
kriminale në lidhjet e tij me të ashtuquajturën
"Mafia e duhanit".
Gjithashtu, Damir Fazlliç është
marrë në pyetje nga policia serbe
në lidhje me vrasjen e ish-kryeministrit
serb Zoran Gjingjiç. Ai ka
qenë një nga këshilltarët më të
afërt të Kryeministrit federal,
Ethem Biçakçiç, dhe ka luajtur një
rol të madh në privatizimin e fabrikave
të duhanit në Sarajevë dhe
Mostar. Numri i krimeve për të cilat
akuzohen tre të arrestuarit, është
ende i paqartë, por operacioni i nisur
të premten nuk ka mbaruar
ende dhe priten arrestime të tjera.


Media boshnjake: Ja përse po hetohet Fazlliç


Sipas gazetës "Nezavisne Novine", një e përditshme
e pavarur kjo, me qendër në Banja Lluka
të Bosnjës, Prokuroria kantonale e Sarajevës
po zhvillon dy hetime kundër Damir Fazlliç,
pronarit të firmës "European Finance" dhe konsulentit
financiar për shumë kompani, me dyshimin
për mashtrime financiare dhe shpërdorim. Këtë e
ka konfirmuar Branko Shlivar, kryeprokurori kantonal.
"E kemi në përpunim lëndën që ka të bëjë
me Damir Fazlliç, ndërkaq bëhet fjalë për rastet e
firmës ‘AC European Finance‘ dhe ‘Capital Investment
Menagment Corporation‘. Duke pasur parasysh
se në rastin e këtyre firmave bëhet fjalë për ato
fiktive, hetimet i kemi hapur kundër dy personave
fizikë, përkatësisht shtetas të Bosnjës dhe shtetasve
të Britanisë së Madhe, për shkak të veprës penale
të mashtrimit", thuhet në deklaratën me shkrim
të kryeprokurorit kantonal. Sipas rezultateve
të deritanishme të hetimeve, Damir Fazlliç në emër
të "European Finance" nga Sarajeva ka marrë nga
Enti Federal për Punësim që në vitin 1999, 25 000
KM (konvertibilna marka është monedha e Bosnjës,
1 euro = KM 1.95583), ndihmë për ndërtimin e
hotelit "Rogner" në Sarajevë. "Ky hotel duhej të
ndërtohej nga një kompani austriake, kurse Damir
Fazlliç, në cilësinë e konsulentit, duhej të merrte
pjesë në të gjitha punimet. Fazlliç duhej të ndihmonte
për punësimin në këtë hotel të 100 punëtorëve.
Hoteli nuk u ndërtua asnjëherë, punëtorët nuk u
punësuan, kurse Enti Federal i Punësimit 25 000
KM i shndërroi në një hua pa kthim për Damir Fazlliç",
thuhet në raportin e prokurorisë kantonale të
Sarajevës. Në rastin tjetër, Fazlliç, në cilësinë e përfaqësuesit
të kompanisë amerikane "Capital Investment
Menagment Corporation", kishte marrë
250 000 dollarë amerikanë nga fabrika e duhanit
në Sarajevë për shërbime konsulente në përgatitjen
e tenderit për shitje të kësaj fabrike. "Fabrika
e duhanit në Sarajevë dy herë i ka paguar kësaj
firme 250 000 dollarë amerikanë, por shërbimet e
porositura nuk janë kryer asnjëherë e as që është
lidhur kontratë. Kjo fabrikë që në vitin 2002 ka
parashtruar padi për kthimin e të hollave", thuhet
në raportin e hetimit të Prokurorisë kantonale të
Sarajevës. Në kuadër të këtij hetimi, Prokuroria e
Sarajevës po verifikon edhe lidhjet e Damir Fazlliç
me Hrvoje Petraç, një biznesmen nga Kroacia, i
dënuar për pengmarrje, i dyshuar për lidhje me të
akuzuarin e Hagës, Ante Gotovina. Mediat kroate
publikuan para dhjetë ditësh pjesë nga ditari privat
i Hrvoje Petraç, në të cilin përmenden bashkëpunimet
e tij me Damir Fazlliç. Sipas të dhënave
të gjykatës kantonale në Sarajevë, Petraç dhe Fazlliç
kanë formuar një firmë të përbashkët "Sarajevë
P&F Trade", e cila pas disa muajsh ekzistence
ishte zhdukur. "Gjatë ditëve të shkuara u përpoqëm
të bisedonim edhe me Damir Fazlliç, por firmat,
pronar ose përfaqësues i të cilave ai është,
nuk kanë numra të regjistruar telefonash, ashtu
si edhe vetë Fazlliç. Në banesën e tij në lagjen ‘Vishnjik‘
të Sarajevës, që është selia e firmës ‘European
Finance‘, por edhe vendbanim i Damir Fazlliç,
gjatë ditëve të shkuara nuk ka pasur njeri", shkruajnë
mediat boshnjake.


Kush është Damir Fazlliç dhe roli i tij në Shqipëri


Damir Fazlliç, njeriu që vitet e fundit ka qenë një bashkëpunëtor i ngushtë
i Kryeministrit shqiptar dhe autor i ardhjes së firmës lobiste BG&R dhe
këshilltarit amerikan Tom Ridge, rezulton me një dosje shumë voluminoze të
bashkëpunimeve të tij me personazhe të njohur të botës së krimit. Mediat më
serioze të Bosnjë-Hercegovinës kanë raportuar lidhur me aktivitetin në vite të
zotit Fazlliç, ndërsa ai spikat në një lidhje shumë serioze me bazë Beogradin.
Sipas mediave boshnjake, "Dani" dhe "Slobodna Bosnia", Fazlliç së bashku
me ish-ministrin e Mbrojtjes të Bosnjës, Hasan Çengiç, janë marrë në pyetje
pas të dhënave se ata mund të kishin fshehur vrasësin (Milorad Ulemek,
Legija) e Kryeministrit serb, Zoran Xhinxhiç. "Autoritetet serbe i kërkuan zyrtarëve
boshnjakë që të merrnin në pyetje Hasan Çengiç dhe Damir Fazlliç
lidhur me dijeninë që ata mund të kishin për vendndodhjen e komandant
Legijës. Autoritetet serbe kishin të dhëna se Legija fshihej në Bosnjë pas
atentatit që ai i organizoi Kryeministrit serb, ndërsa shtetasit boshnjak, Damir
Fazlliç, iu gjetën në telefon numri i komandantit të kërkuar, Legija, por edhe
numri i vetë Kryeministrit të vrarë", raportonin gazetat boshnjake në vitin 2003.


Klani i Zemunit


Autoritetet serbe ishin të sigurta se Fazlliç mund të kishte gisht në fshehjen
e komandantit Legija, duke qenë se ai kishte një marrëdhënie shumë të
ngushtë me të. "Kur Fazlliç mendoi të ndërhynte në privatizimin e një fabrike
duhani në Serbi, bosi serb i cigareve në Ballkan, Stanko Subotiç, i acaroi
shumë marrëdhëniet me Fazlliç. I frikësuar Fazlliç i kërkoi ndihmë komandantit
Legija, i cili ndërhyri dhe e zgjidhi problemin mes tyre", shkruanin asokohe
gazetat boshnjake, të cilat iu referoheshin burimeve policore. Në vitin 2003,
shefi i policisë sekrete të Bosnjës, Almir Dzhuvo, në një raport konfidencial (që
më pas u botua në mediat boshnjake), pretendonte se Fazlliç kishte lidhje të
fuqishme me klanin e Zemunit (rrethi i biznesmenëve dhe ushtarakëve që
rrethonin Millosheviçin), ndërsa katër vite më vonë (2007), duket se Fazlliç i
zgjidhi problemet e veta, pasi biznesmeni serb, Vojin Lazareviç, konfirmoi
takimin që kishte bërë me Fazlliç, si dhe me shefin e policisë sekrete dhe personazhe të tjerë, ku ishte folur për armët dhe investimet në energjetikë.


E kaluara e "sekserit të Ballkanit"


Damir Fazlliç është lindur në vitin 1975 në Vishegrad. Sipas gazetës "Slobodna
Bosnia", në vitet ‘90 ai emigroi me familjen në Londër, ku u vu në
kontakt më pas edhe me Xhorxh Barsbi-n, një agjent londinez i MI6-ës, i cili më
pas u vendos në Ambasadën e Mbretërisë së Bashkuar në Beograd. Sipas
kësaj gazete, Fazlliç i shfrytëzoi lidhjet e tij angleze për të fituar miqësinë e
njerëzve të pushtetshëm në Beograd si Vuk Jeremiç apo Boris Tadiç. "Një prej
arritjeve të tij të para si një përkthyes në moshë të re, ishte shitja e Telekomit serb
dhe e kompanisë NATWEST, ndërsa negociatat u kryesuan nga ish-sekretari
anglez për Marrëdhëniet me Jashtë, Dagllas Hërd. Aktualisht, Fazlliç është në
Bosnjë-Hercegovinë dhe është lidhur fuqishëm si ndërmjetës për tregtinë e
armëve", shkruante"SlobodnaBosnia" nëvitin2005. Mëtejkjogazetëkaparaqitur
edhe të dhëna të tjera lidhur me një numër të madh operacionesh financiare,
ku Fazlliç ka lënë gjurmët e tij. Tregtia e armëve dhe privatizimet duket se kanë
qenë "pjata e preferuar" e tij, ndërsa "Slobodna Bosnia" shkruan se, "sipas disa
burimeveaiështënjëndërnjerëzitmëtëkorruptuarmemëshumëlidhjedhenga
më intrigantët në Ballkan". Kjo gazetë thekson dhe aktin se Damir Fazlliç ka një
lidhje të trashëguar miqësie familjare me Jovica Stanisiç. "Damir kishte‘rekomandime të mira‘ nga Stanisiç si pasojë e miqësisë së hershme mes Stanisiç dhe së ëmës së Fazlliç, Jovanka", shkruan"SlobodnaBosnia", ecilaedhenjëherënxjerr në pah lidhjet e fuqishme të Damir Fazlliç me klanin e Millosheviçit, duke qenë se Stanisiç ishte numri 2 i pushtetit të kohës së Millosheviçit.

http://www.gazeta-standard.com/tekst.php?idt=11319 04/10/2008

 

PLL: Mediat po ringjallin diktatorin

Legalistët denoncojnë fushatën mediatike që po i bëhet diktatorit Hoxha. PLL-ja shprehu dje indinjatën e thellë ndaj fushatës mediatike që po i bëhet 100-vjetorit të lindjes së ish-diktatorit Enver Hoxha. Kryetari i kësaj partie, Ekrem Spahia, deklaroi se "ashtu si shumica e shqiptarëve nuk jam impresionuar asnjëherë nga arroganca dhe apologjia e Nexhmie Hoxhës, qoftë edhe kur ajo ka mbajtur çizme të zeza, por ndihem i shqetësuar nga hapësira mediatike që u krijohet eksponentëve të regjimit komunist dhe angazhimit maksimal të një pjese të politikës dhe mediave pranë saj, për të sfumuar sa më shumë diktaturën dhe krimet ndaj popullit shqiptar". Spahia, në emër të PPL-së, i kërkoi Kuvendit të Shqipërisë që “në zbatim edhe të Rezolutës së Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës, të vendosë në rend të ditës miratimin e ligjit "Për dënimin e krimeve të komunizmit", i cili duhet të jetë në proporcion dhe të ketë parasysh specifikën e krimeve të komunizmit të kryera në Shqipëri”. Sipas tij, pjesa e popullit shqiptar, e masakruar prej regjimit komunist, po pret me padurim prej 18 vitesh për ndëshkimin ligjor dhe moral të autorëve përgjegjës të gjenocidit komunist.

 

Sot paradite, kryetari i PLL Ekrem Spahiu dhe nje konference per shtyp.
Me poshtu po ju percjellim te plote tekstin e deklarates se lexuar prej tij me kete rast.

Zyra e shtypit e PLL
_________________________________

Partia "Lëvizja e Legalitetit"
Bulevardi "Zog I", Tiranë.
legaliteti@gmail.com
Tel&Fax: +355 4 230076

Tiranë, më 3 tetor 2008

 

Deklaratë për mediat

Partia "Lëvizja e Legalitetit" shpreh indinjatën e saj të fuqishme ndaj fushatës mediatike që po i kushtohet 100 vjetorit të lindjes se diktatorit Hoxha.

Rasti më i fundit i deklarimeve të vejushës Hoxha në një nga televizionet kryesore, kur ajo, e përkëdhelur nga fati që nuk përfundoi ashtu si simotra e saj Çaushesku, doli para ekranit për të fyer e acaruar shqiptarët, pa harruar që gjoja si rastësisht të bënte mes fjalëve edhe deklarime të porositura.

Partia "Lëvizja e Legalitetit", ashtu si shumica e shqiptarëve, nuk është impresionuar asnjëherë nga arroganca, cinizmi dhe apologjia e Nexhmije Hoxhës qoftë edhe kur ajo ka mbajtur të veshura çizme të zeza, por ndjehet e shqetësuar nga hapësira mediatike që u krijohet eksponentëve të regjimit komunist dhe angazhimit maksimal të një pjese të politikës dhe mediave pranë saj për të sfumuar sa më shumë diktaturën dhe krimet e komunizmit ndaj popullit shqiptar.

Regjimi i diktatorit Hoxha dhe klikës së tij ka qenë regjimi më gjakatar i kohës, që ekzekutoi për motive politike 5.577 burra e 450 gra, burgosi 26.768 burra dhe 7.367 gra si dhe internoi 59.009 shqiptarë të tjerë, të gjithë të pafajshëm. Krimet e atij regjimi nuk janë dënuar akoma, aq sa autorë të këtij gjenocidi, me një cinizëm diabolik dhe paturpësi të pashembullt, në vend që t'i kërkojnë falje popullit shqiptar për krimet që kanë kryer ndaj tij,  kërkojnë të bëjnë apologjinë e sistemit komunist.  Kjo komprometon rëndë edhe të gjithë ata që i mbështesin.

Ndërkohë që opozita e sotme nxitoi që vdekjen aksidentale të të ndjerit Trebicka ta shfrytëzojë për të rrëzuar qeverinë, pjesa e popullit shqiptar e masakruar prej regjimit komunist po pret me durim prej 18 vitesh për ndëshkimin ligjor e moral të autorëve përgjegjës të gjenocidit.

Partia "Lëvizja e Legalitetit" i kërkon Kuvendit të Shqipërisë që në zbatim edhe të Rezolutës së Asmablesë Parlamentare të Këshillit të Europës, të vendosë në rend të ditës miratimin e ligjit "Për Dënimin e Krimeve të Komunizmit", ligj i cili duhet të jetë në proporcion dhe të ketë parasysh specifikën e krimeve të komunizmit të kryer në Shqipëri.

---

 

 

La Cour suprême de Russie réhabilite les Romanov

14:22 | 01/ 10/ 2008  RIA Novosti - 1 oct 2008

http://www.gazeta55.net/index.php?kat=opinione&artikulli=1060

 01-10-2008 / Gazeta 55

Krimet e Nexhmije Hoxhës fillojnë nga vrasja e Qemal Stafës e deri te vizitat e Aldo Bares në burg

Lady Makbeth, e zeza e përjetshme e këtij vendi

-Pse N.Hoxha nuk foli para teleshikuese për krimet e shumta të saj.
-Pse nuk foli mbi karakterin e vizitave të Aldo Bares kur ajo ishte e burgosur
-Po liria demokratike a mund të shpërdorohet nga fondet e zeza
-Nexhmije Hoxha nuk mund të mbrojë as krimet e të shoqin dhe atë që ka lënë pas ai
-Krimi i Enver Hoxhës mbi Syrja Selfon dhe pafytyrësia për ta pranuar këtë krim
-Si akuzon Lef Nosin për 4 shkurtin 1944 kur ai nuk ka qenë fare në Tiranë
-Mos ardhtë dita kurrë të të lavdërojë Lady Makbeth e Shqipërisë
-Si e mbron akoma Miladin Popoviçin e UDB-së dhe sulmon shqiptarin Haki Taha si të UDB-së

Me gjakftohtësinë e një vrasëse profesioniste, e veja e diktatorit komunist Enver Hoxha, tregoi edhe njëherë përpara teleshikuesve të një televizioni se mbetet edhe në këtë moshë stacioni i përhershëm i një falsikatoreje të historisë ku trumbetohen propagandë e revansh. Për një person të mbushur me mëkate të një periudhe të gjatë nga koha e luftës e deri në ditët e demokracisë, do të ishte e mirëpritur një falje. Por i mbrapshti po i mbrapshtë mbetet. Qysh nga koha kur vritej Qemal Stafa, e deri e në ditët kur Aldo Bare bënte vizita në burgun e Nexhmije Hoxhës kanë kaluar gjitha ato ngjarje që meritonin vëmendje nga shqiptar. Ishin disa vite të shkuara kur me negocimin e një funksionari të lartë të Partisë Socialiste i movonnjohuri si “Aldo Bare” të përdorej si truproje i kryetares së Frontit Demokratik, të vejës së zezë të Enver Hoxhës. Siç shihet problematik shfaqet ajo në të dy kohët, në diktaturë dhe në demokraci.
E gjitha ajo që u tha shikuesve nuk ishte gjë tjetër vetëm një vazhdim i mashtrimit 45 vjeçar, derdhje e helmit dhe e urrejtjes.

