http://www.gazeta-standard.com/tekst.php?idt=10152  30/08/2008  

 

Çamëri; Bashkitë greke, që ende flasin ... shqip

ARDIT BIDO

Athina zyrtare vazhdon të shprehet se çështja çame nuk ekziston, por me një kërkim të thjeshtë në internet, mund të vëresh se ajo është mjaft mirë e dokumentuar. Faqet zyrtare të bashkive greke në rrethet e Thesprotisë dhe Prevezës, e mbarë Qarkut të Epirit. Në pjesën e historisë së tyre, këto bashki e komuna, jo vetëm që pranojnë ekzistencën e çamëve në ato troje, përpara vitit 1944, por në shumë raste pranojnë se çamët ishin shumicë dërrmuese Ardit Bido arditbido@journalist.com Mund të duket si imagjinatë, por në Çamëri ende sot, nën sundimin grek, jo vetëm që ka shqiptarë që flasim shqip, por disa bashki kanë shumicë shqiptarësh. Athina zyrtare vazhdon të shprehet se çështja çame nuk ekziston, por me një kërkim të thjeshtë në internet, mund të vëresh se ajo është mjaft mirë e dokumentuar. Faqet zyrtare të bashkive greke në rrethet e Thesprotisë dhe Prevezës, e mbarë Qarkut të Epirit. në pjesën e historisë së tyre, këto bashki e komuna, jo vetëm që pranojnë ekzistencën e çamëve në ato troje, përpara vitit 1944, por në shumë raste pranojnë se çamët ishin shumicë dërrmuese. Edhe pse me ton negativ ndaj shqiptarëve, të cilët i quajnë në shumë raste turko-çam, këto faqe pasqyrojnë në mënyrë të pakundërshtueshme elementin shqiptar që ka ekzistuar në Greqi. Por jo vetëm çamët përbëjnë pjesë në historinë e këtyre trevave, edhe shqiptarët ortodoks kanë prezencën e tyre në sajtet e bashkive greke. Madje, në shumë raste ata “zhduken” krejt papritur përgjatë historisë. Në raste të tjera, në bashkitë ku sot fshatrat shqipfolëse përbëjnë shumicën e fshatrave të zonës, nuk ekziston asnjë faqe për historinë e zonave e as përkatësia gjuhësore e tyre. Prania çame Disa bashki e thonë qartë se kanë qenë të populluara nga popullsi shqiptare, si rasti i bashkisë së Parapotamosit (Varfanj), që është një nga shtatë baskitë e rrethit të Thesprotisë. Historia e kësaj bashkie nis “Parapotamos ishte e banuar nga turko-shqiptar mysliman deri në vitin 1944, të cilët u dëbuan nga rebelët (e për të cilët dihet se bashkëpunuan me pushtuesit). Zona u ripopullua nga refugjatë nga zona të tjera të Epirit dhe Greqisë”. Por bashki të tjera duket se e kanë të vështirë të thonë përkatësinë e tyre përpara vitit 1944. Bashkia e Igumenicës (Gumenicës), qyteti kryesor në rrethin e Thesprotisë, përmend thjesht ekzistencën e çamëve në këtë zonë, pa thënë se sa ata përbënin. Por në të njëjtën kohë, bie në kontradiktë me vetveten, pasi në seksionin e historisë shkruhet se megjithëse “në bashki u vendosën refugjatë nga Azia e Vogël, që më përpara jetonin në Trakë, popullsia u zvogëlua nga 3566 banorë në vitin 1936, në 3.268 banorë në vitin 1951”. Ndërkohë që në të njëjtin paragraf shkruhet se “dëbimi i tyre (çamëve) pas çlirimit solli ndryshime dhe popullsi të reja nga zonat malore të Thesprotisë, por edhe pjesë të tjera të Greqisë, të cilët rritën numrin e popullsisë së Gumenicës”. Ndërkohë, bashkia e Sajadhës, e përmend vetëm njëherë ekzistencën e çamëve, duke thënë se pas shkatërrimit të zonës gjatë Luftës së Dytë Botërore “nga viti 1950 me qendër pak shtëpi që ndërtoi shteti, u krijua një fshat i ri në afërsi të detit, në fushën, që kaloi nga duart e çamëve në duart e refugjatëve të tjerë nga Epiri”. Ndërkohë, në rastin e fshatit Sivota (Murto), “zhdukja” e çamëve ndodh në mënyrë të çuditshme. “Në vitin 1850 në këtë fshat jetonin 40 familje turko-çame” – thotë në paragrafin e dytë, duke vazhduar – “Quhej Murto dhe emri kishte ardhur nga një taksidar që kontrollonte anijet e zonës. Sot, banohet nga grekë që zbritën nga fshatrat malore të Epirit”. Studimet e Paramithisë: Shqiptarët, shumicë? Më shumë me çështjen çame merret faqja zyrtare e baskisë së Paramithisë, në të cilën janë botuar një sërë studimesh, që sipas tyre, hedhin dritë mbi “gjenocidin e kryer” nga shqiptarët “nazistë”. Por, në këto studime, duket se dalin në dritë fakte interesante për praninë e shqiptarëve në Çamëri. Në një studim të hollësishëm të një autori grek, i cili del në konkluzionin se çamët s`kanë të drejta për të kërkuar pronat e tyre, ai nxjerr në pah se shqiptarët mysliman në këtë Çamëri ishin 1/3 e popullsisë, ndërkohë që ata ortodoks, sipas të vetmit numërim popullsie të kryer janë po 1/3 e popullsisë, duke lënë grekët në pakicë. “Në vitin 1923 në Çamëri jetonin 20.139 mysliman që kishin si gjuhë amtare shqipen. Në vitin 1925 qeveria shqiptare deklaroi se numri i tyre ishte 25 mijë. Nga numërimi i popullsisë i vitit 1928, doli se në Epir jetonin 17.008 myslimanë shqipfolës. Në vitin 1938 u deklaruan 17.311 shqiptaro-mysliman në zonë. Ndërkohë që llogaritja e popullsisë të vitit 1940 nuk u përfundua por sipas një burimi ata ishin 16.661. ndërkohë, një tjetër burim, më i besueshëm deklaron se ata ishin 21-22 mijë. Në fund italianët llogaritën se në vitin 1941, në këtë zonë jetonin 26 mijë ortodoksë shqiptar dhe 28 mijë mysliman shqiptar, kundrejt 20 mijë grekëve.” – thotë autori, Jorgos Kristaqis. Vlen të theksohet se numri total i popullsisë në zonën e Çamërisë në vitin 1923 ishte 61.000, sipas institutit grek të statistikave, 4.000 prej të cilëve ishin refugjatë grekë nga Azia e Vogël, 20.139, shqiptarë mysliman dhe pjesa tjetër shqiptarë dhe grekë ortodoks. Shqiptarët e Konicës, që u bën turq Por, në shumë raste bashkitë greke janë konfuze. Një herë i paraqesin myslimanët e zonave të tyre si shqiptarë, pastaj, shqiptarët zhduken në mënyrë të çuditshme dhe në vend të tyre dalin turq mysliman. Rasti më i mirë është ai i baskisë së Konicës, që në fillim thotë se shqiptarët myslimanë ishin shumica në këtë zonë e më pas se turqit u dëbuan dhe në vend të tyre erdhën grekë. “Në shekujt e 17 dhe të 18, përhapet në zonë, nëpërmjet shqiptarëve të islamizuar, sekti i bektashinjve, që e gjen shumicën myslimane të Konicës të gatshëm për ta përqafuar.” – shkruan në seksionin e historisë, faqja zyrtare e baskisë së Konicës, por kur kalojnë vitet dhe shkojmë në shkëmbimin e popullsisë Greqi-Turqi, qëndrimi historik ndryshon dhe shqiptarët e “zhdukur”, kthehen në turq. “Pas shkëmbimit të popullsive, në vitin 1925, shumica e familjeve myslimane shkuan në Turqi dhe në vendin e tyre u vendosën banorë të Kapadokisë (nga Turqia e sotme)”. “Zhdukja” e shqiptarëve të Janinës Një tjetër zhdukje bëhet për shqiptarët e Janinës, të cilët në seksionin e historisë në faqen zyrtare të baskisë së qytetit, zënë një pjesë të rëndësishme të tekstit. Në këtë mënyrë, ata paraqiten për herë të parë, sipas faqes në vitin 1335, kur me ndihmën e pushtimit serb zbresin dhe kolonizojnë zonën. Më pas, ata kthehen në udhëheqës të Epirit, me Gjin Bue Shpatën dhe Gjin Zenebishtin, të cilët në faqe pranohet se janë shqiptarë. Gjatë gjithë seksionit të historisë nga kjo periudhë e më tutje, fjala shqiptarë zë më shumë vend se fjala grekë, e gjithë kjo deri në vitin 1917. në këtë vit shkruhet “Në fundin e Luftës së Dytë Ballkanike, ushtria greke hynë në Janinë nga lindja, ndërkohë që italianët hyjnë nga perëndimi, në tentativë për t`i dhënë më shumë rëndësi shqiptarëve të zonës”. Më tej, fjala shqiptar, nuk përmendet në këtë seksion, në asnjë çast tjetër. Shqipfolësit ortodoks, sot, në Çamëri Por, ajo që është më e habitshme është ekzistenca e shqipfolësve sot në Çamëri, të cilët nuk identifikohen në këto faqe si arvanitas, apo çam, por si grekë. Dy baskitë, që sot kanë shumicë fshatrash shqipfolëse nuk kanë seksion historie. Bëhet fjalë për baskitë e Fanarit (Frarit) dhe Peridikës (Arpicës), të cilat, sipas komitetit grek të Helsinkit kanë shumicë shqipfolësish, që vetëdeklarohen grekë. Por, bashkia e tretë me shumicë shqipfolësish, ajo e Thesprotikosë (Lelovës) ka një seksion historie, e cila edhe pse nuk ka seksion historie, lë të kuptohet mbi gjuhën që flitet në këtë zonë. Faqja zyrtare rreshton emrat zyrtare të fshatrave dhe emrat me të cilën iu thërrasin vendasit. Kështu, sipas faqes, fshatit Galatas (që në greqisht do të thotë shpërndarësi i qumështit), banorët i thërrasin Bulmet, fshatit Elea, i thërrasin Dara, fshatit Stefani, Ganxha dhe fshatit Thesprotiko, Lelovë. Për më tepër, shkruesit e sajtit na kërkojnë që të vizitojmë pjesë të rëndësishme kulturore tradicionale të zonës, si “Çuka Podgora”, “Vrima e Çaushit”, dhe vargmalin “Ballësi”, të gjitha të shkruara në shqip me alfabet grekë. Sipas raportit të Komitetit Grek të Helsinkit, sot në zonën e Çamërisë, ekzistojnë tre bashki me shumicë shqipfolëse dhe dy të tjera me pakicë shqipfolëse, të gjithë ortodoksë, që deklarohen grekë. Zona e Çamërisë është e ndarë në dy rrethe (Thesprotia dhe Preveza) dhe në 17 bashki e komuna, prej të cilave 9 nuk kanë faqe zyrtare dhe 6 pranojnë ekzistencën e popullsisë çame në trojet e tyre.

 

 

PANORAMA plus E SHTUNE 13 SHTATOR 2008

Princi Leka në pub-e me gazetarë

Është një frekuentues i pubeve duke mos e parë aspak si një pengesë pozicionin e tij. Princi Leka dëshiron që ta jetojë jetën si të gjithë të rinjtë e tjerë, kështu që atë e

shohim gjithmonë në evenimente apo në lokale ku gëzon rinia. Qe kur ka ardhur në Shqipëri ka bërë shumë miq, madje në fillim pëlqente të shoqërohej me artistë.

