----------------------------------------------------

http://www.panorama.com.al/argument/betimi-i-leka-ii-ne-varreza-nipi-i-ahmet-zogut-si-e-shmangem-incidentin-ne-kuvend/

Betimi i Leka II në varreza, nipi i Zogut: Si shmangëm incidentin në Kuvend

Argument, Specialee Hënë, Dhjetor 12th, 2011

Leka II, gjatë betimit si mbret në funeralin e Leka Zogut, në Varrezat e Sharrës

Skënder Zogu, nipi i Ahmet Zogut, propozon bashkimin e trojeve.

“Kjo Konfederatë është një shpagim historik dhe moral që ndërkombëtarët kanë ndaj shqiptarëve”

“Po punojmë për krijimin e Konfederatës Shqiptare në Ballkan, e cila do të funksionojë sipas sistemit të Monarkisë Konstitucionaliste”. Kjo deklaratë që për shumë politikanë dhe diplomatë konsiderohet si “herezi” dhe as guxojnë ta përmendin, për Skënder Zogun është një shpagim historik dhe moral që ndërkombëtarët kanë ndaj shqiptarëve. Si nipi i Mbretit Ahmet Zogu (1928-1939) dhe një ndër të besuarit e tij, ai dëshiron që të përmbushë idealet e xhaxhait dhe të birit të tij, kushëririt Leka Zogu I, për bashkimin e trojeve etnike shqiptare. Një ideal që duket utopik për ditët e sotshme, por që Skënder Zogu për kundrapeshë jep një shembull konkret: “Edhe Kosova Republikë utopi dukej në fillim…”. Gjerësisht, ai sqaron mënyrën e instalimit të Konfederatës, modelin e sistemit të qeverisjes, qëllimet, por jo mjetet për t’i realizuar. Sepse derisa të vijë koha e mjeteve, sipas tij, duhet punuar me historinë e monarkisë. “Ajo me çfarë po merremi si fillim është rishkrimi i historisë. Ende sot shumica e qytetarëve e dinë të kaluarën e Shqipërisë, me dogma, me parulla, me falsifikime, ashtu siç u është mësuar rëndom në komunizëm. Larg realiteteve të kohës dhe të vërtetave”, thotë Skënder Zogu në pjesën e tretë të intervistës në gazetën “Panorama”. E treta dhe mbyllësja e ciklit të rrëfimit të tij, në tre breza, të cilën ia morëm pak orë para se të largohej nga Shqipëria në Francë, ku edhe jeton. Aktualisht ai ka mbetur dëshmitari i vetëm i familjes mbretërore që di sekretet e saj në një shekull; nga Ahmet Zogu, te i biri Leka Zogu I, e deri te nipi, Leka Zogu II. I pari ishte zyrtarisht Mbret në Shqipëri, i dyti “mbret, jo në detyrë”, ndërsa i treti ka mbetur ende Princ me status, edhe pse ka bërë betimin prej monarku. Se pse është ende Princ Leka II, edhe kjo çështje kërkon sqarim, që ashtu si edhe për shumë pikëpyetje të tjera rreth të ardhmes së monarkisë në Shqipëri, mund të merrni përgjigje më poshtë…
Para disa ditësh ndërroi jetë kushëriri juaj, pretendenti i fronit mbretëror shqiptar, Leka Zogu I. Si e shihni të ardhmen e Pallatit Mbretëror dhe përgjithësisht të monarkisë në Shqipëri, pas vdekjes së tij?
Besoj se e keni ndjekur Kryeministrin e Shqipërisë, z. Sali Berisha, që e theksoi vetë disa herë që referendumi për rivendosjen e monarkisë u manipulua dhe çështja nuk është mbyllur. Pallati Mbretëror tashmë është në pritje të një referendumi të dytë, në mënyrë që shqiptarët të shprehin vullnetin me votë për rivendosjen e monarkisë ligjërisht.
Për një monarki siç u instalua në vitin 1928, me atë Kushtetutë, apo ndonjë lloj tjetër sistemi monarkie?
Jemi gati një shekull pas dhe kohët kanë ndryshuar shumë. Sigurisht që Kushtetuta e vitit 1928 ka qenë shumë e mirë për atë periudhë, por tashmë ajo duhet rinovuar. Ajo çfarë propozojmë është një monarki konstitucionale.
Që do të thotë… Mund t’ia shpjegoni lexuesit me pak fjalë, si funksionon kjo lloj monarkie?

