http://pages.albaniaonline.net/rd/RD%2030%20janar/politika.htm 30/01/2008
SHBA, mbėshtetje pėr nė NATO dhe pavarėsinė e Kosovės
Integrimi i Shqipėrisė nė NATO, Pavarėsia e Kosovės dhe marrėdhėniet mes Shqipėrisė dhe Shteteve tė Bashkuara kanė dominuar takimin qė Ministri i Jashtėm, Lulzim Basha zhvilloi dje me Sekretaren amerikane tė Shtetit, Condoleezza Rice nė Departamentin amerikan tė Shtetit. Nė kėtė takim kreu i diplomacisė shqiptare mori pėrkrahjen e madhe dhe tė pakthyeshme tė SHBA-sė nė rrugėn drejt integrimit tė vendit nė strukturat euroatlantike, ndėrsa po kaq mbėshtetje Sekretarja amerikane e Shtetit ofroi edhe pėr finalizimin e procesit tė statusit tė Kosovės. Nė kėtė pikė Rajs u shpreh qartė pėr domosdoshmėrinė e mbylljes sė kėtij procesi. Gjatė qėndrimit nė Uashington, Basha u takua me zv/Sekretarin e Departamentit tė Mbrojtjes, Gordon England, me senatorė dhe kongresmenė amerikanė, me zv/kėshilltarin pėr Sigurinė Kombėtare tė Presidentit tė SHBA-sė, ambasadorin James Jeffrey dhe zyrtarė tė tjerė tė lartė tė administratės amerikane. Kreu i diplomacisė shqiptare ishte i ftuar pėr tė referuar edhe nė Qendrėn pėr Studime Strategjike dhe Ndėrkombėtare (CSIS) me temė: "Shqipėria dhe anėtarėsimi nė NATO", ku interesimi i mediave tė huaja pėr takimin Basha-Rajs ishte mjaft i madh. Gjatė njė diskutimit tė tij Basha tha se nė takimin e Bukureshtit, Shqipėria shpreson tė marrė ftesėn pėr t'u anėtarėsuar nė Aleancė dhe pėr kėtė ėshtė e angazhuar nė realizimin e reformave. Basha theksoi edhe rolin e Shqipėrisė si faktor stabiliteti nė Ballkan, ku sicc u shpreh ai komuniteti ndėrkombėtar po pėrpiqet tė zgjidhė ccėshtjen e statusit tė Kosovės. "Dita e Pavarėsisė sė Kosovės ėshtė tashmė ccėshtje ditėsh ose tė shumtėn disa javėsh. Udhėheqja e Kosovės ka treguar se ėshtė e aftė tė drejtojė njė shtet tė pavarur dhe sovran, qė edhe ai aspiron tė integrohet nė NATO dhe Bashkimin Evropian", nėnvizoi Basha.
Qeveria shqiptare nė kontakt me diplomacinė ruse
Ministri i Jashtėm Lulėzim Basha nė njė intervistė pėr agjensinė ruse tė lajmeve Itar-Tass tha se qeveria shqiptare mban kontakte tė vazhdueshme me qeverinė ruse dhe shefin e politikės sė jashtme Sergei Lavrov pėr ccėshtjen e statusit."Besoj se mundėsia e fundit pėr vazhdimin e bisedimeve u mbyll me pėrfundimin e aktivitetit tė Trojkės. Tani ėshtė koha pėr tė ecur pėrpara, jo vetėm nė tė mirė tė popullit tė Kosovės qė ka vuajtur dhe meriton njė tė ardhme mė tė mirė, por nė tė mirė tė sigurisė dhe paqes nė rajon", theksoi Basha. Ai kėrkoi qė tė zbatohet plani i Ahtisarit, pėr tė cilin ka shprehur mbėshtetje edhe Kėshilli i Sigurimit. I pyetur pėr marrėdhėniet midis Rusisė dhe Shqipėrisė, Basha tha se pavarėsisht diferencave ekziston bashkėpunim nė energjititkė dhe arsim dhe u shpreh se ky bashkėpunim nė tė ardhmen tė shtrihet edhe nė ekonomi dhe politikė.
NATO dhe BE dy objektivat e Shqipėrisė
Ministri i Jashtėm, Lulzim Basha deklaroi dje se dy objektivat kryesore tė Shqipėrisė nė rrugėn e reformave mbeten anėtarėsimi nė NATO dhe nė Bashkimin Europian. Ai theksoi se kėto dy synime gėzojnė mbėshtetjen e shumicės dėrmuese tė popullatės, rreth 96 % tė saj."Qeveria shqiptare ėshtė e vetėdijshme se integrimi i vendit nė tė dy kėto struktura kėrkon reforma tė thella dhe rezultative nė njė sėrė fushash, ndėr tė cilat reforma nė sistemin juridik dhe atė zgjedhor, si dhe luftė kundėr korrupsionit dhe krimit tė organizuar", u shpreh Ministri i Jashtėm, i cili ndodhet nė Shtetet e Bashkuara tė Amerikės ku do tė zhvillojė njė takim me Sekretaren e Shtetit Kondeleeza Rajs. Kreu i diplomacisė shqiptare u shpreh i bindur se nė Samitin e Bukureshit, Shqipėria shpreson tė marrė ftesėn pėr t'u anėtarėsuar nė NATO."Pėr t'ia arritur kėtij qėllimi, menjėherė pasi bėri betimin nė vitin 2005, qeveria e tanishme shqiptare i pėrqendroi pėrpjekjet e veta nė luftėn kundėr korrupsionit, krimit tė organizuar dhe rritjes ekonomike tė vendit", theksoi Basha. Ai shpjegoi hollėsisht masat e mara nga qeveria dhe rezultatet e arritura nė kėto fusha. Basha gjithashtu vuri nė dukje rolin konstruktiv tė Shqipėrisė nė arenėn ndėrkombėtare, konkretisht kontributin e saj nė Irak dhe Afganistan, si dhe nė luftėn globale kundėr terrorizmit. "Nė fakt, komuniteti ndėrkombėtar ka vėnė herė pas here nė dukje se reformimi i ushtrisė shqiptare ka qenė shembullor". Mė tej Basha theksoi veēanėrisht rolin e Shqipėrisė si faktor stabiliteti nė Ballkan, ku komuniteti ndėrkombėtar po pėrpiqet tė zgjidhė njė nga problemet e mbetura pezull, atė tė statusit tė Kosovės. "Dita e pavarėsisė sė Kosovės ėshtė tashmė ēėshtje ditėsh ose tė shumtėn disa javėsh. Udhėheqja e Kosovės ka treguar se ėshtė e aftė tė drejtojė njė shtet tė pavarur dhe sovran, qė edhe ai aspiron tė integrohet nė NATO dhe Bashkimin Evropian", u shpreh kreu i diplomacisė shqiptare. Shqipėria, tha Basha, po konsultohet dhe po bashkėpunon ngushtėsisht me Prishtinėn, Uashingtonin dhe Brukselin, jo vetėm pėr njohjen e Kosovės si shtet i pavarur dhe sovran, por edhe pėr periudhėn pas pavarėsisė, pėr konsolidimin e institucioneve tė saj demokratike dhe rritjen ekonomike. Kosova, tha ministri i Jashtėm i Shqipėrisė, Lulzim Basha, po vepron de-fakto si element konstuktiv i strukturave euro-atlantike
Serbia nuk ėshtė nė gjendje tė bėjė bllokadė ndaj Kosovės
- Zoti Basha, sapo keni ardhur nga njė takim me Sekretaren e Shtetit, Condoleza Rajs. Ēfarė biseduat nė kėtė takim?
Takimi me Rajs ishte njė mundėsi dhe kishte njė rol shumė tė veēantė, njė moment kulmor pėr statusin e Kosovės dhe si i tillė ėshtė njė moment shumė i rėndėsishėm pėr ne. Ne morėm vlerėsimet e zonjės Rajs dhe administratės amerikane pėr pėrparimet qė ka bėrė Shqipėria nė reforma tė ndryshme, qė nga takimi qė kam patur nė maj tė vitit tė kaluar. Pėr tė koordinuar veprimet, qoftė sa u pėrket veprimeve rajonale, siē ėshtė statusi i Kosovės, qoftė pėrsa i pėrket finishit, deri nė Bukuresht, nė kėtė samit historik ku Shqipėria shpreson tė marrė ftesėn pėr anėtarėsim. Takimi ishte jazhtėzakonisht i pėrzemėrt. Mund tė them se ndonėse ka njė diferencė prej 6 orėsh mes Tiranės dhe Uashingtonit, akrepat e orave tona rrahin me tė njėjtin ritėm, sinkronizimi ėshtė i plotė pėrsa u pėrket ēėshtjeve rajonale, ēėshtjes sė Kosovės, por edhe pėrsa i pėrket perspektivės euro-atlantike tė Shqipėrisė, por edhe tė gjithė rajonit. Kjo qė sigurisht na jep njė kėnaqėsi tė veēantė, ėshtė njė moment i artė pėr Shqipėrinė, pėr tė riafirmuar dhe siguruar perspektivėn e saj euro-atlanike, dhe vjen nė njė moment kur Shqipėria, me krenari, tregon arritjet e saj nė reforma tė ndryshme, dhe nė sajė tė bashkėpunimit dhe pjekurisė tė klasės politike shqiptare, ėshtė nė gjendje tė demonstrojė progres tė veēantė edhe nė ato fusha, tė cilat janė nė qendėr tė vėmendjes sė partnerėve euro-atlantikė, siē janė reforma nė drejtėsi dhe reforma zgjedhore. Prandaj largohem nga ky takim, kjo vizitė, me pėrshtypjet mė tė mira. Mendoj se ka qenė njė vizitė shumė e suksesshme dhe mendoj se ashtu siē janė shprehur aleatėt tanė nė Uashington dhe nė kryeqytetet europiane, Shqipėria ndodhet mė afėr se kurrė marrjes sė ftesės pėr anėtarėsimin nė Aleancėn e Atlantikut tė Veriut, nė Samitin e Bukureshtit.
- Zoti ministėr, SHBA e kanė mbėshtetur vazhdimisht Shqipėrinė nė pėrpjekjet e saj pėr t'u anėtarėsuar nė NATO dhe jeni shprehur ju se ky mė tepėr se njė gjest ushtarak, ėshtė njė gjest politik. A jeni i mendimit se Shqipėria i ka pėrmbushur kriteret pėr t'u pranuar nė Aleancė?
Ka njė mekanizėm objektiv, i cili quhet planveprimi i anėtarėsimit, qė aplikohet pėr vende qė synojnė tė marrin ftesėn dhe nė fakt, kryeministri Berisha ėshtė nisur tashmė drejt Brukselit, dhe unė do t'i bashkangjitem nesėr, pėr tė bėrė prezantimin e arritjeve tė Shqipėrisė nė ciklin e 9-tė, qė shpresojmė qė tė jetė edhe cikli i fundit i pėrgatitjeve pėr tė marrė ftesėn pėr anėtarėsimin nė NATO, nė Samitin e Bukureshtit. Ky cikėl pėrbėhet nga dy elementė: elementi i parė janė reformat apo hapat qė qeveria e vendit aspirant parashtron se do tė ndėrmarrė gjatė periudhės sė ciklit dhe elementi i dytė ėshtė monitorimi i kėtyre reformave nė njė progres-raport.
Takimi me zonjėn Rajs shėrbeu nė kėtė drejtim edhe pėr tė parashtruar pėrparimin e dukshėm qė Shqipėria ka bėrė nė fusha tė tilla si, lufta kundėr krimit tė organizuar, kundėr informalitetit dhe masat e marra pėr konsolidimin e mėtejshėm tė rritjes sė mėtejshme tė ekonomisė, tė shtuara kėto nga rritja e vazhdueshme galopante e investimeve tė drejtpėrdrejta tė huaja, nga rritja e eksporteve, nga rritja e tė ardhurave buxhetore, pavarėsisht uljes sė taksave nė rekord nė Europė, konsolidimi i politikave buxhetore, orientimi i pesė drejtimeve kryesore qė janė infrastruktura, arsimi, shėndetėsia, mbrojtja dhe pensionet, qė tregojnė se Shqipėria ka sot teksturėn e duhur ekonomiko-politike pėr tė qenė anėtare e NATO-s, njė anėtar qė i sjell vlera aleancės, me stabilitet tė brendshėm dhe me aftėsi pėr tė eksportuar siguri, siē bėjmė sot jo vetėm nė rajon, por edhe nė Afganistan dhe Irak. Nga ana tjetėr, angazhimet tona pėr reforma tė tjera, siē ėshtė ajo elektorale dhe ajo nė drejtėsi, kanė kėrkuar dhe vazhdojnė tė kėrkojnė njė shpirt bashkėpunimi bipartizan, i cili ėshtė i evidentueshėm sot nė Tiranė pėr vėzhguesit e brendshėm, por edhe pėr vėzhguesit e jashtėm dhe mendoj se parė nė totalitet, vlerėsimi pėr Shqipėrinė do tė jetė njė vlerėsim pozitiv. Kjo ka shumė rėndėsi, sepse, pavarėsisht prej dėshirės dhe vullnetit tė shprehur pėr tė konsideruar futjen e dy vendeve nė Aleancė, vlerėsimi pėr ēdo vend bėhet nė mėnyrė tė veēantė nė bazė tė pėrpjekjeve dhe sukseseve qė ai vend ka arritur nė drejtim tė kushteve tė parashikuara.
- Nė kushtet kur thuhet se zgjidhja e statusit tė Kosovės ėshtė ēėshtje orėsh, cili do tė jetė roli i Shqipėrisė nė kėtė proces?
Edhe nė kėtė ēėshtje, ne vazhdojmė tė jemi tėrėsisht tė sinkronizuar me Uashingtonin. Shqipėria vlerėson se zgjatja e procesit ėshtė e padobishme dhe jemi tė bindur se ka ardhur koha qė procesi tė finalizohet, dhe se ėshtė krejtėsisht e panevojshme qė tė paguhet njė kosto e pėrgjithshme. Ēdo ditė apo ēdo javė qė kalon me njė zgjatje tė procesit, sjell pasoja negative duke forcuar radikalėt, ndėrkohė qė njė zgjidhje nė bazė tė planit tė Ahtisarit, i cili vazhdon tė ketė mbėshtetje tė gjerė jo vetėm tek aleatėt tanė, por edhe nė Asamblenė e Pėrgjithshme, edhe nė Kėshillin e Sigurimit, do t'i jepte fund kėtij procesi tė lodhshėm, do tė hapte perspektivėn jo vetėm pėr Kosovėn, por edhe pėr Serbinė, qė t'i bashkangjiten integrimit euro-atlantik qė sot ndajnė tė gjitha kryeqytetet e tjera tė rajonit. Pra, nė kėtė kuadėr, Shqipėria jo vetėm mbėshtet vėnien nė jetė tė planit "Ahtisaari", por, nė koordinim tė plotė me Prishtinėn, Uashingtonin dhe kryeqytetet kryesore europiane, mendoj se edhe pa u formalizuar pavarėsia e Kosovės, e cila ėshtė me tė vėrtetė njė ēėshtje kohe shumė e shkurtėr, Kosova ka filluar tė demonstrojė atributet e njė shteti, e njė subjekti sovran tė sė drejtės ndėrkombėtare, i cili ka orientime dhe vizion tė qartė. Udhėheqja kosovare nė Prishtinė, nė tė gjitha bisedat e tyre me partnerėt ndėrkombėtarė, tashmė ėshtė tėrėsisht e orientuar jo vetėm tek momenti i shpajlljes sė pavarėsisė, por tek sfidat qė vijnė menjėherė pas kėtij momenti nė veēanti, e ardhmja e Kosovės, sigurimi i njė jete mė tė mirė pėr qytetarėt dhe sigurimi i njė perspektive politike tė sigurt pėr Kosovėn, e cila, pa dyshim, do tė jetė perspektiva euro-atlantike.
- Le tė qėndrojmė tek sfidat. Ēfarė ndihme do tė ofronte Shqipėria nė rast se Serbia do tė bėnte njė bllokadė?
Serbia nuk ėshtė nė gjendje tė bėjė bllokadė ndaj Kosovės, sepse Kosova rrethohet nga shumė fqinj. Nė njė pėrpjekje pėr tė mbyllur shkėmbimin ekonomik mes Kosovės dhe Serbisė, do tė dėmtonte vetė Serbinė, do tė ishte njė gjest qė nuk do tė vlerėsohej pozitivisht nga pjesa dėrrmuese e komunitetit ndėrkombėtar, ndėrkohė qė sigurisht Kosova ka rrugėt e hapura nė tė gjitha drejtimet e tjera pėr tė vazhduar jetėn normale, nėpėrmjet shkėmbimit dhe tregtisė sė lirė. Ēdo bllokadė e iniciuar nga Beogradi, do tė ishte, nė radhė tė parė, e drejtuar mbi Serbinė se sa ndaj Kosovės. Ne kemi dhe vazhdojmė tė mbajmė intensivisht kontaktet me autoritetet nė Prishtinė, nė ēdo fushė ku ata do tė ndjejnė nevojėn pėr njė asistencė nė rritje. Pėr njė periudhė kalimtare, ne do tė jemi tė hapur qė nga energjia, transporti dhe ēdo gjė tjetėr, por mendoj se nuk duhet mbivlerėsuar aftėsia e Serbisė pėr tė patur ndikim tek Kosova, shtet i pavarur, nėpėrmjet masave tė tilla represive.
- KLSH, ditėn e fundit, ndoshta pikėrisht atė ditė qė ju u nisėt pėr nė Shtetet e Bashkuara, dorėzoi njė raport nė Prokurorinė e shtetit, ku vihet re se ka patur shkelje dhe abuzime nė rrugėn Rrėshen-Kalimash?
Unė nuk jam njohur me raportin, sigurisht qė institucionet kanė tė drejtėn e tyre pėr tė vepruar nė kėtė drejtim dhe fjala e fundit i takon gjithmonė drejtėsisė. Unė i mbetem asaj qė ky ėshtė investimi jo vetėm mė madhor nė historinė e Shqipėrisė, por ėshtė edhe investimi mė transparent, krahasuar me ēdo lloj investimi, duke filluar nga ato mė tė voglat tek ato mė tė mėdhatė.
- Pak a shumė, nė raport flitet pėr shkelje nė procedurat e tenderit dhe tė ndėrtimit tė rrugės?
Unė mund t'ju them se procedurat e tenderimit tė kėsaj rruge janė tė niveleve mė tė larta ndėrkombėtare. Ato janė nė nivele mė tė larta se sa kėrkesa e atėhershme e ligjit shqiptar. Transparenca e kėtyre procedurave ėshtė vėrtetuar katėrcipėrisht dhe pranuar nga partnerėt ndėrkombėtarė. Rruga e Shqipėrisė, rruga e Kosovės e integrimit euro-atlantik po ecėn, pavarėsisht pėrpjekjeve tė palėve qė mund tė kenė interes pėr ngadalėsimin e kėtij ritmi. Shqipėria po ecėn e vendosur nė kėtė drejtim dhe investimet nė infrastrukturė dhe veēanėrisht nė rrugėn Durrės-Kukės-Morinė, janė nė veēanti njė mishėrim i kėsaj vendosmėrie tė saj pėr tė konkretizuar kėtė moment dhe pėr t'u hapur shqiptarėve njė prosperitet vetėm tė ėndėrruar mė parė.
- Ēėshtja e vizave tė Maqedonisė pėr shtetasit shqiptarė, a mund tė thuhet se ėshtė e tejkaluar?
Diskutimet vijojnė. Me Maqedoninė na bashkojnė aspirata dhe vizone tė mėdha, siē ėshtė vizioni euro-atlantik. Ne, gjithashtu, ndajmė shumė aspekte tė tjera tė bashkėpunimit si nė punėt e jashtme, ekonomi apo bashkėpunim kulturor dhe arsimoir. Besoj se kemi pasur njė vullnet pėr tė gjetur njė zgjidhje, qė ka nė themel parimet e lėvizjes sė lirė mes dy vendeve tona.
|
Opinione |
| Holokausti,
diktatura fshehu tė vėrtetėn
Jozefina TOPALLI Shoh si bota po transformohet nė shkretėtirė. Dėgjoj si afrohet rrufeja, qė njė ditė do tė na shkatėrrojė. Ndjej vuajtjet e milionave. Por tani, kur vėshtroj lart nė qiell, ndiej qė gjithēka do tė ndėrrojė pėr mirė, qė kjo mizori do tė mbarojė, qė paqja dhe qetėsia do tė kthehen sėrishmi", shkroi 15-vjeēarja Ana Frank, para se tė nisej pėr nė kampin e vdekjes. Sot, ky vegim ėshtė realitet Tė nderuar miq e tė ftuar tė veēantė, Me lejen tuaj dhe, nėpėrmjet jush, me bekimin e gjithė popullit shqiptar, jemi sot kėtu pėr tė kujtuar njė prej vlerave mė tė rėndėsishme morale dhe historike tonėn: bujarinė dhe mikpritjen e treguar gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, ndaj njė prej popujve mė tė persekutuar tė botės, hebreje. Por jemi gjithashtu tė mbledhur, jo vetėm nė shenjė krenarie pėr tė kaluarėn tonė, por edhe nė respekt tė tė gjithė viktimave tė pafajshme tė njėrės prej ngjarjeve mė tė errėta tė historisė sė njerėzimit, pėr t'u lutur pėr shpirtrat e 6 milion hebrenjve tė pafajshėm, tė masakruar nga dhuna e egėr e ideologjive tė verbėta. Ajo ēfarė ka ndodhur me hebrenjtė gjatė luftės, por edhe nė tė tjera momente tragjike pas saj, na bėn tė mendojme dhe t'u tregojmė brezave se ēfarė janė nė gjendje tė bėjnė njerėzit kundėr njėri-tjetrit. Si pjesė e natyrshme e botės sė qytetėruar shprehim nėpėrmjet kėtij Kuvendi solidaritetin nė dėnimin e gjithė mizorive tė shkuara, duke filluar nga Holokausti i hebrenjve dhe Gulagėt sovjetikė e deri te kampet e dėnimit tė komunizmit shqiptar, Srebrenicės, Kalvarit tė Kosovės dhe 11 shtatorit tė Al Qaedės. Ngjarje tė tilla tragjike na thėrrasin ne dhe brezat e ardhshėm, se asnjėherė nuk mund tė themi se i kemi larė duart me historinė. Kėmbanat e saj vazhdimisht duhet tė na i mprehin veshėt pėrpara rreziqeve tė sė sotmes e tė sė ardhmes. Ne jemi sot kėtu, qė krahas bashkė-dhimbjes pėr vuajtjen njerėzore tė nderojmė edhe ata qė mundėsuan ngadhėnjimin e sė mirės mbi tė keqen dhe, nė aspektin njerėzor, tė ndihmės njerėzore. Ata qė u risollėn shpresėn shpirtėrave tė munduar, qė ndihmuan dhe shpėtuan jetė njerėzish, duke rrezikuar jetėn e tyre edhe nė ato momente kur ēdo dritė dukej e fikur. "Shqipėria ėshtė i vetmi vend i pushtuar, i cili shmangu persekutimin e hebrenjve nga nazistėt dhe i vetmi vend i pushtuar ku hebrenjtė mbijetuan 100%. Shqipėria ėshtė i vetmi vend i pushtuar ku hebrenjtė, pas Luftės sė Dytė Botėrore ishin mė tė shumtė nė numėr se para luftės", shkruan nė librin e tij, "Rescue in Albania" Harvey Sarner. Shqipėria mbetet i vetmi vend i pushtuar, ku nuk u zbatua protokolli i janarit tė vitit 1942 i Konferencės sė Vannse-sė pėr "zhdukjen totale tė Judėve". Historia e jashtėzakonshme e Shqipėrisė ėshtė njė histori madhėshtore. Ėshtė historia e njė kombi tė tėrė, ku shteti dhe populli vepruan sė bashku pėr tė shpėtuar hebrenjtė. Lavdia nis, qė nga ata tė cilėt nuk pranuan t'i dorėzonin Gestapos listat me emrat e hebrenjve e deri tek njeriu mė i thjeshtė, qė strehoi hebrenjtė nė shtėpinė e tij, duke rrezikuar. Diktatura komuniste i kishte fshehur kėto tė vėrteta. Ndėrsa sot, Shqipėria, e panjohur mė parė, u rreshtua "Mes Kombeve tė Nderuara - Righteous Among Nations" dhe 65 shqiptarė morėn titullin "Righteous Gentile", qė u jepet atyre qė gjatė Holokaustit sakrifikuan pėr mbrojtjen e hebrenjve. Pikėrisht pėr kėtė, zonja dhe zotėrinj, dėshiroj qė, nė emrin tuaj tė falenderoj tė gjithė shqiptarėt e viteve tė Luftės, qė nuk u bėnė instrumente tė dhunės ndėretnike; tė falenderoj ata qė sfiduan rreziqet dhe vdekjen dhe shpalosėn virtytet mė tė mira tė kombit. Tė falenderoj ata qė, nė pėrputhje me Kodin Etik dhe Gjenetik tė kombit, tė besės, mikpritjes dhe nderit, shkruan faqen mė tė bukur nė librin e humanizmit tė kombit, e cila njėkohėsisht ėshtė dhe njė nga faqet mė tė bukura tė librit tė humanizmit botėror. Me ēfarė kemi bėrė, kemi tė drejten t'i shtojmė vetes dhe imazhit tonė njė vlerė mė tepėr. Le tė na shėrbejė kjo pėr ta kultivuar edhe mė shumė shpirtin tonė tė hapur dhe metropolitan. Segmenti historik i Shqipėrisė, gjatė tė cilit tė gjithė vepruan sė bashku pėr tė shpėtuar hebrenjtė ėshtė i jashtėzakonshėm, i panjohur tjetėrkund. Nuk ndodhi kund qė, ēėshtja e mbrojtjes sė hebrenjve tė kthehej nė ēėshtje mbi-politike dhe tė bashkonte tėrė kahjet e mundshme politike. Nuk ndodhi kund, qė shteti tė mos i dorėzonte Gestapo-s listat e hebrenjve, duke e quajtur problemin hebre "ēėshtje tė brendshme". Nuk ndodhi kund qė, fshatra tė tėrė tė fshihnin kolektivisht hebrenjtė nė rrezik. Bota njeh mirė Schindler-in dhe listat e tij, por bota i njeh pak mijėra Schindler-ėt shqiptarė. Fshatarin, qė nuk tregoi se ku e kishte fshehur hebreun kur i vunė pistoletėn pas kokės dhe i thanė se do t'i vrisnin familjen dhe digjnin fshatin. Mjekun, qė shpėtoi dhjetėra hebrenj tė sėmurė nga kampet e shfarosjes, duke i shpėrndarė fshatrave. Qytetarin, qė kur i ofruan shpėrblim u pėrgjigj: "Shqiptarėt besėn e kanė pėr mikun e jo pėr ta shitur". Kjo faqe, pak e njohur, por shumė e ndritur e historisė sė kombit, u shkrua nė pėrputhje me tre kodet kryesore tė Kombit tonė: Kodin e Besės, Kodin e Mikpritjes, Kodin e Nderit. Ky trinom ėshtė pjesė e Kodit Gjenetik dhe Etik tė Kombit, ADN-ja e Kombit. Ky trinom kodesh komplementarė, tė pandashėm nga njėri-tjetri, mbart forcėn morale tė vetėmohimit, nė emėr tė besės, bujarisė dhe nderit. Ky trinom nuk e njeh fjalėn "i huaj". Ai njeh vetėm fjalėt mik dhe mysafir. "Shtėpia ėshtė e Zotit dhe e mysafirit", thotė Kodi i Mikut, duke baraznjėsuar mikun me Zotin. Duke i dhėnė mikut atributin mė tė lartė tė mundshėm. "Dera e shtėpisė i hapet kujtdo qė troket... Miku duhet pranuar dhe rrethuar me nder ... Miku mbrohet nga hasmi sa kohė ėshtė me bukė tė tė zotit tė shtėpisė". Pikėrisht, kėto kode etikė dhe gjenetikė i pėrcaktuan hebrenjtė "mysafirė", qė duhet tė strehoheshin, rrethoheshin me nder dhe "mbroheshin nga hasmi". Qoftė edhe me ēmimin e jetės. Ata shpjegojnė edhe pėrgjigjen e habitur tė shqiptarėve kur falenderoheshin pėr ato qė kishin bėrė: "Nuk bėmė asgjė te veēantė. Domethėnė, thjesht ju pėrgjigjėm Kodit tonė Etik dhe Gjenetik". Shqipėria nuk ėshtė vend i pasur, por ka thesare tė ralla morale, thesare, tė cilave ne duhet t'u japim vlerėn qė meritojnė, njė vlerė nė fakt e paēmuar, gati-gati unike. Ėshtė rasti kur ndihemi thellėsisht krenarė, ėshtė rasti kur viktimat e Holokaustit meritojnė homazhin mė tė thellė, ėshtė rasti ku fisnikėria e shqiptarėve meriton piedestal pėr shfaqjen mė tė lartė e mė tė bukur tė marrėdhėnieve njerėzore. Ėshtė koha kur kėto vlera duhet t'ia rikujtojmė brezit mė tė ri, nė mėnyrė qė ta kultivojmė edhe mė tej shpirtin tonė tė hapur dhe fisnik". |
|
Reportazh |
|
Nė kuadėr tė Ditės sė Kujtesės sė Viktimave tė Holokaustit Me komunitetin e hebrenjve tė Vlorės "Prindėrit e mi, tė cilėt jetonin nė Janinė, Greqi, erdhėn nė Shqipėri nė vitin 1940, pėr shkak tė rrezikut qė u kanosej nga gjermanėt. Erdhėn kėtu pak pasi kishte pėrfunduar lufta italo-greke. Ashtu sikundėr edhe bashkėkombės tė tjerė e tė afėrm, prindėrit e mi u vendosėn nė qytetin e Vlorės, ku gjetėn mikpritjen e popullit tė kėtij qyteti". Personazhi qė dėshmon ndihmėn dhe mbėshtetjen e popullit shqiptar ndaj hebrejve ėshtė Anna Kohen, e lindur 62 vjet mė parė nė qytetin e Vlorės, nga prindėr izraelitė. Ajo ka treguar nė njė intervistė ekskluzive, dhėnė dy vjet mė parė pėr ATSH-nė, se "prindėrit e saj e ndėrtuan jetėn nė kėtė qytet tė bukur (Vlorė), me njerėz fisnikė". "Pushtimi i Shqipėrisė dhe i Vlorės shtoi rrezikun pėr jetėn e prindėrve tė mi, tė cilėt nė njė moment menduan se do tė ishte mė mirė pėr ta tė zhvendoseshin diku tjetėr. Nga tregimet e tyre mua mė kujtohet se ata, sigurisht tė kėshilluar e tė ndihmuar nga vlonjatėt, u larguan nė drejtim tė njė fshati jo shumė larg qytetit, qė e ka emrin Trevllazėr. Kėtu jetuan nė ilegalitet tė plotė, tė strehuar e tė ndihmuar, ashtu sikundėr edhe bashkėkombės tė tjerė, nga banorė tė kėtij fshati", rrėfente Anna. Madje, tregoi dhe njė kuriozitet. Pėr t'u shfaqur si banorė vendas ndaj gjermanėve qė mund tė vinin papritur, prindėrit e saj ndėrruan dhe emrat. Babai, qė quhej David, mori emrin Daut, ndėrsa nėna u quajt Bule, ndėrkohė qė emrin e kishte Nina. "Nuk e di nėse jam shumė e saktė, por ata qėndruan nė kėtė fshat deri nė pėrfundim tė luftės dhe sėrish u kthyen nė Vlorė. Unė jam njėri nga katėr fėmijėt e prindėrve tė mi, qė linda pas lufte, kėtu nė kėtė qytet. Kisha njė motėr tjetėr dhe dy vėllezėr. Nė Vlorė kalova fėmijėrinė, rininė e hershme. Pėrfundova shkollėn fillore, 8-vjeēare dhe atė tė mesme. Mė kujtohet se shkolla e mesme ishte jo shumė larg banesės sime dhe mbante emrin "Halim Xhelo". Ruaj kujtime tė mira e tė kėndshme nga ato vite, nga shokėt e shoqet e gjimnazit, tė cilin e pėrfundova nė vitin 1964", kujtonte Anna. Kėtu ndėrpritet dhe jeta e saj nė Vlorė e nė Shqipėri. Prindėrit e saj nuk e kishin ndėrruar shtetėsinė, duke mbajtur atė greke. Pėr shumė vite me radhė, ata kėrkuan largimin drejt Greqisė. Babai i Annės vuante nga njė sėmundje e rėndė dhe duhej tė kurohej jashtė vendit. Pėr fat, shteti shqiptar ua dha lejen dhe nė vitin 1966 dhe ajo sė bashku me familjen u largua nga Vlora e Shqipėria, drejt Janinės. "Ishim 7 pjesėtarė tė familjes sonė, ne, katėr fėmijėt, dy prindėrit dhe gjyshja. Vite mė pas u vendosėm nė SHBA", rrėfente Anna Kohen, e cila prej vitesh jeton nė Neė York (SHBA), ku krahas profesionit tė mjekes stomatologe, drejton njė shoqatė tė grave shqiptare. Ėshtė mjaft aktive dhe e dashuron vendin ku lindi dhe kaloi rininė e hershme. Tregimi i Annės ėshtė njė nga pėrjetimet e shumta tė hebrejve qė jetuan nė qytetin e Vlorės pėrgjatė shumė dekadave, pėr t'u larguar prej kėtu nė periudhėn 1990-1991.
"Rruga e hebrejve"
Sipas historianėve, Vlora pėrbėn njė precedent shumė pozitiv e tė veēantė nė krejt vendin e mė gjerė pėr dimensionet dhe hapėsirat qė krijoi pėr hebrejtė, tė cilėt erdhėn kėtu nė momente tė ndryshme tė historisė. Nė qytetin e Vlorės jetoi njė komunitet i konsoliduar hebrejsh. Madje, ata banonin nė njė rrugė, qė sot ėshtė shpallur monument kulture dhe ėshtė emėrtuar "Rruga e hebrejve". Kjo rrugė ndodhet pranė qendrės sė kėtij qyteti dhe ka njė gjatėsi prej 46 metra dhe gjerėsi 4.5 metra. Nė tė dy anėt e saj ngrihen banesa karakteristike dy dhe tre katėshe, tė cilat janė ndėrtuar nė fundin e shekullit XIX dhe fillimin e shekullit XX. Historianėt tregojnė pėr njė valė hebrejsh qė kanė ardhur dhe kanė jetuar ndėr shekuj nė qytetin bregdetar tė Vlorės. Sipas historianit Novruz Bajrami, hebrejtė e parė nė qytetin e Vlorės erdhėn nė vitin 1430, nga Spanja. Nė vitin 1520, komuniteti i hebrejve nė Vlorė ishte i pėrbėrė nga 525 banorė, nga 4000 qė kishte qyteti gjithsej. Ndėrsa historiani Bardhosh Gaēe thotė se ardhja e parė e hebrejve nė Vlorė mund tė jetė ajo e vitit 1490. Nė kėtė periudhė, qė pėrkon me mbretėrimin e Ferdinandit dhe tė Izabelės, Spanja katolike dėboi nga territori i saj hebrejtė sefradikė. Njė pjesė prej tyre erdhėn nė Ballkan dhe shumė nga ata mbėrritėn nė Vlorė. Nė vitet 1519-1520, Vlora ishte bėrė edhe njė lloj qendre nė rajon pėr hebrejtė. Nė atė kohė, nė kėtė qytet ekzistonin 609 banesa tė hebrejve, tė cilėt kishin ndėrtuar edhe njė objekt kulti, sinagogėn, qė sipas historianėve ka ekzistuar nė Vlorė, deri nė Luftėn e Parė Botėrore. Historiani Gaēe tregon se njė valė tjetėr e ardhjes sė hebrejve nė qytetin e Vlorės ėshtė regjistruar nė vitin 1850. Ata mbėrritėn kėtu nga Janina e Preveza. Por, krahas kėsaj, mendohet se hebrejtė kanė krijuar dhe kontakte tė tjera nė Vlorė dhe fshatrat pėrreth. Mes elementeve pėrbėrės tė njė varri monumental nė fshatin Tragjas i Vjetėr, qė i pėrket fillimit tė shekullit tė kaluar, ka njė element mjaft domethėnės. Nė katėr faqet, nė lartėsinė e trarėve harkorė qė lidhin kolonat, janė gdhendur katėr yje me gjashtė cepa (!) nė njė madhėsi mesatare. Sipas historianit Novruz Bajrami, ylli me gjashtė cepa ėshtė njė emblemė vule qė lidhet me emrin e sulltan Sulejmanit. Ai thotė se kjo emblemė, qė njihet ndryshe me emrin "Myhyri Sulejman", ėshtė hasur nė disa dokumente tė perandorisė osmane. Madje edhe nė ndonjė monedhė. Ai nuk pėrjashton mundėsinė se prania e yllit gjashtėcepėsh tė lidhet edhe me ndikimet e kulturės izraelite, qė ka ardhur nė Vlorė gjatė shekujve, me praninė e hebrejve. Nga ana e tij, historiani Halo Sinani thotė se "ylli ėshtė simboli i dardanėve". "Nė kėtė rast, nuk dimė se kush e ka huazuar kėtė simbol, hebrejtė apo anasjelltas", thotė Sinani.