Tani që është angazhuar si këshilltar i Ministrit të Jashtëm, ai ka edhe miq nga politika por edhe nga gazetaria.

Pikërisht javën e kaluar paparaci ynë e fiksoi tek Bar Mumja në qendër të Tiranës në shoqërinë e drejtorit të shtypit pranë Oborrit Mbretëror Erjon Teli dhe analistit

të njohur Adri Nurellari.

http://www.gazeta-standard.com/tekst.php?idt=10469 08/09/2008

 

Si e masakruan komunistët familjen Kulla

DALIP GRECA

Fatin e përgjakur të pjesëtarëve të familjes Kulla, pas pushkatimit të Gani dhe Ajdin Kullës, e pësuan plot të tjerë. Kush mbeti atje, përfundoi në ferrin e vuajtjeve, kush u arratis shpëtoi... Të rikthehemi edhe një herë tek ngjarjet që përfunduan pjesën e parë të rrëfimit tonë Po vritem si shqiptar dhe jo si tradhtar.... të rrojë Shqipëria, të rrojë Flamuri Kombëtar! Amanet Shqipërinëëë!". Ky qe thelbi i Testamentit që shkroi më 18 qershor 1945 dëshmori i Nacionalizmës Shqiptare, Ajdin Kulla. Pas dy ditësh, pikërisht më 20 qershor 1945, ai do të ishte përballë atij, partizanit nga Kalivaçi, i cili në emër të dashurisë për Atdheun dhe Partinë Komuniste, do t'i zbrazte plumba në kraharor djaloshit 32-vjeçar, Ajdin Kulla, me besimin se ky na paskish tradhtuar partinë e partizanit nga Kalivaçi, Atdheun dhe "vëllezërit" jugosllavë! Po pse thërriste “amanet Shqipërinë” djaloshi nga Zemblaku, po të kish qenë tradhtar?! Testamenti i Ajdin Kullës mbetet një akt-akuzë e rëndë për sistemin komunist. Ia morën jetën në mënyrën më të pabesë. U vra, pse besoi në idealin për të cilin kishte lënë nxënësit dhe pat rrokur pushkën. Atëherë ëndrra e tij për ta pasur Kosovën së bashku me Tokën Amë dukej e realizuar, Shqipëria dhe Kosova ishin një. Por pas lufte u pa se gjithçka qe e përkohshme, "vëllezërit" komunistë jugosllavë nuk do ta lëshonin aq lehtë Kosovën. Ata kishin më shumë se një shekull që përkundnin veten nën legjenda dhe mite të rremë se qenë autoktonë aty dhe se Fushë-Kosova qe djepi i miteve serbe! Dhe shpikën "Barazi-vëllazërimin" duke pasur për ndihmë edhe vëllezërit komunistë të Shqipërisë amë. Ajdin Kulla nuk e besoi për asnjë çast gënjeshtrën e vëllazërimit sipas internacionalizmit proletar dhe besimin e vet nuk e shkeli as përballë hetuesve, as përballë skuadrës së pushkatimit. Po ç'pat ai zemërkatrani (nuk ka mbetur i dënuar pa e mallkuar), ai Navzat Haznedari, që e çoi në plumb?! Ajdin Kulla qe nga ata djem që shquheshin për atdhetarizëm që në bankat e Normales, ku studionte pasi kishte mbaruar tri vjet në shkollën “Harry Fultz”. Edhe ai, që do të bëhej xhelati i djemve të Nacionalizmit, Nevzat Haznedari, qe nxënës po në Normalen e Elbasanit. Madje që të dy kundërshtarët e ardhshëm atëherë qenë në të njëjtën klase. Por ndërsa Ajdini ishte studenti më i mirë i Normales dhe në fundin e shkollës e kishin nxjerrë më të dalluarin; e kishin privilegjuar duke e ulur me trupën mësimore, për ta veçuar si më i miri i shkollës. Ruhet dhe një fotografi e asaj kohe, ku Ajdini ka dalë në fotografi me ekipin e pedagogëve të shkollës. Madje është i vetmi student mes pedagogëve. Nevzat Haznedari, përkundrazi, qe nga ata që mezi shtyhej për ta kaluar klasën. Ka dhe një ndryshim tjetër mes të dyve. Ndërsa Ajdini kishte dalë në shesh për ta pritur me protestë pushtimin fashist të Shqipërisë, ai Nevzat komunisti do të vishte këmishën e zezë të xhelatëve pushtues dhe qe regjistruar në radhët e rinisë fashiste! Ajdini nuk pranoi që të vishte këmishën e zezë me të cilën u kapardis ca kohë Nevzat Haznedari. Nuk është për t’u çuditur se si një ish-fashist bëhet komunist. Zhelio Zhelev e thotë qartë se komunizmi dhe fashizmi janë fqinjë të afërt. Të dy instalojnë diktatura. Prandaj nuk e pat të vështirë ai Nevzat Haznedari që nga fashist të bëhej një ndër komunistët më të betuar (tërbuar). Se mos është vetëm ai nga lloji i komunistëve që kishte hyrë në radhët e komunistëve përmes portës së fashizmit?! Pse nuk qe i tillë edhe kryeprokurori Bedri Spahiu, i cili i rropi të gjallë nacionalistët, madje edhe këngë këndonin për të: Reaksionarët por si miu, i dënon Bedri Spahiu. Kryeprokurori Bedri Spahiu pat kohë që të reflektonte, pasi do të fitonte mërinë e ustallarëve të vet. Kur e provoi në shpinë të vet torturën dhe akuzat false e pa se sa e pështirë ishte raca e komunistëve. Dhe i mallkoi... Por le të kthehemi tek Haznedari që i kumtoi vdekjen e idealistit nacionalist. Atij nuk do t'i dridhej qerpiku kur do t'ia kumtonte vdekjen ish-shokut të klasës. Dhe Ajdin Kulla kurrë nuk ia dha kënaqësinë që mezi priste xhelati; nuk u përul. Edhe para skuadrës së pushkatimit Ajdini do të çudiste ata pak që qenë dëshmitarë të akt-vrasjes. Zëri i tij i fuqishëm- Amanet Shqipërinë! - do të ishte më shumë se sa aktakuzë kundër përbindëshave që merrnin jetë të pafajshme pse kërkonin Shqipërinë me Kosovë e Çamëri. Ditari i Xhevit Kullës Jonuz Kulla la katër djem: Belul, Ajdin, Xhevit dhe Nazmi Kulla. Xhevit Kulla detyrohet që të bashkohet me radhët e Brigadës së dytë, duke iu përgjigjur urdhrit, që çdo derë duhej të dërgonte një mashkull në radhët e ushtrisë. Ka qenë fundi i vitit kur ai do të bashkohej në Terovë të Pojanit me Brigadën. Komandant pat Neshat Kondin. Që atë ditë do të niste aventura që më vonë do ta rraste nëpër burgjet e kampet e internimit. Nga Tërova në Rëmënj e Zërvaskë. Parakalimi u bë në Pogradec, ku kishte shkuar Beqir Balluku. Aventura vazhdon, në këmbë ecin natë e ditë në gjurmë të kundërshtarëve që kishin mbetur maleve. Ditë të ftohta dimri. Ata ecnin majë maleve. 15 ditë në mes të dëborës. Ngjarjet dramatike u rrokullisën në një mënyrë marramendëse sa as vetë personazhi ynë nuk e kuptoi se si morën atë rrjedhë: Xheviti sëmuret; i dëmtohet syri i djathtë, doktori e kishte strehuar në një kasolle më vete. Kur u zhvendos brigada për në Kapshticë, në ndjekje të dy personave që kishin ikur nga burgu, Xheviti nuk e mori vesh, pasi qe i izoluar. Atëherë ndodhi një ngjarje që nuk deshën ta besonin shumë nga ata që e dëgjuan; 20 ushtarë të brigadës dezertuan dhe kaluan kufirin duke shkuar në Greqi. Komandanti i Brigadës bëhet xhind dhe në pamundësi për të gjetur fajtorët që kishin ikur, arreston katër ushtarë. Pas zhvendosjes së brigadës nga kufiri shkojnë dhe e marrin Xhevitin e sëmurë dhe i thonë se do ta çonin tek komandanti, i cili gjoja e kërkonte për një problem të rëndësishëm. Kur mbërriti në vendstrehimin e komandës, nuk po kuptonte asgjë se çfarë po ndodhte. Por shpejt do ta kuptonte sapo do të shkelte tek pragu; një pengesë në hyrje, hundët gjak dhe seanca e pyetjeve të njëpasnjëshme. -Di greqisht ti Xhevit- -Jo -Po italisht -Jo de nuk di. -S'do të tregosh ti? E shpallën të rrezikshëm. I vunë roje tek dera. Aty qenë sjellë edhe katër të arrestuarit e tjerë për ngjarjet në kufi. Kur po kryhej seanca e pyetjeve, njëri prej të arrestuarve, një djalë guximtar prej Shkodre, rrëmben pushkën e rojës dhe ia nis të shtënave. Dy orë luftë. Kur shkodranit i mbarohen fishekët, e kishte ruajtur një për veten. Vrau veten. Xheviti ngjarjen më shumë e dëgjoi se sa e pa; e dëgjoi nga bodrumi ku e kishin lidhur këmbë e duar. Arratisja e vëllait të vogël, Nazmiut Fati i familjes Kulla qe i paracaktuar që me arrestimin e Ganiut dhe Ajdint, që përfunduan në plumba. Pas tyre qe radha e Xhevitit që kurrë nuk arriti ta kuptoi se çfarë faji kishte kryer; më pas do ta kishte radhën që të hynte në burg Beluli. i vogli i vëllezërve, Nazmiu, e përjetoi thellë dramën e më të mëdhenjve. Zemra do t'i dridhej kur do të mësonte pushkatimin e Ganiut dhe Ajdinit. Viti 1945 do ta gjente aty në vendlindje në Zemblak, por jo në shtëpinë që i kishin lënë trashëgim të parët. Që andej i kishin nxjerrë sapo kishin ardhur në fuqi komunistët. Ata jetonin në haur kafshësh. Jetën mezi e shtynin. Gjithçka u qe konfiskuar, pasuria, shtëpia, bagëtia. Edhe pse ua patën sekuestruar pasurinë sërish u kërkonin të paguanin tatimet e larta të shtetit. U detyruan që të shisnin deri edhe kalin e vetëm që u patën lënë. Çdo ditë jeta bëhej më e vështirë. Sa lanin një plan mbërrinte tjetri. Kërkonin t'i gjunjëzonin. U duhej që të blinin misër në treg të Elbasanit me çmim të kripur dhe të lanin planin e tatimit që u vinte shteti. Por mbi të gjitha jeta ishte e pasigurtë, çdo njërin nga fisi Kulla po e arrestonin radhazi. - Në këto kushte Nazmiu thuri në mendje planin e arratisjes, të cilin e realizoi me shumë kujdes. Me vete mori edhe dy nipërit, të cilët kërkonte që t'i hiqte nga thonjtë e diktaturës, e cila nuk kishte për t'u rezervuara tyre të ardhme tjetër veç atë të paraardhësve që i pat rrasur burgjeve. Nipërit qenë djem të vegjël; Muhameri dhe Samiu .Rruga e vështirë e mërgimit për ta nisi me arratisjen në Greqi. Forcat e matanë kufirit, i çuan në kampin grek. Muhameri dhe Samiu, që qenë fëmijë, e ruajnë ende në kujtesë kapërcimin e vështirë të kufirit dhe vështirësitë e jetës nëpër kampet greke. Për tre vjet Nazmiu me të dy nipërit do të përballej me jetën e vështirë të kampeve greke. Pas tre vjetësh ai do të merrte rrugën për në Gjermani. Aty do të qëndronin edhe dy vjet të tjera derisa, pas dy vjetësh do t'i merrnin amerikanët dhe do t'i nisnin drejt kontinentit të largët, ku do të kalonin gati 50 vjet pa i parë dhe pa marrë lajme për pjesën tjetër të familjes e cila ndërkohë dergjej ca ndër burgje e ca ndër kampe internimi e ferma bujqësore në zona të izoluara, nga ku të mos kishin mundësi që të arratiseshin. Beluli, më i madhi i djemve të Jonuzit, kaloi jetën nëpër kampe; në Peqin, në Bishqem, në rrethinat e Divjakës, për të përfunduar në kampin e Savrës, ku edhe do të vdiste. Në rrethinat e Lushnjës qe i internuar edhe Nesheti me Vedatin. Lufta e klasave i kositi të gjithë, edhe kushërinjtë do të përfundonin kampeve të internimit. Mediu dhe Tefiku, bijtë e Sabriut , u internua në Çermë, Savër, Gjazë të Lushnjës. Ditët e para të përmbysjes së sistemit komunist fisin Kulla e gjeti të shpërndarë; ca në Amerikë, ca në Kanada , ca në Austri, ndërsa një pjesë ende dergjeshin kampeve të përqendrimit apo në zonat e izoluara bujqësore. Sami Kulla, në bisedën që bëmë të dielën pasdite me 4 prill më sqaron se është arratisur nga Shqipëria jo në moshën 12, por 15 vjeçare. Atëherë shteti e kishte dërguar që të punonte vullnetar në hekurudhë. “Ndodhesha në Fushë-Mbret”, kujton ai. Nazmiu qe ushtar atëherë dhe e njihte mjaft mirë vijën e kufirit. E dinte shumë mirë se kur dhe si duhet të kalohej kufirit, megjithëse nuk qe gjë aq e lehtë. Na u desh që të kalonim 6 seri të minuara. Por gjithçka kaloi pa pasoja ngaqë së bashku me ta ishin edhe Bilal Kalaja me të shoqen Shega, Doko Kalaja, Alithemiu, që