Skënder Zogu te varri i xhaxhait të tij, Ahmet Zogu

Mbreti mbretëron, ekziston ligjërisht, por nuk sundon apo qeveris. Monarki konstitucionale ka aktualisht Britania e Madhe, Belgjika, Danimarka, Holanda, vendet skandinave etj. Dhe po ta vëreni, shtetet që kanë adoptuar këtë lloj monarkie kanë edhe demokracinë më të madhe dhe gjithashtu janë më të fuqishme ekonomikisht. Prestigji i tyre jo vetëm që nuk ka rënë, por edhe është rritur nga dekada në dekadë. Mbretërit në këto vende luajnë një rol të rëndësishëm stabilizues. Për shembull, kini parasysh Belgjikën këtë vit. Qëndroi pa formuar qeverinë për 10 muaj dhe vetëm para pak ditësh ia arriti qëllimit. Ndërkaq, duke qenë se ishte mbreti, Belgjika nuk pati asnjë lloj problemi pse nuk kishte qeveri dhe nuk u vu në asnjë moment në pikëpyetje stabiliteti.
Megjithatë, siç e thatë edhe ju vetë, po kalon gati një shekull nga koha kur shqiptarët patën një mbret. A nuk është paksa utopike rikthimi i monarkisë aktualisht?
Aspak. Po marr një shembull të fundit. Ashtu dukej edhe krijimi i shtetit të Kosovës, por tashmë është fakt Republika e saj.
A keni një plan për të arritur rivendosjen e monarkisë?
Shpresa jonë, ëndrra jonë, plani ynë konkret, është bashkimi i trojeve etnike shqiptare. Ky ka qenë ideali i Mbretërisë Shqiptare që nga krijimi dhe ky do të jetë deri në fund, pra, deri në përmbushjen e këtij ideali.
Më konkretisht ju lutem, në ç’mënyrë do ta përmbushni këtë ideal?
Ajo me çfarë po merremi si fillim është rishkrimi i historisë. Nuk mund të kapërcehet nga një shekull në tjetrin pa pasur një histori të besueshme, një histori reale. Ende sot shumica e qytetarëve e dinë të kaluarën e Shqipërisë, me dogma, me parulla, me falsifikime, ashtu siç u është mësuar rëndom në komunizëm. Larg realiteteve të kohës dhe të vërtetave. Tashmë, 20 vjet pas instalimit të demokracisë, duhet urgjentisht të fillohet me korrigjimin e teksteve të shkollave. Pra, të pastrohen të gjitha njollat që i janë vënë monarkisë. Të flitet për gabime ku ka gabime, por ama të jepen merita aty ku ka merita. Dhe mendoj se merita më e madhe e Mbretit Zog ka qenë nacionalizmi; ideali i bashkimit të trojeve etnike. Ideal që ne do të përpiqemi ta çojmë deri në fund, duke nisur që nga bashkimi i Shqipërisë dhe Kosovës. Një bashkim që vetëm sa nuk është pranuar zyrtarisht nga ndërkombëtarët, pasi siç e dini, shqiptarët e Shqipërisë dhe të Kosovës kalojnë lirshëm nga njëri shtet në tjetrin, pa burokraci. Kufijtë thuajse janë inekzistentë. Me kalimin e kohës, do të jenë “de jure” inekzistentë. Po ashtu, në Maqedoni, Mal të Zi dhe në Greqi, kemi troje të tjera shqiptare. Duke ia nisur fillimisht me bashkimin e Shqipërisë dhe Kosovës, le të krijojmë një Federatë Shqiptare, duke adaptuar nga disa prej shteteve më të zhvilluara të Europës Monarkinë Konstitucionaliste. Më pas, pak nga pak, të afrojmë dhe trojet shqiptare nëpër shtetet e tjera fqinje, duke e shndërruar Federatën në Konfederatë. Do të ishte e mrekullueshme që të gjithë shqiptarët të bashkoheshin dhe që të ndodhë kjo mrekulli, pa përçarje politike, duhet patjetër ligjërimi i mbretit, sipas sistemit që ju tregova. Një mbretëri do t’i konsolidonte shqiptarët dhe do t’i bënte shumë të fuqishëm në Ballkan dhe më gjerë.
Kjo që po thoni ju, lidhur me Konfederatën Shqiptare është shumë e guximshme. Deklarime të tilla janë quajtur edhe “herezi” politike…
Kjo që po them unë është e vërteta dhe po vjen koha që dëmi që u është bërë shqiptarëve shekullin e kaluar, duke i copëtuar, të paguhet. Krijimi i Konfederatës Shqiptare, e udhëhequr nga mbreti, do të ishte shpagim historik dhe moral nga ana e ndërkombëtarëve. Nuk ka herezi kur bëhet fjalë për atdheun. Herezi është që të heshtësh për të.
Në rastin e Konfederatës shqiptare, kush do të ishte mbreti?
Mbreti ka qenë dhe është. Nga brezi në brez, trashëgohet titulli. Ne tashmë kemi Leka Zogun II.
Leka Zogu II bëri një betim në varrimin e babait, Leka Zogu I. A ishte ai betimi prej monarku?
Vdiq Mbreti! Rroftë Mbreti! Kjo nuk do shumë për t’u kuptuar…
Pra, ishte apo nuk ishte?
Po, ai ishte betimi prej Mbreti, por deri në rikthimin ligjor të monarkisë, për ne, për shqiptarët, Leka Zogu II do të ngelet Princi. Ai do të vijojë të ndjekë rrugën e gjyshit dhe të babait, duke mbështetur popullin shqiptar, fiks siç edhe u betua para varrit. Ndërkaq, ai po jep kontribut të dukshëm në fushën e diplomacisë shqiptare, ku punon si këshilltar i veçantë.
Kushtetuta e Monarkisë, e vitit 1928, thekson që betimi i Mbretit duhet të bëhet në Kuvend, në mënyre që të ligjërohet si monark. Ju e patët një mundësi të tillë, pasi homazhet për Leka Zogun I, u bënë pikërisht në Kuvend. Pse nuk e shfrytëzuat kohën dhe vendin?
Qeveria shqiptare, kryetarja e Parlamentit dhe shumë funksionarë të tjerë na ofruan gjithçka që Leka Zogut I t’i bënim një përcjellje prej mbreti. Nuk është në zakonet e familjes sonë që ta shkelim besën. Ne nuk jemi për krijimin e incidenteve, por për shmangien e tyre, edhe nëse ka. Ne kishim një hidhërim të madh atë ditë. Sapo humbëm mbretin tonë. Kuvendi na u lirua në mirëbesim dhe entuziazmi ynë për këtë ka qenë i paparë. Një entuziazëm jo për të thurur plane pas krahëve, por sepse Leka Zogu I po nderohej siç i takonte. Nga të gjithë institucionet e shtetit, nga të gjithë shqiptarët, nga të gjithë ndërkombëtarët. Kanë kaluar gati dy javë nga lamtumira e fundit për kushëririn tim dhe unë akoma falënderoj Kryeministrin Sali Berisha për deklaratat e tij lidhur me monarkinë shqiptare, për atributet që i dha Leka Zogut I dhe sigurisht për varrimin me protokoll.
Po atë ditë, në Kuvend u fol edhe për një konflikt mes kryetares së Parlamentit, Jozefina Topalli dhe kryetarit të Bashkisë, Lulzim Basha, rreth mbajtjes së fjalimit të fundit për Leka Zogut I. Cili prej tyre ishte caktuar nga protokolli i përbashkët qeveri-familje për këtë fjalim?
Rreth këtij konflikti unë diçka kam dëgjuar në media, por unë nuk kam informacion të ketë ndodhur. Sidomos për këtë që pretendoni ju, nuk ma merr mendja. Fjalimi ishte caktuar që një natë më parë që do të mbahej nga zoti Basha dhe kjo dihej. Duke qenë se unë nuk kam parë gjë vetë, nuk mundem dot të them që ka pasur konflikt mes tyre. Ne, si familje, kemi vlerësuar praninë e të dyve në homazhe, si deklaratat e Topallit, edhe të Bashës, kanë qenë shumë ngushëlluese për ne.
Pavarësisht përfshirjes së qeverisë shqiptare në funeralin e Leka Zogut I, pse nuk pati monarkë nga shtetet e tjera të botës?
E keni gabim, pati. Ishin përfaqësues të mbretërive nga shumë shtete të botës, që dërguan trashëgimtarë, të afërm të tyre, apo edhe ambasadorët që kishin ata në Shqipëri. Ishte Lartmadhëria e Tij, princi Paul i Rumanisë, së bashku me princeshën, baroni Rafael Henri Estramant, përfaqësuesi nga Unioni Monarkist Italian, Sergio Boschiero etj. Besoj që vutë re edhe prezencën e ambasadores britanike në Shqipëri, Fiona Mcllëham, ambasadorin amerikan, Alexander Arvizu, atë të OSBE-së, Eugen Ëollfarth, e Polonisë, Tatjana Tatarzynska etj.
Megjithatë, jo vizita mbretërish…
Duhet pasur parasysh diçka. E para, të gjitha Mbretëritë e Europës kanë dërguar telegrame ngushëllimi. E dyta, duke qenë se mbretërimi i Leka Zogut I nuk ishte i ligjëruar, duhej që ambasadat shqiptare të kishin kryer ftesat zyrtare. Është çështje protokolli dhe siç duket, ambasadat shqiptare nuk e kanë kryer dhe aq mirë punën diplomatike. Megjithatë, dërgimi i telegrameve ngushëlluese, madje edhe nga Palestina, Turqia, apo vende të tjera që janë republikë, është shenjë e njohjes dhe e vlerave të Leka Zogut I. Gjithashtu, telegramet kanë qenë të dubluara. Pra, përveç familjes mbretërore, i janë dërguar edhe qeverisë shqiptare. Këtë mund ta vërtetoni shumë lehtë.
Rivendosja e monarkisë në Shqipëri sigurisht që kërkon edhe burime financiare. Aktualisht, sa e pasur është familja mbretërore?
Familja Mbretërore dihet që ka pronat e saj. Kuvendi ka miratuar prej vitesh ligjin për “Dhënien e statusit të familjes mbretërore”, ç’ka do të thotë që duhet t’i kthehen familjes pronat, trashëgimtarët të pasurojnë koleksionin e armëve etj., si dhe diçka tjetër shumë e rëndësishme: që të kthehen në Shqipëri eshtrat e Mbretit Ahmet Zog! Vitin e fundit të gjitha këto po shihen me shumë prioritet. Qeveria shqiptare na ka premtuar që me rastin e 100-vjetorit të Pavarësisë, mbreti Ahmet Zog “do të kthehet në Shqipëri” dhe më pas, do të bëhet një mauzole për familjen. Ne dëshirojmë që ky mauzole të bëhet pranë “Varrit të nënës Mbretëreshë”, siç thirret ndryshe nëna e Ahmet Zogut, e cila prehet diku pranë Parkut Kombëtar të Liqenit. Aty të transferohen eshtrat e Mbretit Zog, Mbretëreshës Geraldinë, Suzanë dhe të Lekës I. Pra, të bashkohen më në fund eshtrat familjare të dinastisë së Zogut.
Nuk na treguat për pronat e familjes mbretërore…
Unë mund të flas vetëm për pronat e mia, që kam dhjetëra hektarë ende pa m’u kthyer në Tiranë, Sarandë, Durrës, Mat etj. Megjithatë, sa u takon tokave që kam në krahinën e Matit, me t’u kthyer, unë do t’ua fal të gjitha qytetarëve të asaj zone.

Libri, zbulohen sekretet e familjes mbretërore
Kishte vite që lexonte të tjerët se çfarë rrëfenin mbi xhaxhain e tij, mbretin Ahmet Zogu, dhe më vonë rreth të birit që i trashëgoi fronin, Leka Zogu I. Shpesh vërente pasaktësi të ngjarjeve nga rrëfyesit, e shpesh deklarime të paqena. Dëshmi që nuk mund të jepeshin nga askush tjetër më mirë, se sa Skënder Zogu vetë, i cili ka kaluar pjesën më të madhe të jetës së tij me familjen mbretërore. Kështu, gati prej një viti, ai vendosi që të hedhë kujtimet në letër. Për shkak të moshës, por edhe për shkak të angazhimeve politike e diplomatike, ende nuk i ka përfunduar. Megjithatë, vitin që vjen, libri është gati. Do të jetë në frëngjisht, për shkak se e ka më të perfeksionuar këtë gjuhë, duke qenë se ka jetuar shumicën e jetës në emigrim. “Kam shkruar deri tani rreth 375 faqe, mendoj që të shtoj edhe 100 të tjera. Janë në gjuhën frënge dhe më pas do t’i përkthej”, thotë Skënder Zogu, ndërsa shton se për herë të parë do të zbulohen shumë histori familjare, por edhe patriotike të dinastisë Zogu.