Enveri “luftëtar”?

Është tallje e madhe të vazhdosh ta imagjinosh Enverin se luftëtar apo komandant. Një njeri që nuk njohu as fizkulturën në jetën e vet, një frikacak që nuk pati burrëri as për njerëzit e fisit të vet nuk mund të imagjinohet si “luftëtar” e “komandant”.
Si për ironi femra që ishte shpirti dhe veprimi i zi i të shoqit, vazhdonte të kërkonte për Enver Hoxhën statusin e veteranit të luftës, kur në fakt ky “status” duhet t’i njihet së bashku me shokët Miladin dhe Dushan, për kontributin e madh të vrasjes dhe masakrimit të shqiptarëve në vitet e luftës civile. Në ka gjë që nuk do t’i shkonte në këtë botë Enver Hoxhës do të ishte ajo e “komandantit”. Mund ta shikosh Enver Hoxhën në të gjitha foto e luftës me prapanica të kthyera nga aparati fotografik. E gjitha periudha e qëndrimit të Enver Hoxhës në mal vetëm luftë nuk ka qenë. Mundohuni t’i gjeni një foto në luftë Enverit. Po t’i heqësh rrobat ushtarake do ta kujtosh se është në piknin ose vende “teferiçe”, ku dihet se çfarë bëhet. E vetmja “luftë” që nuk i duhet mohuar Enverit është dhënia e direktivave për të masakruar çdo shqiptarët me njëri – tjetrin.

Nexhmija “mohon” ato që ka pohuar Enveri

Për N. Hoxhën, kemi Miladin të mirë dhe Dushan të keq. Ajo nuk e quan Enver Hoxhën gjetje të jugosllavëve. Mirëpo vetë Enver Hoxha sipas dokumenteve të Arkivit të Partisë së Punës thotë të kundërtën në të ashtuquajturin plenum të Beratit në nëntor 1944.
Në plenum ka folur Sejfulla Malëshova mbi situatën politike (fjala e të cilit ka humbur); për vijën politike ka folur Enver Hoxha dhe për çështjen organizative ka folur Koçi Xoxe Enver Hoxha për rrethanat e krijimit të PKSH-së ka thënë se për gjithçka që kishte ndodhur kishte meritë e faj Miladin Popoviçi dhe se të gjithë ata ishin pasqyrë e tij. Sipas tij, sektarizmi i Popoviçit kishte qenë shumë i madh (AQSH. “Politikë antikombëtare e Enver Hoxhës...”, faqe 11, 28 – 29). Për zonën e Vlorës, Hoxha ka thënë se atje kishin punuar Dushan Mugosha, Hysni Kapo e Liri Gega, ndërsa në veri parulla kishte qenë “o me ne o kundër nesh” (po aty, faqe 30 –31). Ai përmend vrasjet e bëra nga komunistët vend e pa vend, ndihmën e madhe të PKJ-së (po aty, faqe 33).
Enver Hoxha duke rimarrë fjalën ka thënë se çështjet i shikonte më mirë në atë moment që po bënte autokritikë, duke vazhduar se kishte qenë vetëm një simpatizant i Grupit Komunist të Korçës dhe se besimi te Miladini e Dushani ishte i madh. Ai pranon se në çdo hap pranë tij ishte Miladini. Se në konferencën e marsit 1943 ai ishte i pëlqyeri i Miladinit dhe se ky kishte besim të madh tek Hoxha. Ai i formalizon si mbledhjen e Pezës ashtu edhe formimin e shtabit ku ishe bërë komisar politik, pa ditur gjë nga kjo detyrë. Edhe në pyetje – përgjigjet, Enver Hoxha thotë se KQ, ai vetë e Byroja Politike ishin zgjedhur nga Miladini dhe se ata nuk dinin asgjë se ç’ishin strukturat politike të partisë. Në plenum doli se PKSH kishte pasur gjatë luftës një vijë terroriste e cila ishte, sipas Enver Hoxhës, më e theksuar tek Dushani, Miladini e Liri Gega. Hoxha e quante veten një pasqyrë të Miladinit dhe pohoi se ishte hija e tij (po aty, faqe 152 - 163).
Mbledhja u ndërpre për shkak se më 28 nëntor qeveria duhej të hynte në Tiranë.
Si duket edhe sot Nexhmija ka frikë nga Dushani.

Miladinin e UDB-së e vrau UDB-ja (?!)

Për shkak të mashtrimit që u bëri shqiptarëve Miladin Popoviçin, këtë serb injorant që magjeps edhe sot Nexhmije Hoxhën, e vrau shqiptari nacionalist Haki Taha, një i ri i edukuar në Normalen e Elbasanit. UDB-ja nuk kishte asnjë arsye të eliminonte njeriun e vet që i kishte sjellë aq shërbime asaj duket përcaktuar piramidën e pushtetit në vend.
Vetë Miladini si ustai që përcaktoi piramidën e pushtetit në Shqipëri dhe si serbomadh që nuk duronte fjalët “Shqipëri etnike”, i shërbente UDB-së sepse pjesë e saj ishte. Mesa duket Nexhmija si adhuruese e tij nxjerr më shumë se kurrë se kujt i përket ajo vetë. Ai “shqiptari i Ballit” që vrau Miladinin nuk vrau gjë tjetër veçse një serbomadh që dhimbset edhe sot Nexhmije Hoxhës.

Enveri një servil i Titos dhe varosës i Shqipërisë

Enver hoxha ishte aksidenti më i madh në gjysmën e dytë të jetës së shtetit shqiptar. Për të mos u zgjatur shumë në këtë pikë, mjafton të kujtohet fakti se Shqipëria e pas 1944-s ishte vendi më i pasur në Ballkan me rezerva ushqimore, monetare dhe industriale. Vetëm bashkimi doganor dhe monetar me Jugosllavinë, shkaktoi një kaos ekonomik, përpos atij politik. Sa flori iu mor me forcë qytetarit shqiptar nga regjimi i Enver Hoxhës. Sa mallra shqiptare kaluan në Jugosllavinë e Titos dhe sa dinarë mbetën në duar të shqiptarëve pas vitit 1948?
Ku ishte Enveri kur më 2 prill 1945, u vranë mijëra shqiptarë në Tivar? Kur paraqiste programin e vet para Kuvendit Popullor, më 22 mars 1946, Enver Hoxha deklaronte:
“Nga miqtë më të afërt për popullin tonë janë popujt e Jugosllavisë. Miqësia në mes nesh dhe Jugosllavisë lindi në kohët më kritike nga kalonin kombet tona dhe në përleshje kundër fashizmit, populli ynë gjeti shokët dhe miqtë nga më të sinqertët që i dhanë dorën dhe e ndihmuan pa kursim. Miqësia dhe vëllazërimi që na lidh me popujt e Jugosllavisë do të jetë e përhershme e janë vitale për popullin shqiptar, për independencën e pavarësinë e tij. Miqësia që na lidh me Jugosllavinë është nga ato miqësi të rralla dhe të sinqerta që ndihmojnë aq shumë popullin tonë dhe e nderojnë dhe e respektojnë independencën dhe sovranitetin e Shqipërisë. Jugosllavia e madhe e mareshalit Tito dhe Shqipëria jonë e vogël kanë gjetur rrugën e demokracisë së vërtetë dhe të shëndoshë e janë bërë faktor i madh i paqes në Ballkan dhe në Europë dhe njëkohësisht shtylla e vëllazërimit ballkanik”.
I ashtuquajturi raport “pragmatist” i Enverit nuk ishte gjë tjetër veçse rastësia e 1948-s, konflikti rastësor i Stalinit me Titon. Vetë Nexhmije i di mirë këto punë se ka qenë edhe anëtare e shoqërisë së miqësisë Shqipëri – Jugosllavi që vendosi gjuhën serbe në shkollat shqiptare.

Enveri kishte frikë nga Koçi (?!)

Nexhmija vazhdoi të tregojë përrallën mbi “grupin e Koçi Xoxes” sikur Enver nuk kishte gjë në dorë dhe se Koçi po e vinte përpara. Koçi në gjyqin e tij i ka pohuar të gjitha se nuk ka bërë asnjë veprim pa urdhrin e “komandantit”. Nga ana tjetër dihet se dënimi i Koçit ishte direktivë e ardhur nga Stalini për të goditur titistët në gjitha vendet e lindjes. Por nëse zbatohej ky kriter, për Shqipërinë lista duhet të fillonte nga Enveri e të vazhdonte nga Koçi, Bedriu, etj, që nuk ndryshonin nga njëri – tjetri për raportin me Jugosllavinë.
Po të lexosh gjyqin e Koçi Xoxes, ku Nexhmija ka qenë dëgjuese në sallë, do të marrësh vesh se të gjitha aktet e bëra nga Koçi Xoxe ishin bërë me urdhrin dhe bekimin e “komandantit”. Koçi Xoxe ishte vetë një shërbëtor i bindur i Enver Hoxhës ose më mirë me thënë një enver i vogël. Duheshin 100 koça që të bëhej një enver i Enver Hoxha.

Lef Nosi “terrorist”

Për tipa si Nexhmije Hoxha, albanologë si Lef Nosi është e lehtë të etiketohen si “terroristë”. Bile ajo tha se Lef Nosi ka drejtuar vrasjet e 4 shkurtit 1944 dhe se ajo (Nexhmija) i paska parë në Tiranë. Një mashtrim i kulluar. Po të lexosh gjyqin ndaj Lef Nosit do të kuptosh se Lef Nosi ka qenë në Elbasan ato ditë dhe nuk ka qenë në Tiranë fare. Nga e pa pra Nexhmija, Lefin në Tiranë? Nga ana tjetër dihet se 4 shkurti ka qenë “punë shqiptarësh” e nuk kishte të bënte fare me gjermanët. Po komunistët e Nexhmjes sa “4 shkurta” bënë në ato vite dhe veçmas në tiranë në tetor – nëntor 1944? Këtu nuk përgjigjet Nexhmija.

Pendesa e vonuar ndaj Syrja Selfos

Mjafton vetëm rasti i Syrja Selfos për të marrë me mend se çfarë vrasësi profesionist dhe mosmirënjohësi ka qenë Enveri. Selfo u pushkatua në “grupin e deputetëve”. Enveri pretendon në librin e tij “Kur u hodhën themelet e Shqipërisë së re” se Koçi ia kishte vrarë shokun e tij. Gënjeshtra e Hoxhës shkon deri aty sa edhe thotë se kishte parë firmën e Syrja Selfos në hetuesi. Në fakt firma e Syrja Selfos nuk i ngjan tjetrës. Shoku i Enverit, ishte torturuar aq shumë sa nuk kishte sesi të nënshkruante me firmën e tij origjinale. Pastaj kjo “pendesë” e Enverit nga viti 1947 shkoi deri në vitin 1984. Në pleqëri të thellë, Enveri vërtet qau kur i erdhi një letër, por nuk mund ta kthente jetën e Syrja Selfos. Pastaj pse kaq gjatë për të kuptuar se ia kishte bërë Koçi Xoxe këtë veprim.
Është fakt se Enver Hoxha krahas mizorive të shumta që kreu mbi popullit shqiptar u shqua edhe për ushtrim gjenocidi edhe ndaj miqve apo shokëve më të afërt që ai kishte. Duke qenë jo vetëm një inatçi i vogël, por më tepër një hakmarrës i madh, i frymëzuar nga e keqja deri në përmasën më të pabesueshme të saj, mbi rrethin shoqëror që e pat njohur lëshoi goditje të njëpasnjëshme. Të kishe njohur në vitet ’30 Enver Hoxhën ishte vërtet një rrezik i madh. Mirëpo me kalimin e viteve, në pleqërinë e thellë të tij, Enver Hoxha filloi të ndjente, ndonëse pak, mëkatet që kishte bërë në të kaluarën. Në një nga këto raste, ai përmend edhe pabesinë që ka bërë ndaj shokut të tij Syrja Selfo. Në librin “Kur u hodhën themelet e Shqipërisë së re”, botuar në Tiranë në vitin 1984, Hoxha shkruan se dënimi i Syrjait ishte punë e Koçi Xoxes për ta ndarë dhe armiqësuar me shokët e tij. Hoxha me “pendesë” shkruante se i kishte thënë Koçi Xoxes t’i sillte firmën e Syrjait pasi nuk ishte e mundur. Gjoja Hoxha kishte parë firmën dhe ishte bindur që ishte e Syrjaiut. Pavarësisht nga kjo në vitet pasuese, kur Hoxha kishte ndjerë “pabesinë” e Koçi Xoxes, Syrjai nuk u rehabilitua ndonjëherë. Mirëpo për kohën nuk ishte e mundur të bëhej ballafaqimi i deklarimeve i dosjes hetimore-gjyqësore me thëniet e Enver Hoxhës. Tanimë kjo mund të bëhet. E vërteta është në anën e kundërt me Enver Hoxhën, i cili nuk është gjë tjetër veçse një gënjeshtar. Syrja Selfo është torturuar mizorisht aqsa nënshkrimi i tij është kontradiktor nga dhuna dhe me dorë të dridhur nga mosaftësia fizike e shkaktuar nga teknikat e Sigurimit të Shtetit.
Në librin “Kur u hodhën themelet e Shqipërisë së re”, E. Hoxha shkruan:
“Dhe ja ku, krejt papritur, më vjen Koçi Xoxe e më thotë se Syrjai na qenkësh implikuar për “rrëzimin e pushtetit popullor”! Tronditjes dhe kundërshtimit tim të hapur Koçi Xoxe aty për aty iu përgjigj me “gjakftohtësi”:
- Ka deponuar vetë. Ka pohuar çdo gjë dhe ka firmosur!
- Më sillni procesverbalin e tij, se unë ia njoh firmën.
Ma solli, e lexova dhe e pashë se ishte firma e Syrjait. U mendova dhe i thashë Koçit:
-Mos e kanë torturuar?
Koçi më bëri be e rrufe:
-Në asnjë mënyrë. Ne me vendim të Byrosë e kemi ndaluar torturën.
-Mirë, - i thashë, - të shkojë në gjyq, le ta gjykojë gjyqi dhe të zbatohet vendimi i gjyqit.
Më vonë, kur u zbulua tradhtia e Koçi Xoxes dhe e jugosllavëve, dolën në shesh të gjitha poshtërsitë e tyre, u gjetën edhe dosjet që përgatitnin në Ministrinë e Punëve të Brendshme për mua e për të tjerët. Çështja e Syrja Selfos e ndonjë tjetri nuk ishte veçse një kurth për të më komprometuar, duke arrestuar miqtë e mi, duke i torturuar këta për vdekje për të pranuar dhe për të firmosur ç'u diktonte grupi i Koçi Xoxes dhe i jugosllavëve”.
Kur doli “tradhtia” e Koçi Xoxes (më 1948) dhe kur u zbulua e “vërteta” (më 1984).

Popullsia e Shqipërisë duhej të ishte 4 – 5 milion

Nexhmija i atribuon regjimit meritën e rritjes së popullsisë, duke përmendur këtu statistikat. Nëse Shqipëria shkoi me rritje natyrore deri 3 milionë vetë, në regjim tjetër kjo shifër duhej të ishte 4 – 5 milion, po të liheshin rehat e të mos burgoseshin, internoheshin, shqiptarët. Po të ishte në vend ajo popullsi që u detyrua të largohej nga vendi, me siguri do të ishte një popullsi shumë më e lartë. Nga trungu kombëtar u shkëput një pjesë e rëndësishme e popullsisë, në pjesë të madhe dhe elitare.
Burgjet e diktaturës ishin një zë që nuk prekeshin fare në intervistën e Nexhmijes. A kishte apo vrasje intelektualësh gjatë diktaturës së Enver Hoxhës? Apo i mbylli Koçi të gjitha. Pas Koçit Kadriu, Feçori, etj. Vetëm Enveri nuk dinte gjë kur bëheshin krime. Por dinte vetëm kur bëheshin sukseset.

Treshja bujqësi – naftë – kulturë

Përveç dështimit politik, Shqipëria nën Enver Hoxhën ishte një dështim i madh ekonomik dhe ekologjik. Dëmet që ka lënë ai regjim mund të kërkojnë ndoshta edhe 100 vjet të rikuperohen. Në dhjetëra raste ndërtimet e kota industriale kanë krijuar dëme të pariparueshme ekologjike. Por Nexhmija quan sukses treshen bujqësi – naftë – kulturë. Bujqësia e kolektivizuar ishte dështim i madh. Jo vetëm që nuk siguroi nevojat kryesore në vend, por ngriti një sistem bujkrobërie. Nafta e konceptuar sipas “grupeve të naftës”, ishte një teatër tragjik që të paktën Nexhmija nuk duhej ta zinte në gojë. Ndërsa për kulturë sovjetike që e filloi me dënimin e inteligjencës dhe me goditjen e asaj që prodhoi vetë regjimi as që bëhet fjalë. 5-vjeçarët ishin dështim i madh i asaj periudhe kur Shqipëria merrte çmime meksikane për ushqimin nga njëra anë dhe nga ana tjetër nuk kishte me se të ushqehej. Nuk po vazhdojmë me tallonat apo 1 kilogram mish pule në muaj. Ajo që i ndodhi shokut të saj Fadil Paçrami ishte shumë e trishtueshme. Burgu i Fadilit nuk kthehet me ato që tha mbrëmë Nexhmija.