qe specialist i minave, përvojë që e kishte fituar në ushtri. Kalimi i kufirit u bë me 3 shtator 1950. Bashkimi me të afërmit e tjerë, Samiu kujton se u bë në kampin e Lavros, Greqi. Ai kujton se atëherë pati një ftesë nga vajza e Ganiut, babai i secilës qe pushkatuar më 20 qershor 1945. Ajo pat ikur shpejt në Kanada dhe e ftoi edhe Samiun që të shkonte atje. Por përgjigja e Samiut qe e prerë:- Ne nuk kemi lënë Shqipërinë për të fituar dollarë, ne kemi dalë që të armatosemi, të stërvitemi dhe të kthehemi që të çlirojmë Shqipërinë nga Komunizmi. Kur morëm rrugën për jashtë Shqipërisë ne kishim dëgjuar për krijimin e Komitetit Shqipëria e Lirë dhe mendonim se duhej të përgatiteshim për t'u rikthyer për ta çliruar vendin, por ashtu si rrodhën ngjarjet qe e pamundur. Dështimi i desantimeve, tradhtia e anglezit Filbi, kapja e Hamit Matjanit, loja e Sigurimit Shqiptar, bëri që të kërkonim rrugë të tjera nëpër botë… Dhe Samiu mori rrugën drejt Francës, ku qëndroi shumë vite, më pas do të shkonte në Kanada, e pasi do të rrinte ca vite edhe atje, do të merrte rrugën drejt Amerikës... Kudo që shkoi, Samiu la gjurmët e derës dhe fisit nga vinte. Pronari francez edhe tani e kujton sjelljen e tij të përsosur. Madje, para ca kohësh, kur një grup specialistësh të bujqësisë (agronomë) nga Shqipëria kishin shkuar në Francë, pikërisht në zonën ku ka pas jetuar dhe banuar Samiu, pronari francez, pasi i kishte pyetur se nga vinin, kishte lëvduar shumë shqiptarin Sami Kulla, që dikur kishte punuar për të. Shqiptarët e kishin ndjerë veten të përkëdhelur në sedër dhe njëri prej tyre i kishte telefonuar Samiut. Dhe ia kishte rrëfyer me krenari lëvdatën e francezit... Ndërsa kur ishte në Kanada, nuk numërohen rastet e bamirësisë së tij ndaj shqiptarëve. Kur gazetat e Torontos flisnin për një shqiptare që mbeti rrugëve pas aksidentimit të të shoqit, dhe pa mundësi jetese, Samiu iu gjend për shumë kohë, derisa i shoqi iu rimëkëmb. Nuk është ky i vetmi rast, ndërkohë që në Cunnectikat, ku është vendosur prej kohësh, nuk numërohen mirësitë e tij ndaj shqiptarëve të porsa ardhur. Derë e hapur këtu në Amerikë si dikur dera e madhe në Zemblak... Syrgjynosja e së shoqes dhe të birit të Ajdin Kullës Në kohën kur Ajdin Kulla përgatitej për jetën e përtejshme; në kohën kur ai shkruante testamentin e tij të pavdekësisë, e shoqja Fidaria, qe nuse e re. Në testamentin e tij Ajdini lë vend edhe për shoqen e jetës, fatin e tij, që e pat dashur aq shumë. I ka shkruar përmes Testamentit nënës së tij, padyshim dhe vëllezërve. U është lutur përmes rreshtave të asaj letre-testament: “Pyeteni nusen nëse mbas pushkatimit tim ajo do të dëshirojë të qëndrojë e pamartuar apo jo”. Shoqja e tij e jetës, Fidaria nuk u nda nga fati i saj i parë, edhe pse ai kishte ikur nga kjo botë aq shpejt. Bashkëshortja besnike e lidhi jetën e vet me djalin Jonuzin dhe me vajzën Luden. Mëma e gjorë u lidh fort pas fëmijëve dhe i mbrojti ata nga të këqijat e asaj jete plot rreziqe; për 40 e ca vjet jetuan të internuar në kodrat e Dumresë, diku në rrethinat e thella të Belshit. Pikërisht i biri i Ajdinit, Jonuz Kulla, që mban emrin e Jonuzit, luftëtarit që pat komanduar trimat e asaj ane, të cilët patën luftuar kundër turqve, grekëve, bullgarëve, i pat treguar profesorit të shquar, historianit të Kosovës, Zekeria Cana, aktakuzën e tmerrshme "Ajdin Kulla dënohet për agjitacion dhe propagandë, koshient për Shqipërinë Etnike!". Kjo ka ndodhur atë ditë, ku gjithçka qe ndryshe: Qe shembur komunizmi si sistem (i vetmi privilegj që u krijua për të përndjekurit që zhvarrimi dhe rivarrimi). ... Ngjarjet zhvilloheshin po atje, ku qe hapur ajo gropa e madhe, ku më 20 qershor 1945 qenë pushkatuar si tradhtar ata trima që ranë mbi njëri-tjetrin me thirrjen: "Rroftë Shqipëria. Rroftë Flamuri! Ndërsa ai, 32-vjeçari, Ajdin Kulla, që në çastin e largimit nga burgu drejt vendvrasjes, i pat ngritur peshë zemrat e të burgosurve antikomunistë, duke u lënë amanet Shqipërinë. Ishin të njëjtat fjalë që i dolën nga gjoksi edhe në kohë pushkatimin: Amanet Shqipërinë! Pikërisht atë ditë të ngrohtë vere të vitit 1992, mizëri njerëz qenë mbledhur pranë gropës, ku preheshin të pushkatuarit e pafajshëm pse deshën Shqipërinë. Aty pranë gropës pat ardhur atë ditë edhe Fidaria 80-vjeçare, e cila 47 vjet të shkuara, në një natë pa hënë, pat rrezikuar jetën e vet. Ajo pat ardhur aty tek gropa së bashku me gra të tjera si; të shoqen e Zyhdi Tapisë, të bijën e Sheh Qerimit dhe gra të tjera dhe pasi patën hapur gropën, secilit trup i kishin vënë përbri nga një shishe të taposur me nga një letër ku shkruhej emri i secilit. Ditën që u gërmua gropa pas 47 vjetësh, njerëzit shtangën kur i panë dy skeletet përmbys, ku krahu i njërit ende qëndronte mbi shpatullën e tjetrit, ishin ata; xhaxha dhe nip, xha Ganiu, i quajturi beu i Zemblakut dhe i nipi, Ajdini. Në atë ceremoni rivarrimi, i biri i Ajdinit, nxjerr kopjen e Vendimit të Gjyqit, ku shkruhej e bardha mbi të zezë: "Ajdin Kulla... Gjykata Ushtarake e dënon me vdekje... koshient i Shqipërisë Etnike". Po çfarë mendon sot i biri Ajdin Kullës-Jonuzi(i riu)? Jonuzi e ka përjetuar gjatë humbjen e të atit, Ajdinit. Ai qe një ndër ata që së bashku me nënën dhe të motrën e provuan në shpinë peshën e vuajtjes. Ishin me baba të pushkatuar dhe kjo ishte e mjaftë për t’u futur në radhën e të padëshiruarve të rrezikshëm. Por ai nuk do të flasë për vuajtjet e veta, të motrës dhe të nënës nëpër kampet e internimit. - Ata na kishin vënë në shënjestër dhe ne ishim të destinuar që të vuanim, ndërsa një pjesë jona qe kontingjent për vdekje, më thotë ai dhe parashtron faktet: Pas pushkatimit të Xha Ganiut dhe tim eti, i erdhi radha që të arrestohej Beluli, Mediu, Tefiku, Hymeti. Po i vinin rrotull Nazmiut, vetëm ai pat mbetur dhe si duket ata kishin pritur që të rritej dhe pak. Kur ata po i afroheshin, Nazmiu mori nipërit dhe u arratis. Mos harro se një pjesë ashtu shpëtuan, duke u arratisur; kanë ikur 60 burra dhe gra prej Zemblakut.Nga shënjestra e diktaturës nuk shpëtuan as nipërit, thotë Jonuzi dhe rreshton emrat e Kullëve të tjerë: Hado, Enveri, Sefedini, Fikriu, Selmani, Qerimi... Kush s’mundi të largohej përfundoi në pranga; Faslli Kulla vdiq në tortura, qe vetëm 17 vjeç, se ç’farë i sajuan një aktakuzë koti; ka qenë korrier i diversantëve; Shaban Kulla kaloi 10 vjet në burg, sapo u lirua, vdiq....Jo vetëm nipërit, por edhe kushërinjtë u përcaktuan të padëshiruar. S’bënë përjashtim nga ky rregull as Feridi dhe Muhameri,(jo ky që u arartis) Ibrahimi, Avniu, Mustafaj...Një pjesë vdiqën internimeve si gruaja e Mediut, Kalemi dhe Hedija prindërit e Selmanit... Pas ca çastesh Jonuzi shpërthen: - A e beson se ata, Ramiz Alia me të vetët e realizuan atë që deshën? Na përzunë të gjithëve nga Shqipëria, edhe ne që qemë nëpër kampe u detyruam të merrnim rrugët e mërgimit. Nuk na kanë kthyer asgjë nga pasuria jonë. Dhe kjo është bërë me qëllim të lig. A e ke vënë re se kosovarët janë më të lidhur me Kosovën? Ata janë të motivuar, kanë atje një tokë, kanë një shtëpi, kanë diçka, ndërsa ne asgjë nuk kemi tonën. edhe shtëpinë e madhe tonën, vetëm në letra e kemi...Pse ç’është Atdheu? Ja ajo shtëpia, ajo toka, që ende s’e kemi tonë... Atdheu nuk është në ajër... Vizita e Mbretit Pushimi i Mbretit Zog I në shtëpinë e Kullëve në Zemblak është përfolur shpesh nga shtypi. Është e vërtetë se Mbreti ka qëndruar në atë shtëpi dhe është pritur me gjithë të mirat. Aty familja mbretërore ka qëndruar një natë. Pasi ata u plotësuan me dokumentacionin e nevojshëm nga pala greke, morën rrugën për matanë. Oficeri i Gardës Mbretërore Medi Kulla si dhe Gjeneral Aranitasi, shoqëruan oborrin Mbretëror deri në Follorinë. Por nuk është e vërtetë ajo që shkruan shtypi se gjoja ishte vetëm ajo vizitë që e bëri Zemblakun fshat me biografi të keqe. E vërteta është ajo që u shkrua në radhët e këtij shkrimi: Zemblaku qe një fshat nacionalist dhe bijtë e tij u çuan në plumb, ndërsa ata që mbetën gjallë provuan burgjet, internimet dhe survejimet. Është shkruar se Kullët nuk qenë me Mbretin, por qenë të inkuadruar me Ballin. Në të vërtetë Jonuz Kulla-Plaku, qe emëruar nga Mbreti Oficer rezerve. Ai, Jonuzi, qe krenar për këtë titull dhe e justifikoi atë deri në ditëvdekjen e vet. Në vend të mbylljes… Familja e madhe Kulla, deri në kohën kur komunizmi nuk kishte ardhur në fuqi, jetonte e bashkuar në Sarajet e veta. Kjo familje me tradita fisnike , e njohur edhe për bujari në të gjithë zonën, numëronte në radhët e veta 43 pjesëtarë. Ajo qe krenare se futej ndër ato familje që i kishte dhënë Shqipërisë luftëtarë në çdo brez. Jo vetëm pse, Jonuz Kulla-Plaku, qe luftëtar i njohur dhe me çetën e tij pat firmosur në të gjitha luftërat: Në Kapshticë, me 1910, 1911, 1912, në Zvezdë, Pojan pat luftuar me bullgarët, ku la të vrarë luftëtarët e tij besnik Muharremin me gjithë të kushëririn, të atin e Mazarit e të atin e Hamdiut; të cilët qenë nipër të Jonuzit. Jonuzi me çetën e tij u përpoq të merrte hak për masakrat e grekëve, të cilët pasi mblodhën burrat e Plasës së Poshtme të Korçës, i futi të gjithë në xhami dhe i kositi me plumba;kurse fëmijët e vegjël i nxori në lëmë dhe i shtypi me kuaj... Jonuzi me çetën qe krahu i djathtë i francezëve për të mbrojtur Korçën. Në ato luftime Jonuzi do të merrte një plagë në këmbën e djathtë , që do ta linte me shenjë gjatë të gjithë jetës. Kur gjenerali francez u kërkoi korçarëve një njeri besnik që ta shoqëronte Korça zgjodhi Sabrinë, vëllanë e Jonuzit, pasi vetë Jonuzi tashmë e tërhiqte zvarrë këmbën e plagosur në luftë kundër austriakëve. Pas ngritjes së Flamurit në Vlorë, ku mori pjesë edhe Jonuzi, ngjarjet u zhvendosën në Korçë. Themistokli Gërmenji bashkë me Jonuzin, marshuan me luftëtarët e tyre nga Pogradeci në Pllocë, në Potgorije, Shëngjergj, Pojan, Pendavinj, hynë dhe në Korçë dhe valvitën flamurin kuq e zi me shkabën dykrenore. Ka qenë ruajtur një fotografi hyrja e tyre triumfuese, por pas '45-s, fotografia e Jonuzit u hoq. Atij i qe prishur biografia, edhe pse pat vdekur që në 1931. Parimi i luftës së klasave do ta gjakoste familjen Kulla, duke u hequr të drejtën e jetës disa prej pjesëtarëve të saj, të tjerët i stërmundoi dhe i syrgjynosi kampeve të internimit dhe burgjeve. (Vijon numrin e ardhshëm) Masakrimi i kësaj familje: Të pushkatuar 1- Gani Kulla, 1945 2- Ajdin Kulla, 1945 3- Rapo Kulla, 1945 4- Fuat Kulla, 1951 (Varur në litar) 5- Fazli Kulla, 1951 (Vdiq në burg gjatë torturave) Të burgosur 1-Xhevit Kulla 2- Belul Kulla 3- Medi Kulla 4- Tefik Kulla 5-Hymet Kulla 6-Shaban Kulla 7-Ridvan Kulla      07/09/2008