KURTHI: Si e burgosën Leka Zogun I në Afrikën e Jugut, frika nga helmimi

Leak Zogu 1

Një ndër pengjet e pretendentit të fronit mbretëror shqiptar, Leka Zogu I, të cilit iu dha lamtumira e fundit më 3 dhjetor, ka qenë mospjesëmarrja e tij në Konferencën e Rambujesë. Siç rrëfen kushëriri i tij, Lekës I i është ngritur një kurth diplomatik në Afrikën e Jugut, ku edhe po jetonte në vitin 1999. “Prej kohësh Leka Zogu I ishte në dijeni për Konferencën e Rambujesë. Ai u nis pak ditë para datës 18 mars, por e kthyen. I thanë që pasaporta nuk është e vlefshme dhe se i ishte hequr imuniteti diplomatik. Ai kundërshtoi hapur, por u burgos. E mbajtën brenda për 8 ditë. U gëzua shumë kur u firmos marrëveshja e Rambujesë, por u pikëllua që ai nuk ishte aty, në atë datë historike për shqiptarët”, tregon Skënder Zogu. Sipas tij, gjatë qëndrimit në burg, Leka Zogu I nuk ka pranuar që të fusë në gojë asgjë. “Në tetë ditë ai u dobësua shumë, u sëmur keq, pasi nuk hante dhe pinte. Kishte frikë se e helmonin”, thekson ai. Shkaku zyrtar i pengimit të Leka Zogut I në kufi u motivua me faktin pse ai mbante armë në shtëpi. “Ishin të njëjtat armë të deklaruara dhe të ligjëruara që në momentin e hyrjes së Lekës I në Afrikën e Jugut. Pra, ishte një grackë e përgatitur nga qarqet antishqiptare nëpër botë. Në pak ditë, ai fitoi gjyqin dhe u vërteta që e gjithë ngjarja ishte një farsë, një kurth për të penguar pjesëmarrjen e tij në Konferencën e Rambujesë”, këmbëngul Zogu. Ndërkaq, ai bën edhe një shtesë, lidhur me dy intervistat e kaluara. Lidhur me personalitetet që takuan Leka Zogun I në Egjipt, ai kërkon të shtojë diçka rreth figurës së Abaz Kupit, që sipas tij, ishte “Mbretnor i bindun, trim dhe ka marrë pjesë në veprimtarinë kombëtare për çlirimin e atdheut, jo vetëm nga fashistë-nazista, por edhe nga komunistat”. Sa i përket shkatërrimit të Ambasadës Shqiptare në Paris, ai rikonfirmon ngjarjen e hedhjes në erë, por sqaron se nuk ishte ai direkt personi qëllues me armën “Bazook”.

ELISABETA ILNICA

----------------------------------------------------

http://www.panorama.com.al/une-gruaja/sylviane-muselier-motra-e-mbretereshes-geraldina-dhe-zogu-ne-dashuri-me-shikim-te-pare/

Sylviane Muselier, motra e Mbretëreshës: Geraldina dhe Zogu, në dashuri me shikim të parë

Une Gruajae Dielë, Dhjetor 11th, 2011

Motra e Mbretëreshës Geraldinë, Sylviane Muselier

Rasti e solli sërish në Shqipëri. Ka qenë në një martesë, në një arrati e tani në një funeral. Sylviane Muselier, përveçse motra e Geraldinës, është mikesha më e ngushtë e familjes mbretërore, e cila ka asistuar që nga martesa, te lindja e Lekës I, arratisja që bënë nga Shqipëria etj. Musilier tregon gjithçka për të motrën dhe mbretin e shqiptarëve.

I bëri të gjithë që të kthenin kokën pas, pavarësisht moshës. E mbuluar me një vel-rrjetë të zezë dhe e grimuar lehtë, biondja sharmante u shndërrua në “kuicin” e varrimit, ku u dha lamtumira për “mbretin e shqiptarëve, jo në detyrë”, Leka Zogun I. E gjendur në krah të trashëgimtarit Leka Zogut II dhe të fejuarës së tij Elia Zaharia, pyetja ishte shumë e thjeshtë: “Kush ishte ajo?”. Ndërsa rrugëtimi deri në prezantimin me të në Pallatin Mbretëror në Tiranë, ishte paksa i vështirë. I vështirë, për t’u bërë i këndshëm pas çdo fjalie, sepse vetë Sylviane Muselier ishte shumë e këndshme. Sapo morët përgjigjen e kuicit, ndërsa ju informojmë se ajo është motra e mbretëreshës Geraldinë, bashkëshortes së Ahmet Zogut. Pas vdekjes së Lekës I, tashmë ajo është njeriu më i afërt i familjes. Afërsi që reflektohet jo vetëm në lidhjet e gjakut, por edhe nga marrëdhëniet shoqërore. Sylviane Muselier, përveçse motra e Geraldinës, është mikesha më e ngushtë e familjes, e cila ka asistuar që nga martesa, te lindja e Lekës I, arratisja që bënë nga Shqipëria etj., si dhe ka jetuar me familjen mbretërore në disa vende, si: në Paris, në Kanë, Marsejë etj. Pra, është fiks zonja e duhur për të na rrëfyer familjen mbretërore, që nga njohja e Geraldinës me Ahmet Zogun…

Si u njoh motra juaj Geraldina me Ahmet Zogun?
Në një mbrëmje vallëzimi, në moshën 17-vjeçare, një fotograf e kishte nxjerrë në fotografi, që u botua në një revistë hungareze. Motra ime ishte një përrallë, aq sa thirrej “trëndafili i bardhë” për nga ngjyra e lëkurës dhe kthjellshmëria e tipareve. Një femër jashtëzakonisht e bukur, nami i së cilës ishte përhapur gjithandej. Pikërisht kjo revistë kishte rënë në duart e princeshave shqiptare, të cilat të mahnitura ia kanë treguar vëllait të tyre. Siç më kanë rrëfyer ato, edhe Mbreti Zog kishte shtangur nga bukuria e saj. Më pas, princeshat shqiptare e kanë takuar Geraldinën në një tjetër festë dhe e kanë ftuar zyrtarisht për vizitë në Pallatin Mbretëror. Ajo arriti në Shqipëri, pas Krishtlindjeve të vitit 1937 dhe vetëm 3 muaj më vonë, u martua me Ahmet Zogun.
Pa u kthyer fare ndërmjet kësaj kohe sërish në Hungari?
E vërtetë, Geraldina erdhi në Shqipëri për një vizitë dhe nuk u kthye më. Ajo u mahnit pas Zogut, por edhe pas shqiptarëve. Dhe kështu ngeli deri në fund të jetës. Në emigrim ka qenë gjithnjë e përmalluar për Shqipërinë, ndërsa edhe amaneti i saj ishte që të varrosej në tokën shqiptare.
A ishte e lumtur Geraldina për zgjedhjen e fatit të saj në Shqipëri?
Geraldina nuk zgjodhi, ajo ra në dashuri. Sapo u takua me Mbretin Zog, ajo e deshi. Ishte dashuri me shikim të parë. Mendoni, erdhi në Shqipëri sipas ftesës, për të parë vendin dhe për t’u njohur me kulturën shqiptare dhe, siç ju tregova, nuk u kthye më.
Po familja juaj, si reagoi për vendimin e martesës?
Në letrën e parë, kemi qenë të befasuar. Unë isha ende fëmijë, por dëgjoja ç’flisnin të rriturit. Por meqenëse Geraldina shkruante gjëra të mrekullueshme për Shqipërinë dhe sidomos për Ahmet Zogun, për të cilin thoshte se kishte rënë marrëzisht në dashuri, atëherë familja ime nuk e kundërshtoi martesën e tyre. Vetëm u përgatitëm për dasmën, ku erdhëm si familje në Shqipëri. Domethënë isha dhe unë…
Si e kujtoni dasmën e tyre?
Dasma u bë më 27 prill 1938, ne erdhëm disa ditë përpara. Isha rreth 9 vjeç në atë kohë dhe mua më lanë nderin që t’i dhuroja tufën me lule të freskëta motrës sime, sapo ajo vuri në kokë kurorën mbretërore. Ka qenë një dasmë madhështore, e mrekullueshme, ashtu si çifti që u martua. Kudo shihej portreti i çiftit mbretëror dhe shqiptarët dukej që e adhuronin Geraldinën, pasi përuleshin jo vetëm para saj, por edhe para meje në shenjë respekti. Më ka ngelur në mendje diçka lidhur me veshjen shqiptare. Gjatë kohës së dasmës, kanë qenë të gjithë të veshur bukur, me kostume tradicionale apo moderne, me këpucë. Njerëz të qeshur, të dashur, plot kulturë, kavalierë. Ndërsa kur jam rikthyer në Shqipëri në vitin 1992, gjeta një popull krejt të ndryshuar nga ata çfarë kisha lënë. Edhe pse zyrtarisht kishte ardhur demokracia në Shqipëri, shqiptarët ishin shndërruar në njerëz nervozë, të veshur keq, të zbathur. Megjithatë, tashmë i shoh sërish në formë dhe më vjen mirë për këtë.
Por ju keni asistuar jo vetëm në dasmën e motrës suaj, por edhe në arratisjen e saj me djalin e sapolindur…
Jemi nisur më 5 prill dhe Geraldina ishte lehonë, Leka I ende nuk i kishte mbushur 24 orë nga lindja. Unë erdha në fillim të prillit 1939, pak ditë para ardhjes në jetë të princ Lekës. Në momentin që lindi, pavarësisht luftës që sapo kishte filluar, i gjithë populli shqiptar u tregua entuziast, për t’u zbehur orë pas ore me rëniet e bombave të para. Mes tyre dhe armëve të tjera ka nisur arratisja jonë drejt Jugut të Shqipërisë, për të kaluar më pas në Greqi.
Me çfarë mjetesh u arratisët?
Me makina. Geraldina hipi në një automjet tip “Crysler”, ndërkaq unë hipa në një autoambulancë. Po ashtu, mbaj mend edhe një varg makinash të tjera që na shoqëronin. Mbase 10 të tilla, nuk më kujtohet saktë numri. Ecnim nën breshërinë e armëve dhe as vetë nuk e di se si kemi shpëtuar.
Deri në ç’vend ju përcolli Ahmet Zogu?
Geraldina dhe Zogu as nuk patën mundësinë që të përshëndeteshin para ikjes. Zogu vetëm sa i çoi fjalë asaj që të nisej urgjent, për ta shpëtuar me patjetër dhe i vuri në dispozicion njerëzit. Geraldina ishte tejet e sëmurë, gjysmë e ndërgjegjshme nga lindja, nga ilaçet, por edhe nga ajo çfarë po ndodhte. Mbreti Zog na është bashkuar 2 ditë më vonë në Greqi.
Cili ka qenë momenti më i vështirë për Geraldinën?
Duke mos llogaritur shëndetin që pati pas lindjes, për të tjerat, pa dyshim që momenti më i vështirë ka qenë ndarja nga bashkëshorti i saj, Mbreti Zog. Ditën që vdiq Mbreti Zog, ne kishim një tjetër vdekje në familje. Mua më kishte vdekur nëna e burrit tim dhe normalisht që burri im, i cili ishte edhe baxhanaku i Mbretit Zog, shkoi te nëna e vet dhe unë shkova te motra ime. Si të thuash, lashë vjehrrën mbi varr dhe shkova t’i gjendem pranë motrës sime në një moment të vështirë për të. Unë, bashkë me motrën time, ndoqa ceremoninë, që ishte shumë madhështore për Mbretin Zog. Kur kam humbur burrin në vitin 1989, motra ime, që asnjëherë s’kishte dalë nga Spanja gjatë gjithë asaj kohe, erdhi dhe qëndroi me ditë të tëra pranë meje në Marsejë. Kam jetuar me familjen e Mbretit Zog në Paris, në Kanë, Marsejë dhe kur motra ime humbi bashkëshortin, Mretin Zog, prezenca ime ka qenë shumë ngushëlluese për të. Kemi qenë shumë të lidhura me të. Unë isha më e vogla dhe ishte ajo, motra e madhe, që përkujdesej vazhdimisht për mua.
Po me Mbretin Zog, si kanë qenë marrëdhëniet tuaja?
Unë jam rritur nën sharmin e tij që fëmijë. Sado mirë të kisha shkuar me motrën, nëse nuk do të kisha gjetur një vëlla te Ahmet Zogu, atëherë nuk do të kisha qenë aq e afërt me këtë familje. Ahmet Zogu bëri Geraldinën të ndihej shqiptare, më bëri mua të ndihem shqiptare, por edhe krejt familjen tonë. Një burrë i pashëm, fisnik, kavalier, zemërgjerë, pra me të gjitha karakteristikat e një mbreti. Mendoni, kanë kaq vite që kanë ndërruar jetë që të dy dhe ndihem po aq shqiptare, i dua shumë shqiptarët.
Para pak ditësh u dha lamtumira e fundit për nipin tuaj, Leka Zogu I. Si e përjetuat humbjen?