Dosjet e spiunëve

Nëse Nemxhmije Hoxha flet për “hapje dosjesh” duhet të thotë së paku se dosja e parë që duhet hapur është ajo e Enver Hoxhës, dosjes më të zezë që nuk kapërcen asnjë lloj dosje tjetër për botën shqiptare. Të gjitha të tjerat bëhen kot para kësaj.

“Burgu” i Nexhmijes duhej të ishte burg komunist

Nexhmije Hoxha përfaqësuese e sistemit të burgjeve flet edhe për burgun e vet që e vlerëson, ndërsa nuk e përfill burgjet e të tjerëve. Të mos harrojmë se kur ajo u burgos, kërkonte tharëse flokësh në burg, ndërsa të burgonit e kohës së saj futeshin në arkivol, liheshin në ujë të ftohtë, rriheshin ditë e natë, etj. Në fakt mirë do ishte që Nexhmija të bënte një burg komunist e t’i provonte këto gjëra. Në burg duhej të jepte llogari para operativit e komandës, të pastronte mirë banjon dhe sendet e veta. Pas burgut do ishte mirë të bënte një internim në Shtyllas ku të punonte në kooperativë, të shkulte panxhar apo të mbillte qepë e të banonte në ndonjë barakë të bërë me kallamishte ose teneqe fuçish. Pasi të ndodhnin këto gjëra, vërtet Nexhmija do ishte “viktimë e luftës së klasave” dhe ndoshta nuk do ishte komuniste.

Nexhmija, krim i gjallë i komunizmit

Nexhmije Hoxha vetë është një krim i gjallë i komunizmit. Është gjysma e kokës që i ka shkaktuar këto krime. Ajo vazhdon të shkruajë libra në mënyrë që të vazhdojë të bëjë krime, tashmë të karakterit propagandistik për mbrojtjen dhe përhapjen e të keqes. Kur Këshilli i Europës kërkon dënimin e krimeve të komunizmit, Nemxhijes i duket se nuk ka ndonjë problem. Problem i madh për të janë ato kanale të shtrembëta apo ndonjë kombinat e fabrikë idiote nga ato të socializmit ku harxhoheshin 5 dhe fitoheshin 1.
Së paku Hoxha pranoi se Mehmet Shehu ishte vrarë dhe nuk ishte “vetëvrarë”.

Sulmet e Nexhmijes, lartësim për njerëzit

Gjatë lëshimit të helmit të saj, Nexhmija sulmoi jo pa qëllim 3 njerëz. Sali Berishën, Ismail Kadarenë dhe Fahri Balliun. Me fyerjet e saj i ka lartësuar të tre sepse mos ardhtë dita kurrë të të lavdërojë Nexhmije Hoxha. I pari është lideri historik i përmbysjes së komunizmit dhe kryeministri i ndërtimit të Shqipërisë. I dyti është shkrimtari më i njohur shqiptar sot në botë. I treti është shkrimtari dhe botuesi që me librat e tij ka zbërthyer më mirë nga të gjithë ndër të tjera edhe mizorinë e regjimit komunist e të vetë Nexhmije Hoxhës.










Letra e Nexhmije Xhuglinit dërguar Dushan Mugoshës:

7 maj 1944

I dashur shoku Dushan

Me keqardhje të madhe mora vesh largimin tënd nga Shqipnija. Veçanërisht me erdhi keq që nuk mundëm të takohemi para se t’ikje. Megjithë se kemi ndenjë pak kohë bashkë, e ndjej mungesën tënde në mes tonë, ashti si edhe shokët tonë më të afërt.
Sigurisht do të kujtojsh jo vetëm kohën që jetove dhe bashkëpunove gjatë këtyre dy vjetëve e ma, por sigurisht do të marr malli dhe për malet dhe fushat e Shqipëris që i lave me djersë dhe që u pive dhallën apo jo?
Jo vetëm ne, por i gjithë populli shqiptar, do të të ketë një mik të dashur të tij e sigurisht kur të sjellë rasti të kthehesh ndonjëherë, në vendin tonë do të shohësh se me punë, do të shpërblejë atë që. Sigurojmë me bindje të plotë se do të shtojmë, gjithnjë hovin punës, që të formojmë e naltësojmë partinë tonë dhe t’i sigurojmë edhe popullit tonë pushtetin e tij.
Vetëm kështu do të shpërbljemë dhe ndihmën tuaj të vlefshme.
Dushan, thuaji shokëve të Jugosllavisë se shokët shqiptarë ndjekin me besim hapin e tyre dhe kërkojnë çmos që të ndjekin edhe shembullin e tyre heroik. Thuaj që gjithë populli shqiptar ndjen për popujt e Jugosllavisë dhe për luftën e tyre, një dashuri të madhe. Të gjithëve të fala shoqnore. Mos na harro. Po të mundesh na kujto me ndonjë copë letër. Udhë e mbarë dhe u pjekshim për së shpejti në botën e lirë.
Të fala shoqnore Nexhmija
(Vladimir Dedijer “Il sangue traditto”, 1949, faqe 208 – 209).

Letra nuk ka vend dërgimi


===============intervista e 29 shtatorit 2008


"50 vitet e mia me Enver Hoxhën"

Intervistë ekskluzive e Nexhmije Hoxhës dhënë gazetares Rudina Xhunga, në emisionin "Shqip", në "Top Channel"

Në një rrëfim ekskluziv dhe historik, 87-vjeçarja Nexhmije Hoxha, flet për historinë e saj gjysmëshekullore me Enver Hoxhën, jo vetëm si ish-Zonja e Parë e vendit, por edhe si dëshmitare e parë e sistemit diktatorial në Shqipëri. Më poshtë vijon intervista e zonjës Hoxha dhënë gazetares Rudina Xhunga, në emisionin "Shqip", në "Top Channel".

Ndodhem përballë gruas që i ndenji pranë, për 50 vjet, Enver Hoxhës. Apo, siç i referohen tashmë, diktatori Hoxha. Ju bën përshtypje kjo fjalë?

Le të thonë ç‘të duan, mua nuk më bën më përshtypje.

Një gjë është e sigurt, që 50 vjet kanë qenë diktaturë proletariati...

Çështje formulimi sistemesh, një sistem me ndryshime nga sistemi aktual, por kjo nuk do të thotë gjë. Enver Hoxha nuk ka qenë diktator, as me mua, as me fëmijët e as me shoqërinë, me sa e njoh unë. Por, mund të them se ka qenë personaliteti i tij i fortë, gjatë 50 viteve në pushtet, që i kishte vlerë fjala, që bëri ato që bëri. Nuk dua të bëj biografinë e tij nga fillimi, por dua të theksoj që Enveri lindi në tetor të 1908 në Gjirokastër, pikërisht në prag të rënies së Perandorisë. Lindi në një familje atdhetare, ku xhaxhai i tij ishte anëtar i delegacionit gjirokastrit në shpalljen e Pavarësisë në Vlorë dhe gjyshi i Enverit, Beqir Hoxha, ishte anëtar i Lidhjes së Prizrenit dhe për këtë është dekoruar.

Origjina e tij është Gjirokastra, apo jo?

Origjina e tij është nga Gjirokastra, por ata kishin ardhur para 2-3 shekujsh më parë nga një fshat i Dropullit. Në shekullin e XIV, siç thuhet që kanë qenë me origjinë katolike, Enveri më thoshte që mbiemrin e ka pasur Kola, se kanë qenë në një fshat afër Dropullit, ku kishin pak dynym tokë, jo pronarë të mëdhenj. Megjithatë, të dy vëllezërit, babai dhe sidomos xhaxhai i Enverit, kanë qenë shumë të mësuar; dinin turqisht, arabisht, persisht. Kanë marrë titullin ‘mulla‘, që në një farë pikëpamje ishin si gjykatës, si njerëz që vendosnin, por jo klerikë.

Besonte Enver Hoxha? Pra, në jetën familjare, shfaqte shenja se besonte?

Jo, pa dyshim që nuk besonte. Por, doja të thosha që Gjirokastra, familja, mësuesit, që kanë qenë të ndritur, bënë edukimin e parë atdhetar të Enverit, që ishte një nga karakteristikat kryesore të tija. Ana tjetër ishte Korça me lëvizjet e saj punëtore, me shkollën franceze në lice, vetë Franca më pas me revolucionet, por për tre vitet që ai ndenji atje, mori edukatën përparimtare, revolucionare, evropiane, sepse ishte pikërisht koha e frontit popullor kundër fashizmit që po lindte në Spanjë dhe dukej që hija e saj po shtrihej edhe në Evropë. Këto kanë qenë dy tiparet karakteristike të Enverit.

Një ndalesë, për fotot. Fotot e asaj kohe, foto që vijnë nga ato kohëra, në fakt, sipas arkivit të shtetit, janë të retushuara, domethënë, mungojnë njerëz ose më saktë hiqeshin njerëz...

Eshtë e vërtetë që retushimi është përdorur dhe ka qenë, për mendimin tim, një budallallëk që vjen nga një pikëpamje injorante në këtë drejtim. E para, nuk është bërë me urdhër. Unë kam qenë pikërisht në atë aparat që merrej me propagandën në atë kohë pas Çlirimit, por shumë organizata dhe shoqata e bënin këtë. Kjo duke i parë gjërat në një kuptim të ngushtë. Por nuk e mohoj që ka pasur retushim.

Doja të dija se si erdhi Enver Hoxha, befas, në krye të Partisë dhe të themelimit të saj?

Kur erdhi puna e themelimit të Partisë, Enver Hoxha nuk ishte një kushdo.

Por nuk ishte as më i rëndësishmi...

Në një farë pikëpamje, ai ishte. Kur erdhi në ‘Flora‘, ai nuk ishte një anëtar i thjeshtë. Përkundrazi, me zhvillimin që kishte ai nuk binte më poshtë se, për shembull, Qemal Stafa, sepse me Vasil Shanton, Kristo Themelkon dhe me asnjë tjetër, ai nuk mund të krahasohej përveç Qemalit. Por edhe Qemali, pavarësisht se unë Qemalin kam pasur shok në grup, e kam pasur edukator, ishte dhjetë vjet më i vogël se Enveri. Enveri kishte bërë një lice francez të plotë, kishte qenë në France tre vjet, kishte përvojë të gjerë. Nga pikëpamja politike e kulturore, kishte edhe ai përvojën e tij. Është absurde ajo që thuhet që Koço Tashko e mori Enverin nga rruga dhe e futi në grupet. Në themelimin e Partisë, nuk është artificial roli që u dha brenda zhvillimit të atyre ditëve të themelimit të Partisë. E para, Grupi i Korçës, kishte një vend të privilegjuar, sepse kishte bërë një punë më pozitive, por nuk ishte Koço Tashko që mund të vihej në krye, sepse ai ishte kryesori që kishte përçarë lëvizjen deri në atë kohë. Prandaj, edhe brenda mbledhjes, ai u mënjanua, iu dha një vend nderi për katër anëtarët që kishte çdo grup. Kështu, kur erdhi puna që të formulohej vendimi për themelimin e Partisë, u ngarkua Enveri nga Grupi i Korçës, se të tjerët, që nuk njihen përveç Pilo Peristerit, nuk kishin formuluar në jetën e tyre as dy gisht artikull, ose nuk kishin bërë asnjëherë thirrje. Kështu që Enveri formuloi vendimin që e lexoi. Ishte Enveri që u ngarkua me këtë gjë dhe ishte ai që lexoi formulën e pagëzimit të themelimit të Partisë, por në të pesëmbëdhjetë vetat që ishin aty, të gjithë ishin njësoj. Enveri asnjëherë nuk ka pretenduar gjatë kësaj mbledhjeje për të qenë themelues, sepse në atë kohë nuk zgjodhi as kryetar, që të mos fillonin xhelozitë brenda grupit. U tha që kjo gjë do të shikohej gjatë punimeve të mëvonshme.

Pra, mbledhja e themelimit del pa kryetar?!

Po, pa kryetar dhe po ta marrësh si themelues, janë konsideruar të 200 anëtarët. Kjo është lista e parë që dërgoi çdo grup. Në këtë listë, filluan të krijohen organizatat e Partisë, që quheshin celulat, që ishin të bashkuara dhe që u krijuan brenda javës, kur mbledhja mbaroi më 15 nëntor. E mbaj mend këtë, sepse më 23 nëntor ishte Mbledhja Themeluese e Rinisë, ku mora pjesë edhe unë. Dhe shkova në këtë mbledhje, duke kaluar më parë në mbledhjen e organizatës, ku dija gjithçka që ishte diskutuar në mbledhjen themeluese të Partisë. Po kështu, në mbledhjen e shoqeve, ishte grupi jonë, Grupi i të Rriturve. Nga Grupi i Korçës nuk kishte, sepse nuk kishte njeri në Tiranë. Në organizatën tjetër, që është shkruar në shtyp këto kohë, ishte organizata e profesorit të nderuar Kristo Frashëri. Ai ka shkruar këtë që unë po them dhe, në javën e parë, u dërgua Enveri në organizatën e Kristos. Pse u dërgua Enveri? Sepse organizata e Kristo Frashërit ishte edhe ajo një organizatë e ngritur nga pikëpamja kulturore dhe shumica ishin nga Grupi i të Rinjve. Ai ka dhënë opinionet e tij në media për këtë fakt dhe për këtë i jam shumë mirënjohëse profesorit të nderuar. Pavarësisht rezervave që ka shprehur, mund të them se është e drejta e tij. Sepse, në fakt, koha tregoi që ai kishte të drejtë dhe jo ne.

Ndalojmë pak te roli i Enver Hoxhës gjatë periudhës së luftës, që është vënë në dyshim, dhe se si erdhi ngritja e tij, si bëhet ai drejtuesi i gjithçkaje, befas. Kush e mbështeti?

Në mbledhje nuk u caktua asnjë kryetar, por thjesht u bënë ndarjet e detyrave. Qemal Stafa, për shembull, u ngarkua me rininë. Të tjerët u caktuan të shkojnë nëpër rrethet përkatëse për të organizuar rininë. Është e vërtetë ajo që thuhet se Enveri u caktua të qëndrojë në Tiranë dhe të merrej me financat. Ai u caktua në Tiranë në sajë të formimit të tij, pasi Tirana ishte kryeqyteti, dhe duhej të punonte me rrethet intelektuale, të krijoheshin grupet e frontit nacionalçlirimtar, të ngriheshin organizatat që ishin më të përgatiturat. Për shembull, te ne erdhi Tuk Jakova, por ne, megjithëse ishim të shkollës së mesme, ai stonoi dhe ndiheshim të pakënaqur. Dhe ai e ndjeu veten keq në mesin tonë. Kështu që, Enveri u caktua këtu. Shpejt u bë sekretar politik i Tiranës. Meqë ishte në qendër, atij i grumbulloheshin të gjithë shokët që ishin nëpër rrethe për të krijuar organizatat. Ata mblidheshin në një shtëpi dhe ishte Enveri që i studionte dhe i shikonte të gjitha raportet, vinte në dijeni të gjithë shokët e tjerë të Komitetit Qendror. Njëkohësisht, mbante lidhje edhe me Kosovën. E bënte si detyrë partie. Jo se e mori si iniciativë personale, por dërgoheshin edhe materialet që krijonte partia, edhe traktet kundër okupatorëve. Dhe këto ia dërgonte drejtpërdrejt Komitetit për Partinë e Kozmetit, kështu quhej atëherë. Unë kam edhe një letër më të vonshme. Ka edhe të tjera, por këtu jam prezente edhe unë e filloj të bëhem dëshmitare. Enveri i shkruante Elhami Nimanit, që ishte pjesëtar i mbledhjes themeluese, i cili drejtonte Komitetin e Kozmetit, sepse pas mbledhjes themeluese, Tuk Jakova shkoi në Shkodër, Kristo Themelko në Gjirokastër e kështu me radhë. Ndërsa Nimani shkoi në Kosovë. Enveri i dërgoi letër atij. Nuk e di ç‘kishte shkruar, por njëkohësisht më ngarkoi t‘i jap atij një shumë, rreth 5000 flori letre dhe veç kësaj, edhe një shumë të vogël, rreth 250 napolona, një pjesë për nënën e Miladinit dhe një pjesë për gruan dhe fëmijët e Dushanit. U dërgua Zeqi Agolli te Xhevdet Doda. Kjo tregon se ata mbanin korrespondencë.