Hebrejtė dhe Lufta e Dytė Botėrore
Vitet e prag dhe gjatė Luftės sė Dytė Botėrore shėnuan edhe momentin e fundit tė mbėrritjes nė Vlorė tė hebrejve. Ardhja e tyre lidhej me pėrpjekjet pėr t'i shpėtuar ndjekjes dhe shfarosjes nga nazistėt gjermanė, qė zbatonin politikėn antisemite. Gjatė periudhės sė Luftės sė Dytė Botėrore, banorėt e Vlorės i mbrojtėn hebrejtė, duke i shpėtuar nga rreziku qė u kanosej prej pushtuesve gjermanė. Njė pjesė e madhe e tyre kaluan nė ilegalitet tė plotė, brenda nė qytet, ndėrkohė qė mjaft tė tjerė u larguan pėrkohėsisht nė fshatrat pėrreth. Asnjė qytetar hebre nuk u ekzekutua dhe nuk u dorėzua tek gjermanėt nė Vlorė, gjatė periudhės sė Luftės sė Dytė Botėrore. Pėr kėtė dėshmon dhe ngjarja e verės sė vitit 1944, kur pushtuesit realizuan internimin masiv tė rreth 800 burrave, qytetarė tė Vlorės, 600 prej tė cilėve u ekzekutuan nė kampet e pėrqėndrimit nė Gjermani e gjetkė. Nė radhėt dhe listat e tė internuarve, sipas studiuesit Agim Hametaj, nuk ishte dhe nuk pėrfshihej asnjė qytetar hebre. Studiuesi Agim Hametaj tregon pėr ATSH-nė se "hebrejtė nė qytetin e Vlorės nuk u pranuan kurrė si emigrantė, por si vlonjatė. Ata kanė bashkėjetuar nė mėnyrė shembullore nė komunitet dhe madje kanė bėrė edhe martesa jashtė racės sė tyre". Hebrejtė nė kėtė qytet kanė ushtruar profesione tė ndryshme, duke pėrfshirė dhe atė tė kontabilitetit. Nė memorien e vlonjatėve ka mbetur e gjallė figura e Dolas, fizarmonicistit tė njohur tė trupės sė estradės, i cili i bėnte pėr vete me talentin e tij tė spikatur. Vitet 1990-1991 shėnuan edhe momentin kur hebrejtė u larguan nga qyteti i Vlorės pėr nė Izrael. Por, ata kanė lėnė pas kujtime qė nuk do tė shlyhen kurrė nga kujtesa e vlonjatėve. |
Kuvendi nderoi dje me nje seance te posacme, dokumentare e lutje, diten e
kujteses se viktimave te Holokaustit. Ne seancen e zhvilluar ne kujtim te 6
milione hebrenjve te masakruar nga dhuna e eger e ideologjive te verbra naziste,
por edhe mikpritjes shqiptare ndaj tyre, Kryetarja e Kuvendit, Jozefina Topalli,
vecoi ndihmen qe Shqiperia u dha hebrenjve per ti shpetuar nga nazistet dhe
menjanuar dergimin e tyre ne kampet e shfarosjes ne dhomat e gazit. Si pjese
e natyrshme e botes se qyteteruar shprehim nepermjet ketij Kuvendi solidaritetin
ne denimin e gjithe mizorive te shkuara, duke filluar nga Holokausti i hebrenjve
dhe Gulaget sovjetike e deri te kampet e denimit te komunizmit shqiptar,
Srebrenices, Kalvarit te Kosoves dhe 11 shtatorit te Al Kaedes, tha Topalli.
Te pranishem ne salle ishin ambasadorja e Izraelit ne Shqiperi, Amira Arnon,
deputete, historiane e akademike, perfaqesues te trupit diplomatik, si dhe
perfaqesues te familjeve shqiptare qe strehuan hebrenj. Fillimisht te pranishmit
ndoqen nje dokumentar mbi lidhjet e hershme qe ekzistojne midis dy popujve, si
dhe me deshmi te familjeve hebreje te strehuara ne Shqiperi. Per te vijuar me
pas me pershendetjet e te ftuarve. Kryetari i Komisionit te SHBA-se per ruajtjen
e Trashegimise Amerikane jashte Shteteve te Bashkuara, Uarren Miller, u shpreh
se Shqiperia ka dhene nje shembull per tu ndjekur nga te gjithe. Ne emer
te qeverise se SHBA-ve dhe popullit amerikan, une them faleminderit Shqiperi per
perpjekjet e tua si ne te kaluaren jo fort te larget dhe ne te tashmen per te
nxitur tolerancen dhe per nje bote me te mire, ju keni dhene nje shembull per
tu ndjekur nga kombet e tjera, theksoi Miller.
R.Rapushi
Shqipėria pėrkujton Ditėn e Holokaustit
Shqipėria pėrkujtoi dje ditėn e Holokaustit me ceremoni shtetėrore dhe aktivitete kulturore tė organizuara nga Kėshilli i Ministrave dhe Kuvendi i Shqipėrisė. Kjo ditė pėrkujtohet si ditė reflektimi nė shumė vende tė botės, pėr tė sjellė nė vėmendje torturat ēnjerėzore dhe shfarosjen masive tė hebrejve nė kampet naziste. Kryeministri Berisha, duke folur nė ceremoninė e organizuar nė mjediset e selisė sė Kėshillit tė Ministrave, theksoi se kjo ditė ėshtė njė apel pėr tė mos harruar tragjedinė mė tė madhe njerėzore tė Luftės sė Dytė Botėrore. "Duhet tė shmangim urrejtjen si kusht pėr tė jetuar nė paqe dhe harmoni", u shpreh kreu i qeverisė, duke vlerėsuar familjet shqiptare qė strehuan hebrejtė qė jetonin nė Shqipėri gjatė Luftės sė Dytė Botėrore. Ai theksoi se tė gjithė sė bashku duhet tė refuzojmė ēdo formė intolerance apo urrejtjeje tė ēfarėdo lloj natyre. "Dita pėrkujtimore e Holokaustit ėshtė njė ditė tejet e rėndėsishme dhe e veēantė bashkimi dhe reflektimi pėr ēdo qytetar tė lirė, pėr mbarė njerėzimin", theksoi Berisha, duke sjellė nė kujtesė tė tė pranishmėve ēaste historike tė vuajtjeve tė hebrejve. Ai theksoi se kjo ėshtė dita e pajtimit dhe nderimit me dhimbje tė thellė tė 6 milion qytetarėve me origjinė hebreje, tė cilėt u ekzekutuan pas njė sage tė vuajtjeve dhe sakrificave mė tė jashtėzakonshme njerėzore, nga njė ideologji dhe regjim qė pėr barbarinė e tij mbetet i pashembullt nė historinė e njerėzimit. Kryetarja e Kuvendit Jozefina Topalli, nė fjalėn e sajshprehu bujarinė dhe mikpritjen e popullit shqiptar, i cili, asaj kohe, strehoi mijėra hebrej nga sulmet qė kishte shpallur nazizmi. Ajo theksoi se me bekimin e gjithė popullit shqiptar, seanca e djeshme u zhvillua pėr tė kujtuar njė prej vlerave mė tė rėndėsishme morale dhe historike tė shqiptarėve; bujarinė dhe mikpritjen. "Ajo ēfarė ka ndodhur me hebrejtė gjatė luftės, por edhe nė tė tjera momente tragjike pas saj, na bėn tė mendojmė dhe t'u tregojmė brezave se ēfarė janė nė gjendje tė bėjnė njerėzit kundėr njėri-tjetrit. Si pjesė e natyrshme e botės sė qytetėruar, shprehim, nėpėrmjet kėtij Kuvendi, solidaritetin nė dėnimin e gjithė mizorive tė shkuara, duke filluar nga Holokausti i hebrejve dhe gulagėt sovjetikė, e deri te kampet e dėnimit tė komunizmit shqiptar, Srebrenicės, kalvarit tė Kosovės dhe 11 shtatorit tė Al Qaedės", u shpreh Topalli nė fjalėn e saj.
http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=35737
Ne bese te shqiptarit
Jozefina Topalli
"Shoh si bota po transformohet nė shkretėtirė. Dėgjoj
si afrohet rrufeja qė njė ditė do tė na shkatėrrojė. Ndiej vuajtjet e
milionave. Por tani, kur vėshtroj lart nė qiell, ndiej qė gjithēka do tė
ndėrrojė pėr mirė, qė kjo mizori do tė mbarojė, qė paqja dhe qetėsia
do tė kthehen sėrishmi", shkroi 15-vjeēarja Ana Frank, para se tė
nisej pėr nė kampin e vdekjes. Sot ky vegim ėshtė realitetā¦
Tė nderuar miq e tė ftuar tė veēantė!
Me lejen tuaj dhe, nėpėrmjet jush, me bekimin e gjithė popullit shqiptar
jemi sot kėtu pėr tė kujtuar njė prej vlerave mė tė rėndėsishme morale
dhe historike tonėn: bujarinė dhe mikpritjen e treguar gjatė Luftės sė
Dytė Botėrore, ndaj njė prej popujve mė tė persekutuar tė botės,
hebrenjve.
Por jemi gjithashtu tė mbledhur, jo vetėm nė shenjė krenarie pėr tė
kaluarėn tonė, por edhe nė respekt tė gjithė viktimave tė pafajshme tė
njėrės prej ngjarjeve mė tė errėta tė historisė sė njerėzimit, pėr
tu lutur pėr shpirtrat e 6 milionė hebrenjve tė pafajshėm, tė
masakruar nga dhuna e egėr e ideologjive tė verbėta. Ajo ēfarė ka ndodhur
me hebrenjtė gjatė luftės, por edhe nė tė tjera momente tragjike pas saj,
na bėn tė mendojmė dhe tu tregojmė brezave se ēfarė janė nė gjendje
tė bėjnė njerėzit kundėr njėri-tjetrit.
Si pjesė e natyrshme e botės sė qytetėruar shprehim nėpėrmjet kėtij
Kuvendi solidaritetin nė dėnimin e gjithė mizorive tė shkuara, duke
filluar nga Holokausti i hebrenjve dhe gulagėt sovjetikė e deri te kampet e
dėnimit tė komunizmit shqiptar, Srebrenicės, kalvarit tė Kosovės dhe 11
shtatorit tė Al-Kaedės.
Ngjarje tė tilla tragjike na thėrrasin ne dhe brezat e ardhshėm se asnjėherė
nuk mund tė themi se i kemi larė duart me historinė. Kambanat e saj
vazhdimisht duhet tė na i mprehin veshėt pėrpara rreziqeve tė sė sotmes e
tė sė ardhmes.
Ne jemi sot kėtu, qė krahas bashkė-dhimbjes pėr vuajtjen njerėzore tė
nderojmė edhe ata qė mundėsuan ngadhėnjimin e sė mirės mbi tė keqen dhe,
nė aspektin njerėzor, tė ndihmės njerėzore. Ata qė u risollėn shpresėn
shpirtrave tė munduar, qė ndihmuan dhe shpėtuan jetė njerėzish, duke
rrezikuar jetėn e tyre edhe nė ato momente kur ēdo dritė dukej e fikur.
"Shqipėria ėshtė i vetmi vend i pushtuar, i cili shmangu persekutimin
e hebrenjve nga nazistėt dhe i vetmi vend i pushtuar ku hebrenjtė mbijetuan
100%. Shqipėria ėshtė i vetmi vend i pushtuar ku hebrenjtė, pas Luftės sė
Dytė Botėrore ishin mė tė shumtė nė numėr se para luftės",
shkruan Harvey Sarner, nė librin e tij "Rescue in Albania". Shqipėria
mbetet i vetmi vend i pushtuar ku nuk u zbatua protokolli i janarit tė vitit
1942 i Konferencės sė Vannse-sė pėr "zhdukjen totale tė Judėve".
Historia e jashtėzakonshme e Shqipėrisė ėshtė njė histori madhėshtore.
Ėshtė historia e njė kombi tė tėrė ku shteti dhe populli vepruan sė
bashku pėr tė shpėtuar hebrenjtė. Lavdia nis qė nga ata tė cilėt nuk
pranuan ti dorėzonin Gestapos listat me emrat e hebrenjve e deri te njeriu
mė i thjeshtė qė strehoi hebrenjtė nė shtėpinė e tij duke rrezikuar.
Diktatura komuniste i kishte fshehur kėto tė vėrteta. Ndėrsa sot Shqipėria,
e panjohur mė parė, u rreshtua "Mes Kombeve tė Nderuara-Righteous
Among Nations" dhe 65 shqiptarė morėn titullin "Righteous
Gentile", qė u jepet atyre qė gjatė Holokaustit sakrifikuan pėr
mbrojtjen e hebrenjve. Pikėrisht pėr kėtė, zonja dhe zotėrinj, dėshiroj
qė, nė emrin tuaj tė falėnderoj tė gjithė shqiptarėt e viteve tė Luftės
qė nuk u bėnė instrumente tė dhunės ndėretnike; tė falėnderoj ata qė
sfiduan rreziqet dhe vdekjen dhe shpalosėn virtytet mė tė mira tė kombit.
Tė falėnderoj ata qė, nė pėrputhje me kodin etik dhe gjenetik tė kombit,
tė besės, mikpritjes dhe nderit, shkruan faqen mė tė bukur nė librin e
humanizmit tė kombit, e cila njėkohėsisht ėshtė dhe njė nga faqet mė tė
bukura tė librit tė humanizmit botėror. Me ēfarė kemi bėrė kemi tė
drejtėn ti shtojmė vetes dhe imazhit tonė njė vlerė mė tepėr. Le tė
na shėrbejė kjo pėr ta kultivuar edhe mė shumė shpirtin tonė tė hapur
dhe metropolitan.
Segmenti historik i Shqipėrisė, gjatė tė cilit tė gjithė vepruan sė
bashku pėr tė shpėtuar hebrenjtė ėshtė i jashtėzakonshėm, i panjohur
tjetėrkund.
Nuk ndodhi kund qė ēėshtja e mbrojtjes sė hebrenjve tė kthehej nė ēėshtje
mbipolitike dhe tė bashkonte tėrė kahjet e mundshme politike. Nuk ndodhi
kund qė shteti tė mos i dorėzonte Gestapos listat e hebrenjve, duke e
quajtur problemin hebre "ēėshtje tė brendshme". Nuk ndodhi kund qė
fshatra tė tėrė tė fshihnin kolektivisht hebrenjtė nė rrezik.
Bota njeh mirė Schindler-in dhe listat e tij, por bota i njeh pak mijėra
Schindler-ėt shqiptarė.
Fshatarin, qė nuk tregoi se ku e kishte fshehur hebreun kur i vunė pistoletėn
pas kokės dhe i thanė se do ti vrisnin familjen dhe digjnin fshatin.
Mjekun, qė shpėtoi dhjetėra hebrenj tė sėmurė nga kampet e shfarosjes,
duke i shpėrndarė fshatrave. Qytetarin, qė kur i ofruan shpėrblim u pėrgjigj:
"Shqiptarėt besėn e kanė pėr mikun e jo pėr ta shitur."
Kjo faqe, pak e njohur, por shumė e ndritur e historisė sė kombit, u shkrua
nė pėrputhje me tre kodet kryesore tė Kombit tonė: Kodin e Besės, Kodin e
Mikpritjes, Kodin e Nderit.
Ky trinom ėshtė pjesė e kodit gjenetik dhe etik tė kombit, ADN-ja e Kombit.
Ky trinom kodesh komplementarė, tė pandashėm nga njėri-tjetri, mbart forcėn
morale tė vetėmohimit, nė emėr tė besės, bujarisė dhe nderit. Ky trinom
nuk e njeh fjalėn "i huaj". Ai njeh vetėm fjalėt mik dhe mysafir.
"Shtėpia ėshtė e Zotit dhe e mysafirit" thotė Kodi i Mikut, duke
barasnjėsuar mikun me Zotin. Duke i dhėnė mikut atributin mė tė lartė tė
mundshėm. "Dera e shtėpisė i hapet kujtdo qė troket... Miku duhet
pranuar dhe rrethuar me nder ... Miku mbrohet nga hasmi sa kohė ėshtė me
bukė tė tė zotit tė shtėpisė".
Pikėrisht kėto kode etikė dhe gjenetikė i pėrcaktuan hebrenjtė "mysafirė"
qė duhet tė strehoheshin, rrethoheshin me nder dhe "mbroheshin nga
hasmi". Qoftė edhe me ēmimin e jetės.
Ata shpjegojnė edhe pėrgjigjen e habitur tė shqiptarėve kur falėnderoheshin
pėr ato qė kishin bėrė: "Nuk bėmė asgjė tė veēantė. Domethėnė,
thjesht ju pėrgjigjėm kodit tonė etik dhe gjenetik."
Shqipėria nuk ėshtė vend i pasur, por ka thesare tė rralla morale, thesare
qė ne duhet tu japim vlerėn qė meritojnė, njė vlerė nė fakt e paēmuar,
gati-gati unike.
Ėshtė rasti kur ndihemi thellėsisht krenarė, ėshtė rasti kur viktimat e
Holokaustit meritojnė homazhin mė tė thellė, ėshtė rasti ku fisnikėria
e shqiptarėve meriton piedestal pėr shfaqjen mė tė lartė e mė tė bukur
tė marrėdhėnieve njerėzore.
Eshtė koha kur kėto vlera duhet tia rikujtojmė brezit mė tė ri, nė mėnyrė
qė ta kultivojmė edhe mė tej shpirtin tonė tė hapur dhe fisnik.
* Fjalimi i Kryetares sė Kuvendit, Jozefina Topalli, nė seancėn e posaēme
plenare "Nė besė tė shqiptarit", organizuar me rastin e
"Shoah"-s, ditės sė kujtesės sė viktimave tė Holokaustit, dje mė
29 janar, nė Tiranė
http://www.balkanweb.com/gazetav4/index.php?id=29533
Holokausti, vetėm 20 deputetė nė seancė
30/01/2008
- 08:36
Parlamenti shqiptar ka pėrkujtuar dje Ditėn e Kujtesės sė viktimave tė
Holokaustit, pėrmes njė seance tė veēantė tė titullar Nė besėn e
shqiptarit. Nė tė ishin tė pranishėm politikanė, historianė, pėrfaqėsues
tė trupit diplomatik dhe persona qė strehuan hebrenjtė gjatė luftės. Ndėrkohė,
ra nė sy numri i pakėt i deputetėve pjesėmarrės nė kėtė ceremoni tė
veēantė. Nga 140 ligjvėnės tė Kuvendit tė Shqipėrisė, nė kėtė seancė
pėrkujtimore morėn pjesė vetėm 20 prej tyre e respektivisht, Genc Pollo,
Ilir Rusmali, Besnik Mustafaj, Namik Dokle, Ben Blushi, Arenca Trashani,
Astrit Patozi etj. Nė fjalėn e saj nė hapje tė seancės, kryeparlamentarja
Topalli, ndėr tė tjera theksoi se si pjesė e natyrshme e botės sė
qytetėruar shprehim solidaritetin nė dėnimin e gjithė mizorive tė shkuara.
Duke iu referuar librit Rescue in Albania tė autorit Harvey Sarner, ajo
vuri nė dukje se Shqipėria ėshtė i vetmi vend i pushtuar, i cili
shmangu persekutimin e hebrenjve nga nazistėt dhe i vetmi vend i pushtuar ku
hebrenjtė mbijetuan 100%.. Nė vijim, seancėn e pėrshėndeti Kryetari i
Komisionit tė SHBA-sė pėr ruajtjen e Trashėgimisė Amerikane jashtė
Shteteve tė Bashkuara, Uarren Miller, i cili nėnvizoi se kur shumica e
kombeve tė botės dhe shumica e zyrtarėve tė qeverive europiane, refuzuan tė
strehonin hebrenjtė, Shqipėria ka dhėnė njė shembull mirėsie pėr tu
ndjekur nga tė gjithė. Nė emėr tė qeverisė dhe popullit amerikan ai falėnderoi
gjithashtu popullin shqiptar pėr ndihmėn e ēmuar. Profesori i historisė,
Andi Pinari bėri njė evokim tė historisė sė marrėdhėnieve
shqiptaro-hebreje, tė cilat datojnė qė nė periudhėn e antikitetit, dėshmuar
kjo pėrmes fakteve historike tė hulumtuara jo vetėm nga historianėt
shqiptarė. Qemal Biēaku, pėrfaqėsues i familjes Biēaku nė Elbasan, tė
cilėt kanė strehuar mė shumė hebrenj dhe pėr periudhėn mė tė gjatė tė
Luftės sė Dytė Botėrore u shpreh se: jemi krenarė pėr prindėrit tanė
tė cilėt duke strehuar hebrenj pėrēuan nė botė vlerat e vėrteta
shqiptare: besėn dhe mikpritjen. Nė emėr tė familjeve hebreje qė kanė
zgjedhur tė jetojnė dhe punojnė nė Shqipėri, z. Evdin Shvarc nėnvizoi:
Besa, kjo veti e tipar i pakrahasueshėm dhe i paēmuar i shqiptarėve bėri
tė mundur strehimin dhe shpėtimin e disa mijėra hebrenjve. Shqipėria
ishte vendi i vetėm i pushtuar qė mbrojti hebrenjtė nga nazistėt. Sipas
hulumtimeve tė historianėve shqiptarė, nga tė 1200 hebrenjtė e strehuar
gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, nuk u shfaros as edhe njė.
|
Hebrenjtė dhe shqiptarėt u bėnė
bashkėluftėtarė tė fateve tė tyre
|
| REZARTA GJATA |
|
26/01/2008 Organizohet
nė Berat Konferenca Shkencore me rastin e ditės sė pėrkujtimit tė
Holokaustit Ėshtė organizuar dje nė ambientet e Galerisė sė Arteve "Eduart Lear", Konferenca Shkencore me rastin e Ditės Ndėrkombėtare tė Kujtesės, (e njohur ndryshe si pėrkujtimi pėr Holokaustin). Kjo konferencė kishte nė qendėr tė saj, kontributin unik qė Shqipėria dhe populli shqiptar kanė dhėnė pėr shpėtimin e hebrenjve gjatė Luftės sė Dytė Botėrore. Tema e kėsaj konference ishte: "Berati pėr shpėtimin e hebrenjve". Kjo konferencė u mundėsua nėn kujdesin e Bashkisė sė Beratit, Konsullatės sė Nderit tė Izraelit nė Tiranė dhe Akademisė sė Shkencave. Tė pranishėm ishin ambasadori amerikan nė vendin tonė, John Withers, akademikė, studiues, historianė dhe pėrfaqėsues tė disa institucioneve ndėrkombėtare me seli nė Tiranė. Konferenca u drejtua nga akademikėt, prof. dr. Jorgo Bulo, prof. dr. Aleklandėr Meksi dhe prof. dr. Kostas Giakoumis. Nė konferencė u evidentua se, "Shqipėria nuk ka probleme me ndėrgjegjjen e vet, pėr sa i pėrket Holokaustit. Nė Shqipėri nuk ka pasur Shoah, shqiptarėt shpėtuan jo hebrenjtė e vet rezident, por ndoshta edhe 3 mijė hebrenj tė tjerė tė ardhur nė Shqipėri prej Evropės Qendrore e Ballkanit, gjatė kryqėzatės naziste". Kryetari i Bashkisė Kryetari i Bashkisė sė Beratit, Fadil Nasufi, nė fjalėn e tij pėrshėndetėse ka theksuar se, Kjo konferencė ėshtė organizuar nė qytetin muze tė Beratit, pasi ky qytet ėshtė i njohur pėr kontributin e veēantė pėr mikpritjen dhe mbrojtjen e hebrenjve. Nga 2264 hebrenj, tha Nasufi, tė strehuar nė Shqipėri gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, 600 prej tyre gjetėn strehė dhe mbrojte nė qytetin e Beratit dhe kjo tregon se populli shqiptar me ketė gjest e shprehu antifashizmin e vet dhe bashkimin e sigurt me aleancėn mė tė pėrparuar tė kohės, jo vetėm me qėndresėn ndaj ushtrive tė huaja, por edhe me mbrojtjen fisnike tė hebrenjve. Shqipėria, tha Nasufi, ėshtė vendi i vetėm i pėrfshirė nė luftė, qė nuk lejoi tė cenohej asnjė hebre qė kishte mundur tė hynte brenda kufijve tė saj historikė dhe populli shqiptar mori nė mbrojtje dhe shpėtoi disa mijėra hebrenj qė arritėn tė hyjnė nė vendin tonė. Ambasadori amerikan Ambasadori amerikan nė vendin tonė, John Withers, duke marrė fjalėn ėshtė shprehur se, Ėshtė njė nder i madh pėr tė qė merr pjesė nė kėtė ditė, tė pėrkujtimit tė Holokaustit. Ndoshta nuk ka asgjė mė tė tė rėndėsishme, u shpreh Withers, se sa tė kujtojmė ato mėsime, disa tė hidhura, por edhe shumė frymėzuese tė atyre viteve tė tmerrshme tė Holokaustit, pasi nė krahasim me hebrenjtė nė vendet e tjera qė shkuan drejt kampeve tė vdekjes, hebrenjtė e vendosur nė Shqipėri ishin tė vetmit qė arritėn tė mbijetonin. Shqipėria dhe populli shqiptar, tha Withers, konsiderohen nga opinioni botėror si njė rast unik nė qėndrimin qė mbajtėn ndaj hebrenjve gjatė Luftės sė Dytė Botėrore dhe pushtimit fashist, jo vetėm duke mirėpritur e ruajtur hebrenjtė. Ambasadori amerikan e mbylli fjalėn e tij duke thėnė se, "Bota do tė kishte qenė njė vend shumė mė i mirė, nėse do tė kishte vepruar nė atė kohė ashtu si veproi Shqipėria". Ambasadorja izraelite Ambasadorja e Izraelit nė Shqipėri, Amira Arnon, duke marrė fjalėn, citoi disa rreshta nga njė poezi kushtuar kėsaj dite, nė tė cilat thuhej, "ata vijnė nga malet,/ ata vijnė nga luginat,/ nga shkretėtirat,/ ata vijnė,/ emra, fytyra, sy/ e qėndrojnė si nė paradė/. Trima si luanėt,/ tė fortė si tigrat,/ tė shpejtė si shqiponjat,/ ata kalojnė/ dhe unė i shikoj/ tė gjithė tė lumtur.../ Kėshtu qėndrojnė ata,/ e drejta nė fytyrat e tyre/ e vetėm zoti kalon/ midis tyre e me lot nė sy/ i puth plagėt, /duke thėnė,/ kėta janė djemtė e mi/. Duke thėnė kėto reshta, vijoi Arnon, mendoj pėr ata shqiptarė trima qė vunė nė rrezik jetėn e tyre, tė familjeve tė tyre, duke shpėtuar hebrenjtė nga fati i tyre tragjik. Nga miliona hebrenj qė qėndruan nė Evropė, u shpreh ajo, vetėm njė pėrqindje shumė e vogėl arriti qė ti shpėtonte makinės naziste tė luftės, nga e cila 6 milionė hebrenj, pėrfshirė njė milion e gjysmė fėmijė u vranė nė mėnyrė sistematike nė geto, kampe pėrqendrimi dhe dhomat e gazit. Bota pėr hebrenjtė ishte ndarė nė vende ku ata nuk mund tė hynin dhe ku ata nuk mund tė jetonin dhe Shqipėria, tha Arnon, u shfaq njė prej vendeve tė pakta qė iu erdhi nė mbrojtje hebrenjve. Ambasadorja Izraelite nė Tiranė e mbylli fjalėn e saj, duke thėnė se, Hebrenjtė dhe shqiptarėt u bėnė bashkėluftėtarė tė fateve tė tyre duke luftuar sė bashku dhe pėr kėtė ky shtet meriton vlerėsim maksimal. Propozohet vendosja edhe e njė pllakate pėrkujtimore Tituj nderi pėr familjet qė strehuan hebrenjtė Nė konferencė, kryetari i Bashkisė sė Beratit, Fadil Nasufi, iu shpėrndau tituj mirėnjohjeje 10 familjeve beratase, qė ndihmuan e strehuan hebrenjtė nė shtėpitė e tyre, duke i shpėtuar ata nga vdekja gjatė Luftės sė Dytė Botėrore. Bashkia Berat nderon ndihmesėn e familjes suaj pėr strehimin, mbrojtjen e hebrenjve gjatė Luftės Antifashiste si dėshmi e traditės shkėlqyer tė mikpritjes, humanizmit tė popullit shqiptar, si shprehje e rezistencės qytetare ndaj pushtimit tė huaj, si shembull paraprirės tė idealit tė sotėm tė botės moderne pėr tė drejtave tė njeriut, thuhej nė certifikatat e mirėnjohjes. Konferenca vijoi mė pas me leximin e kumtesave tė shumta tė pėrgatitura nga studiues e historianė lidhur me aspekte tė historisė e jetės sė hebrenjve nė Shqipėri e nė mbarė botėn. Nė konferencė u sugjerua se nė Berat duhet tė vendoset njė pllakat memoriale pėr tė pėrkujtuar kėtė humanizėm nga banorėt e kėtij qyteti madhėshtor. Familjet qė u nderuan me certifikata QANI CIVEJA MEHMET XHEZO HALIL FRASHRI XHEVAT GJERGJANI VEXHI BUHARAJA SULO DROBONIKU TAQ SIMSIA LLAZAR SHOLLA TOLI DODI LILO XHIMITIKU Ardhja e rreth 500 hebrenjve nga Kosovės, 100 prej tė cilėve u vendosėn nė Berat. Musftafa Kruja me Franēesko Jakomoni, marrėveshje pėr tė shpėtuar hebrenjtė Pas fushatės sė pėrndjekjes grupi i parė i hebrenjve prej 100 vetėsh tė ardhur nga Kosova u vendos nė Berat mė 5 prill 1942. Pas konferencės sė Vanzes mė 20 janar 1942 u vendos qė fushata e pėrndjekjeve shfarosėse kundėr hebrenjve tė shtrihej nė tė gjitha vendet e pushtuara nga nazifashistėt. Jehona famėkeqe e kėtyre vendimeve erdhi edhe nė Shqipėri. Edhe kėtu dolėn urdhra e vendime tė vėrteta pėr tė nxjerrė nga trojet shqiptare tė gjithė hebrenjtė qė kishin hyrė me fillimin e luftės nga shtetet fqinje. U dhanė edhe afate. Rreziku mė i madh u krijua pėr hebrenjtė e Kosovės, me hyrjen e nazistėve nė Mitrovicė, tė cilėt dhanė urdhėr qė tė gjithė hebrenjtė tė grumbulloheshin e tu dorėzoheshin autoriteteve naziste. Por kjo nuk ndodhi. Njė oficer italian, tė cilin mė pas e vranė nazistėt, informoi autoritetet shqiptare tė Prishtinės, ku menjėherė u ngrit njė opinion i tėrė nė mbrojtje tė tyre. Zėrat erdhėn deri te Kryeministri shqiptar, Mustafa Kruja, i cili shkoi menjėherė te mėkėmbėsi i Mbretit tė Italisė nė Tiranė, Franēesko Jakomoni dhe iu lut qė tė mos i linin tė binin nė duart e nazistėve. Ai u dha pėlqimin dhe mbi kėtė bazė u dha urdhri pėr tė sjellė grupe hebrenjsh tė Kosovės nė Shqipėri, me fletė shoqėrimi. Grupi i parė prej 100 vetėsh erdhi dhe u vendos nė Berat, mė 5 prill 1942, grupi i dytė nė muajin maj prej 195 vetėsh u vendos nė Kavajė dhe grupi i tretė prej 175 vetėsh (gjithsej 500) u vendos nė qendrėn e pėrqendrimit nė Krujė. Berati, njė strehė e sigurt pėr hebrenjtė Dr. Anna Kohen * NEW YORK Tė dashur vėllezėr e motra tė qytetit tė Beratit! Tė nderuar pėrfaqėsues tė pushtetit vendor e qendror! Tė dashur miq! Qyteti mė i moshuar i Arbėrisė ėshtė shumė i dashur dhe i shtrenjtė pėr tė gjithė shqiptarėt. Por Beratin e do dhe e nderon sidomos komuniteti hebraik i Shqipėrisė, si dhe hebrenjtė nė mbarė botėn. Dėshmi historike provojnė nguljen e hershme nė Berat tė hebrenjve qė merreshin me tregti. Komuniteti hebraik gjeti nė Berat njė popull tė dashur, mikpritės dhe tolerant. Nė vitin 1688 kur Venediku pushtoi Vlorėn, hebrenjtė e Vlorės u larguan brenda 24 orėsh pėr tė mos rėnė nė duart e persekutuesve venedikas. Ata gjetėn menjėherė strehė dhe shpėtim nė Berat. Porse Berati i Arbėrisė do tė shkruante faqe tė tjera, edhe mė tė lavdishme, gjatė ditėve tė zeza e tragjike tė Holokaustit. Dhjetėra familje hebraike, beratase ose jo, erdhėn dhe gjetėn strehė tė sigurt aty. Njė e tillė ishte familja e shoqes time, Johanna Neumann, sot punonjėse nė Muzeumin Holokaust nė Uashington, e cila aso kohe ishte vetėm njė vajzė e mitur. Tė ikur nga Gjermania, familja e Johanės u ndodh nė Shqipėri me 7 prill 1939 dhe gjeti strehė pėr disa muaj nė Berat, prej nga u largua vetėm pas bombardimeve ajrore gjatė luftės Italo-Greke. Nė mars tė vitit 1944 trupat gjermane nė Janinė, me ndihmėn e kolaboracionistėve grekė, arrestuan dhe internuan mbi 2500 hebrenj tė Janinės, prej tė cilėve vetėm njė grusht shpėtoi gjallė. Edhe nė Berat, po nė mars tė vitit 1944, gjermanėt u pėrpoqėn pėr tė grumbulluar tė gjithė hebrenjtė nė sheshin kryesor tė qytetit, atje ku disa ditė mė parė ishin vrarė 40 ushtarė fashistė. Por sheshi mbeti bosh dhe gjermanėt nuk mundėn tė zėnė asnjė hebre, sepse beratasit trima dhe fisnikė nuk e lejuan njė gjė tė tillė. Dhe kėshtu filloi terrori. Rashela, njė grua hebraike, u mbyll natė e ditė nė shtėpi dhe e kalonte kohėn vetėm duke qėndisur. Si njė lloj Anne Franku shqiptare, qėndismat e Rashelės janė si njė dėshmi, apo ditar i ditėve tė shpėtimit tė saj nė Berat. Por ndryshe nga Anne Franku qė vdiq nė kampin e pėrqendrimit nė Bergen-Blesen, Rashela jonė shpėtoi. Rroftė Berati i lashtė, i madh dhe i pavdekshėm! Rroftė Shqipėria! Rroftė populli i Shqipėrisė, tė cilit i mbetemi pėrjetė mirėnjohės! * Presidente Shoqata Shqiptaro-Amerikane e Grave Motrat Qiriazi, Nju Jork Shoqata Shqiptaro-Izraelite e Nju Jorkut 24 janar 2008 Tė dhėna 200 - Ėshtė numri i hebrenjve me shtetėsi shqiptare tė regjistruar nė vitet 1929-1931, regjistrim zyrtar, i pari dhe i fundmi qė u lejonte qytetarėve tė deklaronin lirisht besimin. E njėjta shifėr pėrmendet edhe nė librin Raca shqiptare tė Jakov Milajt, botim i Ismail MalOsmani - botonjės, Tiranė 1944. 200 - Ėshtė numri i hebrenjve qė, sipas vendimit tė Konferencės sė Wannsee-sė (1942), qė u pėrgatit dhe u zhvillua prej personaliteteve mė tė lartė tė Reich-ut, gjendeshin nė Shqipėri dhe qė duhej ti nėnshtroheshin formulės sė Hitlerit final solution - zhdukjes rrėnjėsore. 192 - Ėshtė numri i hebrenjve tė Kotorrit qė u strehuan nė Shqipėrinė e vjetėr nė vitin 1941. Transferimi i tyre u bė me lista tė rregullta emėrore, pėr secilin, bashkė edhe me gjeneralitetet e tjera. Pėr vendosjen e tyre nė Shqipėri kishin dijeni edhe autoritetet italiane tė kohės. 350 - Ėshtė numri i hebrenjve tė ardhur nė Shqipėri nga Dalmacia (mendohet tė jenė hebrenjtė e Splitit) nė vitin 1942. Ata u vendosėn nė fushat e pėrqendrimit nė zonėn e bregdetit, pa lista emėrore. Asnjė prej kėtyre hebrenjve nuk u identifikua me emrin e vėrtetė. 94 - Ėshtė numri i hebrenjve kryefamiljarė tė ardhur nė Shqipėrinė e vjetėr nga Kosova mė 1942, kryesisht hebrenj tė arratisur nga Serbia dhe Bullgaria pėr shkak tė rrezikut nazist, 87 - Ėshtė numri i hebrenjve tė ardhur nė Shqipėrinė e vjetėr nga Kosova pa familjet e tyre (1942). 2264 - Ėshtė numri i saktė i hebrenjve tė strehuar nė Shqipėri duke ardhur prej vendesh nėn sundimin nazist (Evropa Qendrore dhe Ballkani) sipas tė dhėnave qė pėrmban e njėjta listė qė gjendet nė web-site-in e Memorial Museum of Holokaust, 600 |
Berati per shpetimin e hebrenjve
Ne kuadrin e Dites Nderkombetare te Kujteses (njohur
ndryshe si perkujtimi per Holokaustin (Shoah), si edhe kontributit unik qe
Shqiperia dhe populli shqiptar ka dhene per shpetimin e hebrenjve gjate
Luftes se Dyte Boterore, nen kujdesin e Bashkise se Beratit, Konsullates se
Nderit e Izraelit ne Tirane dhe Akademise se Shkencave, po organizohet sot
ne Berat konferenca shkencore me titull: Berati per shpetimin e hebrenjve.