Sylviane Muselier në varrimin e nipit Leka Zogu I

Pata ndjesi shumë të ndryshme, por që të gjitha më çonin te dhembja. Më dhemb që humba nipin e vetëm, djalin e motrës sime që kam asistuar pranë tij që nga lindja, që kam emigruar bashkë me të përmes bombave në Shqipëri kur ai ende nuk kishte mbushur 48 orë, apo kur jemi ndarë e takuar me dhjetëra herë të tjera gjatë transferimeve të shpeshta të familjes mbretërore nëpër shtete të ndryshme. Pra, kam ndjekur rrugëtimin e tij nga lindja e deri në vdekje. Po ashtu, kam qenë shumë e lidhur me motrën time, Geraldina dhe bashkëshortin e saj, mbretin Ahmet Zogu. Ata kanë qenë si familje për mua, por edhe unë për ata kur u rrita, sa herë që kishin nevojë. Tashmë jam e vetmja e afërt e Geraldinës që i ka mbetur gjallë princit Leka Zogut II.
Princi apo mbreti, sepse Leka Zogu II e bëri betimin prej monarku javën e kaluar, në varrimin e babait Leka Zogu I?
Për mua ngelet princi, sepse e kam nip dhe me këtë emër jam mësuar që ta thërras që fëmijë.
Po për shqiptarët, a duhet të jetë ai mbret i ligjëruar?
Unë shpresoj shumë që ai të jetë mbret i ligjëruar, por janë shqiptarët që vendosin për këtë dhe jo dëshirat e mia. Jemi në vitin 2001, bota ka ndryshuar shumë dhe me shpejtësi. Nuk jam unë ajo që mund t’ua imponoj princ Lekën si mbret, por vetëm di të them dy fjalë për të: Nëse një ditë ai do të bëhej mbret i pranuar ligjërisht nga të gjithë shqiptarët, atëherë ai do të ishte më i miri në botë. Ka marrë prej gjyshit dhe të atit vetitë më të mira dhe sidomos diplomacinë. Dhe, në këtë shekull të ri, diplomacia është shumë e rëndësishme.
Po të fejuarën e tij, Elia, si e shihni?
Elia është një ëndërr, ekzakt princesha që kam dashur gjithmonë për nipin tim. E kanë shumë për zemër njëri-tjetrin dhe kjo duket qartë edhe në publik. Ajo është në lartësinë e duhur të një princeshe dhe mbretëreshe.

“Tezja e shqiptarëve” dhe një histori në doganë
Nga viti 1992, kur u rikthye për herë të parë në Shqipëri pas arratisjes me familjen mbretërore të vitit 1939, Sylviane Muselier nuk e mban mend se sa herë ka qenë në Tiranë. Vetëm mban mend shumë mirë një episod, që e veçon ndër të tjerë. “Duhet të ketë qenë viti 1992, mbase 1993. Unë u nisa me disa kamionë me ndihma humanitare për t’i sjellë në Shqipëri, pasi u tmerrova dhe u trishtova nga varfëria që gjeta. I kisha parë shqiptarët shumë më mirë në vitin 1939, se sa pas rënies së komunizmit. Kur arrita në kufi, doganierët më kërkuan bakshish, në mënyrë që të më lejonin të kaloja kamionët. Unë u zhgënjeva shumë dhe nuk kuptoja dot absurditetin e situatës; që një zyrtar të kërkojë para për ndihmat e popullit të tij. Duke mos dashur të bëhem bashkëpunëtore, nuk i dhashë asnjë bakshish, edhe pse bëhej fjalë për shumë pak para. Kam fjetur në kamion dhe poshtë tij për 3 ditë me radhë, derisa më lanë që të fusja kamionët. Më saktë, më lanë se e kuptuan që unë nuk do t’i paguaja padrejtësisht”, thotë ajo. Që prej dy dekadash, Sylviane Muselier ka vijuar të sjellë ndihma në Shqipëri, edhe pse është treguar shumë modeste për t’i bërë publicitet vetes. Ndërkaq, për shkak të numrit të madh të bamirësive në diasporë, ajo njihet ndryshe edhe si “tezja e shqiptarëve”.

Sylviane MuselierNjohjet e mia politike në Shqipëri

Sylviane Muselier duket se e njeh shumë mirë politikën, për shkak se edhe djali i saj është i përfshirë prej dekadash. Ajo është nëna e ish-Sekretarit të Shtetit, për Punët e Jashtme në Francë, Z. Renaud Muselier, aktualisht deputet me partinë e Sarkozy-së dhe me disa funksione të tjera politike dhe parlamentare. Gjithashtu, Renaud Muselier ka qenë për 15 vite nënkryetar i Bashkisë së Marsejës. Një pozicion i tillë i të birit, por sigurisht edhe lidhjet që ka patur nga babai apo bashkëshorti, që të dy funksionarë shumë të lartë të Francë, e kanë bërë që Sylviane Muselier shumë aktive në politikë, veçse është e djathtë. “Krejtësisht, totalisht e djathtë”, thekson ajo, aq sa duket se edhe miqtë i zgjedh sipas këtij krahu. Të paktën në Shqipëri. “Kam takuar disa herë kryeministrin e Shqipërisë, Sali Berisha dhe më pëlqen shumë mbprehtësia e tij. Ndërsa për ceremoninë e varrimit që i bëri nipit tim, Leka Zogu I, i jam vërtet mirënjohëse. Një tjetër politikan që më pëlqen është edhe Lulëzim Basha, pasi i ka ndenjur pranë familjes mbretërore”, thotë znj. Sylvian Muselier, ndërsa shton me të qeshur: “Se z. Basha është dhe shumë simpatik, djalosh i bukur”. Sa i takon kampit të majtë politik, ajo përgjigjet shkurt, jo pa bezdi: “Nuk i njoh, nuk kam patur lidhje”. Menjëherë, ajo përmend disa emra që duket se i ka për zemër, pasi thotë fjalë të mira pa fund për ata, si: Mentor Petrela, Valter Gjoni, Ilia Terpini, etj.  