Dua të ndaloj pak te jugosllavët, pasi ju përmendni pagesat që i bëheshin Miladin Popoviçit dhe Dushan Mugoshës. Në fakt, roli i tyre është i dukshëm. Por a e zgjodhën ata Hoxhën, a ndikuan ata në karrierën e mëtejme të tij?

E përjashtoj lidhjen e Enverit me Dushanin, pasi ai ka qenë fatkeqësia e Partisë Komuniste dhe fatkeqësi e Shqipërisë deri vonë, pra derisa vdiq. Ka qenë njeri jashtëzakonisht i lig, i ulët, njeri i UDB-së, i fëlliqur, përdori shumë nga kuadrot, që atëherë bëri punë minuese. Ndërsa Miladini ishte ndryshe. Ai ishte i edukuar, me kulturë, patriot, jo si serbët e tjerë që ishin kundër shqiptarëve. Dua të sqaroj diçka për faktin që thuhet se ishte Miladini ai që e ngriti Enverin. Miladini ishte njeri që nuk dinte gjuhë të huaja, veç sllavishtes, sepse ishte malazez. Nuk kishte qenë kurrë jashtë Jugosllavisë në jetën e tij. Nuk mund të drejtonte ai asgjë në Shqipëri, sepse nuk njihte asgjë nga jeta e Shqipërisë, të njerëzve, të grupeve nacionaliste. Ndodhi e kundërta; ishte ai që u ngrit nga Enveri, ai ishte një instruktor i mirë partie. Ai ndihmoi në mënyrën si organizohej organizata, konferenca e partisë, si bëhen zgjedhjet etj.

Kush e vrau Miladin Popoviçin?

Eshtë e qartë që si vrasje është organizuar nga vetë UDB-ja dhe pikërisht kjo tregon se ai ishte dashamirës ndaj Shqipërisë, ndaj Kosovës, gjë që nuk e tregoi vetëm atëherë. E tregoi që kur ishte këtu. Që kur u hoq me kohë, sollën dy të tjerë, derisa erdhi Velimir Stojniçi që organizoi Beratin. U tërhoq për gabime dhe se ai pranoi deri vetëvendosjen e Kosovës, ndaj ata nuk ia falën Miladinit. Ata vunë më pas një shqiptar që e vrau, një i Ballit, thoshin.

Pra, ju nuk pranoni në asnjë mënyrë që jugosllavët patën rol për ta ngritur Enver Hoxhën nga sekretar politik i Tiranës në sekretar të përgjithshëm?
Në këtë kohë, as Tito nuk kishte influencë në Tiranë. Vetë jeta, lufta ishte shumë e vështirë, mezi komunikohej. Shkonin tre muaj a më tepër për një postë që të shkonte nga Tirana në Beograd. Pastaj, po ta marrësh historikisht, ata deri në Berat, nuk organizuan që ta rrëzonin Enver Hoxhën, sepse nuk e rrëzonin dot, sepse dy ditë para se të vinte në Tiranë për çlirimin, ai u bë Kryeministër. Ajo u bë për të frikësuar Enver Hoxhën, për ta kritikuar që ai të ulte kokën para tyre, sepse do të fillonte një fazë e re me të gjitha peripecitë që ndodhën më pas në periudhën 1944-1948. Në këtë periudhë, Enveri është kritikuar pse bëri një përulje të tillë ndaj Jugosllavisë, por harrojnë se në atë periudhë, vetë mbledhja e Jaltës kishte përcaktuar fatin tonë. Shqipëria nuk u përmend fare në mbledhjen që bënë aleatët e mëdhenj, që t‘ia linin nën sqetull Jugosllavisë. Pastaj vetë Jugosllavia, historikisht, dihet që ka bashkëpunuar me Greqinë që ta ndajnë Shqipërinë gjysmë për gjysmë. Këtë radhë e donin të tërën. Dhe në Konferencën e Parisit, Moshe Pijade, luftoi me këmbëngulje kundër Kaldarisit, lidhur me pretendimet që kishin ata për të marrë tokat e Jugut, meqë e konsideronin Shqipërinë në luftë si aleate e fashizmit italian.

Pra, raporti i tij me Jugosllavinë nuk ishte një raport servil por pragmatist!

Pragmatist dhe imponues, madje. Por, fatkeqësia më e madhe ishte se ata kishin punuar dhe kishin bërë me vete sekretarin organizativ të Partisë, Koçi Xoxe, që ishte edhe ministër i Mbrojtjes. Ishte emri i tij që lakohej edhe në zyrat e Stalinit nga Kardeli dhe nga Gjellasi, dy intelektualët, dy të dërguarit kryesorë të Titos. Kur pyetej se kush është në udhëheqjen shqiptare, gjëra që janë të shkruara (madje edhe ambasadori Shaqir Vukaj ka botuar një libër shumë interesant) thuhej se Stalini ishte i interesuar për ne. Këto janë dokumente që dalin nga arkiva e Beogradit dhe ajo e Moskës. Aty dalin të gjitha bisedimet që ka bërë Stalini me Kardelin, me Gjellasin, për interesimin që ka filluar për Shqipërinë. Por këto, megjithëse dy intelektualë, është për t‘u çuditur, rekomandonin Koçi Xoxen, sepse gjatë periudhës që udhëtonin në Maqedoni e Korçë, e bënë Koçin për vete. Koçi vuante nga kompleksi i injorancës, pamjes së tij si tip i shkurtër dhe i shëmtuar.

Kur kalojnë vitet, mund të bëhet një pyetje e tillë: Enver Hoxha dhe Koçi Xoxe kishin pikëpamje të ndryshme, atëherë pse idetë e Enverit ishin të mira dhe ato të Koçi Xoxes jo?

E kam dëgjuar këtë në çdo rast, në çdo qëndrim që ka mbajtur Enveri, madje në ato më të bukurat nga pikëpamja kombëtare, historike, qoftë për Traktatin e Varshavës, qoftë në Mbledhjen e Moskës para 81 partive. D.m.th., të vendosësh e të demaskosh më ngjan e kotë. Por, nëse do mendonte vetëm për personin e tij, Enveri fare lehtë më mirë ndiqte rrugën e Titos dhe të dilte shëtitje, si Tito nëpër botë, bashkë me mua, madje. Pse duhej ta bënte për pushtetin e tij, çfarë tregoi me pushtetin deri në fund? Ja ku jemi sot këtu. Gjithë jeta e tij ka qenë për të mirën e vendit, vetëm se ashtu e gjykonte të mirën.

Po armiqtë, ishin armiq të Hoxhës apo të Shqipërisë?

Po si nuk kishim armiq. Që në 1953, kanë dashur të eksperimentojnë në Shqipëri si të rrëzohet pushteti i Enver Hoxhës, në kuptimin jo pse ishte Enver Hoxha, por ata donin Shqipërinë si një pikë strategjike. Ata vetë e kanë shkruar nëpër dokumentet e tyre që donin të eksperimentonin se si do reagonte Bashkimi Sovjetik. Sepse nëse nuk janë bërë disa gjëra, është sepse ishin ndarë zonat e influencës dhe ju e dini që u përpoq populli i Çekosllovakisë që të bënte Pranverën e Pragës, por më në fund u futën tanket dhe Brezhnjevi, i cili deklaroi sovranitetin e kufizuar. Prandaj ishin disa momente që na bënin të mendonim se Perëndimi nuk e luajti gishtin për Çekosllovakinë dhe prandaj atëherë dolëm nga Traktati i Varshavës, pasi u trembëm se mos këtë herë Bashkimi Sovjetik do vazhdonte në Shqipëri. Gjej rastin të them për kthesën që bëri Enveri në politikën e tij. Ju e dini sa ka folur ai kundër Titos, revizionizmit, titizmit etj. Por kur erdhi puna që interesi i Shqipërisë donte bashkëpunimin me Jugosllavinë, pasi i kërcënohej një rrezik i ri Shqipërisë nga Sovraniteti i Kufizuar, pra Traktati i Varshavës, Enveri doli nga ky Traktat, gjë shumë e guximshme nga ana e tij. Sot thonë pse s‘u bashkuam me Perëndimin në një kohë që Perëndimi nuk na ofroi asgjë. Dhe na kritikuan pse pas prishjes me Bashkimin Sovjetik u bashkuam me Kinën dhe jo me Perëndimin. Por a mund ta industrializonte apo armatoste Perëndimi Shqipërinë, ashtu siç bëri Kina? Flas në kushtet që ishte Shqipëria në ato kohë, pasi përndryshe i binte të ndryshohej komplet sistemi. Prandaj nuk është tërheqja ideologjike që e bëri Enver Hoxhën të lidhet me Kinën. Ishin interesat e Shqipërisë që e bënë atë të lidhej me Kinën. Plus, Perëndimin e gjykoi siç ata bënë me Çekosllovakinë.

Nuk pati asnjë ofertë nga Perëndimi apo ju i injoronit?

Pati një lloj indiference. Prano kushtet tona, këtë na thoshin. Por që nuk u diskutua as për kushtet, sepse nuk donin ta prishnin as me Bashkimin Sovjetik. Ishte një kohë që nuk ishte e lehtë të menaxhoje. Për shembull, vetë Bashkimi Sovjetik ishte bërë një rrezik për ne, duke na sugjeruar të ndryshonim politikën, por nuk ishte kjo gjëja kryesore sesa fakti që ata donin ta përdornin Shqipërinë për interesat e veta për Mesdheun. Dhe këtu Enveri mbajti një qëndrim mjaft kurajoz. Këto janë disa momente që një udhëheqës duhet të dijë kur merr një vendim. Dhe Enveri dinte.

E ndjeni, tani, se Enver Hoxha është gjykuar, ashtu siç gjykuat ju një pjesë të njerëzve gjatë kohës kur drejtonit?

Jam dakord me persona që debatojnë, persona që kanë qenë edhe në emisionin tuaj, të cilët, më pëlqen, ose jo mua, diskutojnë seriozisht për këtë çështje. Por kur arrihet në absurditete të tilla që, nga njëra anë ngrihet një regjent si Lef Nosi apo Rexhep Mitrovica etj... Kam qenë këtu më 4 shkurt, kur ata drejtonin terrorin e 4 shkurtit në bashkëpunim me gjermanët. Prandaj nuk është e drejtë që të ngrihen persona të tillë e Enver Hoxhës të mos i jepet as statusi i veteranit. Kjo gjë nuk është demokratike në një shtet demokratik.

Nëse do ju kërkoja tri fakte pozitive dhe negative të sistemit që drejtoi Enver Hoxha, cilat do përmendnit?

Dua të theksoj rolin e Enverit në lidhje me sukseset, sepse sot vetëm gabimet kujtohen. Le të vëmë në dukje edhe atë që meriton. Ai ekonominë e përditshme nuk e ndiqte, por strategjitë për gjërat më kryesore dhe planet kanë qenë 5-vjeçare, por edhe më tepër për gjëra si bujqësia, nafta, elektriciteti. Në bujqësi ishim në luftë edhe me Hrushovin, nëse kishim më shumë të ardhura nga buka apo nga agrumet. Ndërsa Enveri, bukën e vinte krahas me fishekun. Buka është pavarësia, thoshte ai. Ai nuk ishte natyrë që kishte dëshirë ta lajmëroje për shumë gjëra që në mëngjes. Thoshte: ditën do e filloj me letrat e popullit, por për naftën, edhe nga gjumi ta ngrije, nuk thoshte gjë. Tërë jetën ishte i bindur që Shqipëria ka naftë dhe jo vetëm se ç‘kanë bërë italianët, francezët, anglezët, por edhe sovjetikët që erdhën qëllimisht për këtë gjë më specialistë. Sovjetikët thoshin që këta po na sabotojnë ne, sepse i dinë ku janë burimet e naftës dhe i mbyllin. Dhe tani, ç‘po bëhet me marrëveshjen me Teksasin, me Bush, në këto kohë ku kriza e naftës është e madhe? Dhe ata dhanë 13-fish për të siguruar një burim nafte në Shqipëri. Ai nuk e kishte zakon të merrte dokumente në shtëpi, por planet e energjetikës, për hidrocentralet, i merrte me vete. Ai shikonte edhe aspektin politik të gjërave: ‘Si do i përmbysim gjithë këto toka që janë të popullsisë‘. Pra, shikonte edhe aspektin social. Lidhur me sukseset, mjafton të shohim përfundimin në periudhën tonë. Popullsia u rrit tre herë; mesatarja e moshës së njeriut shkoi në 70 vjeç, ndërkohë që ishte te të 50-at dhe mesatarja e rinisë sonë shkoi në 26 vjeç. Kjo tregon mirëqenie, megjithëse modeste, pasi unë e pohoj gjithmonë që ka qenë modeste. Nuk dua të lë mënjanë te sukseset e tij çfarë u arrit te kultura, në arte, në arsim. Nëse sot, në këtë sistem, pas 20 vitesh lavdërohemi edhe në botë me mjeshtërit tanë që po dallohen në fusha të ndryshme, kjo është në sajë të arsimit që ata kanë marrë gjatë kësaj periudhe. Për herë të parë u bënë të gjitha gjërat, që nga baleti deri tek universiteti, akademia, hekurudha etj. Këtu, rol të veçantë, pasi nuk dua të rikthehem pas te roli i Enverit dhe i Koçi Xoxes, por Xoxe ka qenë një fatkeqësi për inteligjencën, madje edhe për vetë Enverin.

Pse i riktheheni shpesh Koçi Xoxes?

Nga kufizimi i tij intelektual dhe nga mendimi, arriti sa mohonte Skënderbeun, Naim Frashërin etj. Thoshte: Ç‘na duhen ne të merremi me princërit, me mbretërit, Naim Frashëri ka qenë bektashi, fetar. D.m.th., tregonte se ishte fare injorant në këtë drejtim, nga pikëpamja e kulturës, ndërsa me njerëz konkretë, natyrisht që ishte ai që i persekutoi. Sot, ne këto gjëra mund t‘i themi më hapur. Gjithë mbështetjen e tij e jepte duke pasur në krah jugosllavët dhe bëri që Nako Spiro të vriste veten. Sa për Enverin, ai e provokoi në dy-tre raste, raste flagrante që ne nuk i kemi përmendur, e ka akuzuar Enverin që disa i mbronte e disa jo. Për shembull, Enveri e kishte shumë mik Surja Selfon nga familja Selfo gjirokastrite. Dy vëllezërit e mëdhenj ishin ballistë, madje eksponentë, ndërsa ky ishte tregtar dhe ishte antifashist. Ndërsa vëllai i vogël doli partizan. Këta ishin edhe në fis, pasi nga familja Selfo ishte gruaja e xhaxhait të Enverit. Surja Selfo mbajti familjen e Enverit gjatë gjithë luftës me qira, pasi prindërit e Enverit nuk kishin asnjë të ardhur, i solli ata në Gjirokastër dhe i mbajti aty. Pas çlirimit, na del një ditë që Surja Selfo ishte arrestuar dhe se do të dilte në gjyq. Enveri mbeti shumë i habitur se si kishte mundësi një gjë e tillë. U interesua se ç‘kishte bëri dhe iu tha se ishte përzier me deputetët, që ishin grupe të asaj kohe. Eshtë e vetmja herë që tha ‘ma sillni këtu mua dosjen‘. ‘Mos e keni torturuar?‘, u tha, se ndoshta kishte parë ndonjë gjë në dosje. I thanë që jo. Enveri nuk mund të thoshte që jo, ky është i pafajshëm, vetëm se ishte shoku i tij.

Pse?

Nuk mund ta thoshte, sepse duhej të zbatoheshin ligjet. Si mund të ndërhynte ai në këto gjëra?! Dhe Koçi Xoxe atë kërkonte, që Enveri të thoshte jo dhe të dilte fjala që Enveri mbrojti tregtarin, pasi ai quhej armik i popullit, dhe i binte që Enveri të mbronte armikun e popullit. Tjetri ishte një doktor, që e quanin Enver Zazani. Ai ishte i martuar me një franceze dhe ishte shok shumë i ngushtë i Enverit, që ishin njohur në Francë. Njeri jashtëzakonisht i mirë. Por edhe ai iku.

Dhe Enveri nuk ndërhyri përsëri?

Jo, nuk ndërhyri. Ndërsa e treta, që ishte më e rënda, ishte rasti i Bahri Omarit, që ishte kunati i Enverit, burri i motrës së tij të madhe, motrës që ai donte më shumë. Natyrisht që kishte një bazë që u arrestua, por nëse Koçi Xoxe nuk do ta bënte për provokim, mund të gjendej anë lehtësuese për të, se Omari ishte një person që kishte qenë me Fan Nolin, kishte qenë në Amerikë me ‘Vatrën‘, 15 vjet në emigracion kundër Zogut, erdhi bashkë me pushtetin si anëtar i Këshillit të Lartë, si Omer Nishani. Në atë kohë, Enveri më shkruan në një letër që i vinte keq për Farien me djemtë, por që kishte punuar me të për dy vjet që t‘ia mbushte mendjen dhe të ndërronte rrugë, sepse mund ta bënte si Omer Nishani, por ai nuk dëgjoi. Kur ndodhi arrestimi i tij, Enveri, si Kryeministër, nuk mund të ndërhynte, sepse fundja ai ishte i akuzuar me të tjerë. Koçi Xoxe e Bedri Spahiu kishin mundësi, por i qëndruan provokimit të tyre për Enverin.