Konferenca organizohet ne qytetin e Beratit, pasi ky qytet eshte i njohur
per kontributin e vecante per mikpritjen dhe mbrojtjen e hebrenjve. Nga 2264
hebrenj te strehuar ne Shqiperi gjate Luftes se Dyte Boterore, 600 prej tyre
gjeten strehe dhe mbrojtje ne Berat. Ne konference marrin pjese akademike,
studiues te njohur, historiane si edhe perfaqesues te disa institucioneve
nderkombetare me seli ne Tirane.
Seanca e pare e konferences drejtohet nga akademik prof. dr. Jorgo Bulo,
ndersa dy te tjerat nga prof. dr. Aleksander Meksi dhe prof. dr. Kostas
Giakoumis. Prof. Jorgo Bulo tha ne celje te konferences, se Shqiperia nuk
ka probleme me ndergjegjen e vet sa i takon holokaustit. Ne Shqiperi nuk ka
pasur Shoah, shqiptaret shpetuan jo vetem hebrenjte e tyre rezidente, por
ndoshta edhe tre mije hebrenj te tjere te ardhur ne Shqiperi prej Evropes
Qendrore dhe Ballkanike gjate kryqezates naziste.
Pastaj konferenca u pershendet nga kryetari i Bashkise se Beratit, z. Fadil
Nasufi; ambasador i SHBA-ve ne Shqiperi; z. John L. Withers, ambasadore e
Izraelit per Shqiperine; znj. Amira Arnon; konsull Nderi i Izraelit ne
Shqiperi Bardhyl Canaj. Me pas, nga Bashkia e Beratit u dhane tituj
mirenjohjeje per qytetaret qe shpetuan hebrenj gjate luftes.
Konferenca vijoi me kumtesat e pergatitura nga studiues dhe historiane
lidhur me aspekte te historise se hebrenjve ne Shqiperi, si kumtesat e prof.
dr. Ferit Duka: Bashkesia hebraike e Beratit ne periudhen osmane;
prof. dr. Pellumb Xhufi: Gjurme te pranise se hebrenjve ne Shqiperine e
Jugut dhe ne Berat para shekullit te 15-te dhe prof. dr. Kostas
Giakoumis (Birmingham University): Ceshtje te simbiozes mes te
krishtereve dhe hebrenjve ne kuader te ish-perandorise osmane ne Ballkanin
Perendimor. Nje interes te vecante ngjallin kumtesat e prof. dr. Jovan
Basho: Te dhena rreth mundesise se nje udhetimi incognito te Einstein-it
ne Shqiperi; prof. dr. Shaban Sinani: Divizioni SS Skanderbeg i
Kosoves nuk ka ushtruar Holokaust; dr. Nikolin Kurti (Tirane): Roli i
institucioneve fetare per fshehjen e identitetit te hebrenjve ne kohen e
luftes; Simon Vrusho (Berat): Hebrenjte ne kujtesen e beratasve e
te tjera.
Shqiperia dhe populli shqiptar konsiderohen nga opinioni boteror si nje rast
unik ne qendrimin qe mbajten ndaj hebrenjve gjate Luftes se Dyte Boterore
dhe pushtimit fashist, jo vetem duke mirepritur, ruajtur hebrenjte e
shperngulur dhe te ardhur ketu gjate luftes, por edhe duke moskallezuar
prane autoriteteve pushtuese naziste asnje prej tyre.
27/01/2008 http://www.korrieri.com/page.php?idm=56054
Berati per shpetimin e hebrenjve
Ne kuadrin e Dites Nderkombetare te Kujteses (njohur
ndryshe si perkujtimi per Holokaustin (Shoah), si edhe kontributit unik qe
Shqiperia dhe populli shqiptar ka dhene per shpetimin e hebrenjve gjate
Luftes se Dyte Boterore, nen kujdesin e Bashkise se Beratit, Konsullates se
Nderit e Izraelit ne Tirane dhe Akademise se Shkencave, po organizohet sot
ne Berat konferenca shkencore me titull: Berati per shpetimin e hebrenjve.
Konferenca organizohet ne qytetin e Beratit, pasi ky qytet eshte i njohur
per kontributin e vecante per mikpritjen dhe mbrojtjen e hebrenjve. Nga 2264
hebrenj te strehuar ne Shqiperi gjate Luftes se Dyte Boterore, 600 prej tyre
gjeten strehe dhe mbrojtje ne Berat. Ne konference marrin pjese akademike,
studiues te njohur, historiane si edhe perfaqesues te disa institucioneve
nderkombetare me seli ne Tirane.
Seanca e pare e konferences drejtohet nga akademik prof. dr. Jorgo Bulo,
ndersa dy te tjerat nga prof. dr. Aleksander Meksi dhe prof. dr. Kostas
Giakoumis. Prof. Jorgo Bulo tha ne celje te konferences, se Shqiperia nuk
ka probleme me ndergjegjen e vet sa i takon holokaustit. Ne Shqiperi nuk ka
pasur Shoah, shqiptaret shpetuan jo vetem hebrenjte e tyre rezidente, por
ndoshta edhe tre mije hebrenj te tjere te ardhur ne Shqiperi prej Evropes
Qendrore dhe Ballkanike gjate kryqezates naziste.
Pastaj konferenca u pershendet nga kryetari i Bashkise se Beratit, z. Fadil
Nasufi; ambasador i SHBA-ve ne Shqiperi; z. John L. Withers, ambasadore e
Izraelit per Shqiperine; znj. Amira Arnon; konsull Nderi i Izraelit ne
Shqiperi Bardhyl Canaj. Me pas, nga Bashkia e Beratit u dhane tituj
mirenjohjeje per qytetaret qe shpetuan hebrenj gjate luftes.
Konferenca vijoi me kumtesat e pergatitura nga studiues dhe historiane
lidhur me aspekte te historise se hebrenjve ne Shqiperi, si kumtesat e prof.
dr. Ferit Duka: Bashkesia hebraike e Beratit ne periudhen osmane;
prof. dr. Pellumb Xhufi: Gjurme te pranise se hebrenjve ne Shqiperine e
Jugut dhe ne Berat para shekullit te 15-te dhe prof. dr. Kostas
Giakoumis (Birmingham University): Ceshtje te simbiozes mes te
krishtereve dhe hebrenjve ne kuader te ish-perandorise osmane ne Ballkanin
Perendimor. Nje interes te vecante ngjallin kumtesat e prof. dr. Jovan
Basho: Te dhena rreth mundesise se nje udhetimi incognito te Einstein-it
ne Shqiperi; prof. dr. Shaban Sinani: Divizioni SS Skanderbeg i
Kosoves nuk ka ushtruar Holokaust; dr. Nikolin Kurti (Tirane): Roli i
institucioneve fetare per fshehjen e identitetit te hebrenjve ne kohen e
luftes; Simon Vrusho (Berat): Hebrenjte ne kujtesen e beratasve e
te tjera.
Shqiperia dhe populli shqiptar konsiderohen nga opinioni boteror si nje rast
unik ne qendrimin qe mbajten ndaj hebrenjve gjate Luftes se Dyte Boterore
dhe pushtimit fashist, jo vetem duke mirepritur, ruajtur hebrenjte e
shperngulur dhe te ardhur ketu gjate luftes, por edhe duke moskallezuar
prane autoriteteve pushtuese naziste asnje prej tyre.
http://www.gazeta-standard.com/tekst.php?idt=2059 26/01/2008
| Auschvitz, "fabrika" e vdekjes |
 |
| ALBA KEPI |
|
|
Gjashtėdhjetė e tre vite mė parė, mė
27 janar 1945 trupat e armatės ruse tė frontit ukrainas tė
komanduara nga mareshali Konjev, shkallmuan portėn e hekurt dhe u
futėn nė ngrehinat ku ishte shuar jeta e mbi njė milion njerėzve.
Plot 63 vjet mė parė bota do tė njihte makabritetin e fjalės
Auschvitz. Kampi i Auschvitz-it qe njė bashkėsi kampesh pėrqendrimi
e shfarosjeje tė ndėrtuar gjatė pushtimit nazist nė Poloni,
pikėrisht pranė qytetit polak Osviecim apo Auschvitz, 60 km nga
qyteti i Krakovės
Nė Evropėn e shekullit tė njėzetė u krijua "fabrika" mė e madhe e vdekjes e njohur nė tėrė historinė e humanitetit, Auschvitz. Ēdo qenie njerėzore duhet ta dijė se kjo "fabrikė" ka ekzistuar, ta kuptosh atė ėshtė e pamundur, por ta njohėsh ėshtė pothuajse njė domosdoshmėri. Auschvitz nuk ka lidhje me luftėn, nuk ėshtė njė episod, as njė formė ekstreme. Lufta ėshtė njė fakt i dhimbshėm, tragjik qė ka shoqėruar e vazhdon tė shoqėrojė pėrherė historinė e njerėzimit, kurse Auschvitz ishte jashtė e kundėr ēdo norme humane. Gjatė Luftės sė Dytė Botėrore njė nga projektet kryesore nga mė makabret, qė krijoi e konkretizoi ēmenduria e Rajhut tė tretė, nėn bashkėveprimin total apo tė pjesshėm tė qeverive apo tė lėvizjeve politike tė shteteve aleate, qė vrasja sistematike deri nė shfarosje e popullsisė hebre. Nė Evropė nga fundi i viteve 30 deri nė 1945-n u vranė mbi 6 milionė hebrenj e Auschvitz luajti njė rol fondamental e efikas nė tė ashtuquajturėn "zgjidhja finale e ēėshtjes hebraike", e cila do tė ndėrpritet vetėm falė fitores militare tė shteteve antifashistė e tė lėvizjeve tė rezistencės, qė u shtrinė nė shumė vende, sidomos tė Evropės. Mė 27 janar 1945, ushtarėt e armatės ruse tė frontit ukrainas nėn udhėheqjen e mareshalit Koniev shkallmuan hekurat e portės mbi tė cilėn qe shkruar: "Arbeit Mach Frei"(puna tė bėn tė lirė). Ajo portė kishte mbajtur mbyllur horrorin mė mizor tė njerėzimit, i njohur tashmė si Holokausti apo Shoah (nė fjalorin hebraik nėnkupton katastrofė). Plot 63 vjet mė parė bota do tė njihte makabritetin e fjalės Auschvitz. Kampi i Auschvitz-it qe njė bashkėsi kampesh pėrqendrimi e shfarosjeje tė ndėrtuar gjatė pushtimit nazist nė Poloni, pikėrisht pranė qytetit polak Osviecim apo Auschvitz, 60 km nga qyteti i Krakovės. Ndėrtimi i kėtij kampi nis me letrėn qė inspektori gjeneral i kampeve tė pėrqendrimit, Richard Gluks, i dėrgon mė 21 shkurt 1940 ministrit tė Brendshėm tė Gjermanisė Naziste, Heinrich Himmler. Nė atė letėr famėkeqe zona e Auschvitzit pėrshkruhet si mė e pėrshtatshmja pėr ngritjen e njė kampi, falė sidomos lidhjeve hekurudhore qė ajo kishte, nėpėrmjet tė cilave transportimi i qenieve njerėzore tė destinuara pėr tė mos e jetuar mė jetėn (O Zot si mund t'u privohej jeta, gjėja mė shtrenjtė, tė cilėn ua kishte dhuruar e plotfuqishmja Perėndi!). Mė 27 prill 1940 Himmler urdhėron fillimin e punimeve, duke shfrytėzuar punėn e tė burgosurve nėn komandėn e komandantit Rudolf Hoss. Nga ajo zonė u evakuuan 1200 banorė, e u shembėn 123 shtėpi pėr tė lehtėsuar ndjekjen nė raste arratisje nga ana e tė burgosurve. Gjatė fazės fillestare, e cila lidhet me ndėrtimin e godinave tė para u shfrytėzua puna e 300 tė burgosurve hebrenj. Mė 20 maj Hoss urdhėron ardhjen e 30 kriminelėve ordinerė me kombėsi gjermane tė ngarkuar si mbikėqyrės, tė cilėve u dorėzohen dhe numrat e parė tė kėtij kampi nga 30. Mė 29 maj arrijnė nga Dachau (kamp i ndėrtuar qysh nė 1933 nė Bavari nė afėrsi tė qytetit Mynih, njė grup burrash tė ngarkuar pėr ndėrtimin e rrethimit tė kampit, kullave tė mbikėqyrjes, nivelimin e terrenit etj. Pėr sheshimin e atij trualli, qė mė vonė do tė quhej sheshi i apelit u pėrdor njė rul ēimentoje i tėrhequr nga tė burgosurit nėn komandėn e njė kapokrimineli, i cili lėshonte egėrsinė e tij mbi cilindo qė humbte ritmin. Nė dy muaj kampi i parė nazist nė tokėn polake ishte i gatshėm pėr tė pritur tė burgosurit. Mė 14 qershor nė Auschvitz mbėrrijnė 728 tė burgosurit e parė, tė gjithė polakė me moshė 18-19 vjeē, qė ishin kapur nė kufirin francez gjatė pėrpjekjeve pėr t'u bashkuar me ushtrinė polake. Secilit prej tyre menjėherė u konfiskoheshin sendet e rrobat personale, u qetheshin flokėt e dezinfektoheshin. Nė krahun e majtė u tatuohej njė numėr, i cili do tė shoqėronte ekzistencėn e tyre nė kamp. Pas kėtij numri nuk qe mė njė njeri, por veē njė objekt, i cili deri sa ėshtė i vlefshėm vazhdon tė ekzistojė, nė rast tė kundėrt eliminohet. Ēdo i burgosur vishej me uniformėn me viza e nė anėn e majtė pranė gjoksit qėndisej njė trekėndėsh me ngjyra. Trekėndėshi i kuq identifikonte tė burgosurit politikė, njė yll me gjashtė cepa i verdhė u qepej tė burgosurve hebrenj, trekėndėshi rozė pėr homoseksualėt, jeshilė pėr kriminelėt ordinerė (domosdo atyre ua kishte garantuar gjithnjė tė hapur jeshilen nazizmi hitlerian), ylli bojė kafe identifikonte romėt, violet pėr Dėshmitarėt e Jehovait etj. Detyra e tyre qe puna e bindja. Ky kamp kishte njė kapacitet mbajtės 15 000-20 000 tė burgosur e gjatė ekzistencės sė tij u masakruan mbi 70 000 tė burgosur. Vetėm 3 km larg kampit kryesor, nė Brzeznika u ngrit kampi i shfarosjes Auschvitz 2 me njė kapacitet prej 30 000 tė burgosurish, i quajtur Birkenau (Vernichtunglager) e mė 7 tetor 1941 ai u bė operativ. Nė tė u ndėrtua njė kompleks vdekjeje, i cili kishte nė pėrbėrje katėr krematorė gjigandė si dhe dhomat e gazit me objektiv shuarje jete, 4166 njerėz brenda njė dite ktheheshin nė kufoma. Kėtu gjetėn vdekjen mbi 1 milion tė burgosur. Kampi i tretė qė pėrmblidhte Auschvitz, qe ai i punės Monowitz (Arbetislager), vetėm 7 km larg kampit kryesor. Kampi i punės pėrfundoi sė ndėrtuari mė 31 tetor 1942. Nė kėto kampe vdekja vinte jo vetėm nga dhomat e gazit, nga mosushqimi, nga sėmundjet si rezultat i kushteve jashtė ēdo limiti tė jetė, nga puna e stėrmundimshme, por dhe nga eksperimentet qė mjekėt me uniformėn e SS kryenin mbi tė burgosurit. Mes tyre mė i famshmi qe Josef Menegel i mbiquajtuar me disa epitete: "Ėngjėlli i vdekjes", "Doktor vdekja", apo "Boa (gjarpėr) i Auschvizit", i cili kishte krijuar nė kamp pikėrisht nė bllokun 10, njė laborator tė vėrtetė studimi. I bindur nė teorinė e pabarazisė raciale ai e konkretizojė atė duke eliminuar me eksperimentet e tij mijėra jetė tė konsideruara inferiore si hebrenjtė, romėt etj. Makabre e tė papėrshkrueshme janė eksperimentet e tij mbi sistemin biologjik tė binjakėve si ēelės kryesor nė krijimin e njė race tė pastėr ariane. Pasi maste e analizonte ēdo centimetėr tė trupit tė tyre, ai i vriste me njė injektim nė zemėr. Eksperimente mizore iu bėnė dhe homoseksualėve nė kėrkim tė njė kure hormonesh pėr t'i kthyer nė heteroseksualė, grave me qėllim sterilitetin, handikapatėve iu bėnė injektime virusesh tė tmerrshme si lebroza, tifo etj. Eliminimi nė masė kryhej nė mėnyrė sistematike me lista tė detajuara viktimash prezente apo tė ardhshme. Mė 4 prill 1944 njė aeroplan amerikan qė mbikėqyr kampin merr provat e para ndaj kėtij makabriteti. Mė 15 maj 1944 fillon sjellja e hebrenjve hungarezė nė Auschvitz nga ku pėrfunduan nė dhomat e gazit dhe nė krematoriume rreth 500 000 prej tyre. Pėr 5 vjet me radhė fjala Auschvitz shkaktonte terror tė tmerrshėm, tė paparė tė padėgjuar asnjėherė nė popullsinė e vendeve tė pushtuara nga Hitleri. Nė tė u realizua shfarosja e kundėrshtarėve tė regjimit hitlerian pa respektuar racėn, nacionalitetin, fenė e bindjet politike. Shteti e nacionaliteti i tė burgosurve, qė "banuan" nė "fabrikėn" e vdekjes me emrin Auschvitz gjenden tė regjistruar nė dokumente tė shumta hitleriane, nga tė cilat kuptohej se Auschvitz qe zgjedhur si vendi kryesor i eliminimit tė hebrenjve. Me pėrparimin e trupave antifashiste mė 6 nėntor tė 1944-s Hitleri urdhėron shkatėrrimin e krematorėve e mė 18 janar 1945 evakuimin e pėrgjithshėm tė Auschvitz-it, duke marrė me vete rreth 60 000 tė burgosur drejt njė marshimi vdekjeje. Shumica e tyre pėr shkak tė gjendjes jo tė mirė fizike mbetėn tė vdekur gjatė rrugės. Mė 27 janar trupat e armatės ruse qė ēliruan kampin e gjetėn ende gjallė 7 650 tė burgosur. Nė magazina trupat ruse zbulojnė 7000 kg flokė tė mbyllur nė thasė prej letre 25 kg, tė cilėt kapot e kampit nuk kishin arritur t'i dėrgonin nė Bavari pranė firmės "Alex Zinc", ku pėrdoreshin pėr fabrikimin e tekstileve. Ēmimi i shitjes qe 50 pfening pėr kg. Nga analizat e bėra u verifikua prezenca e cianurit tė hidrogjenit, helmi i vdekjes sė tyre. "Arbeit Mach Frei" (gjermanisht) "Puna tė bėn tė lirė", e shkruar mbi portėn e hekurt tingėllonte aq cinike sa nuk mund tė pėrshkruhet. Plot 63 vjet mė parė trupat ruse zbuluan njė nga turpet mė tė mėdha tė njerėzimit. Tė kujtosh kėto viktima vlen pėr tė ruajtur memorien e ekzistencės sė tyre e pėrsenė e ndėrprerjes sė kėsaj ekzistence. Gjithsesi, pėrkujtimi i kėsaj tė kaluare na ndihmon pėr tė ndėrtuar tė ardhmen. Mė 18 tetor 2002 Kėshilli i Evropės (KE) vendosi futjen e njė date pėrkujtimore ndaj Holokaustit e parandalimit tė krimeve kundėr njerėzimit. Kjo datė u lidh me eksperiencėn historike tė ēdo vendi. Sot Auschvitz ėshtė kthyer nė njė event politik e internacional, e ajo ēka mbeti nga ky kamp ėshtė tashmė pasuri e njerėzimit, qė kurrsesi nuk do ta dėshironte atė, por vetėm fakti se memoria e saj e gjithhershme, do tė ndėrgjegjėsojė qenien humane mbi tė djeshmen, tė sotshmen e tė ardhmen. 1. Gra tė burgosura menjėherė pas hyrjes sė trupave ruse nė Auschvitz 2. Fėmijė hebrenj nė kampin e Auschvitz 2 Birkenau tė rrethuar nga telat me gjemba 3. Tė burgosurit e Auschvizit pėrshėndesin shpėtimtarėt e tyre mė 27 janar 1945 4. Thasė tė mbushur me flokė tė tė burgosurve, gati pėr t'u dėrguar nė Gjermani, ku pėrdoreshin pėr fabrikimin e tekstileve 5. Josef Mengel "doktor vdekja", Auschvitz 6. Arbeit Macht Frei - Puna tė bėn tė lirė shkruhej nė hyrjen e kampit tė Auschvitzit 7. Njė i ri i sapoliruar nga kampi i Auschvitz 27 janar 1945 Berati, pėr shpėtimin e hebrenjve Nė kuadrin e 27 janarit, Ditės Ndėrkombėtare tė Kujtesės (njohur ndryshe si pėrkujtimi pėr Holokaustin (Shoah) si edhe kontributit unik qė Shqipėria dhe populli shqiptar ka dhėnė pėr shpėtimin e hebrenjve gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, nėn kujdesin e Bashkisė sė Beratit, Konsullatės sė Nderit e Izraelit nė Tiranė dhe Akademisė sė Shkencave u organizua dje nė Berat konferenca shkencore me titull: Berati, pėr shpėtimin e hebrenjve. Konferenca organizohet nė qytetin e Beratit, pasi ky qytet ėshtė i njohur pėr kontributin e veēantė pėr mikpritjen dhe mbrojtjen e hebrenjve. Nga 2264 hebrenj tė strehuar nė Shqipėri gjatė Luftės sė Dytė Botėrore, 600 prej tyre gjetėn strehė dhe mbrojtje nė Berat. Nė konferencė marrin pjesė akademikė, studiues tė njohur, historianė si edhe pėrfaqėsues tė disa institucioneve ndėrkombėtare me seli nė Tiranė. Seanca e parė e konferencės drejtohet nga akademik prof. dr. Jorgo Bulo, ndėrsa dy tė tjerat nga Prof. dr. Aleksandėr Meksi dhe prof. dr. Kostas Giakoumis. Prof. Jorgo Bulo tha nė ēelje tė konferencės se Shqipėria nuk ka probleme me ndėrgjegjen e vet sa i takon holokaustit. Nė Shqipėri nuk ka pasur Shoah, shqiptarėt shpėtuan jo hebrenjtė e vet rezidentė, por ndoshta edhe 3 mijė hebrenj tė tjerė tė ardhur nė Shqipėri prej Evropės Qendrore dhe Ballkanit gjatė kryqėzatės naziste. Pastaj konferenca u pėrshėndet nga kryetari i Bashkisė Berat, z. Fadil Nasufi; ambasadori i SHBA-sė nė Shqipėri, z. John L. Withers; ambasadore e Izraelit pėr Shqipėrinė, znj. Amira Arnon; konsull nderi i Izraelit nė Shqipėri, Bardhyl Canaj. Mė pas nga Bashkia Berat u dhanė tituj mirėnjohjeje pėr qytetarėt qė shpėtuan hebrenj gjatė luftės. Konferenca vijoi me kumtesat e pėrgatitura nga studiues dhe historianė lidhur me aspekte tė historisė sė hebrenjve nė Shqipėri si kumtesat e prof. dr. Ferit Duka Bashkėsia hebraike e Beratit nė periudhėn osmane; Prof. dr. Pėllumb Xhufi; Gjurmė tė pranisė sė hebrenjve nė Shqipėrinė e Jugut dhe nė Berat para shekullit tė 15-tė; Prof. dr. Kostas Giakoumis (BirminghamUniversity): Ēėshtje tė simbiozės mes tė krishterėve dhe hebrenjve nė kuadėr tė ish-Perandorisė Osmane nė Ballkanin Perėndimor. Njė interes tė veēantė ngjallin kumtesat e prof. dr. Jovan Basho: Tė dhėna rreth mundėsisė sė njė udhėtimi incognito tė Einstein-it nė Shqipėri; Prof. dr. Shaban Sinani: Divizioni SS SKANDERBEG i Kosovės nuk ka ushtruar Holokaust; Dr. Nikolin Kurti (Tiranė): Roli i institucioneve fetare pėr fshehjen e identitetit tė hebrenjve nė kohėn e luftės; Simon Vrusho (Berat): Hebrenjtė nė kujtesėn e beratasve e tė tjera. Shqipėria dhe populli shqiptar konsiderohen nga opinioni botėror si njė rast unik nė qėndrimin qė mbajtėn ndaj hebrenjve gjatė Luftės sė Dytė Botėrore dhe pushtimit fashist, jo vetėm duke mirėpritur, ruajtur hebrenjtė e shpėrngulur dhe tė ardhur kėtu gjatė luftės, por edhe duke meskallėzuar pranė autoriteteve pushtuese naziste asnjė prej tyre. |
La communauté juive de Macédoine a perdu 98% de ses membres dans la Shoah. Aujourdhui, une partie des propriétés juives sans héritiers ont été restituées au « Fonds de lHolocauste », qui construit un musée et un centre de recherche ą Skopje. Le reste a été remboursé par lEtat sous la forme daide financičre.
Par Sanja Naumovska
Cest une maison jaune de trois étages, ą Skopje. Elle offre une vue superbe sur le Kale, le Vieux quartier et le Pont de pierre. Elle porte un nom : « Hanna ». Avant la Seconde Guerre mondiale, des commerēants du monde entier y proposaient leurs marchandises. Ses propriétaires, juifs, sont morts ą Treblinka. Nationalisée puis dénationalisée, elle abrite aujourdhui le sičge macédonien du Fonds de lHolocauste. Propriété sans héritiers, elle appartient aux 60% de biens juifs de Skopje, Bitola et tip offerts au Fonds aprčs la dénationalisation.
Cest aussi sur lun des terrains du Fonds, dans lancien quartier juif de Skopje, que lon construit un centre de commémoration de lHolocauste.
En décembre dernier, le gouvernement macédonien a contribué ą hauteur de 17 millions deuros au financement de la construction du Centre de commémoration, qui inclut un musée et un centre de recherche. Ces 17 millions deuros servent de contrepartie ą dautres propriétés dont le Fonds avait prouvé lexistence et qui nont pu źtre dénationalisées avant la fin officielle du processus, au terme de lannée 2007.
Selon le Fonds, cet argent permettra de terminer la construction du musée, qui évoquera la vie et lHolocauste des Juifs de Macédoine. Le Centre se construit au cur de lancien quartier juif, sur 3.000 mčtres carrés de terrain restitués par lEtat. Outre ces terrains, le Fonds a également reēu 1,5 millions deuros en obligations dEtat.
Selon les données du Fonds, cest ą Skopje que se trouvent la plupart des propriétés restituées, alors que beaucoup de propriétés situées ą tip nont pu źtre récupérées. En cause, limpossibilité de rassembler la documentation nécessaire : le cadastre de tip a été constitué en 1954. A Bitola, il nexistait aucun recueil des actes de propriété. A Skopje, une partie des documents fut détruite dans une crue du Vardar et lors du tremblement de terre de 1963. Finalement, seuls quelques magasins du vieux quartier de Skopje et quarante appartements de Bitola ont été dénationalisés. Mais la plupart des propriétés ont été compensées en obligations dEtat. Cest déją sous cette forme que le Fonds avait reēu 500.000 euros en 2002.
« Nous sommes satisfaits »
« Lorigine des propriétés est généralement attestée par les documents remplis par les Juifs en 1941, et donc grāce aux données des occupants bulgares. Ils mentionnent entre autre la valeur des propriétés. Nous avons aussi utilisé des documents des Archive nationales qui contiennent les noms et les adresses de tous les Juifs déportés, repris dans une liste allemande. Un livre : les Juifs en Macédoine entre les deux Guerres mondiales, de amila Kolonomos et Vera Vangeli, publié par lAcadémie macédonienne des sciences et des Arts, nous a vraiment aidés ą localiser les propriétés », explique Liljana Mizrahi, présidente du Conseil dadministration du Fonds.
Selon elle, les Juifs de Macédoine sont heureux de la maničre dont le pays a résolu la question grāce ą la Loi de dénationalisation. La communauté juive de Macédoine a perdu 98% de ses membres ą Treblinka. Un pourcentage unique, considéré comme le plus élevé au monde. « Des membres distingués de la communauté juive du monde entier ont investi leur autorité dans ces procédures, dont nous sommes trčs satisfaits, et qui donnent une image favorable de la Macédoine devant toutes ces associations », souligne Liljana Mizrahi.
Selon le porte-parole du ministčre des Finances, Martin Martinovski, laccord entre lEtat et le Fonds de lHolocauste, résout intégralement la question des propriétés juives dont les propriétaires ont été déportés de Macédoine pendant la Seconde Guerre mondiale et nont pas survécu ą lHolocauste. « Suite ą cet accord, nous avons versé 17 millions deuros en dédommagement des propriétés appartenant aux citoyens concernés. Les fonds seront utilisés pour terminer la construction du Centre de commémoration des victimes de lHolocauste. En faisant cela, la Macédoine a rejoint les quelques pays qui ont résolu cette question difficile et sensible », déclare Martin Martinovski. Il précise que les citoyens de la communauté juive qui ont survécu ont pu recouvrer leurs propriétés via une procédure réguličre, ą linstar des autres citoyens macédoniens.
RADIO FREE EUROPE/RADIO LIBERTY, PRAGUE, CZECH REPUBLIC
___________________________________________________________
RFE/RL NEWSLINE Vol. 12, No. 18, Part II, 28 January 2008
ALBANIA 'RESPECTS' KOSOVA'S BORDERS. Albanian President Bamir Topi
on January 25 ruled out any change to Albania's borders with Kosova should the
disputed Serbian province become a state, local media reported. "We will
respect the borders of our countries, and there will be absolutely no move
toward any change," Topi said during a trip to the Kosovar capital,
Prishtina. The statement appeared designed to allay fears that Kosova and
Albania could seek to forge a union. Kosova's president, Fatmir Sejdiu,
sidestepped the issue of a possible union, saying he "does not want to
give answers to hypothetical questions, because it is now known that Albania
and Kosova will be two separate, independent countries." Albania has been
the most vociferous supporter of Kosovar independence, and during his visit
Topi reiterated Albania's commitment to Kosova, 90 percent of whose population
is ethnically Albanian. In a sign of the scale of Albania's preparations for
the emergence of an independent Kosovar state, Topi was heading a delegation
of 100 government officials during his three-day visit. Kosova is widely
expected to declare itself a state in February or March. AG
Partia "Lėvizja e Legalitetit"
Bulevardi "Zog I", Tiranė.
legaliteti@gmail.com
Tel&Fax: +355 4 230076
Tiranė, mė 14 janar 2008
Informacion pėr mediat
Spahiu:
Qeveria e konsideron Lezhėn njė rreth me resurse tė larta ekonomike,
turistike dhe historike.
Porti i Shėngjinit ėshtė pjesė e pandarė e korridorit qė do tė lidhe
Shqipėrinė me Kosovėn.
Kryetari i PLL Ekrem Spahiu, nė kuadėr tė takimeve me bazėn e partisė nė mbarė vendin, pati njė takim me strukturat drejtuese tė kėsaj partie nė rrethin e Lezhės.
Krahas prezantimit tė objektivave organizative tė PLL pėr njė veprimtari mė aktive tė organeve drejtuese tė PLL dhe pasurimin e tyre me elementė tė rinj, Spahiu u ndal nė perspektivat e reja tė zhvillimit tė rrethit tė Lezhės.
Ai tha se "kėto perspektiva janė tė lidhura pazgjidhshmėrisht me programet zhvilluese tė qeverisė qė e konsideron Lezhėn njė rreth me resurse tė larta ekonomike, turistike dhe historike, tė cilat duhet tė zhvillohen e shfrytėzohen nė mėnyrėn mė tė mire".
Duke folur pėr portin e Shėngjinit Spahiu tha se "krahas ndėrtimit tė rrugės Durrės-Kukės, porti i Shėngjinit do tė bėhet pjesė e rėndėsishme dhe pika kryesore hyrėse e korridorit qė lidh Shqipėrinė me Kosovėn".
Zyra e shtypit e PLL
Une compagnie italo-albanaise dénergie renouvelable du groupe italien Marseglia vient de présenter au Premier ministre albanais Sali Berisha un projet pour implanter un champ déoliennes et une centrale utilisant du biocarburant dans le nord de lAlbanie. Ces deux projets pourraient produire plus de 410 MW.
En décembre 2007, le géant italien ENEL avait annoncé son projet de construire une centrale au charbon en Albanie.
Ces deux derničres années, lAlbanie a été frappée par une grave crise énergétique ponctuée de coupures de courant dans tout le pays, y compris dans la capitale Tirana. La presque totalité de lénergie produite en Albanie est dorigine hydro-électrique, une source trčs sensible ą la sécheresse et les réseaux de distribution sont particuličrement vétustes.
Selon Leonardo Marseglia, dont les activités vont de lagro-alimentaire aux hōtels et ą limmobilier, lamélioration du climat des affaires et la refonte du systčme de taxes pour les entreprises qui fait de lAlbanie le pays oł elles sont les plus basses de la région, sont de puissants atouts pour les investisseurs.
Selon la nouvelle réglementation qui entre en vigueur en janvier 2008, les entreprises verront leurs taxes diminuer de moitié et les différents impōts et charges sociales seront aussi réduits.
Ces changements font partie des efforts du gouvernement de centre droit de Sali Berisha pour créer un climat favorable aux investissements étrangers.
Des réserves importantes de gaz et de pétrole ont été découvertes dans le nord de lAlbanie, a annoncé la Manas Petroleum Corporation, ą qui le gouvernement albanais a accordé un contrat pour la prospection des réserves du nord du pays. Les réserves seraient de lordre de 3 milliards de barils de pétrole et 84 trillions de mčtre cubes de gaz.
Selon le rapport de Gustavson Associates LLC, réalisé aprčs ces recherches, les réserves - qui doivent encore źtre prouvées - pourraient sélever ą 2 987 milliards de barils de pétrole, les réserves de gaz au moins ą 84 milliards de mčtres cubes.
La région des Balkans a des réserves prouvées de pétrole qui sélčvent ą 345 millions de barils dont 198 millions pour lAlbanie.
Selon la licence accordée ą Manas Petroleum Corporation, la compagnie est autorisée ą explorer les réserves les réserves de gaz et de pétrole dans une zone denviron 400 hectares, le long dun pli géologique au nord-Ouest de lAlbanie.
La probabilité de succčs des forage dans cette zone ą la structure complexe est assez forte, étant donné quil existe des sources avérées dhydrocarbures et une production existante ą 20 ou 30 kilomčtres de lą.
Manas Petroleum Corporation est en train détudier le rapport et annoncera les prochaines étapes dans les semaines ą venir. Cette compagnie joue un grand rōle dans le développement des réserves de pétrole et de gaz de lAlbanie.
En décembre 2007, le Conseil des ministres dAlbanie a donné son accord pour autoriser DWM Petroleum AG, une filiale de Manas Petroleum Corporation, ą travailler avec lAgence pour les ressources naturelles du gouvernement pour lexploration, lexploitation et le développement de la production des réserves dhydrocarbures terrestres de lAlbanie.