ELISABETA ILNICA

----------------------------------------------------

http://www.panorama.com.al/speciale/kujtimet-e-mbretereshes-geraldine-%e2%80%9cudhetimet-e-frikshme-ne-europe-pas-ikjes-nga-shqiperia%e2%80%9d/

Kujtimet e Mbretëreshës Geraldinë: “Udhëtimet e frikshme në Europë pas ikjes nga Shqipëria”

Specialee Martë, Dhjetor 6th, 2011

Geraldina në Shqipëri

“Kryeministri i Greqisë, Metaksa, refuzoi përpjekjen e Zogut që të drejtonte luftën në Shqipëri”

“Në Greqi, ballë për ballë me vdekjen 55 ditë me radhë”. Nga kujtimet e mbretëreshës Geraldinë, në numrin e kaluar zbardhëm përjetimet nga rrugëtimi sfilitës në tokën helene në pragun e pushtimit fashist të Shqipërisë. “Bashkë me Lekën e porsalindur, shkruan bashkëshortja e Mbretit Zog, duke iu referuar kohëqëndrmit në Greqi, bashkëjetuam gati dy muaj me vdekjen orë e çast”. Geraldina bën të ditur se është detyruar të lërë Shqipërinë dhe të marrë rrugën e emigrimit mëngjesin e 6 prillit 1939, kur ende nuk kishte mbushur 24 orë që ishte bërë nënë, për t’u ribashkuar me të shoqin dhe karvanin prej 1500 zyrtarëve të oborrit në Follorinë dy ditë më pas. Aty, kujton ajo, autoritetet na njoftuan se ishin urdhëruar për të na çarmatosur dhe për të na shpërndarë në zona të ndryshme të Greqisë. Mbreti Zog dhe familja e tij do të mbylleshin në Volos; anëtarët e qeverisë dhe të tjerë oficerë do të burgoseshin në Kozan, pjesa e mbetur do të izolohej në një ishull. Sidoqoftë, ultimatumi i policisë greke, pohon më tej Geraldina, mbeti në fuqi vetëm disa minuta, pasi ndërhyrja e Mbretit Zog te kryeministri i Greqisë e bëri të paefektshëm dhe ne për disa ditë u sistemuam në një hotel në Larisa. Por dhe aty, për rrethana nga më të ndryshmet, peripecitë nuk kishin të mbaruar, deri mëngjesin e 2 majit, kur u detyruam të shkojmë në Turqi. Pjesa në vijim ka të bëjë me kujtimet e zonjës Geraldinë nga ditëqëndrimi në Stamboll dhe rrugëtimi drejt Rumanisë, Polonisë, Letonisë, Suedisë, Norvegjisë, Francës dhe Anglisë, të cilat po i botojmë sipas shqiptimit të saj, marrë nga monografia e “Geraldina” e Leon Mollës…

