Tiranė - Historianė, politikanė dhe pėrfaqėsues tė shoqatave tė
ndryshme, kanė kėrkuar sot mosratifikimin e marrėveshjes me Greqinė pėr
pėrcaktimin e kufirit detar.
Prof. Arben Puto, historian dhe ekspert i sė Drejtės Ndėrkombėtare, bėri
thirrje pėr njė ballafaqim mes argumenteve dhe studimit tė kolonelit
Myslim Pashaj mbi kėtė marrėveshje dhe institucioneve shtetėrore.
"Jemi pėrpara njė studimi dhe nuk ke tė bėsh me supozime, por
me fakte dhe llogaritje tė ekspertit mė tė mirė nė vendin tonė, pėr tė
cilėn deri tani nuk ėshtė dhėnė asnjė pėrgjigje nga autoritetet. Nuk
flasim pėr dyshime, por pėr probleme serioze qė duhen parė me kujdes.
Duhet tė ballafaqohen argumentet dhe tė dalim nė njė konkluzion tė pėrbashkėt",
u shpreh nė diskutimin e tij pėr kėtė ēėshtje prof. Puto. Marrėveshja,
e miratuar dy javė mė parė nga Komisioni parlamentar i Ligjeve, pėrcakton
koordinatat e reja ujore mes Shqipėrisė dhe Greqisė, pasi kufiri mes dy
vendeve nuk ka qenė asnjėherė i pėrcaktuar.
Nė tė pėrcaktohet njė kufi ndarės nė masė tė barabartė mes dy
shteteve, 150 pika ndarėse nė tė gjithė sipėrfaqen ujore. Marrėveshja
me Greqinė pėr koordinatat ujore pritet ti kalojė pėr miratim
Kuvendit nė sencėn plenare tė 19 tetorit. (foto tch)
Kadare:
Tė fshehtat qė i kam besuar poetit Dhori Qiriazi nė diktaturė,
letra pėr Hekuran Isain |
»
Vendosur:
09/10/2009 - 08:04 |
Robert Rakipllari
Shkrimtari i madh shqiptar Ismail Kadare e quan tė pikėllueshme qė vdekja
e njė poeti tė talentuar si Dhori Qirizazi ka kaluar nė heshtje nė Shqipėri.
Nė njė intervistė ekskluzive pėr Panorama, Kadare ka rrėfyer miqėsinė
me Qiriazin nė ditėt e vėshtira tė regjimit, ku i kanė besuar njėri-tjetrit
tė fshehta qė tė kushtonin jetėn. Kadare ka komentuar edhe letrėn qė i
ka dėrguar ish-ministrit tė Brendshėm tė diktaturės, Hekuran Isai, ku i
ka pėrmendur mėnjanimin e Dhori Qiriazit. Shkrimtari i njohur ka rrėfyer
gjithashtu edhe pėr marrėdhėniet e tij me shkrimtaren Hertha Muller,
fituese e ēmimit Nobel pėr kėtė vit.
Zoti Kadare, pėrpara disa ditėsh u nda nga jeta poeti dhe pėrkthyesi
Dhori Qiriazi, njė nga miqtė tuaj tė rinisė. Por, ashtu sikur ndodhte
kur ishte gjallė, edhe vdekja e tij kaloi gati nė heshtje nė Shqipėri.
Ēmund tė na thoni pėr kėtė?
Eshtė e vėrtetė se ka ndodhur ashtu siē thoni ju dhe kjo ėshtė tepėr
e pikėllueshme. Dhori Qiriazi jo vetėm ka qenė njė nga poetėt mė tė
talentuar shqiptarė, por hynte ndėr ata shkrimtarė, qė me aq sa ishte e
mundur nė atė kohė, pėrpiqeshin tė mbronin me kėmbėngulje vlerat njerėzore
dhe universale tė artit. Pėr fat tė keq, aksioni i tij letrar qysh herėt
ndeshi me barrierėn penguese tė regjimit. I ati i tij, emigrant nė botėn
perėndimore, ishte vjega qė regjimi gjeti pėr tė pėrligjur mėnjanimin
sistematik tė tij nga jeta letrare.