 

“Kulla”, fisi që u ndëshkua se priti Mbretin kur la Shqipërinë

NGA DALIP GRECA

Historia e familjes Kulla ose shqiptarët që përpara skuadrës së pushkatimit linin amanet Shqipërinë Në shtypin e Tiranës, që prej 18 vitesh, ka filluar një garë pa fitues për të rishkruar historitë e bllokut komunist. Personazhet janë po ata që instaluan diktaturën, etërit dhe bijtë: Enver Hoxha, Nexhmije Hoxha, Sokol Hoxha, Liliana Hoxha, Mehmet Shehu, Kadri Hazbiu, Beqir Balluku, Fiqret Shehu, e të tjerë. Lexuesi po ushqehet me doza përgjumje për historitë e “të mirëve” dhe “të këqinjëve” të bllokut; i mirë del vetëm Enveri dhe Nexhmija, të tjerët paskan tentuar që t’i marrin partinë dhe pushtetin, prandaj ai ka dërguar në jetën tjetër, siç kishin bërë ata me armiqtë e shumtë që ia kishin pasur me hile, atij, vetë Enverit. Asgjë nuk po shkruhet për ata që ishin objekti i parë i Luftës së Klasave; kundërshtarët politikë të komunistëve, bijtë e klasës që pati bërë historinë e Shqipërisë para Enverit, që ajo klasë të harrohet përfundimisht edhe pas rënies së komunizmit në shtyp shtjellohen vetëm historitë e bllokut, atje ku luhej pas perdes, ku edhe Ledi Makbeth, që sot shkruan kujtimet, kishte rolin e saj të primadonës, ndërsa tani përmes rrëfimeve përpiqet të tregojë se Enveri s’paskësh pasur faj... Ndryshe nga shtypi i Tiranës, Illyria është në tjetër pozicion; ajo i ka injoruar historitë e bllokut, për t’ia lënë vendin atyre që diktatura komuniste i çoi në plumb apo ua sterrosi jetën kampeve të internimit. Këtë herë zgjodhëm familjen Kulla, me rrënjë në Zemblak, ndër më të njohurat jo vetëm në Korçë, por edhe këtu në diasporën shqiptare, në Amerikë dhe Kanada. *** Dr. Fuat Myftia, i cili ka udhëhequr për më shumë se 35 vjet organizatën Lëvizja e Legalitetit në Amerikë, më tregonte gjatë një bisede në mjediset e Illyria-s se sa herë ka marrë rrugën drejt Connecticut-it për të kërkuar mbështetje për organizatën legaliste, ka qëndruar tek fisi Kulla dhe sa herë ka trokitur atje, derën e ka gjetur të hapur. Edhe kur ka qenë fjala për mbështetje financiare, ata kanë qenë të gatshëm dhe kurrë nuk kanë thënë “jo”. Bujaria është karakteristikë e këtyre njerëzve. Nga ana tjetër prej kohësh kam njohur njërin prej fisit Kulla, Vedatin, i cili për ca kohë ka qenë fqinji im në Lushnjë, tash jeton në Connecticut së bashku me familjen. E shihja gjithmonë ashtu të heshtur dhe të zhytur në hallet e veta nga që ishte me plagë në biografi dhe kurrë nuk ia dëgjova zërin për keq, ndërkohë që fëmijët e tij, Gëzimi dhe Albana, ishin shembull dhe pasqyrë e edukatës familjare. Vedati përpiqej të shihte punët e tij, atëherë ishte shumë e vështirë që të mbijetoje në ato kohët e vështira, ku hijet të ndiqnin pas, veçanërisht kur vije prej klasës së përmbysur. Me Vedatin jemi përshëndetur sërish këtu në Amerikë dhe kur flasim fundjavave në telefon nuk shpreh asnjë lloj pezmi për hakmarrjen ndaj pafajësisë së vet për trajtimin që i bënë atëherë. “Kur të shkruash për historinë tonë, do të lutesha që penës mos i mësho shumë, nuk duam hakmarrje. Ne duam që përmes historisë tonë të përcillet mesazhi i mosharresës. Brezat që do të vijnë ta mësojnë se dikur në atë vend është qeverisur me logjikën dhe ligjet e absurdit, që ndëshkonin edhe pse ke dashur Shqipërinë, edhe pse ke qenë koshient për Shqipërinë Etnike”, - kështu më porositi Vedati në telefonatën që bëmë të shtunën me 28 mars. Nga ana e tij, edhe i vëllai Samiu, i arratisur që në moshën 12-vjeçare, në një bisedë telefonike më përcolli të njëjtin mesazh: “Le ta njohim të kaluarën që të mos përsëritet. Nuk kemi pse ia fshehim brezit pasardhës gjëmat që e kanë gjetur këtë popull. Të mos e fshehim faktin se shqiptarët kanë pushkatuar njëri-tjetrin, pse e kanë dashur në mënyrën e vet atdheun. Ajdin Kulla p.sh., u shkua në plumb vetëm pse e donte Shqipërinë të tërë bashkë, me Kosovë e Çamëri. Kjo duket absurde, por ja që kjo është e vërteta tragjike e këtij populli. Nuk e besoi këtë as profesori me emër i Kosovës, Zekeria Cana, por kur e ka parë aktakuzën që e çoi në plumb djalin më të shkolluar jo vetëm të Zemblakut dhe Korçës, por ndër djemtë më të mirë të Shqipërisë, i cili edhe në burg u mësonte të burgosurve anglisht, është shprehur plot pezm: “Paskan pushkatuar shqiptarë pse kanë dashë Kosovën?!” Dhe bërr lotët... Jonuz Kulla, pushka e mëmëdheut Kam përpara shumë dokumente dhe të dhëna për të zbuluar “njollat” e biografisë të fisit Kulla; kam dokumente të nxjerra nga arkivat e Tiranës, kam testamentin e shkurtër të mësuesit që njihte tri gjuhë të huaja, Ajdin Kulla, kam një ditar shumë të sinqertë të Xhevit Kullës, ku rrëfehet sinqerisht se si shpalleshin armiqtë, se si të arrestonin pa të thënë pse, madje edhe pa qenë ti fare në një vend ngjarjesh mund të akuzoheshe se kishte qenë atje, pa të lejuar që të paraqisje alibinë tënde të vërtetë. Po nga ta fillojmë historinë e fisit Kulla?! Një libër ndoshta do të ishte pak për të treguar rreth 100 vjet histori. Nëse gërmon në jetën e tyre, ke për të zbuluar vetëm emra atdhetarësh, patriotësh të mirë që kanë luftuar për atdheun pa e llogaritur humbjen e jetës. Jonuz Zemblaku (Kulla) ka qenë pushkë e gatshme për atdhe që në kohë të moçme, kur shqiptarët luftonin për të nxjerrë jashtë trojeve turqit, madje emri i tij është në radhën e atyre burrave që më 1908 u mblodhën në Manastir, në kongresin që na dhuroi alfabetin e sotëm, atje ku ishin At Gjergj Fishta, Mithat Frashri dhe burrat e tjerë të mençur të kombit që i dhanë gjuhës së bukur shqipe alfabetin e pavdekësisë së saj. Atje, në Manastir duhej dhe pushka për të mbrojtur shkronjat e pavdekësisë, për t’i mbrojtur nga turqit dhe patriarkana. Prandaj ishte atje Jonuz Kulla. Kudo kur atdheu jepte kushtrimin dhe kishte nevojë për burra trima, atje ishte ai, Jonuz Kulla i Zemblakut. Ngjarjet e Flamurit e të mëvetësisë të Shqipërisë e gjejnë në Vlorë rreth plakut të Flamurit. Katër vjet më vonë, kur do të shpallej Republika e Korçës, e cila qe e rrezikuar nga grekët, kapedan Jonuz Zemblaku do të ishte përkrah Themistokli Gërmenjit. Ai së bashku me Ganiun kanë qenë bashkëluftëtarë edhe me Spiro Bellkamenin, Kajo Babjenin, Sali Butkën, Mihal Gramenon; burra me zë e trima të njohur në historinë e Shqipërisë. Kur në qytetin e Lushnjës do të mblidheshin burrat që do t’i dilnin zot vendit që të ndalonin copëtimin e mëtejshëm të Shqipërisë, atje do të ishte edhe Jonuz Kulla. Ai gjatë gjithë aktivitetit të tij ka qenë një barrikadë e pakalueshme për shovinistët fqinjë. Familja Kulla është shquar për bindjet e saj nacionaliste dhe ka qenë e deklaruar si mbështetëse e Mbretit Zog. Jonuz Kulla ra në shtratin e vdekjes në vitin 1937 i bindur se detyrën e vet si ushtar i atdheut e kishte kryer ndershmërisht. Bijtë e tij qenë krenarë për trashëgiminë morale e atdhetare që u la i ati: shembullin se si i shërbehej me nder atdheut! Kur erdhën komunistët në pushtet, fotografitë e burrave trima që kishin luftuar për Shqipëri u censuruan, u hoq nga grupi i luftëtarëve Jonuz Kulla! Nacionalistët, partizanët dhe vëllavrasja pas Mukjes Me pushtimin e Shqipërisë nga Italia Fashiste, Ganiu dhe Ajdini rrëmbyen armët dhe krijuan çetat e para kundër okupatorit, madje çeta e tyre, që kishte për komandant Ganiun dhe komisar nipin e tij, Ajdinin, vendosi dhe mbajti kontakte me çetën partizane të Agush Gjergjevicës e Zija Pipos në katundin Shyec, ku u bisedua për koordinimin e veprimeve të përbashkëta mes nacionalistëve dhe partizanëve kundër gjermanëve. Të dyja palët luftonin për atdheun kundër pushtuesit që kishte zaptuar vatrat. Gjithçka u rrokullis pas prishjes së marrëveshjes së Mukjes, pas së cilës komunistët i shpallën