Po, por nuk mund të thuhet që përgjegjës për sukseset është Enver Hoxha, ndërsa për gabimet është dikush tjetër apo jo?

As që e kam thënë unë atë, nuk e them. E di që përgjegjësia, në fund të fundit, bie edhe mbi të. Por, përderisa bie mbi të përgjegjësia e të këqijave, sepse ato numërohen sot, atëherë pse nuk i njihen edhe të mirat?

Po te të këqijat, cilat do pranonit ju?

Të punosh 50 vjet dhe të thuash që s‘kam bërë gabime, nuk është e drejtë. Vetëm nga ana tjetër, reagimi i parë emocional, i imi apo i shokëve të mi, është se kemi qenë kategorike e se nuk kemi bërë gabime. Sepse është e vështirë që njeriu të pranojë gabime që janë bërë, por jo me keqdashje, të cilat janë bërë me mendim të mirë, por që ndoshta janë bërë nga padija, ose sepse ishte një rrugë e re që hapej, ose sepse kemi imituar vende që kishin kohë nën atë sistem, pasi nuk ishte pak, por rreth një e gjashta e botës që po eksperimentonte me atë sistem, me ato parime. Prandaj gabime janë bërë, s‘ka diskutim. Por, unë dua të them se këto gabime nuk shihen në kuptimin e thellë të fjalës, nuk bëhet analizë e thellë, sepse merren vetëm aspekte banale të tyre. Në procesin e punës sonë, në ekonomi e politikë, në marrëdhënien tonë shtet-qytetar, ka pasur probleme dhe të thella. Këtu është edhe çështja, që më është kërkuar shumë, pse nuk kërkoj falje. Për faljen kam edhe unë mendimin tim. Falja mund të kërkohet për marrëdhënien që ka një person me një shok, apo me një tjetër, të cilit e ndjen që i ka bërë diçka. Por të kërkosh falje për faje që janë bërë nga një kolektiv, nga një sistem, kjo nuk bëhet. Ti, si një sistem tjetër, s‘mund të më kërkosh mua që të kërkoj falje, aq më tepër kur më akuzon për faje, për një sistem tjetër. Unë jam i një sistemi tjetër. Këto dy sisteme kanë qenë në garë, në luftë, sepse njëra ka për bazë të drejtën e shumicës, ndërsa tjetri mbështetet në të drejtat e njeriut dhe në fitimin. Falja këtu nuk ka vend, këtu ka vend vetëm pagimi dhe ne kemi paguar.

Një tjetër akuzë që vjen për Hoxhën është marrëdhënia që ai krijoi me fenë, pra prishja e xhamive, kishave, kthimin në ateist të një populli, që mbase nuk ishte ateist.

Si fillim, populli shqiptar nuk ka qenë besimtar i thekur se fundja në fillim ishte katolik në një masë, më pas u kthye në mysliman dhe natyrisht ai nuk e mori me shumë zemër këtë gjë, dhe bashkimi i tre feve që është i njohur dhe me të cilën ne me të drejtë lavdërohemi. Enveri nuk ishte iniciator për çështjen e fesë edhe pse as vet nuk ka qenë besimtar. Iniciativa për fenë u imitua pak nga Kina, por urdhër dha që të mos prisheshin kishat që kishin vlerë, të mblidheshin të gjitha ikonat me vlerë artistike. Duhet pranuar që klerikët, sidomos ata të fesë myslimane ishin të një niveli shumë të ulët. Në fakt, nuk është se u morën masa të rrepta, sepse njerëzit besonin prapë dhe i bënin ato ritet e tyre nëpër shtëpi. Pastaj ato nga poshtë ishin më katolikë nga Papa dhe ndonjëherë edhe merreshin masa. Formulimi ndoshta është bërë gabim në Kushtetutë, nuk e di me qëllim apo jo, por që u caktua që Shqipëria është një vend ateist. Unë e shpjegoj këtë më shumë, me faktin, mbase hipotetik, se Enveri parashikonte që Shqipërisë nuk i vinte mirë kur e trajtonin si vend mysliman.

Mehmet Shehu vdiq se tradhtoi Enver Hoxhën?

Enver Hoxha bëri përpjekje deri në fund që gabimi që bëri Mehmet Shehu të kalonte me një kritikë, por t‘i jepej edhe një mësim që një ditë të korrigjohej. Ishte mbledhje vetëm në Byronë Politike. Ai vazhdonte të zgjidhej kryeministër. Nëse thonë që jo, nuk e vrau veten, por e vranë, atëherë ata ishin Kadri Hazbiu me shokët e tij, jo në mënyrë të drejtpërdrejtë, por duke i thënë që duhet të vrasësh veten se të ka zbuluar Enveri.

Kjo gjë nuk është e dokumentuar, nuk është e provuar...

E vërteta do të dalë një ditë, por Enveri nuk ka lidhje. Mund të them që vetëvrasja e Mehmetit, e dërrmoi fizikisht Enverin, sepse nuk e priste. Më kanë thënë që, nëse Enveri do kish marrë masa 10 apo 15 më parë, do ishte më mirë, por nuk është kështu se ai nuk ishte kushdo. Nuk është se ishin gabimet e një personi dhe hajde, po e eliminojmë. Atëherë po, do thoshin që e eliminoi me qëllim.

Ekziston ideja se Enver Hoxha nuk ka qenë i vetëdijshëm pas ‘74, ka qenë i sëmurë dhe e gjitha kjo nuk e lejonte të drejtonte. Kush ka drejtuar?

Kjo është absurde. Ai dilte vazhdimisht, sepse sëmundja zgjati 10 vjet. Por gjatë këtyre viteve, ai dilte, kur nuk kishte kriza. Krizat i kishte 2-3 ditë, pastaj çohej e shkonte në punë. Në raste kur kriza zgjaste më shumë, shokët i vinin në zyrën në shtëpi dhe ai jepte udhëzimet. E kam thënë, se kam qenë pranë tij, që lodhesha, se nuk flija, duhej ta ndiqja, pasi nuk donte monitor brenda dhomës. Ai nuk ishte gjithë kohës me krizë, të vetmet gjëra që la ishin udhëtimet.

Ju pyeta se kush drejtonte kur ai ishte sëmurë, sepse ekziston ideja që ishit ju që e kontrollonit pushtetin për vite të tëra...

Kjo kuptohet gabim, sepse edhe kur Enveri ishte mirë, nuk ishte ai që drejtonte pushtetin. Ne kishim një drejtim kolegjial. Për shembull, në Kryeministri për ekonominë e për gjëra të tjera nuk merrej fare Enveri, por Mehmet Shehu me Adil Çarçanin. Natyrisht që pastaj duheshin raportuar në Byro, sipas rregullave, qoftë kur ishte projekt, qoftë kur realizohej një gjë.

Ishit pjesë e vendimeve edhe ju?

Jo, në asnjë mënyrë. Nuk merrja vendime, sepse nuk kisha pse të merrja, madje nuk merrte as ai. Ai linte porosi ose thoshte nëse ishte dakord ose jo për një projekt, por për atë ‘dakord‘ duhej të firmosnin nëntë anëtarët e Byrosë.

D.m.th., ju nuk kishit në dorë të ndryshonit gjëra, gjithmonë në lidhje me pushtetin?

Në asnjë mënyrë. Lidhur me personin tim janë bërë deformime të qëllimshme. Kanë dalë dy libra skandalozë, një më parë e një tani. Por unë i quaj ata njerëz të ligj, me një urrejtje të jashtëzakonshme. Unë isha një grua, diskutoja me Enverin, sepse ai atë donte, që të diskutonim si dy shokë, si dy intelektualë, qoftë për kulturën apo ekonominë.

E ndiqni tani mënyrën si drejtohet shteti, e ndiqni Kryeministrin shqiptar, si ai drejton, por jo në kuptimin politik të fjalës?

Personalisht me të nuk jam njohur asnjëherë, sepse ai në shtëpinë tonë nuk ka ardhur asnjëherë i ftuar në ditëlindjet e Enverit. Por, sidoqoftë, Saliu është futur në shtëpinë tonë nga dera e pasme. Vinte në ditëlindjet e fëmijëve të mi, edhe pse ata qenë jo në një moshë me të. Ai ishte komunist, fanatik, madje dhe bënte çmos atëherë që nëpërmjet zellit të tij të tepruar, të mund vinte në pushtet. Këtë e kam bindje. Këtu dua të tregoj një gjë që është shumë qesharake. Qëlloi që takoi Enverin në klinikë, sepse ai ishte në stafin e klinikës, në rastet kur shokët e Byrosë sëmureshin. Ishte një shok i sëmurë atje, Enveri shkoi ta takonte dhe i dha dorën edhe Sali Berishës. Kolegët më thanë që kur doli, Sali Berisha mbante dorën lart dhe thoshte që nuk e jap se ma ka dhënë dorën Enver Hoxha. Kjo ishte një gjë që bënin pionierët në kohën tonë. Ja ky, Sali Berisha, që sot i pret shpata majtas-djathtas.

Por njerëzit ndryshojnë, ju keni ndryshuar, ai ka ndryshuar...
Ai mund të ketë ndryshuar, por jo dhe aq. Dua të tregoj dhe diçka tjetër, në lidhje me faktin se ai kishte edhe interesa të tjera. Meqë Enveri ishte sëmurë, u krijua grupi i mjekëve që do ta ndiqnin atë më nga afër dhe kolektivisht me konsulta. Mua më thërriti Hysni Kapo dhe më dha emrat e këtyre mjekëve. Aty ishte edhe emri i doktor Ylli Popa, që ishte martuar me një grua rumune, por unë nuk pata asnjë mendim që të mos jetë pse ka grua të huaj. Ndërsa për Sali Berishën dija që punonte në klinikë vetëm se poshtë, në dosjen e tij, kishte një shënim që vjehrra e tij ka qenë e UDB-së. Dhe unë nuk e pranova. Shpesh më pyesin nëse Sali Berisha ka qenë doktor i Enver Hoxhës. Unë po ju them që ai nuk ka qenë doktor i Enverit. Pastaj, me sa duket, ai bëri hakmarrje personale me mua dhe Enverin. Atë e zhvarrosi, mua më futi në burg për 5 vjet.

Veç Kryeministrit, ju besoj i njihni të gjithë politikanët shqiptare, e dini të kaluarën e shumë prej tyre, por nuk dua të ndaloj në emra. Dua t‘ju pyes, e keni menduar ndonjëherë se si do përmbyseshin gjërat për ju?

Ka, përgjithësisht e njoh të kaluarën e të gjithëve. Për sa i përket pyetjes: jo. Kjo që ngjau nuk e kishim biseduar e as nuk na kishte shkuar në mendje. Pastaj idesë se Shqipërisë mund t‘i vijë dita që të kërkojë ndryshime, Enveri ka shkruar gjithë jetën me dhjetëra libra kundër revizionizmit si ndikim negativ, kundër liberalizimit etj. Por që të degjeneronte në këtë mënyrë, ai nuk priste. Të paktën, nuk e arriti as shthurjen e Bashkimit Sovjetik se vdiq më parë. Po ta shikonte atë shthurje, edhe mund t‘i shkonte në mendje një shthurje e afërt për Shqipërinë. Në 1989, si kryetare e Frontit, kam shkuar në Sarandë, se vetëm një herë kisha qenë dhe doja të shkoja prapë. Atje më është bërë një pritje që e kam të fiksuar në memorie, e kam përshkruar në ditarin tim në ato ditë që u ktheva dhe çuditem si më është bërë ajo pritje, sa njerëzit desh u shtypën për t‘u takuar me mua. Kjo ishte gjendja në ‘89 dhe them me vete: si ndodhi në ‘90? Gjithmonë e kam thënë që kjo çështje ka ardhur nga jashtë si presion, por nëse ne nuk do kishim bërë gabimet tona, mos të krijonim probleme brenda, nuk do të ndodhte ajo përmbysje spektakolare, nuk do të shkërmoqej Partia e Punës në atë mënyrë të turpshme, nuk do të shpërthente rinia. Këto gjëra ndodhën ose pse kemi qenë naivë, ose pse kemi qenë të izoluar. Ja që kanë ngjarë dhe ne nuk e prisnim.

Për pak ditë mbushen 100 vjet nga ditëlindja e bashkëshortit tuaj, të njeriut me të cilin ju kaluat rreth 50 vjet të jetës së tij. Çfarë do t‘i thoni?

Të them të drejtën, vazhdoj të jetoj me të, vazhdoj të flas çdo ditë, çdo natë gjithë këto gjëra që unë përjetoj. E pyes, kam librat e tij, me të cilat këshillohem, por ka gjëra për të cilat nuk gjej përgjigje dhe e kam të vështirë se ç‘mund të mendonte Enveri për gjendjen që është krijuar tani. Ajo që do i thosha është: Enver, Partia nuk është më, komunistët kanë rënë pas problemeve të tyre. Nuk ta shpjegoj dot ç‘ka ngjarë….

Pra, ju ka zhgënjyer e gjitha që ndodhi pas. Po Enver Hoxha?

Jo që nuk më ka zhgënjyer. Unë edhe sot e konsideroj veten si gruaja më e lumtur, një grua që kishte një bashkëshort ideal e nuk mund t‘i uroja vetes një tjetër fat. Ka qenë bukur, shumë e bukur me gjithë të mirat e hallet. Prandaj, në këtë 100-vjetor e ndjej si përgjegjësi të bëj çmos të bëhet një kthesë drejt arsyes, drejt vlerësimit objektiv, të rolit dhe vendit të Enverit në historinë e Shqipërisë. Kjo është shpresa ime e madhe.

30/09/2008 - 08:58  http://www.balkanweb.com/gazetav4/index.php?id=44470

 

 Nexhmije Hoxha: Vjehrra e Berishës agjente e UDB-së

 

 

 

 

http://www.sot.com.al/

 

Nexhmije Hoxha: Nuk e pranuam Berishën në grupin e mjekëve të Enverit, se kishte vjehrën agjente UDB Tuesday, 30 September 2008