Nė librin tuaj Pesha e kryqit botuar para gati njėzetė vitesh,
nė shqip dhe nė frėngjisht nė Francė, keni shkruar se keni qenė miq
jashtėzakonisht tė ngushtė, nga ata qė i besojnė njėri-tjetrit ēdo tė
fshehtė. Ēfarė do tė thoshte kjo nė njė sistem diktatorial?
Kjo do tė thoshte atė qė do tė thotė edhe sot, me tė vetmin ndryshim,
se nė atė kohė tė fshehtat e mėdha lidheshin me ēėshtje dramatike, qė
mund tė tė kushtonin jetėn. Prandaj besnikėria nė miqėsi nė atė kohė
ishte diēka me tė vėrtetė sublime. Kėtė besnikėri do tia kujtoj pėr
jetė si gjėnė mė tė shtrenjtė Dhori Qiriazit.
Nė librin e ish-drejtorit tė Arkivave, Prof.Dr. Shaban Sinanit Njė
dosje pėr Kadarenė ėshtė botuar njė letėr e juaja drejtuar
ministrit tė Brendshėm tė asaj kohe, Hekuran Isai, ku pėrveē qė i kėrkoni
qė tė lejohet tė vizitojė babanė e tij plak jashtė shtetit, pėrmendni
edhe mėnjanimin e tij. Si e kujtoni tani kėtė ngjarje?
Eshtė gjėja mė e paktė qė mund tė bėja pėr tė. Ishte i vetmuar, nė
Ersekėn e largėt, me siguri i pėrgjuar nga militantėt fanatikė, qė
ishin aq tė palodhur kundėr shkrimtarėve. Ne, shokėt e tij nė
Tiranė e vuanim mėnjanimin e tij. Kishte vėshtirėsi botimi.
Kishte, me siguri, udhėzime tė fshehta qė tė pengohej sa mė shumė. Nė
kryesinė e Lidhjes i kam ngritur dy-tri herė ato ēėshtje qė i shkruaja
ministrit tė Brendshėm. Mė kot.
Edhe njė pyetje tė fundit: Ēmimin Nobel kėtė vit e fitoi shkrimtarja
gjermane Hertha Müller. Ēmendoni pėr tė? Nė librin tuaj Ra ky
mort dhe u pamė, para dhjetė vjetėsh keni shkruar se e keni njohur kėtė
shkrimtare nė Berlin nė njė forum ndėrkombėtar pėr Kosovėn. A mund tė
na thoni diēka mė shumė pėr tė dhe pėr incidentin e rėndė qė ndodhi
atje?
Pėr tė qenė i saktė po ju riprodhoj disa radhė nga libri: Berlin, 4
korrik 1989. Shtėpia Henrich Böll ka organizuar njė forum pėr Kosovėn.
Ka shkrimtarė, historianė dhe filozofė nga gjithė Europa... Midis tė
ftuarve Gunter Grass, Daniel Cohn Bendit, Jacques Rupnik, Andre Gluckmann,
Vesna Pesiē, Georgy Konrad, Herta Müller. Forumi hapet me lexim teksti nga
Tri kėngė zie pėr Kosovėn... Nė Gjermani, ashtu sikurse nė
Francė, Kosova i ka ndarė intelektualėt nė dy kampe. Edhe nė kėtė
forum ndihet nervozizmi kundėrshqiptar. Nė pushimin midis dy seancash ai
shpėrthen nė njė trajtė tejet vulgare: njė serb e shan Hertha Müllerin
me fjalėn kurvė.
Ky ka qenė incidenti. Para se tė ndodhte dhe natyrisht para tij kam folur
disa herė me Hertha Müllerin. E kishte mbrojtur ēėshtjen e Kosovės nė
njė mėnyrė tė admirueshme. Pas incidentit, sytė e saj tė kthjellėt u
trishtuan shumė, por nė sytė tonė ajo u bė edhe mė e hijshme.
kush eshte Dhori Qiriazi
Dhori Qiriazi lindi nė vitin 1933, nė Lėngėz tė Kolonjės. Ka mbaruar
studimet nė Fakultetin e Historisė dhe Filologjisė nė Tiranė, nė vitin
1958 pėr gjuhė-letėrsi dhe histori. Ka punuar si mėsues nė qytetin e
Ersekės dhe nė fshatrat e Kolonjės deri nė vitin 1988, kur doli nė
pension.