kundërshtarë dhe armiq nacionalistët e si pasojë erdhi vëllavrasja. Zemërgjerësia e Gani Kullës dhe zgjuarsia e të nipit, Ajdinit, i cili ishte djalë me kulturë dhe tepër inteligjent (zotëronte dhe tri gjuhë të huaja: anglisht, frëngjisht dhe italisht) bëri që të shmangej vëllavrasja në atë zonë deri në vitin 1944. Madje ata arritën që të lironin edhe nga duart e gjermanëve partizanë të arrestuar, siç ishte rasti i Hysen Trenit, të cilin pasi e liruan, e përcollën jashtë zonës së rrezikshme. Ka shumë raste të dokumentuara kur ndërhyrja e Ganiut dhe Ajdinit ka shpëtuar nga reprezalja fshatrat e zonës. Është e arkivuar ngjarja e fshatit Poncarë: Pas rrethimit të fshatit Poncarë, të nesërmen kishte arritur një forcë e madhe gjermanësh, që kishte tentuar të digjte fshatin e të bënte reprezalje. Ajdini dhe Ganiu arritën që t’ua mbushnin mendjen gjermanëve që në fshat nuk kishte asnjë komunist dhe se të gjithë ishin nacionalistë. Kështu që fshati shpëtoi nga djegia. E njëjta ngjarje u përsërit edhe në Menkulas. Këto fshatra shpëtuan nga reprezaljet dhe banorët e tyre nuk përfunduan në kampet famëkeqe të shfarosjes, falë edhe kontributit të xhaxhait e nipit. Po me ndër hyrjen e Ganiut dhe të Ajdinit shpëtuan, duke u liruar nga burgu rreth 60 partizanë, shumica nga Bozhigradi. Të gjithë emrat e tyre janë të identifikuar dhe dëshmi e gjallë e veprimit të nacionalistëve. Ndërhyrja e të dyve bëri që të shpëtojë një masë e madhe fshatarësh të përfshirë me lëvizjen partizane, të cilët u qenë dorëzuar në besë. Ka dokumente që provojnë se Ajdini dhe Ganiu arritën që të shpëtojnë nga qelitë e burgjeve me dhjetëra partizanë. Ata mendonin se të dy palët, si nacionalistët dhe partizanët, luftonin për atdheun, ndërsa çështja e pushtetit do të zgjidhej pasi të përzihej pushtuesi. Kjo i motivonte që të lironin vëllezërit e tyre nga burgjet e nazizmit. Nëse do të përpiqeshim të hartonim një listë me emrat që u shpëtuan, e cila ruhet ende, ajo do të ishte shumë e gjatë: Ibrahim Suli, Kasëm Islami, Karafil Seiti, Salih Muka, Ahmet Elmazi, Qemal Alia, Habil Seiti, Shefqet Musa, Shefqet Ahmeti, Vesel Aliu, Nevrus Avduli, Ramadan Refati, Dajlan Nexhipi, Ahmet Banushi, Karafil Hasani, Faik Zeneli, Avdyl Iljazi, Shaban Ibrahimi, Emin dhe Mustafa Musa e dhjetëra të tjerë, ish-partizanë nga fshati Bozhigrad (me përjashtim të Ibrahim Sulit), të cilët janë shpëtuar nga kthetrat e gjermanëve në sajë të ndërhyrjeve të Ganiut dhe Ajdinit. Ka shumë histori që vijnë nga ajo kohë e largët, si mesazh për të kujtuar të djeshmen, jo për t’u hakmarrë, por thjesht për të mos harruar e për të mos u përsëritur. Njihet dhe një rast si ai Bido Bitinckës, i cili iu dorëzua në besë nacionalistëve dhe ata e lanë të lirë që të shkonte me gjithë armë në shtëpinë e tij. Ndërsa kur u vra prej partizanëve djali i Qamil Koshnicës, ky kishte arritur që të mbyllte një pjesë të madhe të fshatarëve në shkollën e fshatit Baban dhe kërkonte që të hakmerrej. Ndërhynë me autoritetin e njerëzve që u dëgjohej fjala edhe Ganiu edhe Ajdini dhe zemërimi i fshatarit, që i iku djali, u zbut, e fshati shpëtoi. Kjo ngjarje është përcjellë në dokumente të kohës, e pohuar nga kryepleqësia e fshatit Baban si dhe nga dëshmitarët e shumtë, disa prej të cilëve ishin: Zydi Emini, Sefedin Mehmet Aliu, Asllan Qamili, Xhevahir Tefiku, Qamil Ajdini, Fehmi Shabani, Nexhdet Ymeri, Mustafa Xhelili, Vehbi Hyseni e dhjetëra të tjerë. Nga ditaret e atyre që nuk rrojnë më, janë përcjellë edhe të dhëna të tjera që tregojnë se deri para Mukjes gjithçka shkonte vëllazërisht. Është e dokumentuar p.sh. se partizanët i patën dhënë Hamdi Babanit rreth 17 pushkë dhe patën porositur për marrëveshje me Kareman Viçanin, por kjo mbeti tentativë e parealizuar si marrëveshje. Arsyeja ishte se gjermanët sulmuan Zemblakun dhe korrieri i nacionalistëve, Sulejman Ahmeti, arriti me vonesë dhe çeta partizane qe zhvendosur nga Kreshpanji në drejtim të Pogradecit. Pushkatimi i Gani dhe Ajdin Kullës Përse i shkëputëm shembujt e mësipërm dhe i radhitëm me imtësi në këtë shkrim? Jo pa qëllim. Ganiu dhe Ajdini ishin nacionalistë idealistë. Ajdini qe i shkolluar në shkollën amerikane “Harry Fultz”. Xhaxha e nip luftonin për Shqipërinë dhe nuk e çonin kurrë ndërmend se një ditë bamirësitë e tyre në shpëtimin e jetës së partizanëve do të shpërbleheshin në mënyrë cinike, duke u marrë jetën në mënyrë të përbindshme, duke i vendosur përballë skuadrës së pushkatimit. Duke qenë se Ganiu dhe Ajdini nuk patën bërë krime ndaj popullit të tyre, duke qenë se dhe në çastet e fundit lista e “bamirësive” të tyre në drejtim të partizanëve ishte shtuar (kishin shpëtuar nga vdekja edhe Rahmi Aliun, Ismail Cakonjin, Xhevit Jashar Zvezdën e të tjerë), ata nuk u arratisën nga Shqipëria, por i besuan thirrjes mashtruese të komunistëve. Nëntori i vitit 1944 xhaxha e nip i gjen në Shkodër, qëndresa e fundit antikomuniste. Pjesa më e madhe e nacionalistëve morën rrugën e ikjes, ndërsa xhaxha e nip nuk po shkëputeshin dot nga toka ku qenë lindur. Tamam në atë kohë erdhi ajo thirrja false, thirrja mashtruese që kumtonte lajmin e gënjeshtërt, thirrja që mashtroi shumë atdhetarë: “Kush nuk ka lyer duart me gjak, të mos ikë, por të kthehet për të punuar së bashku për të rimëkëmbur atdheun”. Kjo ishte thirrja e Këshillit të Përgjithshëm Nacional Çlirimtar. Ç’të bënin? Ta besonin thirrjen?! E besuan se qenë të pafajshëm; zbritën nga varka dhe u kthyen për të punuar së bashku për të rindërtuar Shqipërinë, siç shkruhej në thirrjen mashtruese. Një qetësi e rreme deri në Elbasan, por atje; ëndrra kishte përfunduar. Sinqeriteti u ndëshkua. Ata i arrestuan pikërisht kur mbërritën në Elbasan. Ku ta dinin ata se nuk kishte më burra që lidheshin për fjalësh! Qenë dorëzuar në besë tek të pabesët! Xhaxha e nip do të provonin “ëmbëlsinë” e ferrit të torturave e deri tek skuadra e pushkatimit. U akuzuan si tradhtarë të atdheut, ata që kishin luftuar një jetë për atdhe. U torturuan shtazërisht dhe u trajtuan çnjerëzisht, thjesht pse ishin akuzuar se ishin kundër “vëllezërve” jugosllavë përderisa ai, Ajdin Kulla, në akt-akuzë “qenkësh koshient për Shqipërinë Etnike!” Edhe pse e pati të paralajmëruar vdekjen, Ajdin Kulla nuk u ligështua. Ditët e burgut për të kaluan aktivisht: u mësonte të burgosurve anglishten. Ç’kurajo! Qëndresa e tij do të shfaqej edhe në ditëvrasjen përpara skuadrës së pushkatimit. Ja si e ka përcjellë Mërgim Korça në shkrimin e tij “Shqiptarët pushkatojnë shqiptarët që shumë e deshën Shqipërinë”, çastin e mbramë të atyre që pafajsisht u vendosën përballë skuadrës së pushkatimit: Të vënë në radhë, në vijë të zhdërvjellët për një dhe të lidhur me litarë, ndodhen para gropës së çelur enkas për t’i gëlltitur patriotët që do të pushkatoheshin, Gani Zemblaku sypatrembur së bashku me të nipin, Ajdin Kullën. Sheh Qerimi, patriot i shquar dhe gojëmbli i përkryer, i lidhur tok me të birin, Saliun, të riun ballist të vendosur dhe e mbyll vargun Zyhdi Tapia, elegant si gjithmonë (i veshur enkas sikur shkonte në dasmë), që mëkat kishte vetëm se e donte shumë Shqipërinë... Xha Ganiu, i rrahur me jetën si dhe më i moshuar, duke pasur frikë se mos në çastin e fundit para vdekjes të nipin do ta lëshonin nervat e tendosura, ngre krahun e lidhur, e pushton të nipin dhe e shtrëngon në kraharor për t’i dhënë zemër të qëndrojë si burrat dhe për disa çaste. Por Ajdini trim, jo që s’kishte nevojë t’i jepnin zemër, por u dha zemër të tjerëve me fjalët që ish-partizanit kalivaças (ai që e pushkatoi), dëshmitar i gjallë i çasteve të fundit para vdekjes të Ajdinit, akoma sot, i kumbojnë në veshë fjalët: “...amanet Shqipërinëëëë!” (Vijon në numrin e ardhshëm)