Ą lire aussi, notre article « Le Monténégro, nouvel émirat pétrolier ? »
Ramiz Alia ka thirrur, me 12 gusht 1990, disa nga intelektualet
kryesore te Shqiperise per nje bisede mbi gjendjen e vendit, vetem nje
muaj per hyrjes ne ambasadat e huaja te mijera shqiptareve dhe shume
ndryshimeve ne vendet e Lindjes. Ne ate kohe, President i vendit dhe
drejtues i Partise se Punes, Alia ka biseduar perreth kater ore ne
Pallatin e Kongreseve me rreth 60 intelektuale, mes te cileve Dhimiter
Shuteriqi, Luan Omari, Ismail Kadare, Dritero Agolli, Ylli Popa, Sali
Berisha dhe Fatos Nano. Koha Jone nis sot botimin e kesaj bisede te
gjate, ku ne fillim te saj Ramiz Alia bene nje prezantim te ceshtjeve per
ti diskutuar me intelektualet dhe me tej debaton me Berishen dhe
intelektuale te tjere. Pjeset me pikante te kesaj bisede u transmetuan
mbremjen e djeshme ne emisionin Opinion, te Blendi Fevziut, ne Tv
Klan.
(Flet nje bashkebisedues ne salle, nuk arrihet te degjohet mire)
Ramiz Alia: Ne thelb ti ke te drejte, ne kuptimin qe duhet medoemos,
informacioni te jete me i gjalle, me i shkathet dhe qe duhet menduar per
kete ceshtje.
Sali Berisha: Me fal shoku Ramiz . Para se gjithash, une mendoj se
informacioni duhet te jete i vertete. Ja une po jap nje shembull: U dha
komunikata per ngjarjet e 2 korrikut. Plagosje te lehta.
Ramiz Alia: Si?
Sali Berisha: Pati plagosje te lehta.
Ramiz Alia: Po!
Sali Berisha: Gjejme 16-vjecarin qe ishte duke vdekur ne spitalin nr.2
dhe qe, sic dihet, vdiq! I bente roje nja dy dite rresht ambasada gjermane.
Tashti thuaj sa te duash ti atij personelit tim qe pati plagosje te lehta.
Qe ketu, keto fakte, jane 6 mije veta...
Ramiz Alia: Po mire me fal, me fal. Dale ti. Prit. Kush ishte ai qe u
plagos rende? Jo, jo po dale. Meqe po e thua ti, na e thuaj ti, na u
pergjigj ti? Kush ishte ai qe u plagos rende?
Sali Berisha: Nje nga ata...
Ramiz Alia: Ku u plagos?
Sali Berisha: Nuk e di!
Ramiz Alia: Epo kur se di si e thua ti? Ti po na dezinformon ne tani.
Sali Berisha: Pse?
Alia: Po ja se spo na e thua! Na e thuaj! Ti thua... Jo, jo Sali...
Ti po ngrihesh me nje teze te drejte qe informacioni duhet te jete i
drejte. Keshtu? Bukur. Atehere beje edhe ti te drejte. Ti me thua qe ky
djale ishte keshtu, dakord jam me ty. E para e punes, ai djale nuk ju
erdhi ate dite ne spital se e di kete ceshtje mire. Ai djale u plagos kur
hyri makina me vrull. Hodhi... domethene, cau murin e ambasades nje makine
dhe nje polic i qelloi. Bukur. Qarte. Po ai djale ka ndenjur tri dite ne
ambasaden gjermane dhe pas tri ditesh ka ardhur ne spital. Keshtu eshte
historia. Kur u dha komunikata, ai djale ishte brenda ne ambasade. Jam
dakord me ty ne parim qe duhet ti bejme te sakta dhe ne qofte se do
saktesi ti themi sakte gjerat.
Dhimiter Shuteriqi: Ketu ka nje gje, shoku Ramiz. Ketu ka nje te mete,
per mua, konsekuence ne informacion. Domethene, kete ngjarje, spitali, nuk
e njoh keshtu. Jo, doktori nuk e ka njohur keshtu edhe une keshtu e kam
degjuar. Me falni! Neve nese ngjau ndryshe dhe krijoi nje dezinformacion
te ketille, duhet te ishim neve konsekuent ose drejt, pernjeheresh te
pergjigjeshim me informacionin tone, me vone se komunikata u dha, me vone
se u dha dezinformimi, me vone vajti djali atje. Menjehere te ishim
pergjigjur!
Sali Berisha: Une jam ne spitalin numer 1, po Veliu qe punon aty, djali
thote qe ka ardhur menjehere.
Ramiz Alia: Kur menjehere, pra? Ka ardhur me daten 4 korrik. Ngjarja ka
ndodhur me 2 korrik. Ai ka djale ka hyre atje, ne ambasaden gjermane ne
ate kohe, me 2 korrik. E mbajten gjermanet dhe kerkuan autorizim qe ta
dergonin ne spital se eshte shume semure etj., etj. Ne fillim kerkuan te
vinte aeroplani i tyre me mjek e gjera te tilla. Dakord, eshte e qarte.
Vetem ka nje gje, qe ky informacion, tani ky informacion ai shoku atje
thote, pse nuk u botua? Cfare te botohej? Si te botohej? Ne kete ceshtje
ka nje gje, ne pushuam direkt nga puna drejtorin e policise, ai qe qelloi.
Kete e keni marre vesh besoj?! Apo jo?!
Pergjigje nga salla: Jo, jo, shume veta nuk e dine.
Ramiz Alia: Jo, jo, jo. Nese do ndokush ta thote ne pazar kete, nuk
pranohet. Zevendesministri i Brendshem u pushua, dy zevendesministrat u
pushuan. Tani thashethemet jane edhe majtas edhe djathtas. Po mire, o
vellezer, shiko, dakord jam me ju. Vetem ju lutem, nje gje keni parasysh,
shqetesimi mbi informacionin eshte i drejte. Por, shembujt qe merrni juve
nuk jane shume, si te thuash, nuk jane shume simpatik, po i quaj keshtu.
Domethene, shqetesimi i shokut atje eshte se pse nuk u tha qe nje njeri qe
hyri ne ambasade u plagos. Cfare te benim ne? Hero ta benim kete njeri qe
po hyn ne ambasade dhe po arratiset? Cfare kerkon me teper? Ne deklaruam
qe eshte plagosur, pike! Cfare ti themi me teper? Ngushellime ti them
familjes se tij dhe atij djalit vete? Kete kerkojme ne? Kjo nuk eshte
korrekte. Opinioni ketu gjera kerkon, keto gjera i vlon. Po pse nuk me
thote anen e kundert? Pse nuk me thote te kunderten? Se ajo makine sulmon
policin. E kupton? Gjermani vete qe ishte vajti i ra policit me hekur
kokes. Kete e di ti?! Apo nuk e di ti, prit ta them une atehere. Jo, jo,
prit. Gjermani hyri, i ra policit kokes dhe i mori revolen. Revolen erdhi
dhe e dorezoi i ngarkuari me pune i Gjermanise ne Ministrine e Jashtme te
nesermen. Por, tha: Polici hyri ne territorin e ambasades! Tani, cfare
ti bej une kesaj ne gazete? Ti qaj hallin atij djalit? E kam ketu
ceshtjen, nga nje pikepamje duhet pasur kujdes. Domethene, ne nuk duhet
absolutisht te mbyllemi me informacionin tone. Une thashe dhe u them, qe
eshte nje nga dobesite tona. Dikush tha se ndodhi nje aksident ne rruge,
pse nuk japim. Nuk japim ne! Dakord jam une. Eshte gabim, ne nuk japim. Ne
kemi shume gjera qe nuk japim informacion. Duhet te them une qe duhet te
jepni per thatesiren, se del ai bukuroshi dhe thote: kaq kilovat/ore edhe
nuk thote qe ne po importojme! Po marrim kredi, ja kete energji qe po
marrim sot ne, ¼ eshte kredi. Ja, ketu! E dini kete apo se dini?! Edhe
ai nuk e thote hic. Pra, as kete informacion sia jep publikut. Dua te
them qe pika e dobet e jona eshte informacioni me siguri. Por, une mendoj
qe revolta nuk duhet te jete ne keto lloj informacionesh qe po i shqeteson
disa njerez. Nuk eshte ky shqetesimi qe duhet te kemi. Ky shqetesim sikur
i ben jehone disa gjerave jo shume... Domethene keto prekin masen, po i
prekin ne nje rruge te gabuar. Cfare ti them une mashalla ketyre qe u
futen ne ambasada? Jo, jo,jo ti thua ne asnje menyre, por une e kam me te
shkruar, qe me thuhet qe ky ka pas te drejte qe eshte fut. E kam te
shkruar zyrtarisht. E kam ne leter.
******
Sali Berisha: Shoku Ramiz, dy informacionet jane: i joni qe duhet te
jete kompletiv me informacionin e armikut. Ne qofte se sjapim ne,
informacionet duke filluar qe nga vete Komiteti Qendror, po i japin radiot
e huaja.
Ramiz Alia: Jo, seshte e vertete. Ne qofte se ti u beson ate qe
thote radio e huaj eshte puna jote. Kjo nuk eshte e vertete.
Sali Berisha: Po e dezinformojne informacionin.
Ramiz Alia: Po nuk eshte e vertete!
Sali Berisha: Jo, me fal shoku Ramiz ata jo se po japin informacion te
pavertete, prandaj shtova tezen per vertetesine e informacionit. Se ketu
ne kete kompeticion fiton informacioni i sakte dhe i vertete. Prandaj edhe
ne duhet te jemi shume vigjilent.
Ramiz Alia: Dale, dale. E para, nuk eshte e goditur fjale
kompeticion, nuk bejme ndonje gare per informacion. E dyta, per sa i
perket Komitetit Qendror, Komiteti Qendror i Partise u mblodh ne date
x dhe ne darke, jo te nesermen, por ne darke u dha njoftimi edhe u
dha fjalimi qe mbajta une ne Plenumin e Komitetit Qendror per arsimin. Te
nesermen u diskutuan probleme te tjera dhe u dha materiali per plenumin.
Prandaj, nuk pati asnje kompeticion dhe nuk pati ... Po per cfare e kishe
fjalen?
Sali Berisha: Une e kisha fjalen per informacionin si informacion shoku
Ramiz. Po jap nje shembull tjeter. Per ngjarjet e Kavajes. Asnje fjale nuk
eshte thene per kete gje, une e konceptoj qe ne duhet te informohemi. Ne
nuk dime asgje vetem cfare kemi marre vesh rrugeve.
Ramiz Alia: E drejte eshte.
Sali Berisha: As per ngjarjet e Shkodres. E konceptoj qe duhet te
informohemi.
Ramiz Alia: Ne Shkoder nuk ka ndodhur gje, me perjashtim te atyre te
janarit. Ne qofte se do te dish ti ...
Sali Berisha: Po, per janarin e kam fjalen, per janarin.
Ramiz Alia: Ah, per janarin! Po per janarin nuk ka ndodhur asgje, por
per Kavajen po, seshte thene asgje, shume e drejte.
*****
Sali Berisha: Me lere te them nja 2, 3 gjera shkurt, shoku Ramiz. Do te
doja qe shokeve te organeve te puneve te brendshme tu dergoja vetem nje
mesazh, se cdo rrahje e paligjshme, dhe qe te themi te drejten kane qene
te shumta. Une cdo dite shihja njerez te spitali, te stacioni i trenit kur
merrja autobusin, cdo dite policia do te mbante njerez. I kapte, i
keqtrajtonte, ndonje burre edhe me te pashem e me te veshur se une. Po une
dua te them se cdo rrahje e paligjshme eshte rrahje per te gjithe ne. Ata
jane pjese e njeriut, cdo shqiptar, cdo pjese territoriale, eshte pjese e
ndergjegjes shoqerore kombetare e secilit prej nesh. Ne qofte se ata i
rrahin ne kete menyre njerezit, eshte njelloj sikur na kane rrah ne, ne
kete menyre e perjetojme, ne kete menyre e suportojme. Dhe une ju them qe
ndihemi edhe te fyer e te ofenduar qe ne menyre kaq te pashpirt kane thyer
urdhrat dhe ligjit. Per mendimin tim, per te cuar se, ... se ju e keni hap
shume drejte qe problemi eshte poshte kesaj, eshte e vertete, eshte ne
baze. Por ama, ti prijme mekanizmit, une nuk di cka thone zbulimet, por
veprimi kryesor i mekanizmit eshte ngjallja e mosbesimit per kete cka
ben partia. Partia ka bere shume edhe po te marresh masat te cilat jane
marre nga janari e deri tashti une kam pasur bindjen time personale qe
jane shume pas psikologjise se pergjithshme shoqerore te Shqiperise. Ama i
rrahu ai ata djemte qe u futen per te marre pasaporten? I rrahu. Per
mendimin tim, ata duhet te denoheshin se ne qofte se dy punetore rrihnin
dy oficere sigurimi, qe shkojne per detyre ne nje ndermarrje, ata dy
punetoret humbasin vendin e punes dhe futeshin brenda per rrahje.
Pra, une them qe nje komision hetimor, publikisht ... se ky problem ka
shqetesuar shume, per tu dhene nje pergjigje te merituar atyre qe e
kane tejkaluar kompetencat dhe qe kane thyer urdhrat ma thote mendja qe
eshte ne dinjitetin e shoqerise sone dhe te forces se saj, nuk eshte asnje
gje. E dyta, kisha nje problem lidhur, shoket folen edhe per problemin e
informacionet, e mira eshte qe ne te informojme dhe detyrimisht qe eshte
kerkese shume e drejte qe ne te informohemi nga partia, nga asnje format
tjeter. Ne duhet te informohemi nga partia per ate cfare ka ndodhur dhe te
japim mendimet tona, te mira si ti kemi, por edhe te themi fjalen tone.
Se fundi, kam nje problem per vete partine. Tani partia ka bere gjithe
keto ndryshime gjate ketyre muajve, mendoj eshte marksiste, duke ndryshuar
realiteti ndryshon veten e tij njeriu, edhe partia duhet te ndryshoje
veten e vet ne disa aspekte, ne disa gjera. Po marr per shembull mendimin,
une e konsideroj te domosdoshme pluralizmin e mendimit.
Ramiz Alia: Pluralizmin e mendimit apo pluralizmit partiak?
Sali Berisha: Jo, pluralizmin partiak nuk mund te them se eshte.
Ramiz Alia: Do ta thosha nje cike keshtu, thashe sikur te hapim dhe
disa probleme te tilla.
Sali Berisha: Une po jap disa mendime, sic e mendoj une. Qe ne kete
periudhe ku nuk ka ekzistuar mungesa e pluralizmit, me te thene te
verteten, nuk e di si mund te jete. Une po konsideroje ne kete stad
pluralizmin e mendimit dhe nuk humbet shoqeria jone nga pluralizmi i
mendimit, perkundrazi, ato dege dhe ato shkenca qe kane privuar veten nga
pluralizmi mendimet, ato jane perthare dhe nuk jane zhvilluar si duhet.
Ato dege dhe ato shkenca qe kane pasur, kane ecur me mire edhe po te
shohim kontributin tyre qe kane dhene ne zhvillimin e vendit. Une jam
fillimisht per pluralizmin e mendimet, jam per shoqata te pavarura,
shoqata mjekesore. Po marr shoqata mjekesore. Ne sapo dalim dhe u themi
kolegeve tane neper bote qe varemi nga Ministria e Shendetesise, ore thote,
qenka shteterore. Cili shtet nga shoqatat profesionale ka pesuar ne
historine e njerezimit?! Asnje. Lidhja e Shkrimtareve eshte pothuajse e
tille te ne.
Ramiz Alia: Une nuk besoj qe ajo tjeter efekt i frikes se mos peson gje
nga shoqata mjekeve. Ajo eshte efekt i mentalitetit tone burokratik qe cdo
gje duam ta lidhim me nje teme. Ne edhe kur mendojme te krijojme, ku di
une cfare, do te themi ku do ta lidhim, se medoemos duhet lidhur dikur.
Por, nuk besoj se eshte motiv politik.
Sali Berisha: Une po them qe shoqatat te pavarura edhe ato mund te
kontribuojne shume ne zhvillimin e sektoreve. Keshtu qe, nuk besoj se te
varura nga dikasteret mund te lulezojne ose mund te japin ndihmesen e tyre
dhe te realizojne statutin per qellimet te cilat jane krijuar. Po tek
pluralizmi i mendimit po rri. Une shtroj nje problem qe, pluralizmi i
mendimit natyrisht nuk duhet te ekzistoje vetem ne mbledhje. Per mua duhet
te ekzistoje ne shtyp, te ekzistoje edhe ne mjetet e informacionit te
partise. Po shoh per shembull, shtypin e partise, nje koncept. Zeri
Popullit eshte organi Komitetit Qendror te partise, shume e drejte. Por,
Zeri i Popullit mund te jete edhe organ i Partise Punes se Shqiperise.
Madje po te pyetem tani si anetar partie jam me te dyten dhe pse jam. Jam
me te dyten sepse ky Zeri i Popullit eshte shpallur organ i Komitetit
Qendror te partise, partia ka pasur nje mije anetare dhe ka pasur mundesi
te zgjedhe njerezit me koeficient mendor me te mire. Ne 120 mije anetare
kjo eshte praktikisht e pamundur, por vete stadi i zhvillimit te sotem
eshte i tille. Saqe, per te mbuluar, ashtu ne ate forme te centralizuar aq
shume, duhet te behet 1 mije e 300 vete Komitetit Qendror, cka nuk shkon
kurrkund kjo pune. Cka eshte mali i diskutimit, mali diskutimit eshte qe
edhe vete Komiteti Qendror nepermjet shtypit do te mesoje per probleme te
ndryshme cka thone specialistet e vet, per kete fushe, per kete ceshtje e
ate ceshtje.
Ramiz Alia: Problemi me duket me i thelle nga kaq sa e thua ti, se e
thjeshtezon problemin. Me fal, duke thene Komiteti Qendror dhe duke i
thene i partise, per mendimin tim, nuk i ben ndonje ndryshim te madh ose
ti nuk po e sqaron mire idene tende. Pasi Komiteti Qendror apo i partise,
nuk jane dy vija. Prandaj ke ndonje mendim tjeter ti.
Sali Berisha: Po, do te dal. Po marr fare mire nje grup njerezish...
Dakord, ja ta zeme disa njerez qe merren me kete gazete ne linjen e punes
se tij, mund te kete mendime, ky shoku ketu apo tjetri, mendime me te
dobishme, te cilat edhe frenohen. Prandaj dhe cila del si ashtu, thuhet
eshte organi i Komitetit Qendror te Partise. Nje verejtje tjeter shoqerore
ketu, gjate ketyre rremujave qe ka qene muaji me probleme, me gjithe ato,
po nga ky parim, po te numerohen artikujt qe jane shkruar nga anetaret e
Plenumit as nga gishtat e njeres dore nuk dalin. Keshtu qe, edhe kjo eshte
nje tregues i asaj qe them une. Pra organi Komitetit Qendror te Partise
shprehet ndaj partise, vija e partise nuk eshte vetem, ka nje
shpirtgjeresi.
Ramiz Alia: Me fal, o Sali. Te behemi te qarte une edhe ti njehere. Qe
ta kem edhe une te qarte idene. Ti e nise mire, por nuk e bitise mire
fjalen. Ti thua nje here i komitetit qendror jo, i partise po. Une shtroj
ceshtjen ketu, organ, nje organ gazetaresk, qofte ky i komunitetit qendror
apo i partise, domethene ai do te udhehiqet nga nje vije e caktuar
politike. Prandaj kjo vije e caktuar politike, prandaj te thashe, si e
komitetit qendror, si e partise, eshte po e njejta vije partie politike. E
kupton?! Mua me duket se ti nuk ma ke hallin pse shkruaji anetari i
Komitetit Qendror, apo pse shkroi nje anetar ... Ti e ke hallin ketu qe ne
kete gazete a mundet te shkruhen mendime qe sperputhen me vijen e
partise.
Sali Berisha: Tregonte spektrin, me fal shoku Ramiz, tregonte spektrin.
Ramiz Alia: Spektrin jo, se spektri eshte qe... vete fakti eshte qe
kater faqet e gazetes e shkruajne per te tera problemet.
Sali Berisha: Ate po them dhe une. Kur doli ky problem? Ky problem doli
pasi gazeta botoi disa artikuj. U tha fjala. Por une ne ato artikuj nuk
kam pare qe jane kundra vijes se partise ama!
Ramiz Alia: Ne qofte se ka dale fjala ... une pikerisht ketu doja te
dilja. Ne qofte se ka dale fjale qe keto artikuj jane kunder vijes se
partise per mua nuk ka rendesi se cthote organi i Komitetit Qendror apo
organi i partise, ne qofte se ka dal keshtu fjala. Ne qofte se ka dale
fjala eshte kunder Komitetit Qendror te Partise atehere ke te drejte ti.
Po une nuk besoj te kete dale fjala keshtu. Po pse flasim me doreza ne.
Fjala eshte per artikullin e Ylli Popes, besoj, se ky botoi ne Zeri i
Popullit. Fjala eshte se kane thene qe artikulli i Ylli Popes eshte
kunder partise. Mirepo prit, ai nuk ka thene kunder Komitetit Qendror po
kunder partise! Dua te them qe tema, domethene, ajo titulli i Zeri i
Popullit eshte organ i partise apo organ i Komitetit Qendror, nuk
ndryshon gje ketu. Pra, ai del qe artikulli eshte kundra vijes se partise.
Keshtu paska menduar dikush. Une nuk e mendoj keshtu sa per dijeni. Te
jete i qete edhe shoku Ylli ketu. Seshte keshtu. Prandaj nuk e di
spo sqarohemi bashke ne.
Sali Berisha: Mua me duket qe ky emertim do te ishte me afer, me
demokratik.
Ramiz Alia: Mire dakord, mundet.
*****
Ramiz Alia: Kjo ceshtje qe thua ti tani eshte e lidhur nje cike me
rolin e partise, vecanerisht me pushtetin. Domethene, ceshtja e
marredhenieve partise shtet dhe partive te organizatave te masave, eshte
nje problem qe do thelluar dhe do shikuar medoemos. Nuk ka dyshim qe
kerkon perpunim, sot nuk jam ne gjendje tju them... Ndonjehere tjeter
bejme nje diskutim mbi kete ceshtje.
Sali Berisha: Ndoshta edhe ligji qe e sanksionon.
Ramiz Alia: Cilin?
Sali Berisha: Ligji qe sanksionon rolin e vet, ligji qe e shpall force
udheheqese, te Kushtetuta e kam fjalen.
Ramiz Alia: Po mire, po the ligji, pavaresisht, aty vijme...
Sali Berisha: Te Kushtetuta e kam fjalen.
Ramiz Alia: E mora vesh une ku e ke fjalen ti. Por, po the qe mohohet
roli i udheheqjes, te kuptohemi, asgje nuk vendosim ne ketu, por ajo
presupozon te kesh parti te tjera. Domethene, ti je me kete?
Sali Berisha: Me fal, por une nuk e kuptoj keshtu.
Ramiz Alia: (Qesh) Ore po ti je edhe malesor or derezi, bjeri mer cope
edhe ti tani.
Sali Berisha: Une ne radhe te pare i permbahem nje shprehjeje: Never
say never! Kurre me thene kurre, dhe kurre eshte tjeterkund. Une jam
bindur se ne stadin aktual ky popull nuk eshte i pergatitur edhe po tia
japesh, ta zeme....
Ramiz Alia: Jo, po shikoje edhe ti kete ceshtjen e pergatitjes... Ore
ti, ti je nje mjek kirurg, kur fut thiken e di se cdo te gjesh! Sidoqofte,
nese do te pranosh nje teze, duhet te shikosh fundin.
Sali Berisha: Qe te mos jete e sanksionuar me Kushtetute. Une jam i
prere, qe te mos jete e sanksionuar me Kushtetute. Partia duhet te tregoje
veten e vet me gjithe veprimtarine e saj e te zere vendin qe meriton dhe
jo ate qe i jep ligji.
Koha Jone vijon botimin e pjeses se dyte te bisedes se Ramiz
Alise me intelektualet, zhvilluar me 12 gusht 1990. Ne kete pjese, biseda
zhvillohet kryesisht per gjendjen ekonomike, disa ndryshime te bera me
vendime te plenumeve te Partise se Punes, si dhe menyren e trajtimit te
informacionit. Ramiz Alia, President i vendit dhe drejtues i Partise se
Punes, u shpjegon rreth 60 intelektualeve propozimin e tij per rritjen e
pagave dhe afatet e zbatimit te tij. Pikerisht ne kete pike, Alia sqaron
se ekonomistet, duke permendur Fatos Nanon, nuk jane ne nje mendim me te
per masen e rritjes se pagave. Gjithashtu, Alia shprehet se ne PPSH nuk ka
liberale dhe konservatore, duke hedhur poshte zerat se ai ka divergjenca
me Nexhimje Hoxhen, te vene e ish-udheheqesit komunist, Enver Hoxha.
(vijon nga numri i kaluar)
Ramiz Alia: Ne po ndertojme nje shoqeri te re, nuk dime a duhet apo nuk
duhet. Teorikisht prona e vogel po zhvillon kapitalizem. Pra, ceshte te
ne prone e vogel? Eshte nje pikepyetje te ciles duhet ti japim nje
pergjigje. Por, sidoqofte, realiteti eshte ky. Ne hodhem nje hap te
nxituar ose te marresh aspektin e drejtimit ekonomik, ka dominuar me shume
mendimi administrativ, me pak koncepti ekonomik. Per konsekuence,
burokratizmit dhe subjektivizmit i eshte lene fushe te lire veprimi, duke
zbehur keshtu ligjin, forcen e ligjit, jo vetem te ligjeve ekonomike po e
po, por edhe te ligjeve te shtetit. Pra, ceshtje te tilla objektive dhe
subjektive, nuk ka dyshim qe kane ndikuar ne krijimin e veshtiresive qe
ekzistojne. Sot ne ekonomine tone, ju nuk jeni te huaj, e dini, pse e them
une nuk bej ndonje te keqe, ka padyshim nje mos perputhje ne zhvillimin e
teknikes dhe te teknologjise. Madje mund te themi se ne fushen e teknikes
dhe teknologjise kemi nje dobesi shume te madhe, eshte ne renie. Per
konsekuence, pika me e dobet eshte rendimenti shoqeror i punes, qe eshte i
ulet. Ekonomia jone nuk ka forcen konkurruese, ne e perballojme mungesen e
teknologjise, teknikes, mungesen shoqerore te punes, me sasi njerezish,
duke perdorur me shume fuqi punetore se sa duhet. Keto kushte na kane
detyruar te bejme edhe sakrifica, edhe privacione dhe nuk ka dyshim qe
keto kushte armiqte i shfrytezojne ne veprimtarine e tyre kunder nesh.
Keto veshtiresi dhe keto pengesa qe ekzistojne, i shfrytezojne ne
veprimtari kunder nesh. Keto situata nuk eshte qe partia i sheh sot.
Kushdo qe lexon dokumentet e partise, ne ka kohe qe po flasim per keto
dobesi, per keto te meta. Natyrisht pervoja e vendeve te Lindjes na ka
bere te shikojme me sy me kritik disa zhvillime te socializmit ne vendin
tone. Keto te gjitha se bashku diktuan nevojen e vendimeve te Plenumit te
Tete te Komitetit Qendror, te Plenumit te Nente, te Dhjete, te
Njembedhjete, me synim qe te ndreqnim disa ceshtje te domosdoshme, qe te
benim ndryshimet qe dikton koha ne fusha te ndryshme. Keshtu beme
ndryshime ne lemin ekonomik, futja e mekanizmit ekonomik, ceshtjet e
oborrit kooperativist, domethene, dhenia e bagetise dhe e tokes fshatarit,
sherbimet, riorganizim i tyre dhe i artizanatit, liberalizimi i tregut,
duke lejuar tregun fshatar, duke lejuar edhe punen private, ceshtja e
investimeve te huaja, qe u aprovuan ne dekretet e fundit te Kuvendit
Popullor, por qe ne praktiken tone e kemi marre dhe kemi vepruar edhe me
pare, rritja e pagave e te tjera sherbime. Te gjitha keto ne fushen
ekonomike jane nje grup masash te cilat synojne qe te gjallerojne
ekonomine nepermjet nxitjes se iniciatives se njerezve, nepermjet rritjes
se interesit material te punonjesve, nepermjet forcimit te drejtimit, me
ane te ligjeve te ekonomise. Domethene, qe nga fitimi te ligji i vleres,
qe eshte zhvleresuar fare ne praktike, te ligji i kerkeses dhe ofertes qe
eshte nxites, stimulues i prodhimit etj., etj. Une nuk futem ne keto
detaje se ju te gjitha keto i dini, por une i them vetem sa per ti
permendur. Se dyti, ne beme ndryshime ne lemin e marredhenieve shoqerore,
duke synuar demokratizimin e jetes se vendit me rritjen e rolit te masave,
me mbledhjet e hapura te partise, me zgjedhjet e konkursit per kuadrot,
duke rregulluar konkursin per legjislacionin tone dhe ne kete fushe duke
bere korrigjime te disa ceshtjeve qe u ka kaluar koha apo ishin te
ekzagjeruar, sic ishin problemet e denimit agjitacion-propagande, ceshtja
e te arratisurve, te internimeve administrative, te ceshtjes se fese,
ndergjegjes, besimit. Po keshtu permiresime beme edhe me ligjin per
marredheniet e individit me shtetin, te drejtat e tij duke futur
avokaturen, pasaportat etj., etj. Pra, nje grup tjeter ceshtjesh eshte ne
ndryshimin e lemit te marredhenieve shoqerore.
Tjeter, kemi marre masa ne keto plenume per sa i perket persosjes se
sistemit politik, duke rritur, duke ngulur kembe qe te rritet roli i
organeve te zgjedhura, roli i organizatave te masave, te cilat duhet te
kene me shume pavaresi, me shume ne individualitetin e tyre, duke
percaktuar me mire marredheniet midis partise dhe organeve te pushtetit,
qe eshte nje politike e dobet ne veprimtarine tone te perditshme. Duke
persosur sistemin e zgjedhjeve, te keshillave popullore, te Kuvendit
Popullor, per te pasur me shume kandidate, me shume deputete, qe, pa
dyshim, mbledhjen e ardhshme te Kuvendit Popullor, qe mendojme ta bejme
nga fundi i tetorit ose nga fillimi i nentorit, do te duhet perpunuar me
tej kjo ceshtje se akoma nuk eshte perpunuar si cduhet.
Me ne fund, edhe ne fushen e politikes se jashtme, duke synuar integrimin
ne proceset ballkanike, ne proceset evropiane dhe boterore. Ketu hyne edhe
ceshtjet e Konferences se Helsinkit, pjesemarrjes ne te, njohjen e Tregut
te Perbashket Evropian, vendosjen e normalizimit te marredhenieve me SHBA
dhe Bashkimin Sovjetik etj. Tani, ne te gjitha keto fusha padyshim ka, ne
disa drejtime jane arritur rezultate dhe ne disa te tjera nuk jane arritur
rezultate. Per shembull, meqe hasa diku nje pyetje, qe pse u vendosen
marredheniet me Bashkimin Sovjetik, edhe nuk u vendosen me SHBA, nuk jemi
ne. Synimi jone ishte qe te vendosnim perpara marredheniet me SHBA, aty
ishin interesat, ky ishte edhe nje nga qellimet qe une takova senatoret
amerikane dhe gazetare amerikane, ua thashe konkretisht kete ceshtje. Por,
jo vetem kaq, kur ne biseduam per here te pare me amerikanet, me
zevendessekretarin e SHBA-se dhe lame takimin e dyte, e njoftuam ate qe ne
te njejten kohe po bejme bisedime me sovjetiket. Madje, njoftuam qe
sovjetiket kane propozuar qe vendosja e marredhenieve diplomatike te
avancohen. Ne e shtyme per nje muaj kete ceshtje per ti dhene kohe
amerikaneve. I njoftuam, madje propozuam qe te shkoje zevendesministri
jone ne Uashington, te vemi ne atje, per bisedime per kete ceshtje. Por,
amerikanet e ndalen pas ngjarjeve te ketyre ambasadave, ashtu sic e ndalen
italianet, gjermanet, francezet, te gjitha marredheniet ekonomike ne
Shqiperi. Tani kane filluar pak ti rimarrin, si te thuash. Deshiroj te
ritheksoj se te gjitha hapat qe hedhim si ne ekonomi, si ne politike,
synojne te forcojne pozitat e Shqiperise socialiste, por... eshte ruajtja
e lirise dhe pavaresise se saj. Per kete ceshtje, ne kurre dhe me askend
nuk diskutojme, kete duhet ta kemi te qarte. Mund te bejme manovrime sa te
doni, nga cdo ane, me kedo te diskutojme, nuk kemi frike te bisedojme me
askend, ballafaqohemi me ke te duam. Por, po eshte ceshtja per pushtetin,
per lirine, per pavaresine e atdheut, ne kete nuk e veme ne diskutim
asnjehere. Realizimi i ketij programi per te cilin fola eshte ne proces,
por duhet pasur parasysh qe nuk behet ne nje dite. Kritizeret duan qe kjo
te behet sa hap dhe mbyll syte, por nuk jane pune te thjeshta, as
mekanizmi ekonomik, as investimet e huaja nuk behen per 24 ore.
Po ju them nje gje konkrete, eshte tani, mbasi ka mbaruar sot. Nje shoqeri
gjermane e naftes me te cilen ka nje vit ose me teper qe diskutojme
ceshtjen e shfrytezimit te naftes ne det, per shpime ne bregdetin e
Adriatikut. Diskutimet nuk jane te lehta, se shpesh shoket tone nga halli,
jo nga e mira, nxitojne, por nuk jane te lehta, sepse fjala nuk eshte per
pese leke, investimet e naftes ne det behet fjale per 500 milione dollare.
Prandaj 1% me shume apo 1% me pak i thone 5 milione me shume ose 5 milione
me pak. Prandaj nuk eshte edhe e lehte diskutimi mbi kete ceshtje, por,
pavaresisht nga kjo, sot duhet te kene perfunduar me kete shoqerine
gjermane per te bere kontraten, per te sigluar kontraten per kete ceshtje,
e cila pas dy javesh duhet te vertetohet nga drejtoria e shoqerise se
naftes atje dhe drejtoria e shoqerise se naftes ketu. Pastaj duhet te
filloje perpilimi i kontrates nje per nje, e cila do te vazhdoje te pakten
2 muaj, pasi do te vijne avokate te tyre me avokat tonet. Shoku Luan Omari
e di se sa te afte i kemi edhe ne avokatet per keto ceshtje vecanerisht,
pra do te detyrohemi te marrim avokate te huaj. Te supozojme qe mori edhe
kjo fund sic thashe. Tani, vetem per planin qe ka derguar kjo per shpime,
do minimumi, kerkon dy vjet kerkime ne det dhe dy vjet pasi te jene
vertetuar ato rezultate, dy vjet te tjera per te filluar prodhimin. Pra,
nuk eshte nje ceshtje qe zgjidhet per nje dite. Pasi njerezit kerkojne
sot, neser te behen, nuk behen aq kollaj. E dyta, ne procesin e zhvillimit
te ketij programi, do pune, do dije. Une nuk e kam per zor tju them se
mungojne dijet, ka njerez qe mendojne se dine, ndersa une per veten time
nuk e them dot keshtu. Pse nuk e them keshtu? Ja per shembull ta kapim
prape me Luan Omarin, e shikon, nuk dine shoket tone te vene taksa, ligj
mbi taksat, nuk dime ta bejme. Jane mesuar 30 vjet pa taksa, nuk dime te
bejme ligj mbi taksat. Tani fakti eshte qe shume nga keto vendimet tona
nuk po zbatohen shpejt. Pse? Sepse nuk dime ti pergjigjemi sic duhet me
keto rregullat, me ligjet, me keto gjera. Shiko, une marshalla nuk u them
ketyre, kuptojeni, une po paraqis qe te jemi te qarte per veshtiresite qe
ka. E treta, ketu ka pengese nga burokracia, nga konservator dhe liberal,
kur them konservator e liberal nje sqarim te vogel dua te bej. Nuk ka
opozite politike ne parti, kete te jeni te qarte, nuk ka opozite politike
ne udheheqje te partise, sepse shkruajne neper keto gazeta qe ne nje krah
eshte Ramiz Alia dhe x e y, ndersa ne krahun tjeter jane disa
konservatore dhe e kane kapur Nexhmijen e shkrete edhe e kane vene si
flamur. Nuk eshte e vertete. Nuk ka ne udheheqjen e partise kundershtime
lidhur me vijen qe ndjek. Pra, opozita politike konservatore, liberale,
nuk ka. Por, efektivisht, objektivisht, ne veprimtarine e perditshme ka
njerez qe pengojne. Pengojne sepse eshte e lidhur edhe nje cike me
interesat e tyre. Per shembull, une po bisedoja me shokun Xhelil, nuk e
kuptoj, une nuk e kuptoj ne menyre absolute qe pse ne Tirane hezitohet te
shkaterrohen te tera ndermarrjet e artizanatit, te prishen te gjitha
ndermarrjet e tregtise dhe te shnderrohen ato te tera ne njesi me
vetefinancim, ku ndermarrja vetem te kerkoje tatimin dhe ata te bejne
cte duan, ti shesin sa te duan, te shesin si te duan dhe rrogen ta
nxjerrin nga shitja qe bejne. Nuk shesin, te mos marrin rroge. Te shesin
te marrin rroge, 10 mije leke, 15 mije leke, 20 mije leke, tju behet
rroga. Kete nuk e kuptoj, cfare prisni?! Domethene, po dale, po keshtu e
po ashtu. Une jam i bindur qe ketu bllokojme tamam drejtorite e
artizanatit, drejtorite e tregtise, te cilat jane bere shume te renda,
kane nga 40-50 vete, prishja e ketyre, mbeten pa pune. Fatkeqesia e tyre
eshte se keta nuk kane as zanat edhe as shites nuk behen, as kepucar nuk
behen dhe as rrobaqepes nuk behen.