Mban titullin Mėsues i Popullit. Nga viti 2003 ėshtė anėtar i pėrjetshėm
i Klubit Bėrns (Irvine Burns Club), nė qytetin Irvine nė Skoci.
Vdiq nė Tiranė, mė 2 tetor 2009.
Disa nga titujt e veprave:
· Kur zemra rreh sė pari (1958)
· Balada intime (1963)
· Poema e ushtarit (1968)
· Pishat me kristale (1971)
· Poezia shqipe (1974)
· Poezi (botuar nė Prishtinė) (1976)
· Vitet (1982)
· Blerta (1981)
· Nekrasov, Kush rron i lumtur nė Rusi (1982)
· Guri i kripės (1984)
· Kukuli dhe shigjeta (1986)
· Libri i kėngėve - Petrarka (pėrkthim) (1995)
· Memorje - Gjon Muzaka (pėrkthim dhe pajisje me shėnime) [1996]
· Gjauri, I burgosuri i Shilonit - Bajron (pėrkthim) (1996)
· Lirika Antike Greke, Antologji (pėrkthim) (1997)
· Dhimitėr Kamarda, studim (1997)
· Poezi - Robert Bėrns (pėrkthim) (1998)
· Kujtime mbi Tolstoin (pėrkthim) (1998)
· Kufoma e gjallė - L. Tolstoi (Dramė) (pėrkthim) (1998)
· Krishterimi nė Shqipėri (2000)
· Baladat intime (ribotim 2001)
· Sheshi i Shatrivanit - S. Kuazimodo (pėrkthim) (2001)
Pse nuk e lini Qiriazin tė vizitojė babanė
Dokumenti Nr.31
Shoku Hekuran
Mė falni qė po ju shqetėsoj duke ju dėrguar letrėn e poetit Dhori
Qiriazi, i cili ju ėshtė drejtuar juve me sugjerimin tim. Ka shumė vite qė
ai i ka bėrė administratės sonė shtetėrore njė kėrkesė tė natyrės
thjesht humane, tė shikojė pas 50 vjetėsh pėr herė tė parė dhe me
siguri tė fundit babanė e vet, emigrant ekonomik i vitit 1938, nė
Australi.
Pėr mua si shkrimtar dhe koleg i Dhori Qiriazit si edhe pėr shokėt e tjerė
tė kryesisė sė Lidhjes sė Shkrimtarėve ka qenė pėrherė i
pashpjegueshėm qėndrimi qė ėshtė mbajtur pėr njė kohė ndaj kėtij
poeti, qė ėshtė njė ndėr mė tė mirėt e letėrsisė sonė. Ne shokėt
e tij e kemi njohur atė si shkrimtar tė shquar dhe si njeri shumė tė mirė.
Ndonėse ne disa herė kemi kėrkuar shpjegime pėr qėndrimin ndaj tij, kėto
shpjegime nuk janė dhėnė kurrė derisa para disa vitesh ai e rifitoi prapė
tė drejtėn e botimit, tė cilėn ndonėse de juro nuk i qe hequr, de facto
nuk e gėzonte mė. Tani mesa duket njė hije e atij qėndrimi qė as ai vetė,
as ne, kolegėt e tij nuk e dimė nga i vjen, vazhdon ta ndjekė herė pas
herė kėtė shkrimtar. Ndryshe nuk ka si shpjegohet qė pėr njė kėrkesė
qė do ti zgjidhej cilitdo qytetari qė do tė kishte kushtet e nevojshme,
kėtij poeti tė shquar vazhdon tė mos i plotėsohet. Ėshtė kjo arsyeja qė
unė i sugjerova tju drejtohet drejtpėrsėdrejti ju me besim tė plotė
se ju do ta zgjidhni kėtė problem.