 

 

http://www.gazeta-albania.net/news.php?id=779816 Gusht 2008

Pazaret mes grekëve dhe italianëve kundër Shqipërisë në vitin 1920


Grekët ngurrojnë të firmosin Marrëveshjen Turke, sepse ajo i kthen Italisë ishujt e Egjeut, bashkë me popullsinë e tyre greke, të cilat Italia i ka mbajtur deri në verën e vitit 1912. Një marrëveshje e bërë midis Greqisë dhe Italisë nxori në dritë të gjitha pikat e saj për çështjen që ishte shtruar vitin e kaluar, kur Nitti ishte kryeministër i Italisë dhe Tittoni ministër i Jashtëm. Një nga pikat e marrëveshjes ishte dhënia e ishujve Greqisë pas vendosjes së paqes. Grekët paguan për ato; ata e shlyen përmes një marrëveshjeje që i caktonte Italisë një pjesë të konsiderueshme të këndit jugperëndimor të Azisë së Vogël. Në atë territor ka shumë grekë të mirë dhe pothuajse asnjë italian. Kërkesa e Italisë ishte ekonomike; Interesi grek ishte thjesht etnik. Gjithashtu nuk ishte pa vlerë, por kjo mund të dukej se grekët ishin disi më mirë në kërkesën e tyre.
Pazaret greko-italiane
Tani zoti Giolliti refuzoi të heqë dorë nga Egjeu. Kushtet kishin ndryshuar qëkur ishte bërë marrëveshja; njëra prej pikave të mëparshme ishte që t’i jepeshin Greqisë rajonet e njohura për grekët, si Epiri i Veriut, zonë e cila pretendohej nga shqiptarët si pjesa jugore e vendit të tyre. Italia e mbajti protektoratin në pjesën e mbetur të Shqipërisë dhe interesat greke dhe italiane në atë vend ishin bërë burim trazirash për një kohë të gjatë, por që tani së fundi duket se janë paqtuar.
Të dyja palët i llogaritën këto gjëra pa shqiptarët. Aty ishin shënuar dështime të trupave pushtuese italiane dhe fare rastësisht një gjë e tillë shmangu realizimin e plotë të planeve greke: Korça, thesari më i çmuar i të gjitha krahinave, u pretendua nga Greqia, por që sot ajo mbahet nga shqiptarët. Pa dyshim, Italia mund ta ripushtojë vendin, por me një kosto, e cila është shumë e rëndë për zotin Giolitti. Borxhet e rënda dhe shqetësimet sociale në vendin e tij duket se kanë ndikuar te ky udhëheqës për marrjen e një vendimi që ta lëshojë Shqipërinë në këtë kohë dhe të shpresojë te fati për të mbajtur nën kontroll Portin e Vlorës.
Lulëzimi i Greqisë
Ndonëse Italia, në këtë mënyrë, ishte duke humbur një pikë mbështetjeje në të cilën ajo ishte futur dhe në përmirësimin e së cilës ajo kishte harxhuar shumë, por ishte një pazar i mirë për të fituar, grekët ishin duke korrur sukses gjetkë. Ushtritë greke kanë pushtuar Jafar Tayar, duke hyrë në Adrianople dhe pothuajse konfiskuan të gjithë Thrakën. Forcat greke në Anatoli kanë pësuar dështime të rënda përballë Mustafa Qemalit, i cili zaptoi më shumë territore sesa Greqia, sipas Marrëveshjes së Konferencës së Paqes. Pakënaqësia rreth rritjes së një fqinji të padëshiruar mund të ndihmojë që të sqarojë ndryshimin e sferës italiane. Por këtu pakënaqësia është e pajustifikuar. Të nisesh qoftë edhe nga fakti se nuk ka siguri që grekët do t’i mbajnë këto zona shtesë të pushtuara. Ushtria greke bëri për Aleatët punën që nuk mundën ta bëjnë Anglia dhe Franca, kundër rezistencës së nacionalistëve turq. Trupat greke në Brusa dhe Alashehr ishin luftëtarë besnikë në të njëjtën fushatë kundër turqve, në të cilën Aleatët u ndodhën para armëpushimit kur ishte duke përfunduar puna që Allenby nisi në Megiddo.
Ata ishin duke bërë një shërbim në të gjithë Europën, duke përçarë dhe infiltruar besimin e nacionalistëve turq, për të cilët Fuqitë e Mëdha ishin thuajse të frikësuar në pranimin e rezistencës së tyre në vlerën që ata shfaqen; ata rritën prestigjin europian në një masë tejet të konsiderueshme përmes fitoreve të tyre. Dhe ata akoma janë duke operuar si Agjentë të Këshillit Suprem, gjë që e kanë bërë pa qenë të sigurt se do të kenë dëmshpërblim territoresh, apo diçka tjetër.
Skenarët e Italisë
Ndërsa italianët e shohin me disfavor luftën për të cilën zoti Nitti u përpoq t’u kthejë mendjen Aleatëve në Sanremo. Ata mund t’i lejojnë turqit të bëjnë punën e tyre dhe i paralajmëruan miqtë e tij francezë dhe britanikë se Italia nuk do të kontribuojë as me një ushtar të vetëm në drejtim të vendosjes së kushteve ndaj Mustafa Qemalit. Grekët kanë pohuar se trupat ushtarake turke, të lodhura nga lufta, gjetën strehim në zonën e ndikimit italian dhe atje ata u mbrojtën nga ushtritë italiane. Gjithsesi, kjo mund të jetë e vërtetë, pasi nuk ka dyshim se italianët në Anatolia vunë bast për kalorësin e gabuar. Tani ata janë duke u përpjekur të shlyejnë gjynahet për zhgënjimin e tyre nga mbajtja e Egjeut.
Megjithatë, ajo që nuk mund të mendohet është se ata nuk do të dorëzojnë Dymbëdhjetë Ishujt. Më 18 korrik sekretari i Giolittit dha një intervistë për korrespondentin e “The Chicago Tribune”, në të cilën ai riparashtroi pikëpamjet e shprehura nga kryeministri. Ky zotëri tha se zoti Nitti ishte përpjekur të mbajë çdo territor të përvetësuar, megjithëse një gjë e tillë mund të jetë e justifikuar ose jo; por zoti Giolitti ishte merakosur me rivendosjen e ekuilibrit ekonomik. Egjeu mund t’i kthehej Greqisë në shkëmbim të lëndëve të para, grurit, kredive dhe parave. Megjithëse i kishin blerë një herë e një kohë përmes formave të koncesioneve territoriale, grekët tani duhet t’i blejnë ishujt sërish. Greqia nuk mund të sigurojë grurë, lëndë të para, kredi dhe as shumë para. Franca, Anglia dhe Amerika duhet t’ia blejnë Italisë këto ishuj në të cilët 90 për qind e popullsisë janë grekë dhe asnjë italian, me përjashtim të ushtrisë dhe zyrtarëve administrativë. Nevoja e Italisë për grurë, lëndë të parë dhe kredi, në të vërtetë mund të jetë dëshpëruese nëse ata duhet të jenë të pajisur me mjete të përshtatshme, të tilla si këto. Italia ka nevojë për dhe duhet t’i ketë ato, por e ka të vështirë t’i marrë me mënyra të tilla. Një respektim disi më skrupuloz i angazhimeve të vjetra mund të nxisë besimin e Fuqive që i kanë këto mundësi më tepër sesa qëllimin që të rigjejnë terrenin e humbur, kur Italia i mori turqit kaq seriozisht.

Shkrimi është botuar në “The New York Times” më 1 gusht 1920
Titulli është redaksional. Titulli origjinal është: “Greqia dhe Italia”
Përgatiti: Albert Gjoka



http://www.gazeta-albania.net/news.php?id=7773 15 Gusht 2008

Negociatat shqiptaro-italiane pas luftës së vitit 1920 në Vlorë
“The New York Times” publikon tekstin e propozimeve italiane. Shqiptarët zhgënjehen nga miqësia me autoritetet e Romës