Nderhyrje nga salla: Ti cojme figurant.
Ramiz Alia: Po mire, ti marrim, ti cojme ne teater. Disa ne
teater dhe disa ne Kinostudio. Dua te them pra, ka elemente te tille qe
padyshim e pengojne kete. Merr per shembull, kemi thene te ndertohen
shtepi me parate e qytetareve, ne disa qytete eshte vene re me mire kjo.
(I drejtohet nje bashkebiseduesi ne salle) Ishe ne Pogradec ti?
Bashkebiseduesi: Jo!
Ramiz Alia: Se me thane qe ne Pogradec e kane bere nje cike me mire.
Nuk e di. Ne Tirane nuk ecen. Si thua ti?
Bashkebiseduesi: I kerkojne me shlyerje brenda 3 vjetesh, nuk behet.
Ramiz Alia: Nuk e di, Luarasi mbase e di.
Luarasi: Ecen nga pak.
Ramiz Alia: Ceshte per Tiranen nje 300 mijeshe, 20-30 apartamente
ose 40 apartamente. Pra, ka gjera te tilla qe pengohen. Pse i them keto?
Nuk mendoj dhe as nuk dua te justifikoj apo te marr ne mbrojtje njerez te
organeve qendrore. Burokratizmi fillon qe nga ministrite. Madje, nese e
doni me ekzakt, qe nga ministrat, qe nga ata fillon. Se nese ka paqartesi
ne keto ceshtje eshte pikerisht se nuk jane ne balle te luftes, pikerisht
ministrat. Une nuk e kuptoj, merret vendimi i Komitetit Qendror per tju
dhene fshatareve token, ai nuk ia jep token, se nuk ia jep sekretari i
kooperatives. Po mire, cben sekretari i partise? Cben komiteti
ekzekutiv? Cbejne organizmat qendrore? Tani per nje dite nuk behet dot
se edhe ata kane belate e tyre, se ai token e ka mbjell me miser, do te
marri misrin dhe pastaj ti japi token fshatarit. Eshte edhe ky
marifet.
Nje bashkebisedues: Ka edhe marifete te tjera, qe mund ti japesh nje
dynym...
Ramiz Alia: Po, ka edhe keshtu, i jep me kete forme apo ia jep me kete
forme tjeter. Dua te them se pengesa per kete ceshtje ka, ky eshte njeri
krah. Krahu tjeter, jane ata qe une i quaj liberale, te cilet nxitin qe te
pranojme recetat e borgjezise. Te behet kjo apo te behet ajo, packa se
rrezikohet pushteti ose liria e atdheut. Veprimet, qofte te njeres pale
apo te tjetres, per mendimin tim paralizojne aksionin e zbatimit te
vendimit. Prandaj edhe lufta e partise, lufta e te gjitheve, duhet
drejtuar ne dy fronte. Ne menyre qe ne te cojme perpara vendimet qe kemi
marre, te cojme perpara demokratizimin e vendit ne tere fushat. Kthim
prapa nuk ka edhe nuk do te kete, kete duhet ta keni te ngulur mire ne
koke. Kur them kthim prapa, nuk do te kete as kthim prapa ne qendrimet qe
u ka kaluar koha, ne pozitat qe u ka kaluar koha, as kthim prapa duke vene
ne ankand lirine, pavaresine e fituar, pushtetin e popullit dhe rrugen
socialiste. Ne keto ceshtje e thashe edhe me perpara, kurren e kurres nuk
do te mund te kete kthim prapa. Ne do te ecim perpara me kete rruge qe
kemi zgjedhur vete dhe kemi bindjen qe ne kete rruge do te cojme vendin
drejt fitoreve te reja. Ja shoke, keto kisha une si hyrje qe bera, tani
merreni si te doni. Vajta pak gjate, se kisha ne mendje kaq gjate. E
zgjata pak per te pasur nje ide, nje panorame te pergjithshme te
problemeve qe kemi. Une do te deshiroja qe te vazhdonim muhabetin tone, a
i kemi drejte keto gjera, a i kemi mire? Cmendime keni ju? Pyetje, ne
qofte se keni, sugjerime ne qofte se keni per keto. Me gjithe qejf do ju
degjoj. Tjua le juve llafin tani, muhabet i lire. Si te doni, ndaci
thoni keshtu thoni mendimin. Mua do me interesonte shume te degjoja ndonje
mendim qe keni ju, edhe ndonje pyetje nese eventualisht ju ka dale, ju
del, edhe ndonje verejtje qe mund te keni. Asgje seshte e tepert ne
kete takim tonin qe eshte brenda shtepise le te themi.
Nje bashkebisedues: Nuk botohen te gjitha!
Ramiz Alia: Jo, jo, megjithese ketu jane keta gazetare, mos kini merak
se... Po mire, shiko, e di cdo te beni ju te fotografive? Na lini rehat
juve nje cik. Na falni! I bete ckishit per te bere fotografite. Pastaj
po te doni jua bejme prape qejfin me vone. Kush e deshiron fjalen ndonje
qe te thote? Kur takova njehere disa te rinj, vura re qe vajzat ishin me
te zjarrta. Mirepo ketu jane pak shoqe.
Nje bashkebiseduese: Jane te bashkimit te rinise.
Ramiz Alia: Edhe ju jeni te bashkimit te rinise.
Nje bashkebisedues: Une kisha nje kusherire qe studionte per murgeshe.
Nje here qe beri nje udhetim me nje bir hoxhe, u martua me te (E gjithe
salla qesh). Eshte ceshtje emancipimi.
Nje bashkebisedues: Une mendoj qe ky takim i sotem eshte i
frytshem....
Ramiz Alia: Domethene nje kritike qe u vonova!
Bashkebiseduesi: ... Eshte nevoja qe here pas here shoket e udheheqjes
te takohen sic eshte procedura. Me duket qe nga kjo perfitojme shume,
sepse ne ndeshemi gjithnje me probleme. Ja dy gjera do ti them une se
cfare qarkullon ne opinion. Ato qe thate ju ishin plotesisht me vend dhe
une jam i bindur qe juve, partia, masat i ka marre dhe duhet ti marre
ne kohe ashtu sic duhet dhe sic ka vepruar deri tani, nga opinioni i
pergjithshem i popullit eshte mire. Shume entuziast jane njerezit me
vendimet e fundit te Plenumit te Komitetit Qendror, me levizjen e
kuadrove, shume entuziast. Madje, prisnim edhe me teper, me thelle
akoma...
Ramiz Alia: Presim edhe me thelle....
Bashkebiseduesi: ... Kam mendimin qe akoma mund te vijne kuadro me te
fuqishme ne drejtimin e puneve, pasi puna e televizorit kane nxjerre shume
horrlleqe. Domethene ajo intervista qe kane mbajtur shoket, blejne
njerezit se sa para mend kane, qofte te ministri, edhe qofte me tej se
ministri. Momenti tjeter qe ndjehet te pakten, shtesa e rrogave. Kjo puna
e ekonomise tone, nuk eshte bere e qarte akoma mekanizmi i ri ekonomik,
nuk eshte kuptuar me detaje. Shpesh tek njerezit reduktohet 10% dhe 20%
eshte e vogel, ku e ka burimin. Cdo me thene nje shtese me e madhe, nga
puna e ekonomisteve tane eshte akoma e manget. Edhe disa momente qe mua ma
ngriten diku ne nje lagje, ku me eshte thene se, nuk eshte dhene as 50%,
thote ai, e jo me 80%. Ketu preket edhe administrata ne kete drejtim,
prandaj edhe ato qe thate juve, pengesa burokratike ketu ekzistojne...
Ramiz Alia: Me fal te te nderpres, se bejme muhabet nuk ka ndonje
problem. Per sa i perket asaj 20%, asnjeri nuk e ka lexuar si duhet se une
e kam thene ne fjalim qe deri ne fund te shtatorit do te perfundoje kjo
ceshtje, pasi ajo ka nevoje per nje studim, nuk eshte aq e lehte. Pse jua
them une qe nuk eshte aq e lehte? Po te doni tjua them dy shifra sa per
te pasur parasysh. Nese konsiderohet page, rritja e pagave te uleta
10-20%, nuk dua te nxjerr sekrete profesionale, por fundi-fundit thashe
ketu jemi ne shtepine tone. Une kisha mendimin qe kur e propozova kete, qe
page te ulet te quaja deri ne 6 mije leke.
Nje bashkebisedues: Shume mire eshte, ashtu lere.
Ramiz Alia: Po mire, prit, dale. Une kisha kete mendim, tani, keto
ekonomistet si Nano me shoke qe jane ketu, nuk eshte se e kane kete mendim
ai, por po them se ekonomistet, thone qe sikur nga 5500 te 6000 leke qe
them une, eshte diferenca 200 milione leke. E kuptoni kete tani? Prandaj
nuk eshte nje studim fare i thjeshte, prandaj 6 mije lekeshit rritje 10%,
5 mije lekeshit ta themi 15%, 4 mije lekeshit qe eshte paga me e ulet 20%.
Por, ku do te gjesh 200 milione leke? Pasi nje perqindje eshte 200 milione
leke. Prandaj eshte ideja dhe une ate e thashe, qe te studiohet deri ne
fund te tremujorit te trete. Pra, nuk do te hynte ne fuqi menjehere ajo.
Kjo me duket u ka shpetuar shume vetave, pasi e kam pare kete pyetje ne
shume materiale.
Bashkebisedues: Ekziston kjo, behet.
Ramiz Alia: E bejme po... Edhe ku?! Ne Kinostudio, ne mbledhje ne
Kinostudio e shtruan shoket, pse nuk behet 20%? Po mire, e keni lexuar apo
se lexoni? Domethene, ata shoket nuk kishin lexuar kete gje. Kjo nuk
eshte korrekte. Ajo tjetra qe nuk u japin 80%, ajo eshte ashtu sic i the
ti, sepse administrata merr 50%. Ky eshte shtremberim, gabim, qe nuk ka
justifikim.
Bashkebiseduesi: Nje moment me duket mua qe ka shume rendesi, eshte
puna e informacionit qe duhet te kene njerezit. Kjo, po te flas me fjalen
e Ismailit, thashethemnaja qe perhapet dhe qe vazhdon te perhapet, eshte
nga mungesa e informacionit. Per shembull, cfare qarkullon? Thuhet ne
Tirane sikur ne Malin me Gropa jane varrosur 40 veta, sikur morgu i
Tiranes ruhet me polic. Qarkullon gjithandej nje muhabet i tille, me
kupton dhe njeri e hedh e nje tjeter e shtyn, shtohet e shtohet dhe behet
nje gje fare e pasakte, e manipuluar dhe qarkullon nga nje moment ne
momentin tjeter. Per shembull, ne nje situate te tille, ngjarjet e Kavajes
ne disa vende u manipuluan dhe u thane sikur ishin muhabete sporti, qe
njerezit e dinin dhe krijonin ilaritet ne salle. Ngaqe njeri thote ndryshe
dhe nje kuadro flet atje ne nje vend tjeter dhe e manipulon ndryshe, si te
jete atmosfera. Mendoj qe ne kete drejtim forma te gjendet qe ata qe jane
ne krye te punes, te kene nje informacion te sakte.
Ramiz Alia: Po si te behet per shembull qe ne Malin me Gropa ka vetem
gropa, qe te shpjegohet kjo? Si te behet kjo? Se armiku, ai nuk eshte
njeri i ndershem qe e thote kete, se ka kufoma. Ai krijon gjera te tilla.
Neser ai mund te na thote qe ne Pallatin e Kongreseve shoku Ramiz u zu me
ata shoket me grusht, me kupton. Si ka mundesi, si duhet korrigjuar, ti
themi gazetes qe te botoje se ne Malin me Gropa, nuk ka gropa, po ka
varre. Si e mendon? (nje sugjerim nga salla qe nuk degjohet) Domethene te
krijojme neve nje organizem, i cili te kete per detyre te mbledhe parulla
dhe te beje kunderparulla. Ta diskutojme keshtu xhan. A duhet keshtu? Mos
te vihemi keshtu ne nje situate pasive.
Nje bashkebisedues: Eshte shume e rrezikshme....
Ramiz Alia: Eshte shume e rrezikshme, perderisa thote ai qe ne Malin me
Gropa ka kufoma dhe njerezit i hane, kupton?!
Nje bashkebisedues tjeter: Kjo ndodh sepse njerit apo tjetrit mund
ti mungoje femija, nuk dihet se ku eshte, edhe i tregon atij tjetrit
pastaj qe me kane vrare femijen....
Ramiz Alia: Nuk eshte kaq e thjeshte.
Nje bashkebisedues: Por, ka edhe nje parulle qe ka varre masive dhe se
cfare fshihen pas kesaj....
Ramiz Alia: Une rrugen si ta zgjidh?
Bashkebiseduesi: Me informacion, nje njeri jo i pergatitur aq sa duhet,
nje drejtor, nje sekretar partie mund te mbledh supet, nuk e di. Erdhi
nena e filanit kerkonte djalin, as emrin ne ambasade nuk e gjeti dhe as ne
morg nuk e kishte. Cu be djali? Mbas dy ditesh e mori vesh qe djali
ishte ne Gjermani. Po nderkohe e hapi ate.
Ramiz Alia: Shiko, mua me dergonte leter sekretari i partise se
Kinostudios dhe me shkruante pikerisht nje gje analoge, por nuk me thoshte
qe gjashte veta nga ne iken, nga kolektivi i Kinostudios, gjashte veta,
nuk e thoshte. Kurse kete po ma thoshte, thuhet qe jane vrare qindra vete
ne kufi. Cfare ti them une atij? E kam ceshtjen ketu, si te behet
kjo?!
Bashkebisedues: Une mendoj qe dicka edhe ne gazeta mund te behet. Per
shembull, ndodhi nje aksident ne rruge, ne Elbasan u vrane disa vete etj.,
pothuajse, me kupton, me duket se eshte botuar nje here nje lajm i tille.
Atje jane vrare kater veta, ndersa njerezit i shtojne dhe i bejne 100.
Domethene, dicka nuk e di, forma mund te gjendet.
(vijon ne numrin e neserm)
Ekonomia jone nuk ka forcen konkurruese, ne e perballojme mungesen e
teknologjise, teknikes, mungesen shoqerore te punes, me sasi njerezish,
duke perdorur me shume fuqi punetore se sa duhet. Keto kushte na kane
detyruar te bejme edhe sakrifica, edhe privacione dhe nuk ka dyshim qe
keto kushte armiqte i shfrytezojne ne veprimtarine e tyre kunder nesh
Politikanet e ardhshem, pjesmarres ne takim:
Sali Berisha
Fatos Nano
Rexhep Meidani
Gramoz Pashko
Ismail Lleshi
Limos Dizdari
Koha Jone vijon botimin e pjeses se trete te bisedes se Ramiz
Alise me intelektualet, zhvilluar me 12 gusht 1990 ne Pallatin e
Kongreseve. Ne kete pjese debati eshte perqendruar ne ceshtjen e
informacionit dhe menyres se trajtimit te tij. Alia debaton me Sali
Berishen, Luan Omarin dhe Dritero Agollin, duke permendur hapjen e
ambasadave me 2 korrik 1990, si dhe trazirat ne Shkoder e Kavaje gjate te
njejtit vit. Presidenti i vendit dhe drejtues i Partise Punes, Ramiz Alia,
deklaron gjate bisedes se lajmi per hapjen e ambasadave te huaja ne
Tiranes eshte transmetuar me pare nga Zeri i Amerikes ne Uashington.
(vijon nga numri i kaluar)
Bashkebisedues: Shoku Ramiz, ne jemi te vonuar, ketu kemi qene. Po
bejme ne Tirane te gjitha takimet, neper rajonet me te gjithe sekretaret e
partise dhe me njerez. Ku godet armiku? Cfare parullash ka armiku? Cfare
ka perhapur? Cila eshte e verteta dhe cila seshte e verteta? Mund te
thuash edhe keshtu.
Ramiz Alia: Pavaresisht thelbit, ti ke te drejte. Domethene, ceshtja e
informacionit eshte nje nga pikat tona te dobeta. Kete informacion nuk e
gjen dot as ne shtyp tek neve. Edhe si parti, informacioni eshte i
cunguar. (I drejtohet nje bashkebiseduesi) Sikur deshe te nderhysh per
dicka?!.
Bashkebiseduesi: Une kam kete propozim, qe sekretaret e organizatave
baze qe kane mend ne koke....
Ramiz Alia: Po per ate po flasim, se per ata qe nuk kane mend ne koke
eshte e kote te harxhosh fryme.
Bashkebiseduesi: ...gjerat qe mendojne, qe nuk mund te jene ashtu,
absolutisht ata menjehere te mbledhin kolektivin e tyre te vogel, prej
komunistesh. Ja cfare parulle po thuhen ketu te ne....
(Nje bashkebisedues nderhyn)
Bashkebiseduesi: Une e them shpesh kete gje, sekretaret e partise edhe
ndonje pergjegjes reparti nuk e ben, se nuk i kundervihet dot opinionit
edhe ai te kerkon rrugen, bazen materiale, pse nuk me jep fuqi punetore.
Ai thote, me mire te terhiqem sesa te perplasem me kolektivin. Por, kur te
mblidhesh per kete gje duhet te pergatitesh ti thuash edhe keto
probleme te tjera. Pse sna erdhi lenda djegese? Pse sna erdhi kjo?
Pse nuk na shtove rrogen? Pse ai tjetri e mbajti kete? Pse e nderrove
kategorine e punes? Jane disa momente qe une mendoj qe duhet me te dyja
anet te punojme, edhe me pergatitjen e kuadrit kur vete te njerezit dhe
nje informacion me te sakte duhet me dhene. Edhe nje moment tjeter qe
quhet gabim nga njerezit eshte qe pse u dha urdhri qe te hapen dyert e
ambasadave? Pse u be nje gje e tille? Megjithese erdhi lajmi, dihej lajmi
qe me 27 do te hapen ambasadat dhe u dynden njerezit nga Vlora e andej
kendoja, si qysh tek.
Ramiz Alia: Kush e hapi kete lajm?
Bashkebiseduesi: Kjo pra eshte. Armiku! Nga Vlora erdhen njerezit, nga
Shkodra.
Ramiz Alia: Jo, jo, jo. Kete e tha Zeri Amerikes. Pse beni sikur
se dini?.
Nje tjeter bashkebisedues: Nga Zeri Amerikes qarkullojne shume
nga keto gjera. Po pikerisht, tani, ketu eshte problemi. Nuk e hapi njeri,
e hapi Zeri Amerikes dhe Titogradi, qe thane, me 27 hapen ambasadat.
E kupton?
Bashkebiseduesi: Po mire nje pergenjeshtrim, shtypi jone, radioja
jone!
Ramiz Alia: Si te pergenjeshtrojme ne? Te themi qe nuk jane te hapura
ambasadat? Po ambasadat te hapura jane. Me fal qe po bej keshtu.
Bashkebiseduesi: Jo, keshtu eshte me mire.
Ramiz Alia: Po ti perballojme problemet, sepse, nese ne do te vihemi
ne pozita pasive, eshte teper e rrezikshme. Po u vume ne ne pozita pasive,
do te thote qe ne te vihemi ne poziten e zjarrfikesit. Domethene, ku bie
zjarr te cojme makinen per te shuar zjarrin. Eshte e pamundur kjo. Madje,
armiku kete do te donte. Te na coje neve te shuajme zjarrin. Tani, parulla
te tilla, pse hapen... Une prandaj thashe, ka nje veshtiresi ne kete
lufte, prandaj duhet te ngrihet nje cike me lart vigjilenca e njerezve.
Nuk behet me lufta nga udheheqja. Tani, ate nivel ideologjik dhe politik
qe kerkohej nga nivelet e larta, kerkohet ai nivel ideologjik nga njerezit
e thjeshte. Pra, duhet te hyje ne valle secili, pasi ajo parulle nuk u
degjua tek une, nuk erdhi tek une, por erdhi ne baze tek ju, atje duhet
luftuar. Pse? Si erdhi? Mendojeni. Une per veten time e degjova nga te
tjera burime. Si ta kundershtojme kete parulle? Mund te behet edhe ashtu
sic thua ti. Do ngritur nje cike vigjilenca e njerezve, jo ne ate kuptimin
vulgar te fjales, por duhet te kene te qarte njerezit qe armiku po kerkon
te na vere ne ne shqetesim. Po kerkon neve te na veje ne defensiv. Ketu
eshte problemi. Ketu pervecse nje intensifikimi te punes, une jam dakord
me kuptimin e informacionit, se ka shume gjera qe jane mungese e
informacionit tone. Per shembull, edhe ne gazete jo te tera gjerat thuhen.
Mire qe nuk po thuhen te tera, por edhe gjerat qe jane per tu thene nuk
po thuhen. Edhe qe mund te shtohet informacioni ne gazete, ne mjetet e
propagandes, vecanerisht ate qe tha Dhimitri (Shuteriqi), partia duhet te
beje shume, rinia duhet te beje. Po mua me shqeteson pasiviteti, ajo eshte
me shqetesuesja. Me shqetesuesja eshte ajo qe kalon vesh me vesh, e
degjove. Keshtu, keshtu, tha dhe po transmetojne njerezit tane, e
komentohen pastaj. Komentet shumefishohen, shtohen nga xhepi pastaj.
(Flet nje bashkebisedues ne salle, nuk arrihet te degjohet mire)
Ramiz Alia: Ne thelb ti ke te drejte, ne kuptimin qe duhet medoemos,
informacioni te jete me i gjalle, me i shkathet dhe qe duhet menduar per
kete ceshtje.
Sali Berisha: Me fal shoku Ramiz. Para se gjithash, une mendoj se
informacioni duhet te jete i vertete. Ja une po jap nje shembull: U dha
komunikata per ngjarjet e 2 korrikut. Plagosje te lehta.
Ramiz Alia: Si?
Sali Berisha: Pati plagosje te lehta.
Ramiz Alia: Po!
Sali Berisha: Gjejme 16-vjecarin qe ishte duke vdekur ne spitalin nr.2
dhe qe, sic dihet, vdiq! I bente roje nja dy dite rresht ambasada
gjermane. Tashti thuaj sa te duash ti atij personelit tim qe pati plagosje
te lehta. Qe ketu, keto fakte, jane 6 mije veta ....
Ramiz Alia: Po mire, me fal, me fal. Dale ti. Prit. Kush ishte ai qe u
plagos rende? Jo, jo po dale. Meqe po e thua ti, na e thuaj ti, na u
pergjigj ti? Kush ishte ai qe u plagos rende?
Sali Berisha: Nje nga ata....
Ramiz Alia: Ku u plagos?.
Sali Berisha: Nuk e di!
Ramiz Alia: Epo kur se di, si e thua ti? Ti po na dezinformon ne
tani.
Sali Berisha: Pse?
Ramiz Alia: Po ja se spo na e thua! Na e thuaj! Ti thua... Jo, jo
Sali... Ti po ngrihesh me nje teze te drejte qe informacioni duhet te jete
i drejte. Keshtu? Bukur. Atehere beje edhe ti te drejte. Ti me thua qe ky
djale ishte keshtu, dakord jam me ty. E para e punes, ai djale nuk ju
erdhi ate dite ne spital, se e di kete ceshtje mire. Ai djale u plagos kur
hyri makina me vrull. Hodhi... domethene, cau murin e ambasades nje makine
dhe nje polic i qelloi. Bukur. Qarte. Po ai djale ka ndenjur tri dite ne
Ambasaden Gjermane dhe pas tri ditesh ka ardhur ne spital. Keshtu eshte
historia. Kur u dha komunikata, ai djale ishte brenda ne ambasade. Jam
dakord me ty ne parim qe duhet ti bejme te sakta dhe ne qofte se do
saktesi ti themi sakte gjerat.
Dhimiter Shuteriqi: Ketu ka nje gje shoku Ramiz. Ketu ka nje te mete
per mua, konsekuence ne informacion. Domethene, kete ngjarje, spitali, nuk
e njeh keshtu. Jo, doktori nuk e ka njohur keshtu edhe une keshtu e kam
degjuar. Me falni! Neve nese ngjau ndryshe dhe krijoi nje dezinformacion
te ketille, duhet te ishim neve konsekuent ose drejt, pernjeheresh te
pergjigjeshim me informacionin tone, me vone se komunikata u dha, me vone
se u dha dezinformimi, me vone vajti djali atje. Menjehere te ishim
pergjigjur!
Sali Berisha: Une jam ne spitalin numer 1, po Veliu qe punon aty, djali
thote qe ka ardhur menjehere.
Ramiz Alia: Kur menjehere pra? Ka ardhur me daten 4 korrik. Ngjarja ka
ndodhur me 2 korrik. Ai djale ka hyre atje, ne ambasaden gjermane ne ate
kohe, me 2 korrik. E mbajten gjermanet dhe kerkuan autorizim qe ta
dergonin ne spital se eshte shume semure etj., etj. Ne fillim kerkuan te
vinte aeroplani i tyre me mjek e gjera te tilla. Dakord, eshte e qarte.
Vetem ka nje gje, tani ky informacion, ai shoku atje thote, pse nuk u
botua? Cfare te botohej? Si te botohej? Ne kete ceshtje ka nje gje, ne
pushuam direkt nga puna drejtorin e policise, ai qe qelloi. Kete e keni
marre vesh besoj?! Apo jo?!
Pergjigje nga salla: Jo, jo, shume veta nuk e dine.
Ramiz Alia: Jo, jo, jo. Nese do ndokush ta thote ne pazar kete, nuk
pranohet. Zevendesministri i brendshem u pushua, dy zevendesministrat u
pushuan. Tani thashethemet jane edhe majtas, edhe djathtas. Po mire, o
vellezer, shiko, dakord jam me ju. Vetem ju lutem, nje gje te keni
parasysh, shqetesimi mbi informacionin eshte i drejte. Por, shembujt qe
merrni juve nuk jane shume, si te thuash, nuk jane shume simpatik, po i
quaj keshtu. Domethene, shqetesimi i shokut atje eshte se pse nuk u tha qe
nje njeri qe hyri ne ambasade u plagos. Cfare te benim ne? Hero ta benim
kete njeri qe po hyn ne ambasade dhe po arratiset? Cfare kerkon me teper?
Ne deklaruam qe eshte plagosur, pike! Cfare ti themi me teper?
Ngushellime ti them familjes se tij dhe atij djalit vete? Kete kerkojme
ne? Kjo nuk eshte korrekte. Opinioni keto gjera kerkon, keto gjera i vlon.
Po pse nuk me thote anen e kundert? Pse nuk me thote te kunderten? Se ajo
makine sulmon policin. E kupton? Gjermani vete qe ishte vajti i ra policit
me hekur kokes. Kete e di ti?! Apo nuk e di ti, prit ta them une atehere.
Jo, jo, prit. Gjermani hyri, i ra policit kokes dhe i mori revolen.
Revolen erdhi dhe e dorezoi i ngarkuari me pune i Gjermanise ne Ministrine
e Jashtme te nesermen. Por, tha: Polici hyri ne territorin e ambasades!
Tani, cfare ti bej une kesaj ne gazete? Ti qaj hallin atij djalit? E
kam ketu ceshtjen, nga nje pikepamje duhet pasur kujdes. Domethene, ne nuk
duhet absolutisht te mbyllemi me informacionin tone. Une thashe dhe u
them, qe eshte nje nga dobesite tona. Dikush tha se ndodhi nje aksident ne
rruge, pse nuk japim. Nuk japim ne! Dakord jam une. Eshte gabim, ne nuk
japim. Ne kemi shume gjera qe nuk japim informacion. Duhet te them une qe
duhet te jepni per thatesiren, se del ai bukuroshi dhe thote: kaq
kilovat/ore edhe nuk thote qe ne po importojme! Po marrim kredi, ja kete
energji qe po marrim sot ne, ¼ eshte kredi. Ja, ketu! E dini kete apo
se dini?! Edhe ai nuk e thote hic. Pra, as kete informacion sia jep
publikut. Dua te them qe pika e dobet e jona eshte informacioni me siguri.
Por, une mendoj qe revolta nuk duhet te jete ne keto lloj informacionesh
qe po i shqeteson disa njerez. Nuk eshte ky shqetesimi qe duhet te kemi.
Ky shqetesim sikur i ben jehone disa gjerave jo shume... Domethene keto
prekin masen, po i prekin ne nje rruge te gabuar. Cfare ti them une
marshalla ketyre qe u futen ne ambasada? Jo, jo,jo ti thua ne asnje
menyre, por une e kam me te shkruar, qe me thuhet qe ky ka pas te drejte
qe eshte fut. E kam te shkruar zyrtarisht. E kam ne leter.
Luan Omari: Ne rregull, nuk u pretenduaka qe shtypi te shkruaje dicka,
por nje informacion qe mund te jepet mbase ne parti. Sepse ne parti...
Ramiz Alia: O Luan me fal, me perpara kush me tha ketu qe ka pasur
budallenj qe kane folur kunder Kryelartit, sekretari i partise. Ajo eshte
gomarllek. Ai nuk eshte informacion, eshte dezinformacion, ka edhe te
atilla.
Luan Omari: Ky informacion ti jepet njerezve, jo vetem ne
shtyp...
Ramiz Alia: Kjo gje nuk mund te behet ne forma te tjera. Jam dakord qe
keto informacione mund te behen, por jo vetem keto. Ka shume informacione
te tjera qe... Po ju them nje gje konkrete. Po me thoshte diten e merkure,
ose te marten, shoku Reiz Malile, qe jane bere 2000 pasaporta, greket nuk
japin viza. Madje jo vetem kaq, por myslimaneve u thone: Ikni juve, se nuk
ka viza. Kane kaluar pese dite, pse nuk i nxjerrin ne gazete?! Vere ne
gazete.
Bashkebisedues: Kurse dje ka dorezuar pasaporten ne ministri dhe i ka
thene ministria qe keto jane pasaporta qytetaresh...
Ramiz Alia: Domethene, e kam ketu kete une, por po shkoj ne rrugen
tuaj. Per gjera te tilla duhen dhene informacione dhe ne jemi deficit ne
kete fushe. Deficit, jo vetem ne kuptimin, si te thuash, te praktikes
aktuale, por jemi deficit ne stilin dhe metoden tone te pergjithshme.
Tani, ju keni te drejte te bene keto verejtje qe po beni per
informacionin. Nese une do te futesha ne nje muhabet tjeter, do te zija
gafil shume nga ju. Cinformacion kemi ne, cfare do te beje Teatri gjate
ketij viti?! Cinformacion kemi?! Cfare do te beje Teatri i Operes gjate
ketij viti? Cinformacion kemi neve se do cdo te behet ne fushen e
kinematografise? Cdo te behet ne urbanistike? Domethene, eshte nje
semundje e pergjithshme, nje defekt i pergjithshem ceshtja e
informacionit. Sigurisht informacioni politik eshte me i rrezikshem se ka
kete te thashethemeve, ndersa te tjerat se opinioni nuk vihet mire ne
dijeni. Por, ky eshte nje defekt i joni, duhet ta ndreqim, jam dakord me
ju, nuk kam ndonje ashtu...
Sali Berisha: Shoku Ramiz, dy informacionet jane: i joni qe duhet te
jete kompletiv me informacionin e armikut. Ne qofte se sjapim ne,
informacionet duke filluar qe nga vete Komiteti Qendror, po i japin radiot
e huaja.
Ramiz Alia: Jo seshte e vertete. Ne qofte se ti u beson ate qe thote
radio e huaj eshte puna jote. Kjo nuk eshte e vertete.
Sali Berisha: Po e dezinformojne informacionin.
Ramiz Alia: Po nuk eshte e vertete!
Sali Berisha: Jo, me fal shoku Ramiz, ata jo se po japin informacion te
pavertete, prandaj shtova tezen per vertetesine e informacionit. Se ketu
ne kete kompeticion fiton informacioni i sakte dhe i vertete. Prandaj edhe
ne duhet te jemi shume vigjilent.
Ramiz Alia: Dale, dale. E para, nuk eshte e goditur fjala kompeticion,
nuk bejme ndonje gare per informacion. E dyta, per sa i perket Komitetit
Qendror, Komiteti Qendror i Partise u mblodh ne date x dhe ne darke,
jo te nesermen, por ne darke u dha njoftimi edhe u dha fjalimi qe mbajta
une ne Plenumin e Komitetit Qendror per arsimin. Te nesermen u diskutuan
probleme te tjera dhe u dha materiali per Plenumin. Prandaj, nuk pati
asnje kompeticion dhe nuk pati ... Po per cfare e kishe fjalen?
Sali Berisha: Une e kisha fjalen per informacionin si informacion shoku
Ramiz. Po jap nje shembull tjeter. Per ngjarjet e Kavajes. Asnje fjale nuk
eshte thene per kete gje, une e konceptoj qe ne duhet te informohemi. Ne
nuk dime asgje, vetem cfare kemi marre vesh rrugeve.
Ramiz Alia: E drejte eshte.
Sali Berisha: As per ngjarjet e Shkodres. E konceptoj qe duhet te
informohemi.
Ramiz Alia: Ne Shkoder nuk ka ndodhur gje, me perjashtim te atyre te
janarit. Ne qofte se do te dish ti...
Sali Berisha: Po, per janarin e kam fjalen, per janarin.
Ramiz Alia: Ah, per janarin! Po per janarin nuk ka ndodhur asgje, por
per Kavajen po, seshte thene asgje, shume e drejte.
Dritero Agolli: Problemi i informacionit eshte keshtu qe ne si shume
gjera te tjera, per shembull, sic thate ju, ndermarrjet artizanale qe i
kemi te pamanovrueshme, te paperdorshme dhe eshte dhene urdher qe te
rregullohen dhe akoma se bejne. Po keshtu dhe informacioni eshte i
vjetruar, si metode. Perderisa behet gjithe ky mendim demokratik qe te
gjithe informacionet duhet te transformohen...
Ramiz Alia: Medoemos. E drejte eshte, e drejte. Nuk kam gje, ne parim
eshte shume e drejte. Ja se e lame ate... ta mbaroj nje cike.
Bashkebisedues: Edhe nja dy gjera qe duhen domethene, lidhur gjithnje
me informacionin. Qendrimi ndaj Stalinit edhe.... Po ku i keni trajtuar ne
temat dhe bisedat..., po une mendoj....
Ramiz Alia: Edhe i kam trajtuar, edhe si kam trajtuar, po he.
Bashkebisedues: Po une mendoj qe edhe nje dokument per organizatat baze
te partise, edhe nje leter, per shembull, mbledhja e sotme te ishte si nje
leter e hapur qe juve e trajtuat si Sekretari i Pare i Komitetit te
Partise me nje sere njerezish. Nje dokument i tille ne organizatat baze te
partise aktualisht me duket se eshte i nevojshem. Tamam nje leter e hapur
per keto probleme qe ka partia dhe qe qarkullojne ne opinion. Tani do
vijne studentet ne Tirane. Njerezit presin qe cdo bejne. Ne Kavaje kalojne
njerezit po sia bere me dy gishta thone...
Ramiz Alia: Une isha ne Vlore... Duhet te kete ndodhur?
Bashkebisedues: Jo, ka ndodhur, per shembull, nje shofer i Vlores eshte
aksidentuar sepse duhej te ngrinte dy duar se na la Vlora ne balte.
Sberi gje Vlora. Jane... domethene, qarkullojne keto.
Ramiz Alia: Qarkullojne.
Bashkebisedues: Edhe Vlora thote qe ne jemi ne balle, po jemi me
Partine e Punes.
Ramiz Alia: Mire, dakord.
Bashkebisedues: Une, lidhur me kete te informacionit kam dhe nje gje
lidhur me..., jo vetem ne kete aspekt, por edhe per nje moment tjeter qe
une e ngrita edhe ne Komitetin Qendror, qe njerezit kane nevoje tu
krijohet nje perspektive me e gjate. Per shembull, lexova dje ne gazete
per ato minierat e murit, qe ka allci e andej-kendej. Me te thene te
drejten u skandalizova per ate gjendje kur fare mire mund te vihen linja
te perdorimit te allcise atje, edhe degjova. Si une edhe shume te
tjere.
Ramiz Alia: E degjove mbreme ministrin e Ndertimit se foli per ato qe
botoi gazeta, foli edhe per murin.
Bashkebisedues: E kundershton ai artikullin e gazetes.
Ramiz Alia: Kishte edhe ai arsyetimin e vet.