Ishte e kthjellët për të gjithë ne që jeshëm kaq afër ngjarjeve të Evropës se lufta do të kërcitte për së shpejti midis fuqive të boshtit nga njëra anë dhe Francës e Anglisë nga ana tjetër. Ishte e kuptueshme se mund të bënim më shumë punë në Paris ose në Londër se sa këtu dhe kësisoj Mbreti vendosi të nisemi në 30 të qershorit.
Megjithëse hekurudha ishte mjeti më i shpejtë nëpërmjet Evropës, ishte e pamundur për ne sepse tërë vijat hekurudhore kalojnë nëpërmjet Italisë. Udha më e mirë ishte të merrnim një anije me vete po asnjë kapiten nuk mundesh të merrte përsipër garancitë e jetës tonë, sepse anija duhet të kalonte nëpër ujrat Italiane dhe kishnë frikë se mos i mirrnin me forcë dhe i internonin diku. Kështu që u detyruam të marrëm rrugën më të gjatë dhe u nismë me një anije që arrinte në Dobruxhe të Rumanisë. Në marrëveshje me Mbretin Karol një tren i veçantë na mori e na çoi në Bukuresht. Këtu u pritëm në mënyrë të zjarrtë dhe çdo herë që dilja jashtë me qindra hungarezë, që përbëjnë një moniritet të fortë të Rumanisë mblidheshin të më duartrokisnin dhe përshëndesnin. Kur Mbreti Karol na ftoi për drekë, e priti tim shoq me shumë përzemërsi po ndaj meje qëndroi i ftohtë pakëz, për shkak të entuziazmit të Hungarëzëve, që nuk ja kish qejfi.
Nuk dinim ç’të bënim kur pamë se në atë kat të Hotelit qëndronte ambasadori i Italisë fashiste. Gjatë tërë kohës që qëndruam këtu, oficerët Shqiptarë që bënin roje para apartamentit tonë kishin para syve rojet fashiste të ambasadorit.
Nga Bukureshti u nismë për në Varshavë, ku na u bë pritja më e madhe e tërë udhëtimit tonë. Polakët ishin në merak të madh rreth fatit të tyre dhe në fakt sulmi i gjermanëve nuk ishte veçse pak muaj më tej. Polakët treguan një përzemërsi të madhe dhe shfaqën keqardhje të madhe për fatin tonë, fat që do t’i gjente dhe ata vetë siç i gjeti.
Këndej u nismë për Norvegji, dhe këtu për të parën herë në udhëtimin tonë Leka na u sëmur. Foshnja e vogël me guxim kishte përballuar kaq shumë ndryshim klimash nga e nxehta në të ftohtë pa u ankuar asnjëherë, kish udhëtuar mijëra milje me veturë, tren dhe det dhe më së fundi tërë këto mundime e lodhën shumë sa nuk duroi dot më. U sëmur rëndë por pas pak ditësh u duk se e mori veten përsëri dhe u bë mirë. I ra temperatura dhe përfituam nga ky fakt për t’u nisur për Belgjikë.
Edhe këtu si në Suedi, qytetarët u suallnë përzemërsisht po nuk u bënë shumë merak për fatin tonë. Së këndjemi u nismë për Paris ku do të qëndronim për mjaft kohë.
Shumë nga miqtë dhe shokët tanë ishin larguar për t’u bashkuar me të afërmit e tyre dhe nuk mbetmë tani veçse nja dyzet vetë duke përfshirë dhe motrat e Mbretit, disa oficerë, Cambelani i Pallatit, Ish Ministri i Oborrit, dhe koloneli i rojeve Mbretërore. Muarmë me qera një vilë afër Versajës, Kështjellën Le May dhe këtu dëgjuam shpalljen e luftës në Shtator të 1940. Së këndejmi u nismë për Paris në Hotelin Trianon dhe pak kohë më vonë muarmë me qira një Vilë në Pontoise, disa kilometra në Veri. Gati përditë im shoq bisedonte me gjeneralë Francezë dhe oficerë të tjerë të lartë që kishin shumë besim në cilësitë e vijës së famshme të mbrojtjes-Maginot-që ishin fortifikuar shumë mirë. Ata nuk mundnin t’i kuptonin ndjenjat e Mbretit në atë kohë që nuk kishte besim në qëndresën e këtyre fortifikatave kundër armës ajrore. Ngjarjet e mëvonëshme, si dihet, i dhanë të drejtë.
GJERMANËT NA NDJEKIN KËMBA-KËMBËS
Tërë ditën e tërë natën e frenqtë kalonin pranë vilës tonë duke mbartur ato që mundnin nga gjërat e tyre. Një natë Pontoise u bombardua rëndë dhe me qenë se nuk ishte një pikësynim ushtarak, Kryetari i Bashkisë na tha të largohemi se ish i bindur se prania jonë kish sjellë bombardimin.
U kthyem në Paris dhe qëndruam këtu tetë orë para ardhjes së gjermanëve. Pastaj mblodhëm plaçkat që mundëm të marrim me vete duke i ngarkuar në makinat që kishim dhe u nismë për Bordeaux. Duke udhëtuar karvani ynë i vogël u qëllua me mitraloz disa herë nga ajrore që ktheheshin në bazë pas një bombardimi dhe një nga makinat tona u godit, por për fat të mirë pa dëm. Im shoq desh të qëndronim në Orleans, qyteti më i afërt, por unë ju luta që të mos qëndronim këtu po të vazhdonim udhëtimin deri në pyllin më të afërt dhe aty kaluam dhe natën. Me të vërtetë patëm fat që vajtëm të flemë në pyll se pikërisht atë natë Orleans u bombardua rëndë. Masandej për çdo natë gjatë udhëtimit tonë të ngadalshëm – sepse na duhesh të kalonim për midis vargje të pa mbaruar njerëzish, burra e gra refugjatë, që shtynin kush karron e dorës kush karrot e rënda mbushur me ato plaçka që kishim marrë me vete aty dhe djepe të vogla fëmijësh – ne fletëm në pyje ose në fushë të hapët larg qyteteve. Disa herë frenq zemërbardhë na hapën shtëpitë e tyre. Më vjen ndërmend një zonjë e re që priste për të lindur fëmijën e parë. Një vajzë e vogël lidni disa ditë më vonë dhe për nder t’onë i dhanë emrin Gjeraldinë. Kishim telefonuar më parë për të porositur dhomat në një hotel afër Bordeaux-e por kur erdhëm e gjetëm hotelin të zënë nga ushtria frënge dhe komandanti nuk deshi të na shohë me sy të mirë. Por një nga Princeshat qe sëmurur rëndë dhe pa dashur ju desht të lirojë një dhomë për të dhe mua me Lekën. Kryetari i Bashkisë ofroji shtëpinë e tij Mbretit dhe familjes dhe pas kësaj muarmë lejen të futemi në një konventë të zbrazët. Gjendja politike po keqësohej me shpejtësi. Mbreti Zog u takua me ambasadorin spanjoll dhe i kërkoi të drejtën e strehimit politik në Spanjë. Frankua u përgjegj se do të na pranonte në se do mundnim të vononim arritjen tonë dhe për disa ditë më tutje. M’u duk se s’na kish mbetur më asnjë shtet në Evropë, asnjë vend ku të futnim kryet dhe në çdo orë gjermanët afroheshin si një valë që nuk i del dot gjë përpara. Kur të arrinim ç’do na gjente ne? Sigurisht do të na kapnin dhe ndofta mundet të n’a pushkatonin fare.
SHPRESA E FUNDIT
Po na kish mbetur shpresa e fundit dhe kjo ish Anglia.
Im shoq vajti poshtë te zyra e vogël telefonike dhe nisi një telegram duke kërkuar strehim në Angli. Brenda pak orëve erdhi përgjigjja dhe na u dorëzua aty në konventin ku ndodheshim. Thoshte me sa më kujtohet kështu: “Ejani pa humbur kohë. Udhëzimet i janë dhënë Konsullit Britanik në Bordeaux”.
Vetëm dy anije mbetën në skelë, por konsulli na premtoi se në njërën nga ato do të mundim të zëmë vend mëngjesin e ardhshëm. Kur u bëmë gati mëngjesin tjetër mësuam se dy anijet ishin nisur gjatë natës pa marrë asnjë urdhër. Njëra nga ato ish torpiluar gjatë kalimit të kanalit. Në mes të tërë zhurmës dhe kaosit të papërshkruar Konsulli na tha se ende gjendej një tjetër anije në St. Jean De Luz. Do të dërgonte udhëzimet kapitenit që të n’a marrë me vete. Vajtëm me të shpejtë në konventë muarmë sa gjëra që mundëm të marrim me vete dhe u nisëm drejt Jugut. Fëmija im rrinte midis valixheve dhe dëngjeve me plaçka të ndryshme i çuditur në tërë këtë rrëmujë që nuk e kuptonte dot. Për ta pushuar së qari i dhashë të thithë ushqimin e tij që e mori qetësisht sikur s’po dëgjonte gjë rreth nesh.
St Jean de Luz ish një kërdi e madhe mbushur me njerëz të dëshpëruar, kryesisht jahudij, që ishin rreshtuar para konsullatave Spanjolle dhe Portugeze për të marrë lejen për të hyrë në këto vende. Shumë kishin vrarë veten në dëshpërimin e fundit; disa mëma kishin dalë menç duke shtrënguar në gji fëmijët e tyre që kishin dhënë shpirt. Më dukej sikur po jetonim brenda një xhehnemi të vërtetë.
Nuk gjendej asgjëkund ushqim i asnjë lloji. Për fat të mirë kisha ruajtur disa kuti qumështi për Lekën; sa për ne të tjerët në këto kushte as që na shkonte mendja për të ngrënë.
Më së fundi arritëm te kapiteni dhe na u lëshua vendi në anije midis frengëve, polakëve dhe çekëve, që shkonin në Angli për të vazhduar së andejmi luftën e tyre kundër Boshtit. Dhe ndërsa anija jonë e vogël e ngarkuar deri në grykë u nis në një det të qetë dhe mëshirues, thashë pa zë një lutje të heshtur, jo vetëm për ne dhe vendin tone, po për të gjithë ata që vuajnë anë e mbanë në Evropë dhe në botën e tërë.
Në verën 1940 Mbreti Zog dhe unë me fëmijën tonë Princin Leka dhe anëtarë të tjerë të familjes e të pallatit arritmë në Liverpool me anijen më të fundit që u nis nga Franca. Nuk dinim se çdo të na sillte e ardhmja. E dinim se nuk mund të na ngjante më keq seç na kish ngjarë e ç’kishim pësuar; kishim humbur vendin tonë dhe gati kishim qenë duke humbur dhe jetën tonë duke lënë Shqipërinë e dashur. Kur anija jonë arriti oficerët britanikë të portit na zbritën para të gjithë të tjerëve dhe na kaluan pa u kontrolluar nga doganat e shtetit. Megjithëse treguam gjithçka kishim duke hapur valixhet e parave që kishin tërë pasurinë tonë. Britanikët nuk muarnë asnjë farë taksi doganor nga ne. Në fakt u treguan shumë miq dhe na përkrahën sa s’ka më. Së këndejmi u dërguam në një hotel të vendit për deri sa të vinte treni që do të na çonte në Londër. Kur arritëm këtu morëm disa taksi, sepse ishim gati dyzet vetë dhe u nisëm për hotelin Ritz. Zgjodhëm hotelin Ritz për dy arsye: së pari, sepse Mbreti kishte qëndruar këtu në ditë të lumtura dhe e dyta se si pasojë e luftës hotelet e mëdhenj ishin gati të zbrazur dhe në këto rrethana mundëm të gjejmë vend me kushte shumë të mira e të lira. Ish më e lirë për ne të jetonim të tërë në Ritz se sa të merrnim me qira një shtëpi të përshtatshme se kurdoherë, duhesh të kishim parasysh kushtrimin.
NATË TERRORI
Ajo që më ra në sy në Angli më shumë se çdo gjë tjetër pasi kalova nëpër rrëmujën dhe histerinë e Kontinentit qe gjakftohtësia e çdonjërit. E di që gjakftohtësia dhe qëndresa burrërore janë karakteristikat e britanikëve, po kurrë nuk i kisha parë si tani në çaste kritike si këto që kalonim.
Disa nga miqtë i mi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës na telegrafuan duke thënë se ishin gati të strehonin të paktën birin tim ku do të ishte i sigurtë. Më erdhi çudi për këto sugjerime, sepse isha e bindur se nuk kisha asnjë vend më të sigurtë se Anglia. Me tërë luftimet që bëheshin në Evropë nuk më shkonte në mendje se Anglia do të invadohesh dhe kështu mendonin tërë anglezët që takova.
Jeta jonë në Londër shpejt u bë jetë e zakonshme. Im shoq shpesh herë bisedonte me krerë të tjerë qeverish të mërguara si De Gaule, Sikorski, Benes etj. Edhe qeveria britanike e merrte mendimin e tij për çështjet që kishin të bënin me politikën e Lindjes së Mesme. Për sa më përkiste mua jeshë shumë e kënaqur se jeshë e lirë të shëtis me birin tim në Green Park. Një ditë kur po kthehesha nga Kisha, të dielën në mëngjes në shtator, dëgjova sirenat e para që njoftonin sulmin e ajrorëve. Prej këtej gjatë Betejës së Britanisë dhe gjatë tërë Vitit të Ri sulmet ishin të shpeshta dhe të rënda. Zhurma ishte e tmerrshme dhe shurdhonjëse, sepse hoteli ynë gjendesh shumë afër baterive kundërajrore saqë nuk ish e mundur të mbyllnim synë për shumë kohë. Leka im u zverdh shumë dhe dridhej nga këto krisma të jashtëzakonshme sapo fillonin të binin saqë shërbyesit e hotelit vendosën dysheqet në një dhomë poshtë shkallëve për atë, infermieren dhe mua. Aty megjithëse nuk ishim më të sigurt të paktën ishim më të qetë nga zhurma dhe mundnim të flinim pak.
Një mbrëmje një nëpunës nga ministria e Jashtme erdhi të takohet me Mbretin për punë të ngutshme zyrtare. E pyeti nëse Mbreti dëshironte të nisej për në Greqi për të organizuar vullnetarët shqiptarë në luftë për çlirimin e vendit. Mbreti e pranoi menjëherë këtë propozim dhe ndërsa e dija në zemër se ai do ta pranonte pa tjetër një gjë të tillë nuk di sepse m’u mbush shpirti me një ndjenjë frike.
Të nesërmen në ora gjashtë pritëm që të arrinte vetura e Ministrisë po asgjë nuk po shihej. Pastaj adiutanti ynë vajti në Ministri të Jashtme të mësojë se çkish ngjarë. Dukesh se kryeministri grek Metaksaj kish dhënë një radiogramë nga Athina se çasti për ndërhyrjen e Mbretit ende nuk kishte ardhur. S’ka dyshim se nuk e pritëm mirë këtë lajm, po në të vërtetë patëm fat që Mbreti nuk u nis dot: po ai ajror që do ta shpinte në Athinë Mbretin u godit udhës dhe tërë udhëtarët u vranë.
Në Maj të 1941 sulmet ajrore u bënë shumë të rëndë. Gjatë sulmeve unë e mbuloja fëmijën me trupin tim. Mirëpo megjithëse Leka nuk kishte frikë unë kisha dhe iu luta tim shoq të na gjente një vendbanesë jashtë qytetit, jashtë këtij xhehnemi të përditshëm. Deri atëherë mbreti Zog kishte ngulur këmbë të mos ikte jashtë Londrës. Mendonte se shumë kohë kish kaluar duke rendur andej-këndej dhe kur londinezët mundesh të duronin këtë terror të çdo nate. Ai dëshironte tu tregojë se mundesh dhe donte ta durojë. Po efekti i bombardimeve në shëndetin e djalit tonë filloi që ta bëjë merak dhe kësisoj u bind që të marrim jashtë një shtëpi me qera.
NJË SHTËPI NË FSHAT
Gjeta një shtëpi në Ascot dhe vajta atje bashkë me tim bir, infermieren e tij dhe disa oficerë. Sapo e vumë për gjumë djalin atë natë sirenat ia filluan të bien përsëri. Tërë atë natë shëtisja nëpër kopësht vetëm dhe ishte e pamundur të flisja në telefon me Mbretin sepse linjat e telefonit qenë prerë. Flakët që dilnin nga zjarret e ndezr në Londër njëzet milje larg ishin kaq të mëdhenj sa unë mundja të lexoja gazetën me dritën e tyre. Kjo datë që ditë e shtunë më 10 Maj 1941, sulmi ajror më i tmerrshëm i tërë luftës, kur brenda pak orëve u bë kërdija me djegje dhe shkatërrime saqë zjarri i madh qindra vjet më parë nuk kishte asnjë përgjasim.
Ditën tjetër më vajti shpirti në vend kur pashë tim shoq dhe tërë njerëzit e tij që arritën shëndosh e mirë dhe u qetësuam në jetën e Ascot-it. Me kohë blemë një karro të vogël dhe një gomarickë për të dëfryer djalin tonë dhe tërë ne e ndiem veten për herë të parë të lumtur që nga dita që lamë kaq me rrëmbim Shqipërinë e dashur.
Pastaj fare papritur muarmë vesh se disa nga valixhet tona – nja pesëmbëdhjetë – kishin arritur në Liverpool nga Franca. Ne i kishim lënë këto valixhe në një nga motelet e St. Jean De Luz porse një sekretare besnike kish marrë masa që t’i dërgonte në Spanjë përpara se të arrinin nazistët. Tani për çudi të madhe nga Spanja po na gjenin këtu në Londër. Valixhet i vunë në një magazinë në Liverpool deri sa të venim t’i kërkonim. Sa ironi për të shkretat valixhe që besnikërisht na kishin marrë prapa që nga kaq larg e në kaq rrethana të çuditëshme, sepse po atë natë bomba ndezëse i dogjën ato dhe magazinat ku qenë vendosur!
Megjithëse jeta në Ascot ish e kënaqshme ishim shumë ngusht për vend, dhe kështu qeveria Britanike pranoi që të merrnim me qira çdo shtëpi të bollëshme që mund të gjenim po të mos ishte zënë nga ushtria, për qëllime të tjera. Një ditë lexova në gazetë se Lordi Parmoor kishte vdekur dhe pallati i tij afër Frieth kishte dalë për ta lëshuar me qira.
Shkova menjëherë dhe përnjëherësh nënshkrova me agjentin e tij një kontratë të gjatë qiraje. Dhjetë minuta më vonë komanda mbretërore e ajrit arriti ta marrë me qira për shërbim oficerësh të aviacionit. Po kishin ardhur dhjetë minuta me vonesë! Kështu të dyzet siç qemë u futëm brenda dhe këtu jetonim fare mirë në vend, bollëk për të gjithë. Personaliteti i tim shoq qe i tillë sa që nuk më bie ndërmend asnjë shamatë midis kaq njerëzish të ndryshëm në moshë e në opinione. Një nga punonjësit tonë ishte doktor në shkencat politike dhe me të fillova të studjoj politikë dhe ekonomi. Sikur të mos ishte kujdesi që të lija për një kohë të gjatë vetëm tim bir do të kisha vazhduar kursin e grave në Oksford.
Të vetmit shërbëtorë që kishim ishin një burrë që kishte në kujdes nxehtësinë e pallatit dhe një grua që vinte për ditë të na ndihmonte në larjen e pjatave, dhe të dhomave. Dy herë në muaj shkoja në Londër për t’u parë me miqtë e mi: Lordin Darley (unë jam kumbarë e djalit të tyre Adamit); dhe Julian Emry që më vonë u hodh me parashutë në Shqipëri dhe bashkëpunoi në organizimin e qëndresës; dhe të kaloj pak kohë me Dalrymple dhe Champney-në dhe këta miq të tjerë të mirë.
Unë dhe Mbreti u bëmë miq me ambasadorët e Egjiptit dhe Brazilit dhe rasa na solli në ambasadën e Brazilisë kur dëgjuam lajmin që lufta e dytë botërore mori fund, në Maj 1945. Dukesh si gjë e çuditshme athere por e shikuar në kohën e tashme ishte njësoj profetije, sepse biseda jonë në atë çast të veçantë rridhte rreth mundësisë së keqësimit të marrdhënieve me Rusinë Sovjetike, planet e së cilës për shtrirjen e komunizmit ishin të hapët.