E veja e diktatorit Enver Hoxha, Nexhmije Hoxha, nw një interviste për emisionin “Shqip” ne TCH ka rrëfyer për jetën e saj përkrah bashkëshortit, qe qeverisi për plot 50 vjet Shqipërinë. Nexhmije Hoxha ka rrëfyer se si është ngjitur Enveri ne strukturat partiake, si dhe per vendimet e tij për ato pak lidhje me shtetet e tjera. Ndër të tjera e veja e Hoxhës sqaroi edhe faktin pse nuk kishin marrë kardiologun Sali Berisha në grupin e mjekëve të Enver Hoxhës. Ajo sqaroi se propozimi për përfshirjen e kardiologut Sali Berisha pranë grupit të mjekëve të Enverit e bëri Hysni Kapo.Në fakt, rrëfen Nexhmije Hoxha, ne kërkuam se kush ishin kandidaturat e tjera dhe Hysni Kapo prezantoi dhe Ylli Popën. Kandidatura e Ylli Popës u pa e arsyeshme sipas familjes Hoxha pavarësisht faktit se kishte bashkëshorten rumune. Ndërkohë që kur dëgjuan propozimin për Sali Berishën, Nexhmija deklaroi se e kontestuan kandidaturën e tij për arsye se ai kishte vjehrrën agjente të UDB, shërbimeve famëkeqe sekrete të asaj kohe. “Saliu në shtëpinë tonë është futur nga dera e pasme. Ai ishte një komunist fanatik. Bënte të pamundurën edhe atëherë që nëpërmjet zellit të tepruar të tentonte të vinte në pushtet”. Kështu është shprehur për kryeministrin Sali Berisha e veja e diktatorit Enver Hoxha, Nexhmije Hoxha, në një intervistë në emisionin “Shqip” në Top Channel. “Kur Enveri vajti njëherë në klinike për të takuar një shokun tonë që ishte sëmure, mjekët më thanë se Saliu mbante dorën lart dhe nuk ja jepte njeriut, duke thëne se kam takuar xhaxhin Enver”, ka rrëfyer ajo. Duke folur më tej për kryeministrin, Hoxha deklaroi se kryeministri Berisha nuk ishte pranuar si doktor personal i Enverit se rezultonte se “e vjehrra e tij ishte agjente e UDB”. “Ai s’ka qenë asnjëherë doktori i Enver Hoxhës”, është shprehur ajo. Për hapjen e dosjeve të bashkëpunëtoreve të ish-sigurimit të shtetit, Hoxha ka deklaruar se është dakord me hapjen e tyre. Ajo është shprehur kundër vetëm me personat që kërkojnë ketë gjë, duke deklaruar se “nuk janë ata që kanë vuajtur nga ai sistem që e kërkojnë”. “Ta kërkojnë te përndjekurit ketë do t’ju jepja të drejtë, por e kërkojnë persona të tjerë. Nuk dua te përmend Ismail Kadaren këtu…”, theksoi Hoxha. Ajo e konsideroi luftën e klasave si një fenomen qe ekziston edhe në kohën e sotme dhe u shpreh kundër dënimit të këtij fenomeni. “Lufta e klasave është një fenomen që ekziston sot dhe do të ekzistojë gjithmonë. Dhe kështu nuk ka se si të dënohet kjo gjë. Edhe sot po bëhet një lufte klasash, por e egër… Sot nuk të vrasin, por të lëne te vdesësh”, thekson Hoxha. Akuzat se Enver Hoxha ka pasur gisht në vrasjen e shokëve të tij, Hoxha i hodhi poshtë duke deklaruar se “shokët e tij e tradhtuan”. Ajo ka akuzuar se janë “fuqitë e jashtme” qe kane punuar gjithmonë kundër sistemit. “I thane edhe Mehmetit… ‘u plake’ i thanë, ‘vepro!’. Por ai u përgjigj se ‘s’kam se c’bëj se ai është gjigandi i Shqipërisë’”, tha Hoxha. Ajo deklaroi se vdekja e Mehmet Shehut e “dërmoi fizikisht Enverin, sepse nuk e priste”. Hoxha ka hedhur poshtë zërat se ka qenë ajo qe ka drejtuar vendin pas vitit ’74, kur Enver Hoxha u semur. “Absurde. Ai ka drejtuar”, tha bashkëshortja e diktatorit. “Edhe kur ishte Enveri mirë, nuk ishte vetëm ai që drejtonte, por ishte drejtim kolegjial. Por fjala e tij ishte ligj”, theksoi Hoxha. Ajo e ka konsideruar veten me fat që ka qenë bashkëshortja e Enver Hoxhës duke e quajtur atë si “bashkëshortin ideal”. “Edhe sot e konsideroj veten si gruaja më e lumtur që kisha një bashkëshort ideal. Ka qenë shumë e bukur”, është shprehur Hoxha. Ndërkohë ppërsa i përket karrierës së Enver Hoxhës, Nexhmije Hoxha tha se: “Në fillim Enveri u caktua për t’u kujdesur për arkën financiare të partisë. Por më pas në Tiranë ai u bë lider politik i degës. Ai mbante kontakte edhe me Kosovën, ndërkohë që jugosllavët nuk patën asnjë rol në ngritjen në pozitë të tij. Raporti i Enverit me Jugosllavinë ishte pragmatist dhe i imponuar”, ka pohuar Nexhmije Hoxha. Ajo ka sqaruar edhe përplasjen e Enverit me Koci Xoxen. “Jugosllavët rekomandonin Koci Xoxen për kryetar, i cili kishte kompleksin e tij të injorancës. Ai thoshte se partinë duhet ta drejtojë një berthamë proletare dhe jo Enveri”, është shprehur Hoxha. Ajo ka rrëfyer edhe për vendimet që mori Enveri për t’u prishur me Bashkimin Sovietik, për refuzimin e vendosjes së marrëdhënieve me Perëndimin dhe afrimin me Kinën. “Ne dolëm nga traktati i Varshavës pasi iu trembem Bashkimit Sovietik. Nuk u bashkuam me Perëndimin pasi nuk e vlerësoi fare ketë veprim. Perëndimi nuk synonte ta industrializonte Shqipërinë ashtu siç beri Kina. Interesat e Shqiperise e bene Enver Hoxhen qe te lidhej me Kinen. Jo per ceshtje ideologjike u prishem me Mosken. Vetë Bashkimi Sovietik u bë kërcënim për ne, pasi donte ta shfrytëzonte Shqipërinë për pozitën gjeografike të saj në Mesdhe. Këto janë momente kur një udhëheqës merr vendime dhe Enveri e kishte këtë aftësi”, ka saktësuar Hoxha. E pyetur mbi planet aktuale për rishikimin e historisë, Nexhmije Hoxha ka theksuar se figura e Enver Hoxhës nuk mund të harrohet. “Kur arrihet në absurditete që nga njëra anë ngrihet një legjendë dhe nga ana tjetër Enver Hoxha të mos jepet në asnjë përvjetor çlirimi dhe të mos i jepet statusi i veteranit, kjo nuk është demokraci”, ka deklaruar Hoxha.

 

 

 

 

http://www.gazeta-shqip.com/ 30/09/2008

"50 vitet e mia me Enver Hoxhën"

Intervistë ekskluzive e Nexhmije Hoxhës dhënë gazetares Rudina Xhunga, në emisionin "Shqip", në "Top Channel"

 

Në një rrëfim ekskluziv dhe historik, 87-vjeçarja Nexhmije Hoxha, flet për historinë e saj gjysmëshekullore me Enver Hoxhën, jo vetëm si ish-Zonja e Parë e vendit, por edhe si dëshmitare e parë e sistemit diktatorial në Shqipëri. Më poshtë vijon intervista e zonjës Hoxha dhënë gazetares Rudina Xhunga, në emisionin "Shqip", në "Top Channel".

Ndodhem përballë gruas që i ndenji pranë, për 50 vjet, Enver Hoxhës. Apo, siç i referohen tashmë, diktatori Hoxha. Ju bën përshtypje kjo fjalë?

Le të thonë ç‘të duan, mua nuk më bën më përshtypje.

Një gjë është e sigurt, që 50 vjet kanë qenë diktaturë proletariati...

Çështje formulimi sistemesh, një sistem me ndryshime nga sistemi aktual, por kjo nuk do të thotë gjë. Enver Hoxha nuk ka qenë diktator, as me mua, as me fëmijët e as me shoqërinë, me sa e njoh unë. Por, mund të them se ka qenë personaliteti i tij i fortë, gjatë 50 viteve në pushtet, që i kishte vlerë fjala, që bëri ato që bëri. Nuk dua të bëj biografinë e tij nga fillimi, por dua të theksoj që Enveri lindi në tetor të 1908 në Gjirokastër, pikërisht në prag të rënies së Perandorisë. Lindi në një familje atdhetare, ku xhaxhai i tij ishte anëtar i delegacionit gjirokastrit në shpalljen e Pavarësisë në Vlorë dhe gjyshi i Enverit, Beqir Hoxha, ishte anëtar i Lidhjes së Prizrenit dhe për këtë është dekoruar.

Origjina e tij është Gjirokastra, apo jo?

Origjina e tij është nga Gjirokastra, por ata kishin ardhur para 2-3 shekujsh më parë nga një fshat i Dropullit. Në shekullin e XIV, siç thuhet që kanë qenë me origjinë katolike, Enveri më thoshte që mbiemrin e ka pasur Kola, se kanë qenë në një fshat afër Dropullit, ku kishin pak dynym tokë, jo pronarë të mëdhenj. Megjithatë, të dy vëllezërit, babai dhe sidomos xhaxhai i Enverit, kanë qenë shumë të mësuar; dinin turqisht, arabisht, persisht. Kanë marrë titullin ‘mulla‘, që në një farë pikëpamje ishin si gjykatës, si njerëz që vendosnin, por jo klerikë.

Besonte Enver Hoxha? Pra, në jetën familjare, shfaqte shenja se besonte?

Jo, pa dyshim që nuk besonte. Por, doja të thosha që Gjirokastra, familja, mësuesit, që kanë qenë të ndritur, bënë edukimin e parë atdhetar të Enverit, që ishte një nga karakteristikat kryesore të tija. Ana tjetër ishte Korça me lëvizjet e saj punëtore, me shkollën franceze në lice, vetë Franca më pas me revolucionet, por për tre vitet që ai ndenji atje, mori edukatën përparimtare, revolucionare, evropiane, sepse ishte pikërisht koha e frontit popullor kundër fashizmit që po lindte në Spanjë dhe dukej që hija e saj po shtrihej edhe në Evropë. Këto kanë qenë dy tiparet karakteristike të Enverit.

Një ndalesë, për fotot. Fotot e asaj kohe, foto që vijnë nga ato kohëra, në fakt, sipas arkivit të shtetit, janë të retushuara, domethënë, mungojnë njerëz ose më saktë hiqeshin njerëz...

Eshtë e vërtetë që retushimi është përdorur dhe ka qenë, për mendimin tim, një budallallëk që vjen nga një pikëpamje injorante në këtë drejtim. E para, nuk është bërë me urdhër. Unë kam qenë pikërisht në atë aparat që merrej me propagandën në atë kohë pas Çlirimit, por shumë organizata dhe shoqata e bënin këtë. Kjo duke i parë gjërat në një kuptim të ngushtë. Por nuk e mohoj që ka pasur retushim.

Doja të dija se si erdhi Enver Hoxha, befas, në krye të Partisë dhe të themelimit të saj?

Kur erdhi puna e themelimit të Partisë, Enver Hoxha nuk ishte një kushdo.

Por nuk ishte as më i rëndësishmi...

Në një farë pikëpamje, ai ishte. Kur erdhi në ‘Flora‘, ai nuk ishte një anëtar i thjeshtë. Përkundrazi, me zhvillimin që kishte ai nuk binte më poshtë se, për shembull, Qemal Stafa, sepse me Vasil Shanton, Kristo Themelkon dhe me asnjë tjetër, ai nuk mund të krahasohej përveç Qemalit. Por edhe Qemali, pavarësisht se unë Qemalin kam pasur shok në grup, e kam pasur edukator, ishte dhjetë vjet më i vogël se Enveri. Enveri kishte bërë një lice francez të plotë, kishte qenë në France tre vjet, kishte përvojë të gjerë. Nga pikëpamja politike e kulturore, kishte edhe ai përvojën e tij. Është absurde ajo që thuhet që Koço Tashko e mori Enverin nga rruga dhe e futi në grupet. Në themelimin e Partisë, nuk është artificial roli që u dha brenda zhvillimit të atyre ditëve të themelimit të Partisë. E para, Grupi i Korçës, kishte një vend të privilegjuar, sepse kishte bërë një punë më pozitive, por nuk ishte Koço Tashko që mund të vihej në krye, sepse ai ishte kryesori që kishte përçarë lëvizjen deri në atë kohë. Prandaj, edhe brenda mbledhjes, ai u mënjanua, iu dha një vend nderi për katër anëtarët që kishte çdo grup. Kështu, kur erdhi puna që të formulohej vendimi për themelimin e Partisë, u ngarkua Enveri nga Grupi i Korçës, se të tjerët, që nuk njihen përveç Pilo Peristerit, nuk kishin formuluar në jetën e tyre as dy gisht artikull, ose nuk kishin bërë asnjëherë thirrje. Kështu që Enveri formuloi vendimin që e lexoi. Ishte Enveri që u ngarkua me këtë gjë dhe ishte ai që lexoi formulën e pagëzimit të themelimit të Partisë, por në të pesëmbëdhjetë vetat që ishin aty, të gjithë ishin njësoj. Enveri asnjëherë nuk ka pretenduar gjatë kësaj mbledhjeje për të qenë themelues, sepse në atë kohë nuk zgjodhi as kryetar, që të mos fillonin xhelozitë brenda grupit. U tha që kjo gjë do të shikohej gjatë punimeve të mëvonshme.

Pra, mbledhja e themelimit del pa kryetar?!

Po, pa kryetar dhe po ta marrësh si themelues, janë konsideruar të 200 anëtarët. Kjo është lista e parë që dërgoi çdo grup. Në këtë listë, filluan të krijohen organizatat e Partisë, që quheshin celulat, që ishin të bashkuara dhe që u krijuan brenda javës, kur mbledhja mbaroi më 15 nëntor. E mbaj mend këtë, sepse më 23 nëntor ishte Mbledhja Themeluese e Rinisë, ku mora pjesë edhe unë. Dhe shkova në këtë mbledhje, duke kaluar më parë në mbledhjen e organizatës, ku dija gjithçka që ishte diskutuar në mbledhjen themeluese të Partisë. Po kështu, në mbledhjen e shoqeve, ishte grupi jonë, Grupi i të Rriturve. Nga Grupi i Korçës nuk kishte, sepse nuk kishte njeri në Tiranë. Në organizatën tjetër, që është shkruar në shtyp këto kohë, ishte organizata e profesorit të nderuar Kristo Frashëri. Ai ka shkruar këtë që unë po them dhe, në javën e parë, u dërgua Enveri në organizatën e Kristos. Pse u dërgua Enveri? Sepse organizata e Kristo Frashërit ishte edhe ajo një organizatë e ngritur nga pikëpamja kulturore dhe shumica ishin nga Grupi i të Rinjve. Ai ka dhënë opinionet e tij në media për këtë fakt dhe për këtë i jam shumë mirënjohëse profesorit të nderuar. Pavarësisht rezervave që ka shprehur, mund të them se është e drejta e tij. Sepse, në fakt, koha tregoi që ai kishte të drejtë dhe jo ne.

Ndalojmë pak te roli i Enver Hoxhës gjatë periudhës së luftës, që është vënë në dyshim, dhe se si erdhi ngritja e tij, si bëhet ai drejtuesi i gjithçkaje, befas. Kush e mbështeti?

Në mbledhje nuk u caktua asnjë kryetar, por thjesht u bënë ndarjet e detyrave. Qemal Stafa, për shembull, u ngarkua me rininë. Të tjerët u caktuan të shkojnë nëpër rrethet përkatëse për të organizuar rininë. Është e vërtetë ajo që thuhet se Enveri u caktua të qëndrojë në Tiranë dhe të merrej me financat. Ai u caktua në Tiranë në sajë të formimit të tij, pasi Tirana ishte kryeqyteti, dhe duhej të punonte me rrethet intelektuale, të krijoheshin grupet e frontit nacionalçlirimtar, të ngriheshin organizatat që ishin më të përgatiturat. Për shembull, te ne erdhi Tuk Jakova, por ne, megjithëse ishim të shkollës së mesme, ai stonoi dhe ndiheshim të pakënaqur. Dhe ai e ndjeu veten keq në mesin tonë. Kështu që, Enveri u caktua këtu. Shpejt u bë sekretar politik i Tiranës. Meqë ishte në qendër, atij i grumbulloheshin të gjithë shokët që ishin nëpër rrethe për të krijuar organizatat. Ata mblidheshin në një shtëpi dhe ishte Enveri që i studionte dhe i shikonte të gjitha raportet, vinte në dijeni të gjithë shokët e tjerë të Komitetit Qendror. Njëkohësisht, mbante lidhje edhe me Kosovën. E bënte si detyrë partie. Jo se e mori si iniciativë personale, por dërgoheshin edhe materialet që krijonte partia, edhe traktet kundër okupatorëve. Dhe këto ia dërgonte drejtpërdrejt Komitetit për Partinë e Kozmetit, kështu quhej atëherë. Unë kam edhe një letër më të vonshme. Ka edhe të tjera, por këtu jam prezente edhe unë e filloj të bëhem dëshmitare. Enveri i shkruante Elhami Nimanit, që ishte pjesëtar i mbledhjes themeluese, i cili drejtonte Komitetin e Kozmetit, sepse pas mbledhjes themeluese, Tuk Jakova shkoi në Shkodër, Kristo Themelko në Gjirokastër e kështu me radhë. Ndërsa Nimani shkoi në Kosovë. Enveri i dërgoi letër atij. Nuk e di ç‘kishte shkruar, por njëkohësisht më ngarkoi t‘i jap atij një shumë, rreth 5000 flori letre dhe veç kësaj, edhe një shumë të vogël, rreth 250 napolona, një pjesë për nënën e Miladinit dhe një pjesë për gruan dhe fëmijët e Dushanit. U dërgua Zeqi Agolli te Xhevdet Doda. Kjo tregon se ata mbanin korrespondencë.

Dua të ndaloj pak te jugosllavët, pasi ju përmendni pagesat që i bëheshin Miladin Popoviçit dhe Dushan Mugoshës. Në fakt, roli i tyre është i dukshëm. Por a e zgjodhën ata Hoxhën, a ndikuan ata në karrierën e mëtejme të tij?

E përjashtoj lidhjen e Enverit me Dushanin, pasi ai ka qenë fatkeqësia e Partisë Komuniste dhe fatkeqësi e Shqipërisë deri vonë, pra derisa vdiq. Ka qenë njeri jashtëzakonisht i lig, i ulët, njeri i UDB-së, i fëlliqur, përdori shumë nga kuadrot, që atëherë bëri punë minuese. Ndërsa Miladini ishte ndryshe. Ai ishte i edukuar, me kulturë, patriot, jo si serbët e tjerë që ishin kundër shqiptarëve. Dua të sqaroj diçka për faktin që thuhet se ishte Miladini ai që e ngriti Enverin. Miladini ishte njeri që nuk dinte gjuhë të huaja, veç sllavishtes, sepse ishte malazez. Nuk kishte qenë kurrë jashtë Jugosllavisë në jetën e tij. Nuk mund të drejtonte ai asgjë në Shqipëri, sepse nuk njihte asgjë nga jeta e Shqipërisë, të njerëzve, të grupeve nacionaliste. Ndodhi e kundërta; ishte ai që u ngrit nga Enveri, ai ishte një instruktor i mirë partie. Ai ndihmoi në mënyrën si organizohej organizata, konferenca e partisë, si bëhen zgjedhjet etj.