ROMË – Situata italiane në Vlorë mbetet e qetë, megjithëse kryengritësit vazhdojnë që të shtojnë trupat dhe të mbajnë një numër të konsiderueshëm përqark qytetit. Baron Aliotti, i dërguar nga qeveria italiane për të negociuar një marrëveshje mes dy palëve, ka shkuar në Durrës për të nisur bisedimet.
Pikat e Marrëveshjes
Ndërsa shtypi këtu (në Romë, - shën. red.) jep disa pika bazë të marrëveshjes, domethënë:
- Njohjen nga qeveria italiane të qeverisë shqiptare në Tiranë.
- Premton se Shqipëria do të administrojë krahinat e saj pa ndikimin e huaj.
- Zhvendosjen e trupave italiane nga e gjithë Shqipëria.
- Lejen për shtetin shqiptar që të vetarmatoset për të mbrojtur integritetin e tij kombëtar.
- Autorizimin që lejon Italinë të ndërtojë projektet për mbrojtjen detare dhe stacionin radiofonik në ishullin e Sazanit, përballë Vlorës, i cili do të mbahet nën zotërimin e trupave italiane.
- Rimbursimin ndaj Italisë të shpenzimeve të shkaktuara në Shqipëri për organizimin civil.
Komentet në Itali
“Idea Nazionale”, organi i shtypit nacionalist, e konsideron se “kjo mund të shkojë më larg, qëkur vetë Giolitti deklaroi se Italia nuk mund ta lërë Vlorën që të zaptohet nga ndonjë fuqi tjetër e huaj dhe premtoi se vetëm kur Shqipëria të jetë e “riorganizuar tërësisht dhe të jetë e bashkuar”, atëherë do të jetë e mundur të negociohet një marrëveshje përfundimtare me Shqipërinë në lidhje me Vlorën.
Përderisa Shqipëria nuk është në gjendje të mbrojë integritetin e saj territorial, “Idea Nazionale” kundërshton realizimin e menjëhershëm të një programi të tillë të gjerë, i cili nuk jep garanci që tërheqja e Italisë nuk do të jetë një mundësi që të avancojë në atë vend një fuqi tjetër e huaj. Gazeta e tjetër “Tribuna” publikoi një intervistë me një gazetar amerikan, i cili sapo ishte kthyer nga Vlora, pas një periudhe të gjatë qëndrimi me trupat shqiptare.
Zhgënjimi i shqiptarëve
Duke e pyetur për arsyet që sollën ndryshimin e qëndrimit nga miq në armiq të shqiptarëve që banojnë në zonat e thella të Vlorës, amerikani tha se shqiptarët besojnë për veten e tyre se ndihen të tradhtuar nga Italia. Ai tha se ndonëse Italia i siguroi shqiptarët se dëshiron të respektojë dhe mbrojë integritetin e Shqipërisë, Roma negocioi një marrëveshje midis Tittonit dhe Venizelos, e cila i jep grekëve Shqipërinë Jugore.
Agjentët grekë e shpërndanë këtë informacion në të gjithë Shqipërinë, duke shkaktuar pakënaqësi të thellë dhe humbjen e besimit tek Italia, e konsideruar si protektore e pavarësisë së shqiptarëve. Zhgënjimi i shqiptarëve ishte konfirmuar edhe kur ata morën vesh përmbajtjen e kompromisit mes Londrës dhe Parisit këtë vit, kur në vend që të mbrohej autonomia e shqiptarëve, Italia u duk sikur pranoi në heshtje që Shqipëria të përdorej si një peng për kompensime dhe koncesione të ndërsjella midis Aleatëve, duke lejuar që Shkodra t’i ofrohej Jugosllavisë dhe Shqipëria e Jugut grekëve.
Kësaj i shtohej edhe hezitimi i Italisë për të njohur qeverinë e Tiranës dhe gërricjet e vogla midis ushtarakëve shqiptarë dhe italianë; të gjitha këto të gërshetuara shkaktuan fyerjen e shqiptarëve kundër Italisë, e cila arriti kulmin në sulmin e tanishëm.
Tani vetëm pavarësi
Shqiptarët kërkojnë në të gjithë Shqipërinë, madje edhe në Vlorë, një administratë të pastër shqiptare, megjithëse pranojnë se Italia duhet të ketë një pikë mbrojtëse strategjike në bregdetin e Vlorës. Gazetari amerikan e përmbylli duke thënë se opinioni publik është i bashkuar në kërkesën për autonomi dhe pavarësi nga Italia dhe besojnë se si dikur, edhe sot ata do të jenë mjaft të fuqishëm të mbrojnë veten e tyre nga intrigat greke dhe jugosllave.

Shkrimi është botuar në “The New York Times” më 4 korrik 1920
Titulli është redaksional
Përgatiti: Albert Gjoka

 

 

http://www.gazeta-albania.net/news.php?id=7894 20 Gusht 2008

 

Ish-perandori rrëfen sekretet e kurorëzimit të Princ Vidit


Uilliam Hohenzollern*

(Vijon nga numri i kaluar)

Unë nuk isha plotësisht i kënaqur kur u zgjodh alternativa e Princit Uilliam Vidi. Unë e vlerësoj atë për vlerat e çmuara, si një personalitet i shquar dhe fisnik. Princi kishte thuajse pak njohuri rreth çështjeve ballkanike për të qenë i aftë që ta ndërmarrë këtë detyrë mbretërore, me shpresën për të qenë i suksesshëm. Ishte veçanërisht e pakëndshme për mua që një princ gjerman të trajtohej si budalla që në fillimin të kësaj pune, kur marrëveshja mund të shmangte të gjitha vështirësitë në rrugëtimin e tij. E shtruar në këtë mënyrë nga Princi, unë i parashtrova kushëririt tim të gjitha dyshimet e mia; stresin në vështirësitë që e prisnin atë dhe e këshillova menjëherë që ta refuzonte këtë detyrë. Unë nuk mund ta urdhëroja më atë, që kur Princ Vidi, tashmë si kryefamiljar, ishte në fjalët e fundit të kësaj pune.
Princi, dëshirë princeshash
Pas pëlqimit të kandidaturës së Princit, e ofruar nga Fuqitë e Mëdha, unë e mora atë në një takim në prani të kancelarit. Unë dhe kancelari u ndodhëm përballë njëfarë pavendosmërie në lidhje me Princin, ku sillnim nëpër mend detyrën e tij të re, me gjithçka; por në anën tjetër, entuziazmin dhe vendosmërinë në përpjekjen e vështirë, ashtu siç kishim bërë dikur, që t’i kthejmë mendjen kandidatit të ri për shpikjen e “fronit” shqiptar që së fundi, e lartësonte atë në detyrë. Por më kot. Në mënyrë mistike, ambiciet e nxitën bashkëshorten e Princit që të shohë në Shqipëri përmbushjen e dëshirave të saj. Dhe, siç thonë, dëshirat e grave janë si dëshira hyjnore.
Gjithashtu, edhe Carmen Sylva (mbretëresha e Rumanisë) punoi që Princi të pranonte kurorën. Madje ajo shkoi shumë më larg. Në fakt, ajo publikoi një artikull në gazeta, duke e nisur kështu: “Fairyland wants its Prince” (Vendi magjik do Princin e tij).
Madje kjo nënkuptonte paralajmërimet më të mira të kësaj kotësie. Po ashtu, unë isha këshilluar në mënyrë të matur që Princi të mos shkonte në Shqipëri përpara se të zgjidhte çështjen financiare. Këtë e pata menduar qëkur ishte shtruar çështja dhe unë pata sugjeruar zgjedhjen e një sunduesi të pasur, por tani kjo m’u plas në fytyrë. Princi nuk ishte shumë i pasur dhe Fuqitë ishin zotuar që ta pajisnin atë me një “donacion”. Që në fillim dolën në skenë sherre të pakëndshme përsa i përket shumës dhe mënyrës së pagesës.
Esat Pasha, rrezik për Princin
Rreziku që fshihej nën rrogoz për Princin dhe qeverinë e mundshme të tij në të ardhmen ekzistonte pikërisht te Esat Pasha, një ushtarak i pasigurt, i babëzitur dhe intrigant, që vetë ai ishte shkurorëzuar nga froni shqiptar dhe mbante rreth e rrotull tij një numër mbështetësish të armatosur. Që në fillim ai ishte një kundërshtar i Princit të ri dhe organizoi komplote në mënyrë sekrete, bashkë me Italinë, të cilat nuk ishin në favor të Princ Vidit.
Tani kjo çështje mund të duket thuajse e natyrshme. Por, sigurisht, problemi qëndronte nëse sunduesi i ri do të merrte me vete në suitën e tij njerëz nga Gjermania, për të cilët ai duhej të ishte i bindur se janë të besuarit e tij. Ai nuk e bëri këtë. Një anglez dhe një italian ishin bashkëngjitur në stafin e tij si sekretarë dhe ata nuk bënë asgjë tjetër më mirë sesa të punonin kundër interesave të tij; ta këshillonin keq atë dhe të intrigonin kundër tij.
Paralajmërimet para nisjes
Gjatë kohës që Princi ishte duke bërë përgatitjet e tij, u botua një pamflet i shkruar në mënyrë të shkëlqyer nga një oficer i Shtabit të Përgjithshëm të Austrisë në lidhje me udhëtimin e tij në Shqipëri, oficeri përshkruan në mënyrë të gjallë dhe stil të qartë vështirësitë gjeografike dhe klimaterike, popullsinë dhe zakonet, varfërinë e madhe dhe prapambetjen e vendit. Ai nxjerr në pah se sunduesi i ardhshëm i vendit nuk duhet të banojë në zonat pranë bregdetit dhe të udhëtojë nëpër Shqipëri. Kjo për shkak se ka vetëm mjete primitive transporti. Ai vijon se “zoti i vendit, për të takuar njerëzit që të ndikojë në opinion dhe të krijojë mbështetës, i duhet të qëndrojë gjithë ditën në majë të kalit për të udhëtuar përmes territorit të vendit, duke u rënduar nga ngarkesa e gjërave të domosdoshme të bagazheve të tij, duke u shfaqur tamam si në legjendat dhe rrëfenjat orientale, sikur të ishte në ekspeditat e kërkimit të arit. Autori vazhdon: “Sunduesi duhet të jetë i sigurt që të afrojë pranë vetes, sa më ngushtë, disa fise të rajonit, si dhe të ketë në krah të tij dhe të mbledhë një forcë të armatosur që t’i zbatojë urdhrat e tij dhe për mposhtur çdo kundërshtar që rebelohet: Kjo është e vetmja mënyrë për të mbajtur pushtetin e tij, pasi në kuptimin e plotë të fjalës, nuk është si një çdo vend tjetër evropian që të ketë “forca të armatosura apo një ushtri të organizuar”.
Kjo të linte të kuptoje se sunduesi i Shqipërisë, fillimisht duhet të bënte një jetë kalorësiake, tamam si një nomad; veç kësaj, të sigurojë për veten një “kamp endacakësh” me dhjetëra mjete të tjera dhe kalorës. Ai duhej të gjente një numër i mjaftueshëm njerëzish të përshtatshëm për këtë lloje jetese që t’i merrte në eskortën e tij në Regjimentin e Tretë të Rojave të Uhianëve. Shumë prej uhianëve iu gjendën pranë Princit, duke u shprehur se ishin gati ta shoqëronin atë në mënyrë vullnetare. Sigurisht, ata mund t’i shërbenin më mirë dhe mund të ishin më të përshtatshëm për të sesa ata që përgatiti ai për të ndërmarrë rrugën e mbretërimit të Shqipërisë, kur nuk e njihte vendin.
Shpërfillja e këshillave
Unë i thashë menjëherë kushëririt tim ta lexonte këtë pamflet dhe të nxirrte rekomandimet e tij, veçanërisht në lidhje me rezidencën e tij, e cila duhej të vendosje në disa pika, sa më larg të ishte e mundur nga anijet e luftës së Fuqive të Mëdha, në mënyrë që ai të mos jetë i detyruar të veprojë nën presionin e tyre dhe të mos ngjallë dyshime në radhët e shqiptarëve se sunduesit të tyre i nevojiteshin këto anije për mbrojtje ndaj banorëve të tij. A e lexoi pamfletin ndonjëherë Princi?
Në të gjitha rastet ai veproi në kundërshtim me këshillën që i dhashë.
Princi dhe bashkëshortja e tij udhëtuan drejt Shqipërisë dhe u kthyen ashtu siç unë e kisha parashikuar.