Ju lutem edhe njė herė tė mė falni pėr shqetėsimin
Me respekt tė pėrhershėm
Ismail Kadare
1. Gjendet nė: AQSH, Fondi 779, Dosja 2, Fl. 1-4
2. Ruhet nė dorėshkrim, me ndėrhyrje tė karakterit redaktues nga autori;
3. Nuk mban datė, por duhet tė jetė e viteve 1982-1984
Qiriazi, ikonė e lirikės shqiptare
Ne sot kemi njė lajm dhe njė dhimbje pėr tė ndarė mes nesh, por jo vetėm
mes nesh: Dhori Qiriazi, poeti, pėrkthyesi dhe miku ynė i shtrenjtė nuk
jeton mė. Ai na ka bėrė njė shenjė dhe ka ikur nė mėnyrėn mė tė
qetė dhe tė pabujshme, krejt njėlloj si jeta dhe poezia e tij. E vetmja
gjė qė ska mundur tė marrė me vete ėshtė poezia dhe fjala e tij.
Pesėdhjetė vjet mė parė, Dhori Qiriazi, midis brezit tė shkrimtarėve tė
viteve gjashtėdhjetė, u shfaq befasues, duke paralajmėruar njė buqetė tė
veēantė nė kurorėn e lirikės shqiptare. Dhe ia ka mbėrritur: Fjalė
pas fjale, libėr pas libri, Dhori Qiriazi do tė mbetet nė kujtesėn e
sotme dhe tė nesėrme si njė ikonė e lirikės shqiptare.
Dhori Qiriazi ėshtė mė sė pari poeti dhe liriku i papėrsėritshėm. Nė
bibliotekėn e poezisė shqiptare, tė gjitha librat e tij, qė nga i pari
Kur zemra rreh sė pari dhe deri tek i fundit, ende i pambaruar deri nė
fund, janė tė imėt, tė imėt, si xhevahire tė fshehura, qė duhen
zbuluar.
Dhori Qiriazi ėshtė edhe rasti i mbijetesės. Nėse besojmė se arti dhe
poezia, si njė thelb i artit ėshtė njė komunikim me lirinė, rasti i
Dhori Qiriazit ėshtė pa frikė rasti i mbijetesės, pa e tradhtuar
komunikimin me lirinė. Pėr mė shumė se tridhjetė vjet nė Ersekė, nė
atė qytet tė vogėl juglindor tė Shqipėrisė, kur jo rrallė, ashtu si nė
tė gjithė vendin, por atje ndoshta edhe mė ashpėr, frynin erėra tė
acarta edhe pėr shpirtin, edhe pėr lirinė e njeriut, Dhori Qiriazi nuk
mund tė ishte tjetėr, veēse Bohemi shpėrfillės pėrmes vargut tė pabujė
dhe tronditės, me thjeshtėsinė dhe bukurinė e tij. Gjithė jeta e tij
intelektuale ka qenė njėherazi edhe njė mundim dhe nė tė njėjtėn kohė
njė shpėtim.
Ne sot duhet tė kujtojmė dhe tė nderojmė pėrveē poetit edhe shqipėruesin
e talentuar: Robert Bėrnsi, Petrarka, Nekrasovi, etj., folėn njė shqipe tė
mrekullueshme pėr shkak tė shpirtit dhe pėrkushtimit tė Dhori Qiriazit.
Dhori Qiriazi, poeti, shkrimtari, pėrkthyesi dhe mėsuesi i talentuar na ka
bėrė njė shenjė tė fundit dhe ka ikur. Por vargu i fundit, i shkruar
nga shpirti i tij Kam qenė i lirė ėshtė si njė testament i lėnė
prej tij: Na pėrket tė gjithėve. U pėrket tė gjithėve. Tė jeni tė
lirė.
_______________________
Dritėro Agolli, Sabri Godo, Teodor Laēo, Suzana Turku, Xhevahir Spahiu,
Bardhyl Londo, Natasha Lako, Koēi Petriti, Besnik Mustafaj, Preē Zogaj,
Nasho Jorgaqi, Nasi Lera, Petraq Zoto, Seit Mansaku, Moikom Zeqo, Albert
Rakipi, Myslim Islami, Jorgji Qirjako, Valter File, Bajram Lapi.