Kush e vrau Miladin Popoviçin?

Eshtë e qartë që si vrasje është organizuar nga vetë UDB-ja dhe pikërisht kjo tregon se ai ishte dashamirës ndaj Shqipërisë, ndaj Kosovës, gjë që nuk e tregoi vetëm atëherë. E tregoi që kur ishte këtu. Që kur u hoq me kohë, sollën dy të tjerë, derisa erdhi Velimir Stojniçi që organizoi Beratin. U tërhoq për gabime dhe se ai pranoi deri vetëvendosjen e Kosovës, ndaj ata nuk ia falën Miladinit. Ata vunë më pas një shqiptar që e vrau, një i Ballit, thoshin.

Pra, ju nuk pranoni në asnjë mënyrë që jugosllavët patën rol për ta ngritur Enver Hoxhën nga sekretar politik i Tiranës në sekretar të përgjithshëm?
Në këtë kohë, as Tito nuk kishte influencë në Tiranë. Vetë jeta, lufta ishte shumë e vështirë, mezi komunikohej. Shkonin tre muaj a më tepër për një postë që të shkonte nga Tirana në Beograd. Pastaj, po ta marrësh historikisht, ata deri në Berat, nuk organizuan që ta rrëzonin Enver Hoxhën, sepse nuk e rrëzonin dot, sepse dy ditë para se të vinte në Tiranë për çlirimin, ai u bë Kryeministër. Ajo u bë për të frikësuar Enver Hoxhën, për ta kritikuar që ai të ulte kokën para tyre, sepse do të fillonte një fazë e re me të gjitha peripecitë që ndodhën më pas në periudhën 1944-1948. Në këtë periudhë, Enveri është kritikuar pse bëri një përulje të tillë ndaj Jugosllavisë, por harrojnë se në atë periudhë, vetë mbledhja e Jaltës kishte përcaktuar fatin tonë. Shqipëria nuk u përmend fare në mbledhjen që bënë aleatët e mëdhenj, që t‘ia linin nën sqetull Jugosllavisë. Pastaj vetë Jugosllavia, historikisht, dihet që ka bashkëpunuar me Greqinë që ta ndajnë Shqipërinë gjysmë për gjysmë. Këtë radhë e donin të tërën. Dhe në Konferencën e Parisit, Moshe Pijade, luftoi me këmbëngulje kundër Kaldarisit, lidhur me pretendimet që kishin ata për të marrë tokat e Jugut, meqë e konsideronin Shqipërinë në luftë si aleate e fashizmit italian.

Pra, raporti i tij me Jugosllavinë nuk ishte një raport servil por pragmatist!

Pragmatist dhe imponues, madje. Por, fatkeqësia më e madhe ishte se ata kishin punuar dhe kishin bërë me vete sekretarin organizativ të Partisë, Koçi Xoxe, që ishte edhe ministër i Mbrojtjes. Ishte emri i tij që lakohej edhe në zyrat e Stalinit nga Kardeli dhe nga Gjellasi, dy intelektualët, dy të dërguarit kryesorë të Titos. Kur pyetej se kush është në udhëheqjen shqiptare, gjëra që janë të shkruara (madje edhe ambasadori Shaqir Vukaj ka botuar një libër shumë interesant) thuhej se Stalini ishte i interesuar për ne. Këto janë dokumente që dalin nga arkiva e Beogradit dhe ajo e Moskës. Aty dalin të gjitha bisedimet që ka bërë Stalini me Kardelin, me Gjellasin, për interesimin që ka filluar për Shqipërinë. Por këto, megjithëse dy intelektualë, është për t‘u çuditur, rekomandonin Koçi Xoxen, sepse gjatë periudhës që udhëtonin në Maqedoni e Korçë, e bënë Koçin për vete. Koçi vuante nga kompleksi i injorancës, pamjes së tij si tip i shkurtër dhe i shëmtuar.

Kur kalojnë vitet, mund të bëhet një pyetje e tillë: Enver Hoxha dhe Koçi Xoxe kishin pikëpamje të ndryshme, atëherë pse idetë e Enverit ishin të mira dhe ato të Koçi Xoxes jo?

E kam dëgjuar këtë në çdo rast, në çdo qëndrim që ka mbajtur Enveri, madje në ato më të bukurat nga pikëpamja kombëtare, historike, qoftë për Traktatin e Varshavës, qoftë në Mbledhjen e Moskës para 81 partive. D.m.th., të vendosësh e të demaskosh më ngjan e kotë. Por, nëse do mendonte vetëm për personin e tij, Enveri fare lehtë më mirë ndiqte rrugën e Titos dhe të dilte shëtitje, si Tito nëpër botë, bashkë me mua, madje. Pse duhej ta bënte për pushtetin e tij, çfarë tregoi me pushtetin deri në fund? Ja ku jemi sot këtu. Gjithë jeta e tij ka qenë për të mirën e vendit, vetëm se ashtu e gjykonte të mirën.

Po armiqtë, ishin armiq të Hoxhës apo të Shqipërisë?

Po si nuk kishim armiq. Që në 1953, kanë dashur të eksperimentojnë në Shqipëri si të rrëzohet pushteti i Enver Hoxhës, në kuptimin jo pse ishte Enver Hoxha, por ata donin Shqipërinë si një pikë strategjike. Ata vetë e kanë shkruar nëpër dokumentet e tyre që donin të eksperimentonin se si do reagonte Bashkimi Sovjetik. Sepse nëse nuk janë bërë disa gjëra, është sepse ishin ndarë zonat e influencës dhe ju e dini që u përpoq populli i Çekosllovakisë që të bënte Pranverën e Pragës, por më në fund u futën tanket dhe Brezhnjevi, i cili deklaroi sovranitetin e kufizuar. Prandaj ishin disa momente që na bënin të mendonim se Perëndimi nuk e luajti gishtin për Çekosllovakinë dhe prandaj atëherë dolëm nga Traktati i Varshavës, pasi u trembëm se mos këtë herë Bashkimi Sovjetik do vazhdonte në Shqipëri. Gjej rastin të them për kthesën që bëri Enveri në politikën e tij. Ju e dini sa ka folur ai kundër Titos, revizionizmit, titizmit etj. Por kur erdhi puna që interesi i Shqipërisë donte bashkëpunimin me Jugosllavinë, pasi i kërcënohej një rrezik i ri Shqipërisë nga Sovraniteti i Kufizuar, pra Traktati i Varshavës, Enveri doli nga ky Traktat, gjë shumë e guximshme nga ana e tij. Sot thonë pse s‘u bashkuam me Perëndimin në një kohë që Perëndimi nuk na ofroi asgjë. Dhe na kritikuan pse pas prishjes me Bashkimin Sovjetik u bashkuam me Kinën dhe jo me Perëndimin. Por a mund ta industrializonte apo armatoste Perëndimi Shqipërinë, ashtu siç bëri Kina? Flas në kushtet që ishte Shqipëria në ato kohë, pasi përndryshe i binte të ndryshohej komplet sistemi. Prandaj nuk është tërheqja ideologjike që e bëri Enver Hoxhën të lidhet me Kinën. Ishin interesat e Shqipërisë që e bënë atë të lidhej me Kinën. Plus, Perëndimin e gjykoi siç ata bënë me Çekosllovakinë.

Nuk pati asnjë ofertë nga Perëndimi apo ju i injoronit?

Pati një lloj indiference. Prano kushtet tona, këtë na thoshin. Por që nuk u diskutua as për kushtet, sepse nuk donin ta prishnin as me Bashkimin Sovjetik. Ishte një kohë që nuk ishte e lehtë të menaxhoje. Për shembull, vetë Bashkimi Sovjetik ishte bërë një rrezik për ne, duke na sugjeruar të ndryshonim politikën, por nuk ishte kjo gjëja kryesore sesa fakti që ata donin ta përdornin Shqipërinë për interesat e veta për Mesdheun. Dhe këtu Enveri mbajti një qëndrim mjaft kurajoz. Këto janë disa momente që një udhëheqës duhet të dijë kur merr një vendim. Dhe Enveri dinte.

E ndjeni, tani, se Enver Hoxha është gjykuar, ashtu siç gjykuat ju një pjesë të njerëzve gjatë kohës kur drejtonit?

Jam dakord me persona që debatojnë, persona që kanë qenë edhe në emisionin tuaj, të cilët, më pëlqen, ose jo mua, diskutojnë seriozisht për këtë çështje. Por kur arrihet në absurditete të tilla që, nga njëra anë ngrihet një regjent si Lef Nosi apo Rexhep Mitrovica etj... Kam qenë këtu më 4 shkurt, kur ata drejtonin terrorin e 4 shkurtit në bashkëpunim me gjermanët. Prandaj nuk është e drejtë që të ngrihen persona të tillë e Enver Hoxhës të mos i jepet as statusi i veteranit. Kjo gjë nuk është demokratike në një shtet demokratik.

Nëse do ju kërkoja tri fakte pozitive dhe negative të sistemit që drejtoi Enver Hoxha, cilat do përmendnit?

Dua të theksoj rolin e Enverit në lidhje me sukseset, sepse sot vetëm gabimet kujtohen. Le të vëmë në dukje edhe atë që meriton. Ai ekonominë e përditshme nuk e ndiqte, por strategjitë për gjërat më kryesore dhe planet kanë qenë 5-vjeçare, por edhe më tepër për gjëra si bujqësia, nafta, elektriciteti. Në bujqësi ishim në luftë edhe me Hrushovin, nëse kishim më shumë të ardhura nga buka apo nga agrumet. Ndërsa Enveri, bukën e vinte krahas me fishekun. Buka është pavarësia, thoshte ai. Ai nuk ishte natyrë që kishte dëshirë ta lajmëroje për shumë gjëra që në mëngjes. Thoshte: ditën do e filloj me letrat e popullit, por për naftën, edhe nga gjumi ta ngrije, nuk thoshte gjë. Tërë jetën ishte i bindur që Shqipëria ka naftë dhe jo vetëm se ç‘kanë bërë italianët, francezët, anglezët, por edhe sovjetikët që erdhën qëllimisht për këtë gjë më specialistë. Sovjetikët thoshin që këta po na sabotojnë ne, sepse i dinë ku janë burimet e naftës dhe i mbyllin. Dhe tani, ç‘po bëhet me marrëveshjen me Teksasin, me Bush, në këto kohë ku kriza e naftës është e madhe? Dhe ata dhanë 13-fish për të siguruar një burim nafte në Shqipëri. Ai nuk e kishte zakon të merrte dokumente në shtëpi, por planet e energjetikës, për hidrocentralet, i merrte me vete. Ai shikonte edhe aspektin politik të gjërave: ‘Si do i përmbysim gjithë këto toka që janë të popullsisë‘. Pra, shikonte edhe aspektin social. Lidhur me sukseset, mjafton të shohim përfundimin në periudhën tonë. Popullsia u rrit tre herë; mesatarja e moshës së njeriut shkoi në 70 vjeç, ndërkohë që ishte te të 50-at dhe mesatarja e rinisë sonë shkoi në 26 vjeç. Kjo tregon mirëqenie, megjithëse modeste, pasi unë e pohoj gjithmonë që ka qenë modeste. Nuk dua të lë mënjanë te sukseset e tij çfarë u arrit te kultura, në arte, në arsim. Nëse sot, në këtë sistem, pas 20 vitesh lavdërohemi edhe në botë me mjeshtërit tanë që po dallohen në fusha të ndryshme, kjo është në sajë të arsimit që ata kanë marrë gjatë kësaj periudhe. Për herë të parë u bënë të gjitha gjërat, që nga baleti deri tek universiteti, akademia, hekurudha etj. Këtu, rol të veçantë, pasi nuk dua të rikthehem pas te roli i Enverit dhe i Koçi Xoxes, por Xoxe ka qenë një fatkeqësi për inteligjencën, madje edhe për vetë Enverin.

Pse i riktheheni shpesh Koçi Xoxes?

Nga kufizimi i tij intelektual dhe nga mendimi, arriti sa mohonte Skënderbeun, Naim Frashërin etj. Thoshte: Ç‘na duhen ne të merremi me princërit, me mbretërit, Naim Frashëri ka qenë bektashi, fetar. D.m.th., tregonte se ishte fare injorant në këtë drejtim, nga pikëpamja e kulturës, ndërsa me njerëz konkretë, natyrisht që ishte ai që i persekutoi. Sot, ne këto gjëra mund t‘i themi më hapur. Gjithë mbështetjen e tij e jepte duke pasur në krah jugosllavët dhe bëri që Nako Spiro të vriste veten. Sa për Enverin, ai e provokoi në dy-tre raste, raste flagrante që ne nuk i kemi përmendur, e ka akuzuar Enverin që disa i mbronte e disa jo. Për shembull, Enveri e kishte shumë mik Surja Selfon nga familja Selfo gjirokastrite. Dy vëllezërit e mëdhenj ishin ballistë, madje eksponentë, ndërsa ky ishte tregtar dhe ishte antifashist. Ndërsa vëllai i vogël doli partizan. Këta ishin edhe në fis, pasi nga familja Selfo ishte gruaja e xhaxhait të Enverit. Surja Selfo mbajti familjen e Enverit gjatë gjithë luftës me qira, pasi prindërit e Enverit nuk kishin asnjë të ardhur, i solli ata në Gjirokastër dhe i mbajti aty. Pas çlirimit, na del një ditë që Surja Selfo ishte arrestuar dhe se do të dilte në gjyq. Enveri mbeti shumë i habitur se si kishte mundësi një gjë e tillë. U interesua se ç‘kishte bëri dhe iu tha se ishte përzier me deputetët, që ishin grupe të asaj kohe. Eshtë e vetmja herë që tha ‘ma sillni këtu mua dosjen‘. ‘Mos e keni torturuar?‘, u tha, se ndoshta kishte parë ndonjë gjë në dosje. I thanë që jo. Enveri nuk mund të thoshte që jo, ky është i pafajshëm, vetëm se ishte shoku i tij.

Pse?

Nuk mund ta thoshte, sepse duhej të zbatoheshin ligjet. Si mund të ndërhynte ai në këto gjëra?! Dhe Koçi Xoxe atë kërkonte, që Enveri të thoshte jo dhe të dilte fjala që Enveri mbrojti tregtarin, pasi ai quhej armik i popullit, dhe i binte që Enveri të mbronte armikun e popullit. Tjetri ishte një doktor, që e quanin Enver Zazani. Ai ishte i martuar me një franceze dhe ishte shok shumë i ngushtë i Enverit, që ishin njohur në Francë. Njeri jashtëzakonisht i mirë. Por edhe ai iku.

Dhe Enveri nuk ndërhyri përsëri?

Jo, nuk ndërhyri. Ndërsa e treta, që ishte më e rënda, ishte rasti i Bahri Omarit, që ishte kunati i Enverit, burri i motrës së tij të madhe, motrës që ai donte më shumë. Natyrisht që kishte një bazë që u arrestua, por nëse Koçi Xoxe nuk do ta bënte për provokim, mund të gjendej anë lehtësuese për të, se Omari ishte një person që kishte qenë me Fan Nolin, kishte qenë në Amerikë me ‘Vatrën‘, 15 vjet në emigracion kundër Zogut, erdhi bashkë me pushtetin si anëtar i Këshillit të Lartë, si Omer Nishani. Në atë kohë, Enveri më shkruan në një letër që i vinte keq për Farien me djemtë, por që kishte punuar me të për dy vjet që t‘ia mbushte mendjen dhe të ndërronte rrugë, sepse mund ta bënte si Omer Nishani, por ai nuk dëgjoi. Kur ndodhi arrestimi i tij, Enveri, si Kryeministër, nuk mund të ndërhynte, sepse fundja ai ishte i akuzuar me të tjerë. Koçi Xoxe e Bedri Spahiu kishin mundësi, por i qëndruan provokimit të tyre për Enverin.

Po, por nuk mund të thuhet që përgjegjës për sukseset është Enver Hoxha, ndërsa për gabimet është dikush tjetër apo jo?

As që e kam thënë unë atë, nuk e them. E di që përgjegjësia, në fund të fundit, bie edhe mbi të. Por, përderisa bie mbi të përgjegjësia e të këqijave, sepse ato numërohen sot, atëherë pse nuk i njihen edhe të mirat?

Po te të këqijat, cilat do pranonit ju?