----------------------------------------------------

http://www.panorama.com.al/argument/kujtimet-e-geraldines-largimi-nga-shqiperia-mengjesin-e-6-prillit-%e2%80%9839/

Kujtimet e Geraldinës: Largimi nga Shqipëria mëngjesin e 6 prillit ‘39

Argumente Hënë, Dhjetor 5th, 2011

Geraldina në Shqipëri

Ju rrëfej tmerrin e udhëtimit në Greqi, kur bashkë me Lekën e porsalindur, bashkjetonim me vdekjen orë e çast”.

Geraldina, mbretëresha më e bukur dhe më e papërfolura në Europë, përbën një pjesë të bukur të historisë së Shqipërisë. Në monografinë e porsabotuar “Geraldina” të Leon Mollës, nga kemi shkëputur një pjesë të kujtimeve të mbretëreshës shqiptare, ky përcaktim i Kadresë ka vlerën e një kredoje majft domethënëse. Pavarësisht se jetoi pak në Shqipëri, mbretëresha Geraldinë e deshi atë si rrallkush dhe iu përkushtua shpirtërisht deri në çastet e fundit. Pikërisht për këtë arsye figura e saj është respektuar e do të respektohet nga të gjithë brezat e shqiptarëve e në të gjitha regjimet. Në numrin e sotëm kemi zgjedhur për botim mbresat e mbretëreshës në çastet dramtike të largimit nga Shqipëria, në prag të pushtimit nga Italia fashiste… Af.Im

Në ajrin e ftohtë të mëngjesit thellë, një varg prej trembëdhjetë veturash me motorë të ndezur po pritnin. Në veturën Krysler që do ishte imja ndenjësja në anë të shoferit u hoq me një anë dhe u hodh në kopësht. Dysheku im u shtrua për së gjati dhe aty mbeta e shtrirë me këmbët në pjesën e përparëshme dhe kryet mbështetur në kolltukun e prapsme. Një doktor zuri vend pranë meje dhe brenda pak minutave u nismë. Nuk munda të përshëndes as Mbretin. Fëmija ime ishte në një veturë tjetër me njërën nga motrat e Mbretit, me infermieren dhe zonjën që qe pranë meje kur u lind princi.
Teneqe me benzinë u ngarkuan në veturat, sepse asnjëri nuk e dinte sa i gjatë do të ishte udhëtimi ynë deri në kufirin e Greqisë dhe në se do të mund të gjenim benzinë nga do të kalonim. Shërbyeset e mia dhe zonjat përcjellëse kishin mbledhur bashkë atë që mundën të marrën dhe shpejt mësuam se rrëmbimi i ikjes na kish bërë të harrojmë shumë gjëra të çmueshme. Kishim lënë shumë thesare të vjetra e kujtime të dashura si dhe tërë pjatat dhe lugët e florinjta të Pallatit.