Bashkebisedues: Une isha me ate idene qe keto ndermarrjet e perbashketa
dhe te gjitha keto krijojne nje gjendje me optimiste te njerezit. Mbi keto
mund te mbeshteten njerezit dhe ne agjitacion-propaganden e tyre. Jane
keto qe thate edhe juve qe avash-avash do te behen. Po kemi 45 vjet qe
presim e qe... Ju gjithnje avash-avash. E kam fjalen qe keto gjera qe mund
te jepen ne shtyp, krijojne nje gjendje tjeter tek njerezit. Populli tek
ne eshte i durueshem dhe beson ne fjalen e partise. Po kete duhet me jua
thene qe sot do te behet kjo, neser do te behet kjo.
Ramiz Alia: E drejte. Ka filluar gazeta te jape pak keshtu.
Bashkebisedues: Jam dakord me kete analize dhe dua te them, megjithese
shpreh mendimin tim personal, nuk pretendoj te shpreh mendimin e shokeve,
nje gje te jete e qarte. Sic thate edhe ju, inteligjencia jone ka besim ne
lidhjen e partise, eshte plotesisht me vendimet e Plenumit te fundit. Kam
vene re edhe te huajt, u vjen plasja, se ne keta njerez qe kane ne
ambasada nuk jane intelektuale te vertete, jane njerez naiv ose te
deklasuar, ose armiq. Inteligjenca ka besim, tek ajo qe thate ju, se ne
keto rruge eshte shume pa kthim, te ecesh perpara. Jo sepse na e imponojne
te tjeret, por jane kushtet tona qe na e kerkojne, pa dyshim. Megjithate,
sigurisht ne kemi verejtje te pjesshme. Ne asnje menyre nuk mund te veme
ne diskutim vijen tone dhe drejtesine e partise. Por, ka verejtje qe edhe
jane thene nga shoket ne raste te ndryshme. Vete ju e thate ne ate biseden
tuaj, qe u konstatua nga te gjithe ne, ka pasur zvarritje ne realizimin e
vendimeve te Plenumit te fundit, ka zvarritje dhe ka zvarritje per arsye
te ndryshme. Per konformizmin me ate praktike qe kemi akoma sot, per
mosdashje te telasheve, ndoshta edhe per nje opozite te heshtur, nuk po
themi ne forume te larta, por ne praktike, ne baza. E ka zvarritjen...
Injorance, shume faktore, mikroborgjez etj., ka shume faktore.
Ramiz Alia: Mua me shkroi nje here nje leter dhe u habita, se te them
te drejten nuk e dija. Me thote: Shoku Ramiz, ctu desh qe e takove
ate Sulsbergerin, per ate ka shkruar keq shoku Enver...?! Nuk e di a ka
shkruar kund shoku Enver. Nuk e dija. Po mire cdo me thene qe ka
shkruar?! Mund te kete shkruar, po per Shtrausin cfare nuk kemi shkruar
ne, ka gjithfare njerezish.
Bashkebisedues: Ka shkruar dhe ma tha njeri qe ma tregoi. Me solli
librin Dy popuj miq, ne ekstrakt ku flet per Sulsbergun etj., etj.
Per Shtrausin kishte thene me shume akoma. Edhe Shtrausi kur ka ardhur ne
kohen kur ishte gjalle Enver Hoxha.
Ramiz Alia: Ka zvarritje te ndryshme. Ka vonesa edhe ne marrjen e
vendimeve. Ndonjehere krijohet pershtypja e gabuar, por qe duhet evituar
kjo pershtypje qe te krijohet, sikur ne po i marrim vendimet nga presioni
i ngjarjeve. Domethene, ndodh dicka, u be trazira ne Kavaje, atehere hajde
te marrim vendimin per shtimin e pagave te larta. Kjo eshte shume e
rrezikshme, sepse krijon opinion edhe brenda, edhe jashte shtetit, sikur
mjafton dikush neve te na tregoje dhembet, edhe ne te bejme leshime.
Prandaj edhe te veprojme ne ate menyre qe kjo pershtypje te evitohet, qe
partia, udheheqja, ka nje program te qarte cdo te behet. Sigurisht, kjo
menjehere nuk behet, do te ishte naive te mendosh qe dicka mund te behet
menjehere, por kjo duhet evituar. Nje nga arsyet qe nga mbledhja e
presidiumit votuam pas ketyre dekreteve edhe njoftimin qe presidiumi
krijoi nje komision per ceshtjen e....
(vijon ne numrin e neserm)
TAKIMI ME INTELEKTUALET (4)
Koha Jone vijon botimin e pjeses se katert te takimit te Ramiz Alise
me intelektualet, zhvilluar me 12 gusht 1990, pak jave pas hapjes se
amabasadave te huaja ne Tirane. Ne kete pjese spikat diskutimi i juristit
Luan Omari, pjestar i Akademise se Shkencave, i cili kritikon menyren e
trajtimit te vendimeve nga Partia e Punes dhe vecanerisht aktivitetin e
Sigurimit te Shtetit dhe policise. Omari deklaron se ka patur teprime nga
ana e policise per shkak se jane rrahur qytetaret. Gjithashtu, juristi i
njohur shprehet ne bisede se Sigurimi i Shtetit zbaton metoda te vjetra te
punes. Ramiz Alia, President i vendit dhe drejtues i Partise se Punes,
pranon gjate bisedes kritikat e Omarit, edhe ne rastin e trajtimit te
informacionit nga Komitetet e Partise ne rrethe. Ata genjejne,
shprehet Luan Omari.
(vijon nga numri i kaluar)
Ramiz Alia: Une kam mbledhur shokun Adil, shoqen Nexhmije, qe drejton
Institutin (e Studimeve Marksiste-Leniniste), shokun Backa dhe ja kater
vete te tjere ekonomiste, te cilet i kam ngarkuar te studionin ceshtjen e
mekanizmit ekonomik, se duhet medoemos te ndryshohet kjo metode e
drejtimit te ekonomise. Nuk shkon drejtimi administrativ dhe drejtimi
administrativ duhet zevendesuar me drejtimin ekonomik, me ligjet
ekonomike, ka dy vjet. Dhe shoket qe u ngarkuan per te studiuar, studiuan
mbi kete ceshtje. Koincidoi kjo mbas ngjarjeve qe ndodhen. Dua te them se
nuk mund te behesh ai studim pergjysme.
Luan Omari: Per Kodin Penal, per shembull, ndryshimet me te
improvizuara, ato kane vite te tera qe jane pervijuar dhe kane thene qe te
shikohen, mund te kete pasur zvarritje edhe per kete ceshtje. Une e di
mire edhe ju e keni theksuar ne mbledhjen per Kodin Penal qe u pa,
ndonjehere kjo pershtypje krijohet dhe une mbaj mend mbledhjen qe beri
presidiumi, e beri per kete arsye, per te pergenjeshtruar kete mendim te
gabuar qe mund te krijohet. Por, qe ka edhe ndonjehere hapa te pamatura.
Per shembull, ceshtja e pasaportave, u mor njehere nje vendim i drejte dhe
menjehere te gjithe e pershendeten. Pati zvarritje, mendoj, ne zbatimin e
kesaj mase. Sepse edhe shokeve qe do thoshin, nuk e permenda. Mirepo u
krijua nje opinion i tere, sikur kjo eshte nje hi syve, nje perde tymi.
Shume mire po e shoh une, mund te ishte bere nje gje aktive...
Ramiz Alia: Prape tek informacioni, aty dalim...
Luan Omari: Per shembull, televizioni te bente nje gje aktive, te
tregonte njerezit qe kane marre pasaporten konkretisht. Te mos zgjatemi me
ore te tera ne televizion per gjera te dores se dyte. Kjo ceshtje qe
preokupon njerezit u la ne heshtje, fare mire mund te thuhej: Shiko, shok
kam marre pasaporten. Per te thene qe ka njerez qe marrin pasaporten dhe
kjo nuk eshte nje gje formale, sic eshte bere. Por, partia e ve ne zbatim.
Ose ta zeme, pati nga policia veprime te pamatura. Policia sigurisht ruan
rendin, eshte e padiskutueshme. Madje ne raste te vecanta ligji parashikon
qe mund te perdore edhe armen, sic e parashikon ne cdo vend te botes, por
ama pati veprime te pamatura nga policia, kot me kot. Por, ne vete kemi
asistuar, une vete kam pare me syte e mi, njerez qe kapeshin. Pasi
kapeshin, polici i gjuante me shkopinj dhe i fusnin ne makine duke i rene,
jane pare nga njerezit. Sigurisht kjo nuk eshte as vija e partise, as vija
e shtetit, por qendrimi mund te mbahet gjithmone, jo vetem ne shtyp. Kur
njerezit informohen, mund te mbahet qendrim kritik ne situata te disa
policeve.
Ramiz Alia: Ne raste te tilla besoj se mund te behet edhe publikisht.
Per raste te tilla, sepse partia dhe shteti duhet te marre distance nga
problemet, nga thyerja e ligjit. Rrahja e qytetareve ndalohet me ligj. Une
kam dhene urdher kategorik qe te mos perdoret rrahja e njerezve. Kam dhene
urdher kategorik qe te mos perdoret arma, e kupton.
Bashkebisedues: Jane thyer keto urdhra.
Ramiz Alia: Mire pra, pikerisht po te them qe kur thyhen urdhra
ligjore, urdhri akoma eshte urdher, eshte ligji mbi te tera. Ne duhet te
marrim distance si shtet dhe si parti, edhe publikisht. Une kam ngarkuar
qe medoemos duhet te formulohet ligj, kur dhe ne cfare rastesh mund te
perdoret arma dhe me ligj duhet percaktuar dhe nuk duhet lene kjo ne doren
dhe arsyetimin e individit qe ka armen, te cilit, i teket e nxori dhe
si teket, se nxori. Por, duhet me ligj qe kur ka te drejte dhe kur
nuk ka te drejte. Nese thyhet ligji, domethene eshte tejkalim i
kompetencave te tij, doemos te marrim distance. Une per kete jam edhe
publikisht.
Luan Omari: Lidhur me kete, me lejoni qe te bej nje verejtje, verejtje
qe kam degjuar edhe nga shoke te tjere, meqenese jemi mbledhur dhe i themi
gjerat hapura partise. Ne Plenium u kritikuan me sa marr vesh, ne seancen
e fundit te Pleniumit, veprimet e policise nga juaj dhe Ministri i
Brendshem, i cili u shkarkua nga ana juaj. Opinioni i shume shokeve, sic
kemi biseduar, eshte se kjo mase ishte e pamjaftueshme. Domethene,
Ministri i Brendshem u shkarkua dhe u caktua Minister i Kontrollit te
Shtetit. Ai mund te jete njeri shume i mire dhe ka merita, por ai eshte
pergjegjes per kete konkretisht. Po, se ai ska dhene urdher qe te
perdoreshin armet dhe do te ishte qene me konsekuente dhe me dobiprurese,
sikur ai te ishte shkarkuar edhe nga detyra te tjera. Me falni qe po ju ve
ne kompetenca qe jane te Pleniumit. Ta them troc mendimin tim.
Ramiz Alia: Jo, jo , jo ... Me falni... Jo, jo... Degjo une e kam zakon
dhe dua te jem i hapur me njerezit dhe me shoket. Ja ku eshte ky shoku i
Pleniumit. Une kam qene atje.
Bashkebisedues (shoku i Pleniumit): Tani me degjoni mua te them nje gje
reale. Shoku Ramiz ka pasur mendim kete variant qe u tha ketu. Pastaj ne
Plenium...
Ramiz Alia: Kur u ngriten kritikat ....
Bashkebisedues: Kur u ngriten kritikat, une terhiqem nga e para. U dha
urdher qe ta gjykoje Pleniumi kete ceshtje.
Ramiz Alia: Ja ku jane dhe shoket e Plenumit. Dhe u thashe, une
terhiqem nga opinioni im, prandaj mos u ndikoni. Tani Plenumi ta vendosi
si te veproje, si te doje. Kur u shtrua ceshtja qe, madje ky e tha qe
mundet te shkoj ne kontroll dhe jo ne Bashkime Profesionale, une i thashe
avash, prit. Ceshtja eshte a do mbajme qendrim tjeter apo jo?! Te gjykojne
shoket. Domethene, e kam ketu fjalen qe ... nuk po bejme ndonje gje te
tepert. U diskutua, u gjykua. Jo,jo, jo... degjo une jam i ekspozuar ndaj
cdo lloj kritike edhe ... Se kam frike ta them .... O Luan, shih ketu
qe te bisedojme nje cike me ashtu, pavaresisht qe i kemi dyert e hapura,
bisedojme shtruar .... Mua, personalisht, ta them keshtu, per efekte ...
efekte thene keshtu te jashtme mund te bejme, hiqe kete ose largoje ate.
Mund te bejme nje gje te tille. Por, si e shikon une dhe sa e gjykoj une
situaten, nuk eshte aq shume per individin. Me duket mua.
Luan Omari: Ne thelb ashtu, edhe ana e jashtme ka rendesine e vet.
Ramiz Alia: Ka. Por me duket se nuk eshte...
Luan Omari: Jo, une e thashe qe ai sigurisht vete personalisht nuk
eshte fajtor, jam i bindur.
Ramiz Alia: Ashtu eshte, drejte. Ky eshte problem i drejte.
Luan Omari: Shoku Ramiz, ju e dini fare mire qe kur nje ushtar mbytet
ne lum apo plagoset me armen, komandanti megjithese nuk ka te beje fare...
ne kete kontekst...
Ramiz Alia: Ne kete kontekst pergjigjesh ti thuaj... (Qesh)
Luan Omari: Une kisha nje verejtje per propaganden tone, megjithese
eshte thene shpeshhere qe vuan nga euforia, nga gjera sistematike, akoma
nuk jemi cliruar, nga gjera euforike dhe propagande shpeshhere. Ju ketu
thate shume drejte qe kemi edhe te meta, sepse kemi hyre ne nje rruge te
paeksperimentuar, edhe do te gabojme, jane gjera qe behen per te paren
here, do te ishte prezuntuoze nese do te thoshim se nuk gabojme. Por, nuk
eshte e drejte te thuhet ne shtyp qe, troc, qe udhezimi qe dhate ju ishte
pak e nxitur. Ketu nuk bete ndonje shkelje parimore, qe tradhtuat ligjin,
u korrigjua nje mase qe doli se ishte e nxituar.
Ramiz Alia: Kete e kam thene kaq une, e kam thene ne kete plan sic thua
ti dhe kam pasur verejtje nga ndonje shok keshtu, qe domethene, mire e the
ti qe u nxituam, patem deshire te mire etj., etj. Por, prape the qe nuk e
kane zbatuar sic duhet rrethet. Domethene, e hoqe nga organet qendrore dhe
ia hodhe rretheve. E kemi thene qe jemi nxituar. Madje edhe ne kongresin e
kooperativave e kemi thene.
Luan Omari: Meqenese.... si nje paranteze. Nese partia mori masa per
kufizimin, per mua nuk eshte faji i vetem i partise, eshte faji i
rretheve, qe kane krijuar nje opinion...
Ramiz Alia: Cfare thashe une publikisht? O ti, Luan, une publikisht
thashe ne Kolonje, qe komitetet e partise shpeshhere zbukurojne dhe
dezinformojne dhe kisha parasysh pikerisht kete problem.
Luan Omari: Madje qe e keni thene me shume takt, shpeshhere duhet te
themi se genjejne...
Ramiz Alia: Ka edhe euforizma!
Luan Omari: Kete e themi midis nesh, por e themi qe genjejne.
Ramiz Alia: Edhe genjejne.
Luan Omari: Dua te jap nje shembull te kesaj propagande naive dhe
ndonjehere kunderprodhuese. Qeveria mori vendim per oborrin personal,
shtimin e tij...
Ramiz Alia: Po, po.
Luan Omari: Degjova televizionin tone: Kjo mase revolucionare e
partise, ta them shprehimisht. Atehere i bie qe e para te kete qene
kundrarevolucionare.
Ramiz Alia: Shyqyr qe se bejme kete silogjizem qe do ti. Po...
Luan Omari: Po cfare eshte kjo propagande pertoke fare xhanem?! Thuaje
troc qe kjo mase nuk ka rezultate dhe kete partia e rishikoi. Per
informacionin nuk dua te zgjatem, e thane shoket. Per informacionin une
dua ta marr ne nje kontekst pak me te gjere, qe e thame lart ne muhabet.
Ju dhate nje informacion per kete shoqerine gjermane te naftes, qe
sigurisht ne nuk e dinim. Nuk eshte e thene qe gjithnje se cfare bejne
organet shteterore ta dine edhe njerezit, se ka edhe gjera akoma qe jane
ne faze fillestare.
Ramiz Alia: Tha edhe Farudini disa gjera me teper...
Luan Omari: Domethene, shoku Ramiz tju jap dicka me teper nga
praktika.
Ramiz Alia: Kishte dje ne gazeta per ate, kufitaren, cfare eshte
ajo...
Luan Omari: Ka filluar te jape me shume ceshte e drejta. Por,
perseri, po jap disa shembuj nga praktika. Shkojne shpesh delegacionet
jashte shtetit, eshte bere nje marreveshje me kaq, e firmosur. Une per
shembull nuk di gje. Cfare marreveshje? Une per shembull, lexoj Rilindjen
edhe nga Rilindja marr vesh sistematikisht ceshte bere, se kete
informacion e jep gjermani, qe eshte bere kjo e kjo. Cfare te keqe ka
xhanem qe te mos thuhen? Kjo marreveshje eshte sekrete.
Ramiz Alia: Sekrete...
Luan Omari: Prandaj po te them, informacion jo thjesht per ngjarje qe
ndodhin, por kjo eshte nje gje shume episodike. Sot ndodhin, neser nuk
ndodhin. Ne pergjithesi informacioni eshte pak me i gjere. Edhe
informacioni per aksidentet, nuk po them qe cdo aksident, por per te
medhate. Vetem nje eshte bere, qe eshte thene ne Shqiperi, aksidenti i
helikopterit, i vetmi. Sepse ai beri buje. Pse kjo? Eshte marre qe nga
stili sovjetik i viteve te meparshme dhe ka mbetur rutine ne programin
tone edhe kjo, nuk po dalim dot. Nje verejtje kam edhe si jurist kete. Mua
me duket se Sigurimi i Shtetit ka dobesi te madhe. Nuk them qe kjo pune do
te behet me Sigurim, as me dhune. Per denim te dhunes se paligjshme duhen
marre masa me te rrepta. Por, me duket qe ne Sigurim ka dobesi te medha
dhe e quaj te cuditshme qe Sigurimi yne eshte ne gjendje te diktoje se
cjane njerezit organizatore qe jane prapa ketyre trazirave. Se ka ketu
spontanitet, ka spontanitet. Por, qe ka edhe padyshim nje dore, duhet te
kete, logjikisht.
Ramiz Alia: Ka.
Luan Omari: Me sa duket Sigurimi yne vazhdon akoma me metodat e
vjetra.
Ramiz Alia: Ashtu eshte.
Luan Omari: Domethene, shikon qe Luan Omari vajti te takoj ambasadorin
x qe e njeh, sepse ka ardhur ne Akademi se kam qene ne pritje dhe e
regjistron qe Luani ka folur 15 minuta, ose Ismaili, ose Driteroi dhe nuk
shikon cfare duhet te shikoje. Domethene, duhet qe keta njerez te clirojne
mentalitetet e vjetra. Te bej nje pune shkencore, se kudo ka shkence dhe
Sigurimi ka shkence te madhe, kete e kam si verejtje keshtu, meqenese jam
pak me afer si person, afer ceshtjeve te Sigurimit te Shtetit.
Ramiz Alia: Jo, jo, ke te drejte.
(vijon ne numrin e neserm)
TAKIMI ME INTELEKTUALET (5)
Koha Jone boton sot pjesen e peste te bisedes se Ramiz Alise me
intelektualet, zhvilluar me 12 gusht 1990. Ne kete pjese te takimit
diskutohet per privilegjet qe perfitonin drejtuesit e Partise se Punes dhe
kryesisht anetaret e Byrose Politike. Ramiz Alia, i cili drejtonte
njekohesisht Presidiumin e Kuvendit Popullor dhe Partine e Punes, u
shpjegon intelektualeve trajtimin qe perfiton, duke sqaruar edhe per
kufizimet qe ka kerkuar te behen, ne menyre qe te shmangen abuzimet. Ne te
njejten kohe, Alia shpjegon se ka kerkuar nga qeveria e drejtuar prej Adil
Carcanit, qe Klinika e Udheheqjes te shfrytezohej edhe per qytetaret e
thjeshte. Shoket qe u futen tani ne Byrone Politike, te qendrojne atje
ku jane, neper apartamentet e tyre edhe te banojne e te hane, e te rrine,
si te gjithe qytetaret e Republikes dhe pa asnje dallim ketu, shprehet
Alia, gjate debateve me juristin Luan Omari. Per anetaret e Byrose
Politike te PPSH-se ishin rezervuar per banim disa vila ne qender te
Tiranes, ne te ashtuquajturin Blloku i udheheqjes.
(vijon nga numri i kaluar)
Luan Omari: Partia eshte futur me konsekuence ne rruget e
demokratizimit te vendit, ne te gjithe e pershendesim, sidomos
inteligjenca, e cila eshte me e ndjeshme ndaj ketyre gjerave. Une mendoj
qe, partia e di ndoshta, ta theksoj nuk i vjen keq, se nje kerkese qe kane
njerezit, eshte qe shume privilegje, qe mund te kene qene shume te medha,
por qe bien ne sy, ne kushtet kur ne kemi mungesa, keto privilegje duhet
te eliminohen, nuk shkon. Jane privilegje qe bien ne sy keq dhe te japin
pershtypjen qe neve ne kushtet e socializmit kemi akoma nje strukture qe
bie ne feudalizem.
Ramiz Alia: Po, po.
Luan Omari: Ne baze te strukturave, nomenklaturave e gjera te tjera
etj., etj. Une duhet te thosha se keto gjera duhen pare seriozisht. Keto
kisha.
Ramiz Alia: Drejt e ke, edhe une po jua them qe kete ceshtje une e kam
ngritur shume kohe me pare, kupton. Nje here sa per dijeni, duhet pasur
parasysh se ndonjehere, ndonje gje te madhe, ndonje gje te vecante nuk ka.
Po te doni, une jam gati tju jap llogari hapur. Po e filloj nga vetja
ime si President, ose si Sekretar i Pare. Une marre 16 mije leke te vjetra
rroge ne muaj. Paguaj 2500 leke qira per shtepine, per driten, per ujin,
cdo muaj. Paguaj te tera ushqimet qe ha, te gjitha. Dhe i paguaj te
kategorise se pare. Po flas, thjesht kur eshte puna te mua. Kam nga ana e
shtetit sherbimin e sigurimit, sherbim mjekesor une skam nevoje. Jo,
jo, fatmiresisht, skam nevoje per sherbim mjekesor. Keshtu qe dhe ai
mjek qe me eshte ngarkuar, ai punon te juve me duket, he? Ai rri atje ne
spital dite per dite, sidoqofte eshte ne dispozicion tim. Kam sherbim ne
shtepi, qe tju sherbej njerezve. Kam ne Durres nje shtepi qe shkoj per
pushimet ne vere. Kur shkoj neper rrethe, nuk marr dieta, skam dieta.
Por, ne shtepite e pritjes qe vene edhe shoket e tjere, atje ha edhe fle,
pa dieta. Per gjithe veprimtarine time publicistike etj., etj., nuk marr
asnje lek nga asnje liber, nga asnje botim. Te gjitha shkojne ne fondin e
partise. Une smarr gje. Sa per dijeni dhe kjo. Keto jane kushtet qe kam
une. Por kuptohet privilegji im eshte qe une gjej cdo gje qe se gjeni
ju. Daleni njehere .... Jo, jo prit, prit. Se do kaloj ne stadin e dyte.
Do kaloj tek i dyti. Pra, une gjej ushqimin qe dua, e porosis edhe me
vjen. Per veshje, po keshtu, i porosis dhe i paguaj, skam pas nevoje te
marr llokum nga keto gjera. Kjo eshte situata. Me fal, prit, prit. Po dale
ti se une ... (Degjohen reagime nga salla) Ore shok i dashur, une po flas
per veten time. Ore me lere te flas se i di une. Tani, tani ... Prit ore,
prit. Do kaloj tani. Keto kushte qe jane krijuar per mua, kupton, ne keto
kushte jane edhe shoket e tjere te udheheqjes se Partise, Byrose Politike,
te Komitetit Qendror. Domethene te njejten procedure kane, paguajne per
ushqimet, paguajne per qirane e shtepise, edhe ata paguajne 2500 leke ne
muaj. Natyrisht ka qe e kane shtepine me te vogel dhe paguajne me pak se
te tjeret, e te gjitha keto qe thashe. Tani, ka ate favor pikerisht qe
thashe. Jo me kot e thashe, qe une gjej ushqim qe se gjeni ju, e
porosis me vjen, ose per veshjet, ose sherbimin mjekesor. Une e kam, mua
ma kane siguruar ne menyre te vecante, por skam nevoje per sherbimin
mjekesor. Edhe aspirine pi ndonjehere se duhet, me dhemb koka kupton. Kaq.
Te tjeret kane nje sherbim ne nje klinike qe eshte speciale, qe kane
kartelat, sherbimin shendetesor, ilacet etj., etj. Pra, favoret cilat
jane? Tani jo per veten, flas per te tjeret. Favoret jane te ceshtja e
ushqimit, gjejme ushqimin qe duam dhe nuk ka kufizime ne sasine qe marrim
ushqimin. E paguajme. E dyta, eshte favor ceshtja e veshjes. Kerkojne,
marrin, gjejne, kupton. Jua sjellin, paguajne, por e gjejne. E treta, ne
klinike sepse edhe ceshtja e ilaceve, i marrin atje ne klinike, nuk eshte
sic i paguajne te tjeret, sic eshte rregulli. Atje me duket se
spaguajne. Tani, po flas per rregull. A ka crregull ne kete rregull?
Qe te mos e quaj, a ka abuzim nga ky rregull? Ka. Nuk jam ne gjendje
tju them nje per nje se tua them sinqerisht eshte ceshtja me e
merzitshme, me e bezdisshme qe kam pasur dhe kam ne jeten time. Jo sot,
por gjithnje. Gjithnje, kupton? Por, ndonje gje kur e kam marr vesh tua
them sinqerisht nuk kam munguar ta them edhe ne udheheqjen e Partise.
Shoket jane ketu, le ta pergenjeshtrojne po te duan, kupton. Kur kam marre
vesh qe ndonjeri ka ndertuar dicka ne shtepi qe te marr dhe femijen e vet,
etj.,etj. Tashti konkluzioni. Une jam i mendjes qe ketyre gjerave u duhet
dhene fund, kupton. Do te perjashtohem une dhe do te perjashtohet
Kryeministri, po ua them meqe pate merak se mos me ndodh gje mua.
Medoemos, une nuk mund te mos kem nje sherbim sigurimi te vecante, kupton,
ashtu sic nuk mund te mos kem nje sherbim mjekesor, kurre mos paca nevoje,
po jeta eshte jete, cdo gje ndodh ne jete, kupton. Ashtu sic nuk mundem
une ne shtepi sherbimin ta bej vete, he? Pra, do kem nevoje per ate
sherbim ne shtepi. Rri ne ate shtepi apo nuk rri ne ate shtepi, une mendoj
qe nje shtepi qeveritare duhet ta kete medoemos, kushdo qofte. Une jam, do
vdes, do vij tjeterkush ne vendin tim, kupton, ose do plakem do vij
tjeterkush ne vendin tim. Edhe ajo shtepi do jete per ata qe do vijne, ai
qe eshte kryetari i Presidiumit, i shtetit, ai do te rrije atje, une do te
iki nga andej. Konkretisht, une kam dhene urdher qe menjehere klinika
speciale te likuidohet. Ajo te shnderrohet ne kliniken e lagjes dhe te
gjithe shoket te shkojne te mjekohen ne ate klinike si te gjithe qytetaret
e tjere. Me te tera te drejtat e qytetarit e thjeshte. Klinika speciale do
ti sherbeje shokeve te Byrose Politike, te Komitetit Qendror sic i
sherben cdo qytetari tjeter. Ilacet paguhen, te tere ti paguajne. Ne
qofte se ka nevoje per shtrim, shoket e Byrose Politike mund te shtrohen
ne kliniken speciale, por e varur nga pavijoni 12 i spitalit nr.1, me te
njejtat kushte qe trajtohen te gjithe kuadrot e tjere. Kete urdher kam
dhene, ja ku eshte shoku Xhelil ketu. Kjo menjehere duhet te dale vendim i
qeverise. Ashtu sic kam dhene urdher menjehere, kupton, qe te hiqen
ceshtjet e ushqimit te tyre dhe te kufizohet kjo vetem ne familjet e
shokeve te udheheqjes se Partise. Edhe kjo, jo me me ate lloj sherbimi,
por duke hapur ose duke marre ne dyqane. Pa asnje sherbim special per ta.
Tashti si do realizohet, se srealizohet, kur do realizohet, per nder
kete smund tjua them. Sua them dot se ate vendimin per kliniken e
ka ne dore ky, po u be burokrat e keni ne dore, kapeni. Ai duhet te dale
vendim dhe te firmoset nga Keshilli i Ministrave qe te marri fund ajo.
Kete ceshtjen tjeter po ashtu eshte duke e pare shoku Adil dhe shoku
Xhelil qe ta perfundojne dhe ate ceshtje. Une ne parim thashe, kam qene
dhe jam qe duhet ta likuidojme kete ceshtje. Por, ja u thashe kete qe ta
keni idene edhe se cfare ka, se ka shume mister dhe faji eshte i joni.
Sepse keto gjera nuk jane bere ne rruge normale. Per shembull, edhe nese
behet fjale per mua dhe Kryeministrin, une do te propozoj te dale vendim i
qeverise. Pa vendim te qeverise, une nuk do te pranoj as une per vete.
Luan Omari: Shoku Ramiz, ketu nuk eshte problemi per shoket e
udheheqjes, por per abuzimet qe kudo ndodhin, se perfitojne nje rreth i
gjere njerezisht qe lidhen me farefis....
Ramiz Alia: Une kam dhene urdher te vecante, shoket qe u futen tani ne
Byrone Politike, te qendrojne atje ku jane, neper apartamentet e tyre edhe
te banojne e te hane, e te rrine, si te gjithe qytetaret e Republikes dhe
pa asnje dallim ketu. Ua kam thene, hiqeni te tereve. Prandaj ua them
kete, per vete sua kam hequr sa per dijeni. Kjo ishte per sa i perket
asaj qe the ti Luan, kjo eshte per sa i perket kesaj ceshtjeje. Kete duhet
pasur parasysh nje gje, qe ky problem eshte me i komplikuar nga kaq. I
komplikuar flas si lufte qe duhet te beje partia, me i komplikuar se kaq,
se ketu une bera fjale vetem per shoket e Byrose Politike. Ketu une do te
thosha qe ky problem shkon deri te drejtori i ndermarrjes dhe te drejtori
i klinikes, edhe te mjeku individ, edhe te ti, edhe te ti... Jo jo, eshte
nje problem me i gjere. Ka nje karakter me social, prandaj lufta do te
behet me shume intensitet, duhet pas shume e shume kujdes.
Bashkebisedues: Per vendimin e fundit shoku Ramiz, te 80%-shit, kjo qe
thoni ju, i thote i ati te birit, i ati shef plani, djali punetor, pse ta
jap ty e tia heq vetes?
Ramiz Alia: Se 50% merr ai.
Bashkebisedues: Me nje fjale kjo eshte ne gjitha nivelet....
Ramiz Alia: Puna eshte nje problem qe do prape kujdes.
Bashkebisedues: Une kam verejtje per kete ceshtje, nje sugjerim. Nuk
eshte e vertete qe me informacionet e saj, partia informon apo nuk
informon persona. Ta zeme, une qe mbyll gojen e nuk flas, ose ti qe nuk
mbyll e nuk flet, ose ai tjetri qe jemi shume keshtu... Nuk eshte e
vertete qe partia... nuk mund ta pranojme si te vertete, kurdohere nuk e
zbulon apo e dikton abuzuesin. Partia e dikton me se njehere abuzuesin, jo
perhere, sepse une sinformoj, ska si ta gjejme perhere. Por, te
pakten disa here. Disa here abuzimi behet publik, sepse behen gjyqe
publike, edhe neper gjyqet publike dalin emra, sigurisht ne keto raste
dalin edhe thashetheme shume, por gjyqi verteton disa gjera gjate
zhvillimit te tij. Thashethemet bejne pastaj punen e tyre. Gjyqi i ka
gjykuar njerezit. Une them ne keto raste, sipas dy shkalleve, domosdo
sipas shkalles se abuzimit, qe eshte e para, demi material, abuzimi qe
behet. Duhet te thosha qe edhe sipas nje shkalle tjeter qe ka te beje me
pergjegjesine, me shkallen e pergjegjesise qe ka personi. Domethene, me
pergjegjesine qe ka karshi partise, karshi shtetit, karshi popullit, duhet
njerezit te gjykohen me te drejten dhe kjo e drejte nuk ka si te jete
ndryshe, pervecse e rrepte, ne kuptimin e rreptesise se ligjit. Po ju jap
nje shembull te gabimeve tona. Ne denuam nje abuzues te madh nga Sauku, e
denuam me ligj edhe e ekzekutuam. Tere populli e di. Tere populli, jo
vetem qe eshte i kenaqur, por thote shyqyr qe e kapen kete njeri. Pastaj e
denuam sipas shkalles se abuzimit. Por, duhet te behet nje ligj, ose me
mire, morem nje vendim, qe te falnim njerez, kemi burgosur dhe beme shume
njerez, falem nje lloj njerezish. E pra, nuk beme ate nje nen te vogel,
ose nje ligj te vogel qe disa nga ata abuzuesit e medhenj te ketij rasti.
Mund te kete raste te tjera. E kapen me siguri. Te mos dilje nga burgu pas
dy muajsh, ti duhej te kishe vuajtur 20 vjet, sipas vendimit, per arsyen e
thjeshte, sepse kishe mbushur moshen 60 vjec. Me falni mua, une nuk jam qe
te vdesin njerezit neper burgje, por ne kete rast te vdes ligji, por po te
besh nje leshim kur merr nje vendim shume te drejte tendin, qe te falesh
njerez dhe te krijosh nje atmosfere me te shendoshe nga kjo ane, te falesh
pikerisht, te shpetoi ai. Ai sduhet te shpetonte. Nuk e kam faktin, te
fakti vete, por e kam te rreptesia e ligjit, e cila duhet te ekzistoje dhe
ne duhet ta aplikojme. Jane bere te pafytyre njerezit. Me falni se keto qe
them, i them vetem me dijen time, nuk i kam nga thashethemet.
Mu desh te vete ne nje zyre te larte, nga me te lartat e shtetit, per
pune personale. Ai qe do me priste ishte i zene, me kishte caktuar oren,
se e pres une gjysme ore apo me shume, atehere te me mbaroje punen ai.
Edhe une prita ne kabinetin e tij. Une nuk jam njeri qe nuk me njohin, se
ma kane pare fytyren, ndenja cerek ore, prita, me pak apo me shume, kjo
nuk ka rendesi. Por, hyri nje nga sekretaret, te pakten keshtu e mora, u
ul atje te telefonat e kabinetit, sekretari ishte ketu, une isha i ulur
ketu dhe bisedoi. Te tere nje cerek ore qe prita une, ai mbaroi, une
prita, asnje minute me shume, vetem per kete ceshtje. (Fliste) me dike, se
kush do fitoje, Dinamoja apo Partizani, apo kush ishte... Qe ishte
krejtesisht normale, i kuptoj keta tifozet. Nuk ishte kjo kryesorja. Ai
matane telefonit ishte budallai i budallait i filan drejtorie, qe kerkonte
kompensate dhe nuk vinte te kjo zyre, tek ai qe kerkonte ne telefon, per
te pasur kete kompensate. Me doli hajduti aty. Nuk e kishte per turp fare,
perpara meje, perpara shokut te vet, ne kete zyre eprore, ai bisedonte qe
ai i jep kompensate kur te doje dhe si te doje dhe sa metra te doje, ky
ishte abuzimi. Nuk e di, a me kupton. Si ndahesh publikisht, me veten time
kjo pune?! Si eshte e mundur qe behej publikisht kjo pune, nuk e kuptoj
kete gje. Ora eshte 1, neser ne oren 12 ose nga ora 10 provoni, dergoni
nje helikopter mbi te cilen ndermarrje bujqesore qe te mendoni, qe te
vezhgoje sa njerez jane ne pune, se ma ngriti dikush kete, nga ora 12 ikin
ato. Drejtori seshte, kryeagronomi seshte, i dyti nuk eshte, i trete
nuk eshte.
Ramiz Alia: Tani per ne vere ikin ne oren 10?!