Të punosh 50 vjet dhe të thuash që s‘kam bërë gabime, nuk është e drejtë. Vetëm nga ana tjetër, reagimi i parë emocional, i imi apo i shokëve të mi, është se kemi qenë kategorike e se nuk kemi bërë gabime. Sepse është e vështirë që njeriu të pranojë gabime që janë bërë, por jo me keqdashje, të cilat janë bërë me mendim të mirë, por që ndoshta janë bërë nga padija, ose sepse ishte një rrugë e re që hapej, ose sepse kemi imituar vende që kishin kohë nën atë sistem, pasi nuk ishte pak, por rreth një e gjashta e botës që po eksperimentonte me atë sistem, me ato parime. Prandaj gabime janë bërë, s‘ka diskutim. Por, unë dua të them se këto gabime nuk shihen në kuptimin e thellë të fjalës, nuk bëhet analizë e thellë, sepse merren vetëm aspekte banale të tyre. Në procesin e punës sonë, në ekonomi e politikë, në marrëdhënien tonë shtet-qytetar, ka pasur probleme dhe të thella. Këtu është edhe çështja, që më është kërkuar shumë, pse nuk kërkoj falje. Për faljen kam edhe unë mendimin tim. Falja mund të kërkohet për marrëdhënien që ka një person me një shok, apo me një tjetër, të cilit e ndjen që i ka bërë diçka. Por të kërkosh falje për faje që janë bërë nga një kolektiv, nga një sistem, kjo nuk bëhet. Ti, si një sistem tjetër, s‘mund të më kërkosh mua që të kërkoj falje, aq më tepër kur më akuzon për faje, për një sistem tjetër. Unë jam i një sistemi tjetër. Këto dy sisteme kanë qenë në garë, në luftë, sepse njëra ka për bazë të drejtën e shumicës, ndërsa tjetri mbështetet në të drejtat e njeriut dhe në fitimin. Falja këtu nuk ka vend, këtu ka vend vetëm pagimi dhe ne kemi paguar.

Një tjetër akuzë që vjen për Hoxhën është marrëdhënia që ai krijoi me fenë, pra prishja e xhamive, kishave, kthimin në ateist të një populli, që mbase nuk ishte ateist.

Si fillim, populli shqiptar nuk ka qenë besimtar i thekur se fundja në fillim ishte katolik në një masë, më pas u kthye në mysliman dhe natyrisht ai nuk e mori me shumë zemër këtë gjë, dhe bashkimi i tre feve që është i njohur dhe me të cilën ne me të drejtë lavdërohemi. Enveri nuk ishte iniciator për çështjen e fesë edhe pse as vet nuk ka qenë besimtar. Iniciativa për fenë u imitua pak nga Kina, por urdhër dha që të mos prisheshin kishat që kishin vlerë, të mblidheshin të gjitha ikonat me vlerë artistike. Duhet pranuar që klerikët, sidomos ata të fesë myslimane ishin të një niveli shumë të ulët. Në fakt, nuk është se u morën masa të rrepta, sepse njerëzit besonin prapë dhe i bënin ato ritet e tyre nëpër shtëpi. Pastaj ato nga poshtë ishin më katolikë nga Papa dhe ndonjëherë edhe merreshin masa. Formulimi ndoshta është bërë gabim në Kushtetutë, nuk e di me qëllim apo jo, por që u caktua që Shqipëria është një vend ateist. Unë e shpjegoj këtë më shumë, me faktin, mbase hipotetik, se Enveri parashikonte që Shqipërisë nuk i vinte mirë kur e trajtonin si vend mysliman.

Mehmet Shehu vdiq se tradhtoi Enver Hoxhën?

Enver Hoxha bëri përpjekje deri në fund që gabimi që bëri Mehmet Shehu të kalonte me një kritikë, por t‘i jepej edhe një mësim që një ditë të korrigjohej. Ishte mbledhje vetëm në Byronë Politike. Ai vazhdonte të zgjidhej kryeministër. Nëse thonë që jo, nuk e vrau veten, por e vranë, atëherë ata ishin Kadri Hazbiu me shokët e tij, jo në mënyrë të drejtpërdrejtë, por duke i thënë që duhet të vrasësh veten se të ka zbuluar Enveri.

Kjo gjë nuk është e dokumentuar, nuk është e provuar...

E vërteta do të dalë një ditë, por Enveri nuk ka lidhje. Mund të them që vetëvrasja e Mehmetit, e dërrmoi fizikisht Enverin, sepse nuk e priste. Më kanë thënë që, nëse Enveri do kish marrë masa 10 apo 15 më parë, do ishte më mirë, por nuk është kështu se ai nuk ishte kushdo. Nuk është se ishin gabimet e një personi dhe hajde, po e eliminojmë. Atëherë po, do thoshin që e eliminoi me qëllim.

Ekziston ideja se Enver Hoxha nuk ka qenë i vetëdijshëm pas ‘74, ka qenë i sëmurë dhe e gjitha kjo nuk e lejonte të drejtonte. Kush ka drejtuar?

Kjo është absurde. Ai dilte vazhdimisht, sepse sëmundja zgjati 10 vjet. Por gjatë këtyre viteve, ai dilte, kur nuk kishte kriza. Krizat i kishte 2-3 ditë, pastaj çohej e shkonte në punë. Në raste kur kriza zgjaste më shumë, shokët i vinin në zyrën në shtëpi dhe ai jepte udhëzimet. E kam thënë, se kam qenë pranë tij, që lodhesha, se nuk flija, duhej ta ndiqja, pasi nuk donte monitor brenda dhomës. Ai nuk ishte gjithë kohës me krizë, të vetmet gjëra që la ishin udhëtimet.

Ju pyeta se kush drejtonte kur ai ishte sëmurë, sepse ekziston ideja që ishit ju që e kontrollonit pushtetin për vite të tëra...

Kjo kuptohet gabim, sepse edhe kur Enveri ishte mirë, nuk ishte ai që drejtonte pushtetin. Ne kishim një drejtim kolegjial. Për shembull, në Kryeministri për ekonominë e për gjëra të tjera nuk merrej fare Enveri, por Mehmet Shehu me Adil Çarçanin. Natyrisht që pastaj duheshin raportuar në Byro, sipas rregullave, qoftë kur ishte projekt, qoftë kur realizohej një gjë.

Ishit pjesë e vendimeve edhe ju?

Jo, në asnjë mënyrë. Nuk merrja vendime, sepse nuk kisha pse të merrja, madje nuk merrte as ai. Ai linte porosi ose thoshte nëse ishte dakord ose jo për një projekt, por për atë ‘dakord‘ duhej të firmosnin nëntë anëtarët e Byrosë.

D.m.th., ju nuk kishit në dorë të ndryshonit gjëra, gjithmonë në lidhje me pushtetin?

Në asnjë mënyrë. Lidhur me personin tim janë bërë deformime të qëllimshme. Kanë dalë dy libra skandalozë, një më parë e një tani. Por unë i quaj ata njerëz të ligj, me një urrejtje të jashtëzakonshme. Unë isha një grua, diskutoja me Enverin, sepse ai atë donte, që të diskutonim si dy shokë, si dy intelektualë, qoftë për kulturën apo ekonominë.

E ndiqni tani mënyrën si drejtohet shteti, e ndiqni Kryeministrin shqiptar, si ai drejton, por jo në kuptimin politik të fjalës?

Personalisht me të nuk jam njohur asnjëherë, sepse ai në shtëpinë tonë nuk ka ardhur asnjëherë i ftuar në ditëlindjet e Enverit. Por, sidoqoftë, Saliu është futur në shtëpinë tonë nga dera e pasme. Vinte në ditëlindjet e fëmijëve të mi, edhe pse ata qenë jo në një moshë me të. Ai ishte komunist, fanatik, madje dhe bënte çmos atëherë që nëpërmjet zellit të tij të tepruar, të mund vinte në pushtet. Këtë e kam bindje. Këtu dua të tregoj një gjë që është shumë qesharake. Qëlloi që takoi Enverin në klinikë, sepse ai ishte në stafin e klinikës, në rastet kur shokët e Byrosë sëmureshin. Ishte një shok i sëmurë atje, Enveri shkoi ta takonte dhe i dha dorën edhe Sali Berishës. Kolegët më thanë që kur doli, Sali Berisha mbante dorën lart dhe thoshte që nuk e jap se ma ka dhënë dorën Enver Hoxha. Kjo ishte një gjë që bënin pionierët në kohën tonë. Ja ky, Sali Berisha, që sot i pret shpata majtas-djathtas.

Por njerëzit ndryshojnë, ju keni ndryshuar, ai ka ndryshuar...
Ai mund të ketë ndryshuar, por jo dhe aq. Dua të tregoj dhe diçka tjetër, në lidhje me faktin se ai kishte edhe interesa të tjera. Meqë Enveri ishte sëmurë, u krijua grupi i mjekëve që do ta ndiqnin atë më nga afër dhe kolektivisht me konsulta. Mua më thërriti Hysni Kapo dhe më dha emrat e këtyre mjekëve. Aty ishte edhe emri i doktor Ylli Popa, që ishte martuar me një grua rumune, por unë nuk pata asnjë mendim që të mos jetë pse ka grua të huaj. Ndërsa për Sali Berishën dija që punonte në klinikë vetëm se poshtë, në dosjen e tij, kishte një shënim që vjehrra e tij ka qenë e UDB-së. Dhe unë nuk e pranova. Shpesh më pyesin nëse Sali Berisha ka qenë doktor i Enver Hoxhës. Unë po ju them që ai nuk ka qenë doktor i Enverit. Pastaj, me sa duket, ai bëri hakmarrje personale me mua dhe Enverin. Atë e zhvarrosi, mua më futi në burg për 5 vjet.

Veç Kryeministrit, ju besoj i njihni të gjithë politikanët shqiptare, e dini të kaluarën e shumë prej tyre, por nuk dua të ndaloj në emra. Dua t‘ju pyes, e keni menduar ndonjëherë se si do përmbyseshin gjërat për ju?

Ka, përgjithësisht e njoh të kaluarën e të gjithëve. Për sa i përket pyetjes: jo. Kjo që ngjau nuk e kishim biseduar e as nuk na kishte shkuar në mendje. Pastaj idesë se Shqipërisë mund t‘i vijë dita që të kërkojë ndryshime, Enveri ka shkruar gjithë jetën me dhjetëra libra kundër revizionizmit si ndikim negativ, kundër liberalizimit etj. Por që të degjeneronte në këtë mënyrë, ai nuk priste. Të paktën, nuk e arriti as shthurjen e Bashkimit Sovjetik se vdiq më parë. Po ta shikonte atë shthurje, edhe mund t‘i shkonte në mendje një shthurje e afërt për Shqipërinë. Në 1989, si kryetare e Frontit, kam shkuar në Sarandë, se vetëm një herë kisha qenë dhe doja të shkoja prapë. Atje më është bërë një pritje që e kam të fiksuar në memorie, e kam përshkruar në ditarin tim në ato ditë që u ktheva dhe çuditem si më është bërë ajo pritje, sa njerëzit desh u shtypën për t‘u takuar me mua. Kjo ishte gjendja në ‘89 dhe them me vete: si ndodhi në ‘90? Gjithmonë e kam thënë që kjo çështje ka ardhur nga jashtë si presion, por nëse ne nuk do kishim bërë gabimet tona, mos të krijonim probleme brenda, nuk do të ndodhte ajo përmbysje spektakolare, nuk do të shkërmoqej Partia e Punës në atë mënyrë të turpshme, nuk do të shpërthente rinia. Këto gjëra ndodhën ose pse kemi qenë naivë, ose pse kemi qenë të izoluar. Ja që kanë ngjarë dhe ne nuk e prisnim.

Për pak ditë mbushen 100 vjet nga ditëlindja e bashkëshortit tuaj, të njeriut me të cilin ju kaluat rreth 50 vjet të jetës së tij. Çfarë do t‘i thoni?

Të them të drejtën, vazhdoj të jetoj me të, vazhdoj të flas çdo ditë, çdo natë gjithë këto gjëra që unë përjetoj. E pyes, kam librat e tij, me të cilat këshillohem, por ka gjëra për të cilat nuk gjej përgjigje dhe e kam të vështirë se ç‘mund të mendonte Enveri për gjendjen që është krijuar tani. Ajo që do i thosha është: Enver, Partia nuk është më, komunistët kanë rënë pas problemeve të tyre. Nuk ta shpjegoj dot ç‘ka ngjarë….

Pra, ju ka zhgënjyer e gjitha që ndodhi pas. Po Enver Hoxha?

Jo që nuk më ka zhgënjyer. Unë edhe sot e konsideroj veten si gruaja më e lumtur, një grua që kishte një bashkëshort ideal e nuk mund t‘i uroja vetes një tjetër fat. Ka qenë bukur, shumë e bukur me gjithë të mirat e hallet. Prandaj, në këtë 100-vjetor e ndjej si përgjegjësi të bëj çmos të bëhet një kthesë drejt arsyes, drejt vlerësimit objektiv, të rolit dhe vendit të Enverit në historinë e Shqipërisë. Kjo është shpresa ime e madhe.

http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=50709  30/09/2008

 

Mendja e kohës

Shtypi korçar, ndër vite në një ekspozitë

Të paktën 40 tituj të gazetave të vjetra që datojnë që nga viti 1908, të rregulluara në dosje të veçanta dhe në librat vjetorë të arkivimit të shtypit në periudha të caktuara që nga koha e Monarkisë së Zogut e deri në vitet pas çlirimit e më tej, tek ato të periudhës komuniste, të gjitha publikime të nënshkruara nga emra të njohur të gazetarëve të periudhave përkatëse, janë vlerësuar si pasuri në Ditën e Trashëgimisë.

Historiku i shtypit korçar në vite ka tërhequr jo vetëm vëmendjen e historianëve dhe përfaqësuesve të medias, por edhe të shumë kureshtarëve që janë njohur nga afër me stilin gazetaresk të një shekulli më parë dhe faqosjen e hershme të gazetave të para që janë shtypur dhe hedhur në treg për lexuesit e kohës. Me fletë të zverdhura nga vitet, por të grumbulluara si pjesë e rëndësishme e pasurisë dhe trashëgimisë kulturore të qytetit juglindor dhe historisë së tij të shtypit dhe gazetarisë, kanë dalë nga arkivat e bibliotekës të paktën 40 tituj të vjetër. Të prezantuara në një ekspozitë të veçantë mbi historikun e shtypit korçar në vite, gazetat e para shqiptare që janë botuar në juglindje të vendit, por edhe përtej kufijve, janë renditur mbi tryezë në një sallë të bibliotekës, ku është vendosur edhe kjo pjesë e pasur e arkivës. Ekspozimi i shtypit në vite ka ardhur në Ditën e Trashëgimisë Kulturore, kur për të parën herë këto dokumente historike dhe të kulturës korçare kanë dalë nga arkivat për t‘u prekur dhe studiuar nga afër nga personat e interesuar për këtë pjesë të botimeve. Të paktën 40 tituj të gazetave të vjetra që datojnë që nga viti 1908, të rregulluara në dosje të veçanta dhe në librat vjetorë të arkivimit të shtypit në periudha të caktuara që nga koha e Monarkisë së Zogut e deri në vitet pas çlirimit e më tej tek ato të periudhës komuniste, të gjitha publikime të nënshkruara nga emra të njohur të gazetarëve të periudhave përkatëse, janë vlerësuar si pasuri në Ditën e Trashëgimisë. Ka qenë një organizim që vjen për të parën herë në sallat e bibliotekës, ku është lëvruar historiku i shtypit që ka thithur edhe interesin dhe vëmendjen e shumë qytetarëve korçarë, por edhe njerëzve të medias, shkrimtarë, botues dhe historianë të cilët kanë qëndruar më gjatë mbi fashikujt dhe botimet e vjetra, duke shfletuar me kujdes mes fakteve historike të pasqyruara nga shtypi që 100 vjet më parë. Mënyra e raportimit dhe stili gazetaresk në periudha të ndryshme ka bërë që tituj të veçantë të dallojnë mes tyre në narracion, por edhe nga pasurimi nëpërmjet elementit të fotografisë së shfaqur pas grafikave të viteve të para. Një tjetër element që tërhoqi vëmendjen ishte mënyra e faqosjes dhe vendosjes së titujve, por dhe madhësia e gazetave e përmasat sipas formatit, që brenda 50 vjetëve kanë ardhur drejt zvogëlimit. Më shumë se sa për vetë ndikimet e shtypit në periudha të caktuar historike, ato tregojnë mentalitetin dhe traditat e kohës, kulturën dhe historinë, por edhe atë pjesë të trashëgimisë lokale që vjen nga qyteti i Korçës me një sërë gazetash që tregojnë për një zhvillim në nivele të larta të gazetarisë së shkruar. Duke e konsideruar edhe këtë sektor si një nga më të zhvilluarit ndër traditat qytetare të Korçës, mijëra shkrime të botuara dhe të arkivuara në bibliotekën e qytetit, janë risjellë për të zbuluar tipikën e secilës gazetë të botuar, me lajmet dhe aktualitetin e kohës për periudhat që janë ekspozuar në sallë, me reportazhet e gazetarëve të mirënjohur korçarë, fakte dhe të dhëna për historinë e qytetit, traditën poetike dhe asaj muzikore, etj. Të gjitha të shfletuara mes germave të zeza në fletët që janë zverdhur tashmë nga qëndrimi në arkivë për një kohë të gjatë dhe vitet e shumta që nga hedhja e parë në dritë, edhe pse një pjesë me dëmtime për shkak të prodhimit të dikurshëm të shtypit, janë konsideruar si një pasuri e madhe për qytetin e Korçës. Kujdesi që është treguar nga ana e bibliotekës për këtë pjesë të rëndësishme të trashëgimisë kulturore ka bërë që ato të ruhen deri në ditët tona.