Ditari është publikuar në “The New York Times” më 8 tetor 1922. Gazeta ka marrë fragmentet ku flitet për Shqipërinë
Uilliam Hohenzollern ka qenë perandori gjerman, që njihej me emrin Uilliam II
Titulli origjinal është: “Kujtimet e një ish-mbreti”. Titulli i gazetës është redaksional

Përgatiti: Albert Gjoka

Në numrin e ardhshëm do të lexoni:


Ish-perandori gjerman rrëfen sekretet e jetës së Princ Vidit në Shqipëri

Udhëtimi i çiftit mbretëror në tokën shqiptare dhe vendosja e tyre në qytetin bregdetar të Durrësit

Problemet që pati me Esat Pashën dhe raportet e tij me fuqitë e huaja, të cilat kishin të ankoruara anijet e tyre në Durrës

Reagimet nga vendet e tjera ballkanike dhe negociatat që bëri ish-perandori Uilliami II me Fuqitë e Mëdha dhe drejtuesit e rajonit

Për më shumë, na ndiqni në numrin pasardhës



http://www.gazeta-albania.net/news.php?id=786319 Gusht 2008

Perandori gjerman: Si u njoha me shqiptarët dhe debatet për zgjedhjen e mbretit


William Hohenzollern*

Në atë kohë (në vitin 1912) ishte në vëmendjen time çështja e pavarësisë së shtetit shqiptar dhe shtrimi i alternativave nga Fuqitë e Mëdha për drejtimin e saj. Një numër kandidatësh, me dëshirë të etshme për t’u kurorëzuar mbretër, e kishin paraqitur veten e tyre tashmë para Fuqive ende pa marrë pëlqimin e tyre; një numër kandidatësh, të vlerësuar nga shtetet e mëdha, ishin hedhur poshtë nga vetë shqiptarët. Unë e pashë problemin në vetvete me indiferencë dhe ishte një mendim si në rastin krijimit të çdo kombi – ku vëmendja më e madhe e mundshme duhet të kushtohej te zhvillimi historik, gjithashtu te veçoritë gjeografike dhe zakonet e banorëve vendas. Në këtë veçanti të këtij vendi, atje nuk ishte bashkuar asnjëherë shteti nën një sundues apo një dinasti. Në krahinat e rrethuara nga të gjitha anët me male të larta, fiset shqiptare jetonin të ndara, në një largësi të konsiderueshme nga njëri-tjetri.
Sistemi politik dhe zakonet
Sistemi i tyre politik nuk është i ngjashëm me atë të fiseve të Skocisë. Kristianë dhe muhamedanë janë të përfaqësuar në numër të barabartë. Zakoni i “gjakmarrjes” vjen që nga lashtësia, i mbartur nga tradita, e cili nuk ka më pak të ligjshëm edhe plaçkitjen dhe vjedhjen e bagëtive. Bujqësia është akoma në një fazë të prapambetur zhvillimi; blegtoria është në hapat e para të saj; mjetet që përdoren këtu janë të kohës së hershme.
Kreu i fisit vendos drejtësinë në të gjithë krahinën, siç bëhej njëherë e një kohë te gjermanët e lashtë. Çdo njeri është i armatosur dhe shumica e tyre kanë armë të shkëlqyera. Kurdo qoftë, kryetari i fisit dilte nga shtëpia, shaluar mbi kalë, në ture përgjatë territorit të tij në katunde, ku banorët i shprehin bekimin atij në një mënyrë të veçantë, duke i hedhur monedha që tingëllonin, të cilat ndonjëherë shpërndaheshin përqark tij që lart nga shala. Sigurisht, kjo është bërë zakon, veçanërisht në fillimin e kohës së qeverisjes së tij dhe kur nuk ndodh një gjë e tillë, kjo tregon pakënaqësi të madhe.
Shërbëtorët e sulltanit
Gjer në kohën e Luftës Ballkanike shumë shqiptarë u përfshinë në shërbimet turke, ku ata u ngritën në lartësi të mëdha, duke qenë të vlerësuar shumë për zellin e tepërt, zgjuarsinë e hollë, si dhe për këmbënguljen dhe energjinë e tyre. Ata i dhanë administratës turke një numër të madh zyrtarësh. Gjithashtu, në njëfarë përqindjeje ata u futën në strukturat diplomatike dhe ushtarake. Të rinjtë fisnikë shqiptarë ishin krenarë që të shërbenin në kompanitë më të mira të ruajtjes së pallatit të sulltanit, të cilët pothuajse nuk dallonin përsa i përket paraqitjes ushtarake dhe bukurisë mashkullore nga ushtarët turq. Këta ishin në një farë mënyre “njerëzit e shtëpisë” së sulltanit, që kur, më vonë, ai mori femra fisnike shqiptare të fiseve kryesore në haremin e tij, në mënyrë që ai të mbrohej nga “vëllazëria e gjakut” dhe të shpëtuar nga “hakmarrja” e fiseve. Gjithashtu, ai mund të merrte vesh çdo gjë që mund të vlejë rreth ndjesive të prijësve shqiptarë. Etja e madhe e shqiptarëve arriti tek ai përmes kësaj mënyre, - për shembull, si bëhej furnizimi i armëve dhe municioneve, ndërtimi i shkollave dhe rrugëve, etj., dhe për këtë arsye, ishte i garantuara në një mënyrë që nuk binte në sy. Kështu që, sulltani nuk ishte në gjendje të mbante qetësinë e shqiptarëve trazues në mënyrë të vazhdueshme, dhe “besnikëria” tek ata kuptonte thjesht “lidhjet familjare”.
Refuzohet “princi egjiptian”
Me këtë njohje të çështjeve të shtetit, mbi këtë bazë, unë u mundova të sjell me influencën time gjetjen e një princi muhamedan, nëse do të ishte e mundur, - mbase një princ egjiptian, pa harruar se ai duhet të ketë një burim të ardhurash financiare të sigurta, gjë që është absolutisht e domosdoshme në Shqipëri.
Sugjerimi im nuk u mor në konsideratë nga “Këshilli i Fuqive”, anëtarët e së cilës nuk u përzien në telashe të tilla me interesa e shqiptarëve; por, mbi të gjitha, ata po shikonin për pretekste dhe mundësi për të peshkuar në ujërat e turbullta shqiptare në një mënyrë të tillë që të përfitonin vendet e tyre.

Ditari është publikuar në “The New York Times” më 8 tetor 1922. Gazeta ka marrë fragmentet ku flitet për Shqipërinë
William Hohenzollern ka qenë perandori gjerman, që njihej me emrin William II
Titulli origjinal është “Kujtimet e një ish-mbreti”. Titulli i gazetës është redaksional

Përgatiti: Albert Gjoka

Në numrin e ardhshëm do të lexoni

Ish-perandori gjerman: “Intrigat që çuan në rrëzimin e Vidit nga froni”

Flet kushëriri i Vidit: Princi i njihte pak çështjet ballkanike për të qenë i suksesshëm në krye të fronit të Shqipërisë

Propozimi që iu bë Uilliam Vidit në takimin me kancelarin gjerman në prani të ish-perandorit Wiallimi II

Ai rrëfen për komplotet që iu bënë mbretit të ri të Shqipërisë nga Esat Pasha, në bashkëpunim me Italinë

Për më shumë, na ndiqni në numrin pasardhës




http://www.gazeta-albania.net/news.php?id=7830 18 Gusht 2008

Skandali i Princ Vidit, mori 500 mijë franga përmes mashtrimit


“Prestigji i princërve dhe mbretërve nganjëherë shpërthen plot zhurmë, si plumbat kur dalin nga foleja e armës”, - thotë në një intervistë zonja Roberta Menges Corvin Hill Tearle, të cilën e dha mbrëmjen e kaluar në “Ëaldorf”. Zonja Menges, siç i pëlqen asaj të njihet me këtë emër, duke lënë tri aventurat intriguese martesore të saj, të cilat kanë mbushur shumë nga faqet e gazetave, sapo është kthyer nga Parisi. Ajo ishte kthyer në përpjekjen për t’i marrë Departamentit të Shtetit ndihmën prej 500 mijë frangash franceze, të cilën ajo ia kishte dhënë hua Princit Uilliam Vidi, që ishte mbreti i Shqipërisë për 7 muaj, pikërisht në kohën që kishte nisur Lufta e Parë Botërore.
Zonja Menger qëndronte në tavolinën e dhomës kryesore të ngrënies së Ëaldorfit. Duke buzëqeshur me një pikturë të madhe, të titulluar “The Pear of Sheepshead Bay”, ajo dukej shumë e gëzuar, siç kishte qenë 16 vjet më parë, kur ajo u arratis, në vitin 1902, për t’u martuar me djaloshin Halsey Corëin, një milioner nga Bruklini. Në anën tjetër të saj qëndronte motra e saj, zonjusha Ruth Menges, e cila gjithashtu kishte një buzëqeshje plot sharmë. Po ashtu ishte edhe kushëriri i saj, kapiteni J. R. K. Xhekson, që rrëfeu historinë e zonjës Menges.
“Mashtrimi i Princit”
“Zonja Menges e takoi Princin Uilliam Vidi në Monte Karlo në vitin 1913, bashkë me mbretin Konstantin të Greqisë, me të cilin ajo po jepte një pritje në vilën e saj atje”, - tha Kapiteni Xhekson. “Ajo ishte e njohura e Konstantinit, si dhe princit Lynan, ish-diplomat i Ambasadës Austriake në Uashington, të cilin ajo e kishte njohur nga bashkëshorti i saj, personaliteti i nderuar i Anglisë, Arthur Hill. Ajo e pa Princin Uilliam në shoqërinë e princit Salm-Salm. Natyrisht, ajo mendoi se princi gjerman ishte njeri brenda normave.
“Ai ishte një person mahnitës”, - e ndërpreu bisedën zonja Menges dhe buzëqeshi. Kapiteni Xhekson rrudhi vetullat, por më pas vazhdoi: Princi Uilliam u takua sërish me zonjën Menges në Hotel Continental në Paris, në vitin 1914. Më pas ai i mori hua asaj 500 mijë franga franceze. “Mos më mendoni aq të shkujdesur”, - ndërhyri zonja Menges. “Por, shikoni, - më tha ai, - unë fitoj 30 mijë franga në kumar në Monte Karlo dhe jam duke jetuar në një vilë të madhe atje, dhe e gjitha kjo është një gjë e thjeshtë. Ai (Vidi, shën. red.) mendoi se unë kisha miliona për të djegur. Ai i premtoi se do t’i kthejë të gjitha paratë për një vit”, - vazhdoi rrëfimin e tij kapiteni Xhekson. Madje Vidi kishte thënë se mund ta bënte zonjën Menges ambasadore jozyrtare të Shqipërisë në Paris dhe mund ta ndihmonte atë që përmes ndihmës së policisë të gjejë bizhuteritë që ajo kishte humbur në Amerikë” Zonja Menges nënqeshi me përbuzje. “Premtime, po, - ndërhyri ajo, - por, që ta dini, ato janë vetëm premtime”.
Borxhi i pakthyer
“Princi u bë mbret, por ai nuk i mbajti premtimet e tij”, - vijoi bisedën Kapiteni Xhekson.
“Vidi ishte i detyruar ta dorëzonte anijen e tij mbretërore që në fillim të luftës. Megjithatë, zonja Menges nuk e bëri dot të mundur të sigurojë paratë e saj në këtë rrugë, duke besuar se ai mund të bëhej sërish mbret dhe të shlyente borxhin. Më në fund ajo dëgjoi se kurora e mbretit i ishte ofruar Jerome Bonapartit. Më pas ajo vendosi të kthehej në Amerikë dhe të kërkojë ndihmën e Departamentit të Shtetit, nëse do të ishte e mundur. Zonja Menges u nis për në Uashington brenda dy ditësh”.
“A keni një faturë nga Princi Uilliam?” - e pyetën zonjën Menges. Zonja Menges u shpreh duke qeshur: “A mund të pyesni ju një mbret për një borxh?”

Në numrin e ardhshëm do të lexoni

Ditari i një ish-mbreti: “Historia e Princ Vidit në Shqipëri”

“The Neë York Times” publikon ditarin e perandorit gjerman Uilliami II

Karriera e Princ Vidit dhe ngjarjet që ndodhën pas mbretërimit të tij në Shqipëri

Ditari personal i ish-perandorit del në dritë pas shumë vitesh në gazetën amerikane

Për më shumë na ndiqni në numrin pasardhës