Bashkebiseduesi: Nga ora 10 ose 10 e gjysme nuk rrine ne pune fare, ai
thote nga ora dhjete dhe une po ju them oren e tij, mbase ai e ekzagjeron,
ka edhe ekzagjerime. Une i kuptoj mire ekzagjerimet, se po e dergojme ne
12, hiperbolat qe ben njerezia. Ne kete rast nuk eshte dezinformacion,
eshte hiperbole me teper, edhe do te shikosh qe nuk jane ne pune. Shihni
me njerez te besimit qe pjeshkat ne dege qe shiti kjo ndermarrje vet, ta
zeme ne 1 mije kuintal, sivjet shiti 200, po them vjet edhe sivjet, nuk
them parvjet. Nga 1 mije arrit ne 200. Keto jane te konstatueshme. Ai
drejtori atje qe nuk rri as ne zyre. Me falni, se me gjeti edhe mua qe
marr shpesh ne telefon dhe nuk gjej kurrkend. Po, po, shoket e mi qe jane
ne zyra, jo shoket e mi pensioniste, se ata jane neper shtepia, i marr ne
telefon. Ja ku eshte Driteroi ketu....
Dritero Agolli: Mua me ke gjetur.
Bashkebiseduesi: Pardje te kam marre ne telefon, epo i kam marre ne
telefon te tere telefonat e Lidhjes se Shkrimtareve, vetem kryetari ishte
ne zyre, me falni. Tani nuk them kete per shembull, per Lidhjen e
Shkrimtareve, kete e jap per ta pergjithesuar. Pra, ate drejtorin e asaj
ndermarrjes, ate mos e kerko as nga ora 12 se nuk eshte kurrkund. Madje,
ai te rreshket porsi ngjale, sepse ai do te thote qe kam qene te vila...
Te jap nje shembull tjeter. Ishte ketu ne Tirane nje ndermarrje, e cila
fabrikonte pasta, pije freskuese, keshtu gjerash, ishte ndermarrje e
madhe. Nuk e di si i thone, ka emer kjo pune, por nuk e di si thone. Kjo
kishte nje makine. Mirepo, kjo ndermarrje nuk mund te funksiononte me kaq
e madhe dhe kishte shume te drejte, mbase nuk e gjykoj dot. U nda ne tri
ndermarrje, mori tre makina. Une kam nje ballkon belveder per kete
ceshtje. Dal atje ne oren 8 te mengjesit dhe shikoj makinen qe leviz, syte
i kam te mire, kur shikoj me gjyzlyke dhe leviz cfare makinash? Me gra, me
femije, me shofer. Tre shofere bashke, nuk levizin makinat me funksionare.
Si eshte e mundur? Te dera do te vihen ne organizaten e partise edhe jo te
dera e Akademise, por perpara se te prishej Parku e beme arrakat fare,
atje ku te hipesh shyqyr tani, do te ngjitesh nja pese centimetra nga
trotuari larte, aty ishte nje makine nga Elbasani.
Ramiz Alia: E ku paska qelluar edhe nga Elbasani....
Bashkebiseduesi: Mbushur me gra, me femije, edhe nje burre i madh, sa
dy here une, qe une nuk e njoh. Une duke nxituar se isha ne orar, desh me
shtypi, desh me shkeli....
Ramiz Alia: Pu, pu, pu, edhe Elbasani ta bej kete gje....
Bashkebiseduesi: Atehere e pashe qe ishte Elbasani. Atehere kjo makine,
si ka mundesi qe udheton nga Elbasani per ketu ne Tirane? Kaq kollaj, kaq
shume keshtu... Pra, ka raste ekzakte kur privilegjeve mund tu pritet
koka, ka raste ekzakte kur mund te marrim masa shembullore. Populli do
ti aprovoje 1001%. Une me ndergjegjen time, per njeriun qe nuk dua
ti pritet koka askujt, i aprovoj 2001% ose 2002%, ka raste te tilla.
Ramiz Alia: Ti ke shume te drejte. E para njehere, fenomene te tilla qe
thua ti, ka, se luan as topi. Edhe qe duhet partia e shteti dhe te
gjithe, qe te luftojme kunder tyre, korrupsionit, po e quaj shqip,
medoemos. Per sa i perket ceshtjes qe u liruan nga burgu apo jo vjedhesit,
une desha vetem te sqaroj nje gje, ne keto amnistite qe kemi bere, jane
perjashtuar nga amnistia vjedhesit. Me fal. Njerezit jane pershtatur. Do
te vi tani aty. Tani ti ngrite problemin e moshes, edhe te pushkatimit.
Une per veten time, si kryetar i Presidiumit, pothuajse ne cdo mbledhje
kur na vijne propozime per falje, per keto qe jane denuar me vdekje, une
jam shume pro ketyre faljeve. Une nuk jam per denimin me vdekje. Denimi me
vdekje eshte nje gje shume e rende. Te denosh tjetrin me pushkatim eshte
shume, shume e rende. Te ne mos harrojme, ne origjinen tone edhe si te
thuash edhe zakonet tona, hakmarrja ekziston nje cike. Me shkruante nje
nene nje dite, nje leter: Shoku Ramiz, si eshte e mundur qe une e shoh ate
vrasesin e djalit tim, qe eshte gjalle, edhe pse u fal ky? U detyrova
ti shkruaj, ti bej nje leter te shkurter. Ti them, edhe mbylla
keshtu letren: A do te ndjeje kenaqesi ti te shihje nje nene tjeter te
qante si ti? Pati miresine te me thote dhe te me pergjigjet: Faleminderit
shume. Une mendoj qe jo pak njerez, qe denohen me vdekje, kupton, nuk e
zgjidh ai problemin dhe une besoj qe je dakord edhe ti. Tani te vijme edhe
te 60-vjecaret. Ne morem vendim, ne ate amnisti qe ti lirojme. Tani 60
vjec ne burg jane te vertete. Une jam dakord me ty qe ka koinciduar ndonje
nga keto hajdutet me cizme kur i thone, kur thone qe paskan perfituar nga
ajo?! Mundet, mundet. Por, domethene, te mbash ne burg keta 60-vjecar e
keto... Une nuk e diskutoj, se di, nuk e diskutoj keshtu, por ne e
morem ne kete kuptim, me teper nisur nga nje koncept humanitar, ndoshta
duhet pare kokerr per kokerr. Per sa i perket anes se vjedhjeve, kupton,
ne mos gaboj, nuk e di, mundet se kam te sakte. Por, me duket se cdo
vit nja 2 mije deri ne 2 mije e 500 vete futen ne burg per vjedhje.
Domethene edhe masa e denimit per keta nuk eshte e vogel. Eshte madje si
me kuota ai Kodi Penal, sipas rendesise se fajit. Po ke bere vjedhje 5
mije leke, denohesh 10 vjet, po ke bere 15 mije leke denohesh 20 vjet, e
keshtu me radhe. Por, si ide jam qe lufte kunder korrupsionit duhet dhe
duhet nje lufte e madhe. Shiko, tani edhe nje gje do tju lutesha, do te
caktojme nje kohe qe ta mbyllim.
(vijon ne numrin e neserm)
TAKIMI ME INTELEKTUALET (6)
Koha Jone boton sot pjesen e gjashte te bisedes se Ramiz Alise me
intelektualet, zhvilluar me 12 gusht 1990. Ne kete pjese, diskutohet mes
Ramiz Alise, Ismail Kadarese dhe Sali Berishes, lidhur kritikat ndaj
aktivitetit te Partise se Punes dhe disa strukturave shteterore. Ne menyre
te vecante shkrimtari i njohur, Ismail Kadare, perqendrohet ne punen e
organeve shteterore dhe te informacionit, lidhur me aspekte te ndryshme
sociale dhe politike.
(vijon nga numri i kaluar)
Ismail Kadare: Per inteligjencen, besoj se nuk ka, eshte nje gje
absolute qe inteligjenca shqiptare eshte per lirine dhe pavaresine e
vendit pa asnje diskutim dhe per kete shtet qe ekziston dhe eshte per
stabilitetin e tij qe te vazhdoje gjithmone. Megjithate, duhet pranuar se
ka njerez ne Shqiperi qe mendojne te kunderten e saj. Mendojne nga padija
disa, por gjithashtu kjo shtrese njerezish qe e mendojne kete nga padija,
ose nga dashakeqesia e lindur. Ka nje skenar te vjeter qe per
inteligjencen dyshohet shume lehte, goditet shume lehte inteligjenca.
Zakonisht ku ta gjejme, e gjejme tek inteligjenca. Eshte e vjeter kjo,
shekullore. Por, besoj se historia e vendit tone e ka treguar, te paret te
pakten dhe aq me teper keto 50 vjet sa e interesuar eshte inteligjenca
shqiptare, sa ajo e ka lidhur veten me kete strukture shoqerore dhe me
kete komb dhe nuk ka ku te mbeshtetet ne asnje baze tjeter. Dhe ne qofte
se ajo kerkon ndryshim gjerash, evoluim, zhvillim, i kerkon vetem ne emer
te saj dhe te asgjeje tjeter. Tani, tek ne ka disa here gjera corientuese
qe shkaktojne me duket mua dhe nje nga keto qe ndodhen kohet e fundit, nje
cilesim qe mund ti behet fjales se sa ketij corientimi. Corientim ne
shtresa te ndryshme te popullsise. Corientimi eshte qofte nga influencat,
nga degjimi i radiove te huaja, nga thashethemet, por qofte edhe nga
kuadrot tona nga brenda. Te folurit kontradiktor dhe pa pergjegjesi, me
duket mua ka, shkaktuar shpeshhere, i ka ushqyer keto luftera
thashethemesh qe kane qarkulluar ne te gjithe vendin. Te folurit pa
pergjegjesi behet per disa arsye, por nje pjese e kuadrove i bejne per
tu dukur ultrarevolucionar dhe kane shkaktuar mendoj deme te medha. Me
disa biseduam edhe ne pushim lidhur me Peres de Kuelarin, qe mendoj une
filloi nje proces mosbesimi, ose u ushqye procesi i mosbesimit te masat qe
po merrte, masat demokratike, pikerisht mbi te folurin pa pergjegjesi qe
ben shume kuadro kunder Peres de Kuelarit. Pa asnje testim nga Shqiperia.
Si te thuash, ishte hapi i pare, por qe ishte per mua fatal. Per te mbjell
kudo, domethene, per te shperndare ca e kane bere me qellim, ca pa qellim,
ca nga injoranca, ca nga per tu dalluar, nuk e di pse. Ama kjo
ndodhi.
Ramiz Alia: A eshte kaq e sakte kjo, qe per Peres de Kuelarin qenka
folur kudo kundra? E kane degjuar te gjithe njerezit?
Ismail Kadare: Te gjithe auditoret e kane degjuar.
Ramiz Alia: Eshte folur gjetiu?
Ismail Kadare: Eshte biseduar ne tere Shqiperine.
Ramiz Alia: Nuk e di, mbase.
Ismail Kadare: Tamam ne procesin e demokratizimit te ketij debati, te
pluralizmit, te mendimit, te kemi mendime te ndryshme ndaj te njejtit
qellim, per shembull, te thirret gazeta Drita dhe i thuhet kete
debat do ta mbyllesh, para tre apo kater ditesh. Me urdher. Debat per
mesjeten e letersise shqiptare.
Ramiz Alia: Une nuk jam per te mbyllur debatin. Por, domethene, ai lloj
debati nuk eshte debat.
Ismail Kadare: Tjeter pune.
Ramiz Alia: Tjeter problem.
Ismail Kadare: Duhet sqaruar.
Ramiz Alia: Se gazeta Drita bente thirrje qe te vazhdoje debati.
Madje, bente thirrje qe te degjojme dhe kosovaret cfare thone per kete
ceshtje. Se pse e kerkonte kete nga kosovaret, nuk e di. Po te kemi
parasysh se aty jane te tere. Eshte gabim, sepse nuk kemi ne pse te
pyesim. Jo, jo, nejse mos i hyjme atij muhabetit se eshte i larget.
(Ka nderhyrje nga salla mbi kete ceshtje)
Ismail Kadare: Mendoj se cdo popull, sidomos populli shqiptar, eshte
shume i ndjeshem ndaj ndjenjes se drejtesise, kur vendoset drejtesia ne
vend. Nje nga themelet e stabilitetit te vendeve ka qene gjithmone qe kush
force drejtuese ka marre namin me te drejte ose pa te drejte qe e ka
vendosur drejtesine. Kjo ka qene gjithmone e njohur ne histori, qe ky hyri
si respektues i ligjeve, ky qe nuk i respektoi ligjet, ky i mori neper
kembe, ky si mori. Domethene edhe populli jone e ka shume te theksuar
kete ndjenjen e drejtesise. Prandaj ajo qe kerkohet nuk eshte as per
hakmarrje, as per meskinitet, qe kerkohen disa pergjegjes per punen edhe
pse nuk jane perfshire direkt, por te marrin denim, sepse kjo krijon nje
kenaqesi te madhe ne popull, krijon nje siguri, krijon nje qetesim
shpirteror. Kurse e kunderta krijon nje acarim shume te madh. Prandaj,
hezitimi disa here i solidaritetit, disa jane ne rrethe ku kryhen keto
padrejtesi. Per shembull, une kalova nje dite, ju e permendet ate
drejtorin e policise qe ishte shkarkuar nga puna, e kishin hequr nga puna,
e pashe ne rruge prapa Dajti-t, e perqafonin njerez ne menyre
agresive, ne menyre te shemtuar dhe ai i veshur me rroba civile ngjante
ndryshe dhe ishte rrethuar nga ish-kolege a kolege te tij per ti
treguar nje lloj mbeshtetje. Kete une e quaj nje lloj mbeshtetje
kriminale, ne qofte se ai eshte hequr per nje gje te shemtuar, ka
kapercyer ato kompetencat e policise, ka qelluar me arme, ka plagosur apo
ka vrare. Keta njerez hiqen akoma se jane militante, me cte drejte? Se
kjo gje rrezaton kudo pastaj. Prandaj mendoj une, kjo nuk eshte aspak nje
ndjenje meskine, sepse populli nuk u genjekerka fare. Di vetem qe filani
ka shtene, filani ka dhene urdher te keq, filani eshte i dalluar per
egersi, ai kenaqet dhe di qe filani u shkarkua per kete gje. Dhe mendoj
une qe dicka ne shtyp nga kjo, nje pjese e ketyre rasteve, duhet te dale,
sepse ndihmon dhe nuk sjell asnje te keqe. Mendoj se ne vendin tone eshte
krijuar nje, nje ... domethene trajtimi me realizem i asaj qe permenda
vetem ndihmon ne stabilitetin e njerezve. Aq sa te gjykohet. Nuk jam per
lajme sensacionale, as per te shuar kuriozitetin e semure te njerezve, por
ama nje minimum realist dhe solid i informacionit patjeter qe duhet te
jete. Nuk mund televizioni te shtoje folklorin sa here qe ka ngjarje
delikate. Per mua, une e quaj kete gje nje zgjidhje qesharake. Shton
kenget popullore se kujton qe po rrit edukimin e njerezve. Mendoj qe ne
Shqiperi, duke marre shtypin dhe te gjithe ne, ka nje egersim te madh, te
dyanshem. Nga nje numer i pafund njerezish qe perplasen dhe rrezatojne
ndjenja jo njerezore me njeri-tjetrin dhe pastaj kalon te tjetra. Ky
rrezatim domethene, mijera njerez vertiten te ne me lutje, me gjera qe
absolutisht nuk duhet te harxhoje kaq shume kohe, ka nje mungese
moskuptimi nga nepunesit. Kjo mungese moskuptimi kalon disa here tek ata
njerez qe ankohen. Si te thuash, nje mungese ndjenje njerezore shume te
madhe, me te cilen shtypi jone, organizatat e partise, shoqeria jone nuk
merret me per te ecur perpara. Ne kemi bere vertet lufte kunder asaj qe
quhet meshire kristiane, por kemi harruar qe keto ndjenja jane ndjenja
njerezore, qe jane mbi fe. Ka nje meshire njerezore qe eshte gjithashtu
nje kategori humane njerezimi. Ka nje kerkim ndjese, nje pardon. Te gjitha
keto jane perjashtuar nga jeta jone. I kemi perjashtuar dhe nuk i
kultivojme. Nuk eshte vetem meshira, nuk eshte vetem kristiane, eshte nje
nga ndjenjat me te medha te njerezimit. Te te vije keq per tjetrin kur
vuan dhe tia zgjidhesh ate qe ka, sepse nuk ka vetem kategori objektive
ne jete, ka dhe kategori njerezore. Une kam njohur, me ka qelluar rasti,
zyrtare, qe nuk i vjen fare keq, madje kane kenaqesi qe e shohin te vuaje
tjetri, qeshin kur i thua: He mo ai sakat, pune e madhe, 8 muaj ka qe
rri ne rruge. U ankuam nje here ne bashke me Leta Shkurtin, per nje
familje qe vazhdon akoma te ... ka qe nga vjeshta e vitit te kaluar
vazhdon edhe tani, ka kaluar gjithe dimrin ne rruge, me plasmas: Po i
dhame nje here, e beri naze per shtepi. Si mund te lesh pa shtepi nje
familje, me grua, me femije. Te rrije ne rruge dhe as nuk ndiejne
keqardhje fare, por reagojne duke qeshur: Ka te drejte ka, por do tia
zgjidhim. Ky ishte nje nga shembujt e panumert qe jane ne jeten e
perditshme njerezore dhe keta njerez vertiten zyre me zyre, qytet me
qytet, une i shoh qe flene neper lulishte, asnjerit nuk i vjen keq. Te
shtrire atje barkas me dhjetera, naten, se nuk kane ku vene, aty para
shtepise sime, nuk i pranojne hotelet, me femije, flene burri, gruaja dhe
3 femije. Une nuk e di Komiteti Ekzekutiv i ka pare, por duhet ti kete
pare. Policia i ka pare. Nuk mendojne ndonjehere se ku do te vene keta
njerez, jane shqiptare, jane qytetare te ketij vendi. I shikojne me mijera
qe kalojne aty edhe thone: Mor po ceshte kjo?! Por asnje nuk i ndihmon,
nuk hyn ndonje ligj apo ndonje komitet, apo ndonje shkrese, nuk hyjne keta
njerez. A mund te jete marxhinuar kaq shume shoqeria tone?! Prandaj them
une qe shtypi jone do te trajtoje probleme sociale, kupton ti. Mund te
gjeje, ka me mijera te papune, jo me sensacione, por ti trajtoje, por
ka menyra per ti trajtuar. Mendoj se nje perspektive e pret populli
jone. Une kam gjithmone besim se populli jone, pavaresisht nga ajo natyre
dinamike qe quhet dhe nervoze disa here, ne thelbin e tij eshte i duruar.
Nuk ka populli shqiptar padurim te semure, nuk besoj se ka. Une mendoj se
vetem duhet gjendur gjuha, marreveshja, dialogu i mire me te. Eshte
populli, duhet te kete mirekuptim te madh me shtetin. Une kam kete besim
te patundur, e kam pasur dhe do ta kem ne gjenetike te gjere. Prandaj nese
krijohen te tilla eksese dhe padurime, krijohen nga nje mosfunksionim i
mire, nga rrethana te tjera qe u analizuan dhe u fol ketu, por edhe nga
nje mosfunksionim i mire i administrates me te. Por, une mendoj se jane
shume probleme qe duken shume gogol, qe jane teper te kapercyeshme. Une
mendoj qe ne propaganden tone duhet ti japim perspektive ekonomise. Te
themi gjera roze kot, te japim genjeshtra kot, por ama ajo qe do te behet,
nuk ka pse keshtu... Ta themi qe perpara, edhe nese do te behet pas pese
vjetesh, ta dije ai qe edhe kjo nafte do te dale pas pese vjetesh, kjo
rruge do te ndertohet pas pese vjetesh. Sepse ne fillim sapo ai te shikoje
buldozeret e pare, ajo do te krijoje ndjenje gezimi te njerezit dhe ai e
ndjen mireqenien qe atje, kur e shikon qe kalon makina, po e rinderton
nderkaq, qe filloi. Po keshtu pa thene asgje, duke i mbajtur gjysma neper
zyra, nuk dihet se cfare do te ndodhi, se cfare ashtu... Me realizem,
shtepite do rriten kaq, mireqenia do te rritet kaq, per dy vjet nuk do te
rritet asgje se nuk ka mundesi, por ama mund te kete. Pasi perspektiva
eshte nje fuqi reale, materiale. Perspektiva, shpresa jane gjera reale,
nuk jane enderrime si te thuash. Qe nga momenti qe vepron me afat, ajo
fillon te veproje ne ndergjegjen e njeriut. Ajo thote qe e dua pasneser
kur e ka te turbullt se cfare do te ndodhi. E shikojme dhe degjojme se
cfare po behen, mundesia, kontrata, ato qe mbyllen te reklamohen se jane
gezim i madh, nese do te behen, hotel, rruge, plazh. Te gjitha keto duhet
te dihen, nuk ka asgje te keqe. Me te vertete njera e ka afatin tre vjet,
por njera e ka afatin 3 muaj, njera e ka kater muaj dhe ai e di qe kjo
vjen perpara dhe kjo vjen me pas, krijohet nje vizion i qarte i jetes.
Gjithashtu mendoj qe konkretisht meqe eshte perpara ligji i zgjedhjeve,
mendoj qe eshte nje nga ligjet e rendesishme qe do te luaje rol. Une nuk
jam specialist dhe nuk jam marre ndonjehere me kete gje, por e them si
parim, si te thuash. Suksesi i ketij ligji, konceptimi i tij sa me i mire,
sa me i thelle, sa me i drejte, do te lozi nje rol shume te madh bashke me
kete te perspektives ekonomike.
Sali Berisha: Me lere te them nja 2, 3 gjera shkurt, shoku Ramiz. Do te
doja qe shokeve te organeve te Puneve te Brendshme tu dergoja vetem nje
mesazh, se cdo rrahje e paligjshme, dhe qe te themi te drejten kane qene
te shumta.... Une cdo dite shihja njerez te spitali te stacioni i trenit
kur merrja autobusin, cdo dite policia do te mbante njerez. I kapte, i
keqtrajtonte, ndonje burre edhe me te pashem e me te veshur se une. Po une
dua te them se cdo rrahje e paligjshme eshte rrahje per te gjithe ne. Ata
jane pjese e njeriut, cdo shqiptar, cdo pjese territoriale, eshte pjese e
ndergjegjes shoqerore kombetare e secilit prej nesh. Ne qofte se ata i
rrahin ne kete menyre njerezit, eshte njelloj sikur na kane rrah ne, ne
kete menyre e perjetojme, ne kete menyre e suportojme.
Dhe une ju them qe ndihemi edhe te fyer e te ofenduar qe ne menyre kaq te
pashpirt kane thyer urdhrat dhe ligjin. Per mendimin tim, per te cuar se,
... se ju e keni hap shume drejte qe problemi eshte poshte kesaj, eshte e
vertete, eshte ne baze. Por, ama, ti prijme mekanizmit, une nuk di cka
thone zbulimet, por veprimi kryesor i mekanizmit eshte ngjallja e
mosbesimit per kete cka ben partia. Partia ka bere shume edhe po te
marresh masat te cilat jane marre nga janari e deri tashti, une kam pasur
bindjen time personale qe jane shume pas psikologjise se pergjithshme
shoqerore te Shqiperise. Ama i rrahu ai ata djemte qe u futen per te marre
pasaporten? I rrafi.
Per mendimin tim, ata duhet te denoheshin, se ne qofte se dy punetore
rrihnin dy oficere Sigurimi qe shkojne per detyre ne nje ndermarrje, ata
dy punetoret humbasin vendin e punes dhe futeshin brenda per rrahje. Pra,
une them qe nje komision hetimor, publikisht ... se ky problem ka
shqetesuar shume, per tu dhene nje pergjigje te merituar atyre qe e
kane tejkaluar kompetencat dhe qe kane thyer urdhrat. Ma thote mendja qe
eshte ne dinjitetin e shoqerise sone dhe te forces se saj, nuk eshte asnje
gje.
E dyta, kisha nje problem lidhur, shoket folen edhe per problemin e
informacionet, e mira eshte qe ne te informojme dhe detyrimisht qe eshte
kerkese shume e drejte qe ne te informohemi nga partia, nga asnje format
tjeter. Ne duhet te informohemi nga partia per ate cfare ka ndodhur dhe te
japim mendimet tona, te mira si ti kemi, por edhe te themi fjalen tone.
Se fundi, kam nje problem per vete partine. Tani partia ka bere gjithe
keto ndryshime gjate ketyre muajve, mendoj eshte marksiste, duke ndryshuar
realiteti ndryshon veten e tij njeriu, edhe partia duhet te ndryshoje
veten e vet ne disa aspekte, ne disa gjera. Po marr per shembull mendimin,
une e konsideroj te domosdoshme pluralizmin e mendimit....
Ramiz Alia: Pluralizmin e mendimit apo pluralizmit partiak?
Sali Berisha: Jo, pluralizmin partiak nuk mund te them se eshte.
Ramiz Alia: Do ta thosha nje cike keshtu, thashe sikur te hapim dhe
disa probleme te tilla.
Sali Berisha: Une po jap disa mendime sic e mendoj une. Qe ne kete
periudhe ku nuk ka ekzistuar mungesa e pluralizmit, me te thene te
verteten, nuk e di si mund te jete. Une po konsideroj ne kete stad
pluralizmin e mendimit dhe nuk humbet shoqeria jone nga pluralizmi i
mendimit, perkundrazi, ato dege dhe ato shkenca qe kane privuar veten nga
pluralizmi i mendimit, ato jane perthare dhe nuk jane zhvilluar si duhet.
Ato dege dhe ato shkenca qe kane pasur, kane ecur me mire edhe po te
shohim kontributin tyre qe kane dhene ne zhvillimin e vendit. Une jam
fillimisht per pluralizmin e mendimit, jam per shoqata te pavarura,
shoqata mjekesore. Po marr shoqata mjekesore. Ne sapo dalim dhe u themi
kolegeve tane neper bote qe varemi nga Ministria e Shendetesise, ore
thote, qenka shteterore. Cili shtet nga shoqatat profesionale ka pesuar ne
historine e njerezimit?! Asnje. Lidhja e Shkrimtareve eshte pothuajse e
tille te ne.
Ramiz Alia: Une nuk besoj qe ajo te jete efekt i frikes se mos peson
gje nga shoqata e mjekeve. Ajo eshte efekt i mentalitetit tone burokratik,
qe cdo gje duam ta lidhim me nje teme. Ne edhe kur mendojme te krijojme,
ku di une cfare, do te themi ku do ta lidhim, se medoemos duhet lidhur
dikur. Por, nuk besoj se eshte motiv politik.
Sali Berisha: Une po them qe shoqatat e pavarura, edhe ato mund te
kontribuojne shume ne zhvillimin e sektoreve. Keshtu qe, nuk besoj se te
varura nga dikasteret mund te lulezojne ose mund te japin ndihmesen e tyre
dhe te realizojne statutin per qellimet te cilat jane krijuar. Po te
pluralizmi i mendimit po rri. Une shtroj nje problem qe, pluralizmi i
mendimit, natyrisht, nuk duhet te ekzistoje vetem ne mbledhje. Per mua,
duhet te ekzistoje ne shtyp, te ekzistoje edhe ne mjetet e informacionit
te partise. Po shoh per shembull, shtypin e partise, nje koncept. Zeri
i Popullit eshte organ i Komitetit Qendror te Partise, shume e drejte.
Por, Zeri i Popullit mund te jete edhe organ i Partise Punes se
Shqiperise. Madje, po te pyetem tani si anetar partie jam me te dyten dhe
pse jam. Jam me te dyten, sepse kur Zeri i Popullit eshte shpallur
organ i Komitetit Qendror te Partise, partia ka pasur njemije anetare dhe
ka pasur mundesi te zgjedhe njerezit me koeficent mendor me te mire. Ne
120 mije anetare, kjo eshte praktikisht e pamundur, por vete stadi i
zhvillimit te sotem eshte i tille. Sa qe, per te mbuluar, ashtu ne ate
forme te centralizuar aq shume, duhet te behet 1 mije e 300 vete, Komiteti
Qendror, cka nuk shkon kurrkund kjo pune. Cka eshte mali i diskutimit,
mali i diskutimit eshte qe edhe vete Komiteti Qendror nepermjet shtypit do
te mesoje per probleme te ndryshme cka thone specialistet e vet, per kete
fushe, per kete ceshtje e ate ceshtje.
Ramiz Alia: Problemi me duket me i thelle nga kaq sa e thua ti, se e
thjeshtezon problemin. Me fal, duke thene Komiteti Qendror dhe duke i
thene i partise, per mendimin tim, nuk i ben ndonje ndryshim te madh ose
ti nuk po e sqaron mire idene tende. Pasi Komiteti Qendror apo i partise,
nuk jane dy vija. Prandaj ke ndonje mendim tjeter ti.
Sali Berisha: Po, do te dal. Po marr fare mire nje grup njerezish...
Dakord, ja ta zeme disa njerez qe merren me kete gazete ne linjen e punes
se tij, mund te kete mendime, ky shoku ketu apo tjetri, mendime me te
dobishme, te cilat edhe frenohen. Prandaj dhe cila del si ashtu, thuhet
eshte organ i Komitetit Qendror te Partise. Nje verejtje tjeter shoqerore
ketu, gjate ketyre rremujave qe ka qene muaji me probleme, me gjithe ato,
po nga ky parim, po te numerohen artikujt qe jane shkruar nga anetaret e
Plenumit as nga gishtat e njeres dore nuk dalin. Keshtu qe, edhe kjo eshte
nje tregues i asaj qe them une. Pra, organ i Komitetit Qendror te Partise
shprehet ndaj partise, vija e partise nuk eshte vetem, ka nje
shpirtgjeresi.
Ramiz Alia: Me fal, o Sali. Te behemi te qarte une edhe ti nje here. Qe
ta kem edhe une te qarte idene. Ti e nise mire, por nuk e bitise mire
fjalen. Ti thua nje here i Komitetit Qendror jo, i partise po. Une shtroj
ceshtjen ketu, organ, nje organ gazetaresk, qofte ky i Komitetit Qendror
apo i partise, domethene ai do te udhehiqet nga nje vije e caktuar
politike. Prandaj kjo vije e caktuar politike, prandaj te thashe, si e
Komitetit Qendror, si e partise, eshte po e njejta vije partie politike. E
kupton?! Mua me duket se ti nuk ma ke hallin pse shkruaji anetari i
Komitetit Qendror apo pse shkroi nje anetar ... Ti e ke hallin ketu qe ne
kete gazete a mundet te shkruhen mendime qe sperputhen me vijen e
partise.
Sali Berisha: Tregonte spektrin, me fal shoku Ramiz, tregonte
spektrin.
Ramiz Alia: Spektrin jo, se spektri eshte qe... vete fakti eshte qe
kater faqet e gazetes e shkruajne per te tera problemet.
Sali Berisha: Ate po them dhe une. Kur doli ky problem? Ky problem doli
pasi gazeta botoi disa artikuj. U tha fjala. Por une ne ato artikuj nuk
kam pare qe jane kundra vijes se partise ama!
Ramiz Alia: Ne qofte se ka dale fjala... une pikerisht ketu doja te
dilja. Ne qofte se ka dale fjale qe keto artikuj jane kunder vijes se
partise per mua nuk ka rendesi se cthote organi i Komitetit Qendror apo
organi i partise, ne qofte se ka dale keshtu fjala. Ne qofte se ka dale
fjala eshte kunder Komitetit Qendror te partise, atehere ke te drejte ti.
Po une nuk besoj te kete dale fjala keshtu. Po pse flasim me doreza ne.
Fjala eshte per artikullin e Ylli Popes, besoj, se ky botoi ne Zeri i
Popullit. Fjala eshte se kane thene qe artikulli i Ylli Popes eshte
kunder partise. Mirepo prit, ai nuk ka thene kunder Komitetit Qendror, por
kunder partise! Dua te them qe tema, domethene, ajo titulli i Zeri i
Popullit eshte organ i partise apo organ i Komitetit Qendror, nuk
ndryshon gje ketu. Pra, ai del qe artikulli eshte kundra vijes se partise.
Keshtu paska menduar dikush. Une nuk e mendoj keshtu sa per dijeni. Te
jete i qete edhe shoku Ylli ketu. Seshte keshtu. Prandaj nuk e di,
spo sqarohemi bashke ne.
Sali Berisha: Mua me duket qe ky emertim do te ishte me afer, me
demokratik.
Ramiz Alia: Mire, dakord, mundet.
(Reagime ne salle, shume mendime njeheresh)
Ramiz Alia: Ti ke te drejte ne faktin qe gazetat shpesh nuk bejne
autokritike, por une do te lutesha shume tek dikush qe ben autokritike.
Nuk eshte aq kollaj te bej nje person autokritike kollaj. Tani me falni,
nje ceshtje kisha une sa per ta sqaruar nje cike. Perdori Ismaili termin
dhe jo vetem Ismaili, edhe te muhabeti jone doli. Ceshtja qe ka nje
corientim me njerezit, krijohet ky corientim. Tani mua, ndoshta jam pak ne
nje pozite tjeter, te kerkuesit. A nuk eshte faji jone qe ka corientim?! A
duhet te shohim keshtu, si nje faj tonin? Jo kete doja qe ne te binim
dakord.
Luan Omari: Po ne jemi partia udheheqese e vendit....
(vijon ne numrin e neserm)
TAKIMI ME INTELEKTUALET (7)
Botohet sot, ne Koha Jone, pjesa e shtate dhe e fundit e bisedes se
Ramiz Alise me nje grup intelektualesh, mbajtur me 12 gusht 1990. Ne kete
pjese, Alia diskuton me Ismail Kadarene, Luan Omarin dhe Sali Berishen per
pluralizmin partiak dhe te mendimit, lejimin e fese dhe figuren e
Stalinit. Ne fund te bisedes, Ramia Alia, President i vendit dhe drejtues
i Partise se Punes se Shqiperise, jep edhe vleresimet e tij per Kosoven.
(vijon nga numri i kaluar)
Ramiz Alia: Flas edhe si qytetar, si intelektual. Besoj se duhet ta
kete secili prej nesh parasysh. Qe ka paqartesi, ka! Qe ka dezinformime,
ka! Qe ka gabime, qe thote Saliu, te renda, te forta etj., etj.,
kriminale, te gjitha jane, te cilat duhet ti luftojme. Po a nuk eshte
detyra e gjithe neve? Se mua ajo qe me shqeteson eshte pasiviteti. Perse?
Se keto gjera, qofte edhe ky corientimi politik, ky nuk ndodh ne Hene, ky
nuk ndodh ne bulevard, ky ndodh ne qendrat e punes, ne ambientet ku
jetojme ne. Po jetojme ne! Pse ne i shkojme anes ketyre fenomeneve? Nuk e
di, a biem dakord ketu? Ta shikojme edhe ne, kemi nje cike fajin vete apo
jo? A duhet te luftojme nje cike per te, pa hequr asnje presje te tera
atyre? Epo edhe ne jemi dhjetera mije. Jo, degjo Ismail, une e kuptoj, por
ketu e kam hallin, qe ndoshta duhet te nxjerrim nje konkluzion edhe neve.
Qe te tere duhet te jemi me aktiv, mendoj une. Te tere duhet te reagojme,
sepse te terhiqemi prej hunde nga disa llafe te hedhura ne ere, nga
ndonjehere. Por, do te thosha nga nje ane tjeter, edhe te kaloja ne nje
ekstrem, qe tere ndergjegjja kombetare eshte tek ai polici qe rrahu dy
veta, edhe shqetesimi behet shqetesim kombetar tek ai. Mua me duket e
ekzagjeruar. Jo e ekzagjeruar ne kete kuptim, nuk e marr ne mbrojtje dhe e
denoj qe cke me te ato veprime, duhen denuar. Por, une jam me shume i
shqetesuar me ato qe tha Luani. Pse organet tona te Sigurimit te Shtetit
jane kaq qyla? Pse jane kaq te paafte? Pse u treguan kaq syleshe? Pse u
treguan kaq injorante? Pse u treguan kaq te pazote qe te kuptojne burimet
e kesaj qe po na ndodh, kur tani... Prit, prit. Nuk dua shkakun, ju lutem,
mua me duket se ky duhet te jete shqetesimi yne i pare dhe tani nga te
arratisurit qe jane tani ne Gjermani, edhe ne France, Itali e te tjere, po
e marrim vesh se si ka ndodh ky skenar. Si ka vepruar i ngarkuari gjerman?
Si ka vepruar i ngarkuari cek? Si ka vepruar i ngarkuari francez? Si ka
vepruar i ngarkuari jugosllav? E marrim vesh nga andej, se ata kane
filluar andej te tregojne, si e kapen, si i tha, kush i tha. Kurse kjo
duhej bere ketu, duhet te gjehesh ketu. Kjo eshte paaftesi e njerezve
tane. Kjo a nuk duhet te na shqetesoje? Po une nuk besoj qe te themi qe
ishim te implikuar. Une nuk them qe... Fundi ja ta pranoj edhe ashtu, si
ndodh qe organet tona te Sigurimit paskan qene bashkepunetore ne kete
veper?
Per shembull, une po shkoj ne ekstrem. Me falni, qe te mos e devijojme
muhabetin, a duhet te na shqetesoje edhe ky aspekt i problemit? Si
patriote, si qytetare? Une mendoj qe duhet te na preokupoje kjo, prandaj
eshte e drejte dhe verejtja qe u be ketu, qe ka nevoje per kulture, mungon
kultura, ka nevoje per nje shkundje komplet te organeve te Sigurimit te
Shtetit, ka nevoje per ligje. Ne tere veprimtarine e tyre, duhet cdo gje
te vihet nen kontrollin e ligjit, sepse nuk jane ne kontrollin e ligjit
dhe duhen vene ne kontrollin e ligjit. Ne jemi edhe njerez qe e kemi
jetuar kete histori dhe po te shikosh qe nga fillimet e tij, ka dominuar
me teper paaftesia dhe padija, qe te mos them injoranca. Apo jane baras?
Domethene ka dominuar edhe kjo dhe padyshim qe eshte shprehur edhe kjo. Se
ai qe nuk di, kupton, kur nuk ka argumentin dhe aftesine qe te binde te
tjeter me argument, perdor forcen. Eshte qendrimi klasik i te madhit ndaj
te voglit, i te rriturit ndaj femijes. Femija ka fjalet qe te shan me nene
e me baba, i madhi te rreh ne shpulla. E kisha ketu hallin, qe te kjo
ceshtja qe duhet edhe ne te nxjerrim konkluzionin qe ka nevoje per nje
organizim me te mire te vetes sone, te forcave tona. E drejte eshte ajo
Ismail, qe jane dhjetera mijera keto qe hapin thashethemet. Por, edhe ne
jemi dhjetera mijera. Ketu e kam une, ketu. Per shembull, nje fjale e
njerit, nje fjale e tjetrit, ne ambientet ku jemi, mendoj qe ben, me kete
absolutisht nuk ju ftoj te mbuloni dobesite, te mbuloni te metat. Jo!
Ti kritikoni dobesite, ti kritikoni te metat, ti zbuloni
dobesite, ti zbulojme te metat, por ti zbulojme ti kritikojme te
metat, duke pasur parasysh edhe ndreqjen e tyre, por te mos lejojme qe mbi
keto te meta, mbi keto mundesi, te ndertohen teori te tera, goditje te
tera, qe demtojne tere punen e partise, tere punen e shtetit tone. Ketu e
kam hallin. Te tere me duket qe duhet ne nje fare menyre te biem dakord te
tere, perndryshe do te rrime duke qare te tere dhe kjo nuk eshte e nuk
duhet te jete ne natyren tone. Por, duhet te hidhemi ne sulm edhe per te
korrigjuar shume gjera, qe kane nevoje te korrigjohen. Po mire nuk me
thate gje per ate pluralizmin politik... Cfare thuhet? Si mendohet? Mua
kjo me shqeteson, pse duhet te jene pasiv? Pse duhet te jene pasiv? Apo
ndodhin, ndodhin por...
Bashkebisedues: Eshte biseduar edhe ne mjediset tona universitare me
pyetje duke marre shkas nga shqetesime te ndryshme qe verehen ne kete
rruge 45-vjecare. Per shembull, pranojme qe jemi te nxituar ne problemin e
tufezimit. Atehere nese ne do te kishim nje oponence ndaj ketij gjykimi te
partise, nuk do te mund ti jepnim nje zgjidhje me te mire problemit? Me
thjeshte? Mund ta kishim kapercyer nxitimin? Nje mendim qe eshte dhene me
duket ne ambiente te ndryshme intelektuale. Vetvetiu ky lloj arsyetimi
mund te na coje deri aty, do te pranojme pluralizmin politik? Te jemi te
ndergjegjshem qe ne e ndajme pluralizmin e mendimeve nga pluralizmi
politik. Pluralizmi i mendimeve, i asaj forme te debatit, brenda kesaj
hije, per ti gjetur zgjidhje me te mire ketij problemi, partia
asnjehere nuk na e ka mohuar, perkundrazi na e ka kerkuar dhe na e kerkon
vazhdimisht. Vecse, te kjo ceshtja e dyte, e kapercejme nga ky pluralizem
mendimesh, ne pluralizem ideologjish dhe aq me teper pluralizem partiak,
behet nje kapercim i madh cilesor, i cili do te vinte ne dyshim kete forme
te rendit tone shteteror. Ne kete terren eshte bere debat dhe vazhdon te
kete debat. Dua tju them pikepamjen e opinionit te pergjithshem dhe qe
eshte opinioni, me duket, me i argumentuar, mendimi im personal, qe ne me
kete pluralizmin e debateve, me pluralizmin e mendimeve, kemi nevoje te
kulturohemi akoma me teper, te demokratizohemi akoma me shume. Dhe se
rruga e demokratizimit nuk eshte kalimi te pluralizmi politik, ne kemi
mundesi brenda per brenda nesh, te gjejme format, menyrat, qe brenda ketij
pluralizmi mendimesh qe persosin rrugezgjidhje problemesh. Per shembull,
nje nga keto ceshtje ju na e trajtuat vete, lidhur me raportin e partise
lidhur me Frontin Demokratik. Ne ate koncept tradicional....
Ramiz Alia: A ishit dakord ju teoricienet me antitezen qe rrip
transmisioni nuk mund te quhen keto organizatat?
Bashkebisedues: Ne ishim dakord shoku Ramiz qe pozicioni i statusit te
tyre duhet te jete marre....
Ramiz Alia: Jo, jo. Une thashe me tezen se e ka thene Lenini, e ka
thene edhe Stalini, shoku Enver. Une vete e kam thene disa here.
Bashkebisedues: Per mendimin tone shoku Ramiz, ajo teze eshte perpunuar
ne kushte te caktuara dhe nuk mund te themi qe ajo nuk ishte e drejte ne
ato kushte ne te cilat ndodhej. Ne keto kushte, te kalimit te dijetareve
te demokratizimit te metejshem, raporti i partise sic e kemi diskutuar
ne....
Ramiz Alia: ... jo vetem, por une arrita ne ate qe e thashe, duke pasur
parasysh edhe nje teze tjeter. Shoku Enver disa here ka folur kunder
tuteles mbi organizatat, vecanerisht te organizates se rinise. Atehere,
kur jemi kunder tuteles, pse duhet te jemi me rripa transmisioni? Nese
jemi kunder tuteles, domethene, ti leme, kupton, qe te veprojne, te
jene te pavarur ne veprimtarine e tyre.
Bashkebisedues: Kjo teze, ne realizimin konkret te funksionimit te
ketyre organizatave, do ta liroje perfundimisht mendimin e tyre dhe ne
kete plan do te realizoje me mire pluralizmin e mendimeve, por jo
pluralizmin ideologjik dhe pluralizmin partiak.
Ramiz Alia: Po, qarte.
Bashkebisedues: Shoku Enver me ka thene edhe nje here ne 1972 shoku
Ramiz, qe partia nuk ka te drejta te kufizuara. Ne paranteze nuk eshte
shtjelluar asnjehere te ne....
Ramiz Alia: Kjo ceshtje qe thua ti tani eshte e lidhur nje cike me
rolin e partise, vecanerisht me pushtetin. Domethene, ceshtja e
marredhenieve te partise-shtet dhe partive te organizatave te masave,
eshte nje problem qe do thelluar dhe do shikuar medoemos. Nuk ka dyshim qe
kerkon perpunim, sot nuk jam ne gjendje tju them... Ndonjehere tjeter
bejme nje diskutim mbi kete ceshtje.
Sali Berisha: Ndoshta edhe ligji qe e sanksionon.
Ramiz Alia: Cilin?
Sali Berisha: Ligji qe sanksionon rolin e vet, ligji qe e shpall force
udheheqese, te Kushtetuta e kam fjalen.
Ramiz Alia: Po mire, po the ligji, pavaresisht, aty vijme....
Sali Berisha: Te Kushtetuta e kam fjalen.
Ramiz Alia: E mora vesh une ku e ke fjalen ti. Por, po the qe mohohet
roli i udheheqjes, te kuptohemi, asgje nuk vendosim ne ketu, por ajo
presupozon te kesh parti te tjera. Domethene, ti je me kete?
Sali Berisha: Me fal, por une nuk e kuptoj keshtu.
Ramiz Alia: (Qesh) Ore po ti je edhe malesor or derezi, bjeri mer cope
edhe ti tani.
Sali Berisha: Une, ne radhe te pare, i permbahem nje shprehjeje: Never
say never! Kurre me thene kurre, dhe kurre eshte tjeterkund. Une jam i
bindur se ne stadin aktual ky popull nuk eshte i pergatitur edhe po tia
japesh, ta zeme.
Ramiz Alia: Jo, por shikoje edhe ti kete ceshtjen e pergatitjes... Ore
ti, ti je nje mjek kirurg, kur fut thiken e din se cdo te gjesh!
Sidoqofte, nese do te pranosh nje teze, duhet te shikosh fundin.
Sali Berisha: Qe te mos jete e sanksionuar me Kushtetute. Une jam i
prere, qe te mos jete e sanksionuar me Kushtetute. Partia duhet te tregoje
veten e vet me gjithe veprimtarine e saj e te zeje vendin qe meriton dhe
jo ate qe i jep ligji.
Ramiz Alia: Po, mire. He me Luan....
Luan Omari: Lidhur me kete ceshtje shoku Ramiz, une do te bashkoja
ceshtjen e fese. Te dy probleme te medha qe shtrohen perpara shoqerise
sone. Stalini eshte nje problem i dores se dyte apo i dores se trete, nuk
eshte i kesaj rendesie.
Ramiz Alia: 2 pa 10, ora. Eshte kjo ore edhe ju me thoni keto probleme
qe duan dy ore per tu shpjeguar.
Luan Omari: Shkurt, nuk do te zgjatem.
Ramiz Alia: Mendova se the qe te bejme nje seance te dyte, sot?!
Bashkebisedues: Jo, jo.
Luan Omari: Keto jane dy ceshtje kardinale qe shtrohen per diskutim,
sepse i shtron vete opinioni publik etj., etj. Une do te bashkoja ceshtjen
e fese me pluralizmin. Stalini eshte nje ceshtje tjeter, nuk eshte e kesaj
rendesie, per mendimin tim. Une do te ndaja dy probleme, per anen e
brendshme dhe te jashtme. Per anen e brendshme, nuk besoj se ka arsye te
thella per te ndryshuar te ne gjerat qe jane sot, per te kaluar ne
pluralizem partiak ose ne lejimin e kulteve fetare. Sepse pavaresisht se
mund te diskutohet ketu sa ka qene apo jo e pershpejtuar masa kunder fese,
ajo mase kaloi per mua pa trauma, nuk pati te ne, ne shoqerine tone.
Ndofta neser mund te thone se ndalimi i fese ka shkaktuar ndonje gjallerim
ne jeten fetare, edhe mund te jete. Pasi cdo gje e ndaluar shkakton
falenderimin. Por, prape kjo nuk eshte nje problem brenda vendit. Edhe per
pluralizmin politik, une mendoj se nuk nisem nga parimi qe ka thene
Stalini, se partia dhe strukturat e pushtetit nuk e ndan me asnje parti
tjeter. Kjo eshte nje ceshtje e hedhur nga Stalini, mendoj, ne menyre
shume pergjithesuese dhe besoj se nuk mund te behet norme per cdo popull
qe nuk eshte i socializmit. Marksiste-Leninistet thone se Partia Komuniste
eshte nje nga partite e klases punetore, por ndryshe jane keto ne kushtet
e Shqiperise. Une mendoj qe sistemi i nje partie i pergjigjet me mire
kushteve te vendit tone edhe per arsye se te ne partia ka nje prestigj
shume te madh, eshte e lidhur me popullin ne menyre shume me te madhe dhe
per shkakun tjeter qe tek ne nuk ka nje tradite politike, shumepartish,
nuk ka nje pozite qofte edhe te shtypur nga ne, sikurse ka qene ne
Bullgari, Rumani etj., etj.
Ramiz Alia: Po, po.
Luan Omari: Pra, per keto arsye, une them qe, duke marre si baze
kushtet e sotme, pluralizmi i mendimit eshte i nevojshem, duhet
thelluar....
Ramiz Alia: Doemos.
Luan Omari: Kurse per kete praktike eshte nje gje qe nuk shtohet.
Ramiz Alia: Pike. He Ismail? Ke prape?
Luan Omari: Nje sekonde. Kam anen e jashtme, anen e jashtme. Ne e dime
qe sot, e thate ju qarte, qe bota nga ne kerkon jo gjera kozmetike,
permbysjen e pushtetit popullor, eshte e qarte. Supozojme qe do te vene si
kusht keto reforma, qofte edhe formale, per lejimin e fese dhe
pluralizmin. Ketu eshte problemi me te cilin ne duhet te ballafaqohemi.
Ramiz Alia: Ketu eshte edhe aftesia jone. Duhet lufta jone.
Luan Omari: Ketu eshte.
Bashkebisedues: Me ligj nuk eshte e ndaluar partia, as sot nuk eshte
ndaluar.
Ramiz Alia: Napolon, ta degjojme pak se cfare do te thote Ismaili. Do
te thuash gje ti?
Ismail Kadare: Lidhur me fene, mua me duket nje problem jo serioz fare.
Ka nje problem, jo serioz ne kuptimin qe ne e kemi lejuar zyrtarisht.
Ramiz Alia: Une besoj qe Luani nuk shtroi ceshtjen e fese, shtroi
ceshtjen e institucioneve fetare.
Ismail Kadare: Une kete mendim kam, e kam edhe si shkrimtar mbase, qe
nese fshati i Dropullit do te beje nje kishe, ne nuk ia ndalojme dot. Ne e
kemi thene qe nuk do tia ndalojme dot. Do ia ndalojme apo nuk do ia
ndalojme tani, kete nuk e di une.
Ramiz Alia: (Qesh) Po mire, qarte, vazhdo me tej.
Ismail Kadare: Lidhur me faktin, para se te vije kjo, qe ka ne
propaganden tone dhe ne te gjithe ceshtjen e trajtimit te partise te ne,
ka nje, ka disa here nje gje absurde. Ne kuptimin qe partia te trajtohet
si nocion metafizik....
Ramiz Alia: Eshte e gabuar. Nuk eshte e drejte.
Ismail Kadare: Ketu kemi nje popull edhe nje parti dhe jane vec e vec.
Partia i jep popullit dhe populli pret nga partia. Ketu eshte nje gje qe
duhet ti jepet fund nje here e pergjithmone, si faze e pare dhe qe ketu
me duket mua nga kemi kaluar. Ne kujtojme se do te luftojme idene e
pluripartizmit me intensifikimin e nje propagande banale per partine, qe
nuk ka asnje kuptim.
Ramiz Alia: Nuk besoj qe te jete intensifikuar propaganda per partine
tani.
Ismail Kadare: Qelloi para nje muaji.
Ramiz Alia: Jo.
Ismail Kadare: Filluan lajmet. Zemrat tona rrahin....
Ramiz Alia: Lere tani, cfare zemrash. Nuk e besoj, nuk e di. Ndonje
direktive e paster, e posacme per kete, nuk eshte dhene. Per shembull,
njoftimet nga Tropoja, ashtu vijne, ne malet e thepura te Shkelzenit nga
bie... etj., etj. Se keshtu jane keto tropojanet nje cike. Saliu nuk
degjoi shyqyr. (Qesh)
Ismail Kadare: Lidhur me kete pluralizmin qe shtruat ketu, une nuk e
kam te qarte nga ana juridike statusin e pluralizmit.
Ramiz Alia: Shiko, pluralizem, status, e di qe cke me te ti, cdo
me thene, se dike ti. Te ma thote ndonje njeri tjeter qe se di mire,
po te ma thuash ti.
Ismail Kadare: Ose me mire. Ckuptohet me kete fjale te ne?
Ramiz Alia: Kuptohet qe, pervecse Partise Punes se Shqiperise te kete
nje parti tjeter, Socialdemokrate, nje parti Liberale, nje parti te
Gjelber. Keto jane, kjo eshte nje parti tjeter. Problemi eshte ketu,
ngarkese politike ka edhe ky eshte i teri politik. Ja ta permbledh une te
tere. Une mendoj qe ky problem eshte teper delikat dhe ne nuk duhet te
pranojme pluripartizmin. Si ti besh e qysh ti besh dredha
propagandes jashte duhet menduar, duhet reflektuar. Per carsye? Ceshtja
nuk eshte, te kuptohemi se ka disa njerez qe thone seshte ndonje gje,
kupton, ku ka parti qe mund ti bej balle partise sone, kupton. Keshtu
eshte, ska parti qe mund ti bej balle partise sone. Por, ajo qe po
ngul kembe reaksioni ne kete ceshtje, ngul kembe pikerisht, sepse e di qe
kjo eshte e cara e pare e madhe ne unitetin kombetar. Une mendoj qe
problemi i unitetit kombetar, sidomos per ne, sidomos per kushtet tona
politike ne te cilat ndodhemi, eshte nje problem shume i madh. Por edhe
per ceshtjen e pushtetit. Te jeni te bindur, kupton, qe hapja e ketij
shtegu eshte ajo... sulmi i pare balle per balle per likuidimin e
pushtetit vendor, qofte ekologjist, qofte liberal, qofte cfaredo. Kupton,
behet ndac Liban, ndac Bullgari, ndac Hungari behet, ndac Cekosllovaki
behet, kupton, si te keni qejf mund te behen. Pra, une mendoj qe ne kete
ceshtje ne duhet te jemi unanim ne luften dhe perpjekjet tona. Ceshtja e
pluralizmit politik ne kuptimin e mendimit, te mendimit, aty, jo vetem,
duhet perpunuar dhe perpunuar mendimi yne sa me thelle. Madje, edhe ligji
i zgjedhjeve, kush e permendi ketu, kupton qe duhet ti perpunojme, edhe
ai per mendimin tim duhet reflektuar dhe duhet bere qe te shprehe, te
pasqyroje ne nje fare menyre edhe nje fare pluralizmi. Domethene
pluralizem ne kete kuader te organizimit qe kemi ne, kupton, por edhe duke
lejuar si te thuash pluralizmin e mendimit individual. Si? Qysh? Tek?
Sjam ne gjendje tju them, sepse eshte nje problem qe nuk eshte
diskutuar, nuk eshte shtruar konkretisht, por qe do menduar mire. Por,
sidoqofte, une mendoj qe ne duhet kete ceshtjen e pluripartizmit edhe kjo
qe eshte sot eshte bere me te vertete nje ... si te thuash nje arme sulmi
e borgjezise kunder socializmit, per kete duhet te jemi te vendosur. Kjo
keshtu do te ishte shkaterrimi i pushtetit popullor pa piken e dyshimit.
Tashti, per sa i perket ketij problemit tjeter, ketij Stalinit, cfare
thate ju. Une mendoj qe ky eshte nje problem teper i ... ashtu ...
kompleks me vete, por duhen pare qendrimet ose me mire veprimet ne kete
drejtim duhet ti kemi nje cike te matura, sipas mendimit tim. Pse? Nuk
po diskutojme me ceshtjen si eshte pozita ideologjike mbi Stalinin etj.,
etj. Ne qe thoshim para disa kohesh, qe thoshim per Stalinin, tani kemi
dokumente te ndryshme dhe nuk mund qe ne te themi se keto dokumente nuk
vertetojne kete apo ate tjetren. Pikepamja jone ka qene ajo, kupton, per
ate rol qe ka luajtur ne luften patriotike, per ate cka ka bere per
Shqiperine lidhur me ceshtjen e Jugosllavise, etj. Domethene ky eshte pak
a shume trungu ku mbahemi.
Dritero Agolli: Ne vitet 47-48, sepse perpara nuk ka pas
ekzistuar.
Ramiz Alia: Po, po, nuk ka pas ekzistuar perpara. Shiko, ka shume
muhabete rreth ketyre ceshtjeve, ka shume muhabete. Por une e kam ketu
hallin, qe ky problem, mos te harrojme qe mire neve kemi nje mendim, edhe
jemi nje mase, por ne popullin tone ka nje mase te madhe njerezish qe nuk
mendojne keshtu si mendojme ne. Tashti ndonjeri mund te thote epo mire,
dhe ata mund te thone per ne, epo mire. Po nuk shtrohet ceshtja keshtu,
nuk diskutohet dhe nuk duhet te shtrojme ceshtjen qe epo ne keshtu dhe
mendojme ndryshe. Pra te veprojme ne menyre te tille.
(Nderhyrje nga salla)
Ramiz Alia: Per sa i perket propagandes se botes jashtme, mos kini
merak, ndac lini bustin, ndac hiqni bustin, ndac shajeni ate....
Bashkebisedues: Do gjendet Daut Hoxha.
Ramiz Alia: Kush? Ja sa te dalim tani nga kjo mbledhje, mos u merzisni.
Keshtu qe stalinistet, nuk na hiqet kjo ne, nuk na hiqet nga monumenti.
Por neve sigurisht, kjo eshte edhe nje pasqyrim i mungeses se demokracise
sone, por dhe i edukates demokratike. Ne jemi shume sensibel, ne po na
shane, revoltohemi. Pse na thone stalinist, ne nxehemi. Po mire te mos
nxehemi, te mesohemi dhe ne te mos nxehemi. Cfare te na thone nxehemi,
kupton. Duhet te durojme, duhet te mesohemi nje cike te durojme. Ne edhe
po na shane per gjera te tjera, po na thone. Jo e kam ketu nuk dua te
justifikoj qe o burra te na shajne. Por, edhe sikur te mos jene monumentet
e Stalinit, prape do na shajne. Po si te bejme? Te gjejme nje menyre. Ja e
hoqen ... ku the ti? (Reagim nga salla) E hoqen dhe ne Shkoder. Po hiqini.
Po pse autori ka te drejte ta heq?!
Bashkebisedues: Tha kryetari i kooperatives, kur u hodhen keto shashkat
keshtu, cte bejme tha se kam nje mburoje ketu, pak kooperativiste kam.
I tha ai, merre ne ceshtje.
Ramiz Alia: Mua nuk me duket ndonje problem qe ne na zgjidh ne planin
nderkombetar. Urdhero? Shiko ne pa nofka nuk shpetojme.
Bashkebisedues: Te na e vene skenderbegas.
Ramiz Alia: Jo mer, skenderbegas nuk ta vene se je i madh per te thene
skenderbegas.
Sali Berisha: Ne Kosove ka nje problem tjeter....
Ramiz Alia: Ceshtja e Kosoves ti, shoku Berisha eshte nje qendrim, nje
ceshtje me vete dhe duhet ta kemi kujdes. Dhe une e ti, qe vecanerisht
jemi shume prokosovar, ndihemi pak kosovar, he? Do kujdes pak. Ceshtja e
Kosoves eshte teper e komplikuar. Edhe mendimet per Kosoven dhe per
kosovaret jane shume ashtu. Per shembull, nje burre kosovar, qe lexova
diku thote ne Nju-Jork, Shqiperia duhet te shtroje ceshtjen e Kosoves ne
Keshillin e Sigurimit. Une mendoj qe po te udhehiqemi nga ato mendime, ne
do biem pre e provokacioneve te rrezikshme, sepse kosovari perpara se ta
thote ate, duhet ta bisedoje me ne. Dhe kur nuk begenis ta thote me ne dhe
e thote atje, do te thote qe eshte provokator. Kushdo qofte ai. Per mua
ska rendesi. Tjeter ... Me fal, me fal, me fal. Jo, jo, jo se e kam qe
duhet te behemi dhe ne nje cike ... se eshte bere si mode kjo Kosova, te
ndjekim mentalitetin e tyre. Vajti Mark Krasniqi, kupton, qe njohim ne dhe
e kemi mik, po miku jone. Po ben pajtimin kombetar ne Amerike. Meqe po
bejme pajtimin e gjaqeve, hajde bejme dhe pajtimin e gjaqeve ne Amerike.
Pajtim me ballistet kupton, me Xhaferr Deven.
(Fund)
http://www.empoweredclient.com:80/aacl/email_blast/yadvashim_cloyes_timeline.htm 08/12/2007
|
ALBANIANS AND JEWS AN HISTORIC MILESTONE IN ISRAEL by Shirley Cloyes DioGuardi On November 1, Yad Vashem, the Holocaust Martyrsand Heroes Remembrance Authority in Jerusalem, recognized Albanian heroism in saving every Jew who either lived in Albania or sought asylum there during World War II with the opening of Besa: A Code of Honor/Muslim Albanians who Rescued Jews during the Holocaust. This exhibit by fine art photographer, Norman Gershman, an American Jew, documents the courage and compassion of the rescuers and their familiesapproximately 65 percent of whom were Muslim and 35 percent of whom were Orthodox and Roman Catholicwho saved more than 2,000 Jews from death at the hands of Italian fascists and German Nazis. As Yad Vashem exhibition curator Yehudit Shendar said in her opening remarks on November 1, Norman Gershmans exhibit is unique in a number of respects. His sensitive photographs combine to highlight a little known, but remarkable aspect of the Holocaust. In addition, Shendar said that the exhibit brings to light the extraordinary story of Albaniawhere an entire nation, both the government and the populationacted to rescue Jews. This is the real significance of the Albanian response to the Holocaust: It is not only that every Jew was saved, making Albania the only European country with a larger Jewish population after the war than before it, but that Albanians everywhere hid and protected Jews. They did so out of the predominant moral code of besa, which was described by Avner Shalev, chairman of the Yad Vashem Directorate, at the ceremony on November 1 as a basic, human value of helping one another, even at the risk of ones own life. This value of besa, Shalev said, goes much further than the culture of higher education that did not stem the cruelty and brutality in Germany and elsewhere in Europe. Albanians, he concluded, showed what humanity can be at its finest. The role of Albanians in rescuing Jews is virtually unknown in the West to this day, because it was concealed throughout forty-six years of Enver Hoxhas Stalinist Communist dictatorship in Albania. The stories of Albanian religious tolerance and heroism were also suppressed under Marshal Tito in the former Yugoslavia ( Kosova, Montenegro, Macedonia, and the Presheva Valley), where three and a half million Albanians have experienced torture, arrest, expulsion, and genocide for more than a century. Although the Albanian American Civic League and the Albanian American Foundation share Norman Gershmans principal and important concern of demonstrating, in the aftermath of 9/11, that there are Muslims who have saved Jews, we are equally concerned with the ongoing suppression and distortion of Albanian history, culture and reality that puts the Albanian people at risk. The continuing challenge for Albanians is to uncover a buried history, to reveal that Albanians are Muslims, Catholics, and Orthodox Christians who have lived side by side in harmony for centuries, and to counter the misrepresentation of Albanians in the Slavic and Western press as a potentially terrorist, fundamentalist, Muslim force in the heart of Europe. Even though this is not his focus, Norman Gershman has made a significant contribution to this Albanian effort through his photographs, which were created through the help of Professors Petrit Zorba and Apostol Kotani in Albania, rescuer Mustafa Rezniqi and Xhangyle Ilijazi in Kosova, and the Albanian American Foundation in New York. As the timeline that follows demonstrates, the revelation of Albanian heroism during the Holocaust began with the 1990 visit of Congressman Tom Lantos and former Congressman Joe DioGuardi to Tirana, as the first U.S. officials to enter Albania in fifty years. Seventeen years later, it is fitting that Congressman Lantos commemorated the November 1 ceremony at Yad Vashem on the floor of the House of Representatives. At the conclusion of his remarks, he turned to Speaker Nancy Pelosi and said: Madam Speaker, as a Holocaust survivor who survived certain death due to the kindness of strangers, I am immensely grateful to the Albanian people for their bravery, selflessness, and generosity in risking their lives to hide and protect so many Jews during one of the worlds darkest hours. I am delighted that this exhibition is finally giving Albania the recognition it deserves for the vitally important role its citizens played during World War II, and I am grateful to my former colleague and friend Joe DioGuardi and the Albanian American Civic League for their efforts in ensuring that this information becomes publicly available. |
|
ALBANIANS AND JEWS: AN HISTORIC MILESTONE IN ISRAEL BY SHIRLEY CLOYES DIOGUARDI Part Two AN ALBANIAN AMERICAN CIVIC LEAGUE AND As the timeline that follows demonstrates, the unique role that Albanians played in saving Jews during the Holocaust was buried for more than forty-five years because this information was suppressed by two Communist dictators, Enver Hoxha in Albania and Marshal Tito in the former Yugoslavia. The revelation of Albanian religious tolerance and heroism in World War II began in 1990 because of two pivotal developments: The Albanian government gave the archives about Albanians who rescued Jews to Congressman Tom Lantos and former Congressman Joe DioGuardi, when they traveled to Albania as the first U.S. officials to enter the country in fifty years, and Josef Jakoel and his daughter, Felicita, embarked on the secret and dangerous mission that would lead to the exodus of 300 Albanian Jews to Israel in 1991. Seventeen years later, the vast majority of Westerners still do not know about the saving role of Albanians during the Nazi Holocaust and its roots in the Albanian moral code of besa. Because of this, and because the history, culture, and reality of Albanians has been concealed and distorted for more than a century by their oppressors, it is important to document and understand how this story came to light and is still unfolding. May 1990 Congressman Tom Lantos and former Congressman Joe DioGuardi are the first U.S. officials to enter Albania in fifty years. Seeking to ingratiate himself with Tom Lantos, a Jewish American Holocaust survivor, then-dictator Ramiz Alia presents never-before-seen archives containing letters, photographs, newspaper clippings, and other records of the unpublicized heroic deeds of Albanians who rescued Jews during World War II. Upon returning to the States, DioGuardi sends the files to Israel, where they are authenticated by Yad Vashem, the Holocaust Martyrs and Heroes Remembrance Authority in Jerusalem. Josef Jakoel, a leader of the Jewish community in Albania, and his daughter, Felicita, meet with DioGuardi in Tirana to tell him about their plan to arrange for the exodus of Albanian Jewry to Israel. Felicita subsequently obtains an exit visa to travel to Greece and then, in violation of Albanian law, travels to Jerusalem through the help of the Israeli ambassador to Greece. Felicita gives a secret list of all Jews living in Albania to the Jewish Agency in Israel. The Agency in turn solicits the Israeli and Italian governments and the American Jewish Joint Distribution Committee to prepare for the Albanian exodus. January May 1991 Josef and Felicita Jakoel lead 300 Albanian Jews out of Albania to begin a new life in Israel. 1992 Josef Jakoel, who was in ill health before arriving in Israel, dies. The Albanian-Israeli Friendship Association is formed, and Refik Veseli, who was the first Albanian rescuer to be recognized by Yad Vashem as a Righteous Gentile, becomes its first president. 1993 All Albanian Righteous Gentiles are invited to Israel as the guests of Jewish American philanthropist Harvey Sarner and are honored by the State of Israel for their heroism. February 1995 The Albanian American Civic League and Foundation makes the addition of Albania to the Righteous among Nations section of the U.S. Holocaust Memorial Museum a reality. Three Jewish CongressmenBen Gilman, Tom Lantos, and Jerrold Nadlercochair and speak at a Civic League-sponsored ceremony and reception commemorating the installation. 1997 Based on the information authenticated by Yad Vashem in 1990 and extensive text and photographs from Josef and Felicita Jakoel, Harvey Sarner publishes Rescue in Albania to call international attention to the unique role of the Albanian people in saving Jews from the ravages of the Holocaust. 1998 The Albanian American Foundation begins the distribution of 10,000 copies of Rescue in Albania to publicize the courage and tolerance of the Albanian people during World War II and to bring to the attention of the Jewish people the plight of the Albanians in Kosova living under a brutal occupation at the hands of then Serbian dictator Slobodan Milosevic. (At the request of Harvey Sarner, Congressmen Lantos and Gilman and former Congressman DioGuardi write forewords to the book.) 2003 Norman Gershman, a resident of Basalt, Colorado, contacts Joe DioGuardi (whom he had known twenty-five years earlier when he was a businessman in New York), after reading Harvey Sarners Rescue in Albania and discovering Joes introduction and the Albanian American Civic Leagues phone number. 2004 The Albanian American Foundation raises funds to help Jewish American fine art photographer Norman Gershman photograph Albanian families and their descendants, from Albania and Kosova, who rescued Jews during the Holocaust. He travels to Albania, where he is assisted in his search for the rescuers and educated about Albanian history by Albanian-Israeli Friendship Association Director Dr. Petrit Zorba and his codirector Professor Apostol Kotani, author of Albania and the Jews (1995) and The Hebrews in Albania throughout the Centuries (1999). Norman Gershman holds the first exhibition of his photographs of Muslim Albanians who saved Jews during the Holocaust at Aspen Art Museum in Aspen, Colorado. Joe and Shirley DioGuardi attend. (Although Albanians rescuers were Muslims, Eastern Orthodox Christians, and Catholics, Gershmans focus is on Muslims saving Jews.) May 2005 The Albanian American Foundation and Civic League host A Salute to Albanian Tolerance, Resistance, and Hope: Remembering Besa and the Holocaust, on the occasion of the 60 th anniversary of the Nazi death camps. Congressman Tom Lantos and Senator Charles Schumer are the keynote speakers, and Harvey Sarner, Local 32BJ President Mike Fishman, and Norman Gershman are the honorees. Then House Foreign Affairs Committee Chairman Henry Hyde and former Chairman Ben Gilman also address the 800-person event, along with Rabbi Arthur Schneier and Rabbi Joseph Potasnik, the head of the New York Board of Rabbis. Gershman shows for the first time a 22-minute film of his work with the rescuers in Albania. The Civic League brings Petrit Zorba and Apostol Kotani from Tirana and the late Roman Catholic Bishop Mark Sopi, Fr. Shan Zefi, and Fr. Lush Gjergji from Kosova to Manhattan to participate as honored guests. Gershman travels to Kosova and investigates the role that Albanians played there in saving Jews during the Holocaust with the help of Kosova-Israeli Friendship Association codirectors Mustafa Rezniqi and Xhangyle Ilijazi. September 2005 Local 32BJ Service Employees International Union, under the leadership of its president, Mike Fishman, sponsors a poster commemorating the strong bridge between Jewish and Albanian peoples and distributes it to thousands of Albanians who are members of the union for placement in the buildings and restaurants where they work. October 2005 AACL Balkan Affairs Adviser Shirley Cloyes DioGuardi gives a presentation, including a showing of Norman Gershmans short film, to the Oral History Associations annual conference in Providence, Rhode Island, about the role that Albanians played in saving Jews from the Holocaust. The Civic League begins work with the American Jewish Congress in
preparation for international recognition of the unique saving role of
Albanians in World War II. January/February 2006 Shirley Cloyes DioGuardi publishes Jewish Survival in Albania & the Ethics of Besa in Congress Monthly, the magazine of the American Jewish Congress. Shirley Cloyes DioGuardi gives a speech to the Rotary Club in Manhattan about besa as the source of Albanian religious tolerance and response to the Holocaust. Harvey Sarner gives the Albanian American Foundation permission to reprint 20,000 copies of Rescue in Albania, which the AAF distributes to synagogues. June 2006 U.S. Senators Charles Schumer and John McCain introduce S.Res. 521, commending the people of Albania on the 61 st anniversary of the liberation of the Jews from the Nazi death camps, for protecting and saving the lives of all Jews who lived in Albania, or sought asylum there during the Holocaust. July 2006 Joe and Shirley DioGuardi travel from Prishtina to Tirana, at the request of the Albanian government, to discuss with Prime Minister Sali Berisha and Deputy Foreign Minister Edith Harxhi plans for increasing international awareness of Albanian heroism during the Holocaust. September 2006 The Albanian American Civic League gives Senators Schumer and McCain their annual Balkans Peace Award for their Congressional efforts to recognize Albanians who saved Jews. Edith Harxhi and American Jewish Congress Executive Director Neil Goldstein attend the ceremony in the U.S. Capitol. The Civic League brings Harxhi to meet members of Congress with responsibility for foreign policy. February 2007 Harvey Sarner dies at the age of 73 in Palm Springs, California, after a long battle with Parkinsons disease. His body is buried in Jersualem. November 1, 2007 Norman Gershmans traveling exhibit, Besa: A Code of Honor, opens at Yad Vashem in Jerusalem. In a reception and ceremony, Albanians are recognized for their unique role in saving Jews during the Holocaust. Joe and Shirley DioGuardi, Xhangyle Ilijazi, Felicita Jakoel, Apostol Kotani, Mustafa Rezniqi, and Petrit Zorba attend this historic event. January 27, 2008 Norman Gershmans exhibition travels to New York City and opens at the United Nations Headquarters on Holocaust Remembrance Day. If you would like to receive a free copy of Rescue in Albania by Harvey Sarner and Jewish Survival in Albania and the Ethics of Besa by Shirley Cloyes, please contact the Albanian American Civic League at P.O. Box 70, Ossining, NY 10562 . Tel: (914) 762-5530. Fax: (914) 762-5102. Email: jjd@aacl.com Website: www.aacl.com |