Disa kohë më parë im shoq kishte pasë shitur lëndën e pyllit tij privat një shoqërie italiane dhe kish marrë kundër vleftën në napolona ari. Këto napolona ishin mbyllur në dy valiza të thjeshta bojë qielli, por unë nuk dija asgjë në këtë kohë rreth këtyre napolonave megjithëse këto qenë mjeti i vetëm i jetesës sonë gjatë atyre viteve të mërgimit. Disa herë rruga dukesh se ndalte përnjëherësh dhe kaluam nëpër tokë të ashpër të parrahur më parë. Qe një udhëtim i tmerrshëm dhe sot kur më kujtohet më zë tmerri. Lindja e fëmijës time kish qenë e ngadalshme dhe shumë e vështirë dhe unë jesh akoma në një gjendje gjysmë të ndërgjegjëshme dhe nën efektin e mjekimeve. Dhe me gjithë këtë edhe sot më kujtohen kthesat e ngushta shumë dhe brinjët e pjerrëta që binin në përrenjtë e zhveshur e të thatë. Kur po largoheshim gjithnjë larg Tiranës të mbytur me kaosin e gjendjes së krijuar, më goditi syrin fakti i qetësisë që mbretëronte nëpër tërë fshatrat dhe qytetet që kaluam. Shumë nga ata nuk kishin radio dhe mjete të tjera që të mësonin se liria e tyre kish humbur. Rreth mesit të ditës qëndruam për një drekë të vogël në Korçë. Një nga oficerët e grupit tonë mundi t’i telefonojë Mbretit në Pallat. Të gjithë ende shpresonim se do të na kishte thënë të qëndrojmë këtu ose ndofta të ktheheshim prapë në Tiranë, kurse Mbreti na porositte që të shkonim sa më shpejt të ishte e mundur në kufirin e Greqisë. Im vëlla Gyula, katërmbëdhjetë vjeç, ishte duke studiuar në liceun Freng të Korçës. Një nga njerëzit tanë vajti ta kërkojë ku qe, nga një vend në tjetrin, deri sa e gjeti në një klasë së bashku me nxënës të tjerë në orën e arithmetikës. Pa i thënë asnjë fjalë mësuesit mori Gyuala-n për dore ashtu si qe me librat ndënë sqetull dhe fluturoi tek ne.
I mjeri Gyula im. Më vonë shkoi në Francë që të bashkohesh me mëmën time dhe, megjithëse vuante nga diabeti, u bashkua me fuqitë e rezistencës frënge gjatë luftës. Po përvojat dhe vuajtjet që pati gjatë luftës e keqësuan shumë shëndetin e tij deri sa disa vite më parë në Merano të Italisë dha shpirt.
Po sa tmerre dhe dëshpërime të tjera na prisnin më tutje. Në këtë kohë kishim vetëm një qëllim që të mundemi të arrjmë kufirin Grek. Më së fundi, pas një udhëtimi të vështirë për më shumë se katërmbëdhjetë orësh, mundëm të arrijmë në afërsi të kufirit Grek.

JASHTË RREZIKUT PËR PAK KOHË.
Veturat tona qenë skuqur nga balta e madhe dhe fytyrat e njerëzve tanë plot pluhur dhe të këputura nga lodhja. Kjo pjesë e veçantë e kufirit nuk ish në përdorim dhe vetëm një ushtar grek qëndronte për roje. Më kujtohet se jeshë zgjuar dhe e pashë kur më vështroi me çudi nëpërmjet dritares së veturës. Vargu i gjatë i makinave të mbytura në baltë me udhtarë dhe oficerë ngarkuar me shpata e mitraloza e trembte shumë. Leshrat e tij të shkurtra ju ngrenë përpjetë, një gjë e kam dëgjuar të përshkruhet, por asnjëherë nuk e kam parë qysh ahere ose më parë kësaj kohe. Kapela i ra për tokë dhe duke u munduar ta marrë prapë, i shpëtoi dhe pushka nga dora. Pastaj nga turpi dhe nga tronditja iku e u fsheh në pyll.
Një nga ushtarët tonë ngriti trarin që qëndronte në hyrje të kufirit dhe më së fundi u futëm në tokën greke. Përçuam për gati nja gjysëm ore tjetër deri sa erdhëm në kontakt me fuqitë Greke të policisë të motorizuara që na drejtuan për në Follorinë. Qyteti ishte një qytet i varfër pa hotele të kënaqshëm, por më së fundi jeshëm jashtë rrezikut. Një nga shtëpitë e gurta ishte bosh, kështu që vajzët dhe zonjat që më shoqëronin e fshinë dhe e pastruan krejtësisht brenda një kohë të shkurtër dhe më muarën mua me gjithë dyshekun tim e më shpunë brenda. Kisha vuajtur nga një hemoragji (humbje gjaku) e keqe shumë dhe e ndjeja veten kaq të sëmurë sa që s’më bënte më asnjë përshtypje në se vdisja ose jetoja. Dikush më luti të vija diçka në gojë që të merrja pakëz fuqi, por i vetmi ushqim që gjetëm ishte ca djathë që binte erë jo të këndëshme, bërë nga qumështi i dhisë dhe vezë të ziera shumë të ngjyera me bojra të ndryshme për shkak të Pashkës.

Ditën e nesërme, Ditën e të Premtes së Zezë, Mbreti Gjergj i Greqisë mori vesh për qëndrimin tonë këtu dhe dërgoi dy doktorë me një tren të veçantë në Follorinë që të më mjekonin dhe të më shpien në Athinë.
Ngula këmbë të mos shkoj. E njeja se vendi im ishte të qëndroja sa më afër tim shoqi dhe se do të ishte punë më e urtë të pritnim aty afër kufirit për të parë se çdo të ndodhte në vendin tonë.
Mbreti Zog mbeti në Tiranë gjatë 6 e 7 Prillit, duke u përpjekur të organizojë qëndresë kundër pushtuesit. Dëshironte që të bënte një luftë guerriljesh kundër sulmonjësit, të paktën deri në plasjen e luftës së dytë e cila dukesh se do të shpërthente së shpejti. Ai kish bërë plane që të organizonte një grup të vogël qëndrese me lëftëtarë në Veri afër kufirit të Jugosllavisë. Pasonjësit e tij tashmë ishin më të fortë në këto anë ku kish lindur Ai vetë.
Porse qeveria Jugosllave mori vesh rreth këtij plani dhe i dha një notë Qeverisë Shqiptare duke e njoftuar se, në rast se luftimet bëhen në një zonë jo më larg se 15 km. nga kufiri i tyre, ata do të marshonin mbi Shqipërinë për “të shpëtuar paqen në Ballkan”. Për shumë shokë Jugosllavia kish lakmuar pjesë të tokës shqiptare të kufisë dhe im shoq kuptoi se kërcënimet Jugosllave ishin të sakta dhe Shqipëria nuk ish në gjëndje t’u bëjë ballë dy fuqive sulmonjëse.
Në 8 të prillit Mbreti u ndal në Pogradec afër kufirit Grek. Ai po udhëtonte në një karvan automjetesh së bashku me tërë qeverinë shqiptare dhe shumicën e deputetëve gati pothuaj 1 500 vetë. Këtu për herë të fundit im shoq u mundua të organizojë një qëndresë të fundit. Po vetë shokët e tij e këshilluan që të largohej dhe të vazhdojë luftën për lirinë e vendit jashtë kufinjve të Shqipërisë. “E pranova këtë këshillë me zemër të thyer” më tha Mbreti disa kohë më vonë, sepse mu duk se po të largoheshe kështu nuk do ta shihja më i gjallë vendin tim përsëri”.
Me gjithë këtë qeveria e bindi. Ata e shkoqitën qëndrimin e tyre duke thënë se pas luftës së ardhëshme Shqipëria do të ishte në rrezik për t’u bërë copa-copa dhe meqënëse Mbreti ishte kryetari i Shtetit, ai vetëm mundesh të fliste në emër të gjithë popullit.

NË LARGIM PËRSËRI
Me tërë këto arsyetime Mbreti mbeti me dy mendje dhe nuk kish vendosur se ç’vijë të ndiqte. Në këtë kohë mori vesh se kufiri grek do të mbetesh i hapur deri në mesnatë për të pritur aty dhe shokët e Tij si refugjatë politikë. Pas kësaj ore do të mbyllesh përgjithnjë për cilindo. Ky urdhër i fundit e bëri të marrë vendimin të lërë vendin. Kaloi kufirin 10 minuta para mesnatës dhe mundi të më takojë në orën gjashtë të mëngjesit të ardhshëm.
Në këtë kohë treni dërguar nga Mbreti Gjergj gjendej ende në Follorinë dhe kështu vendosëm që të pranojmë të udhëtojmë me këtë tren por jo për Athinë po për në Selanik.
Pak kohë pasi u nismë së këndejmi treni u ndalua dhe gati nja 500 ushtarë dhe oficerë grekë hypën në tren. Komandanti i tyre na njoftoi se kishte marrë urdhër nga lart që të çarmatoste tërë shqiptarët që mbanin armë. Mbreti Zog dhe familja e Tij do të mbylleshin në Volos; anëtarët e qeverisë dhe të tjerë oficerë do të burgoseshin në Kozan dhe mbetja tjetër e oficerëve dhe ushtarëve do të mbylleshin në një ishull grek. Mbreti Zog e hodhi poshtë këtë ultimatum. Ai i dërgoi një telegram qeverisë helenike në të cilin thuhesh: “Ne nuk jemi robër lufte por miq e fqinjë që kemi nevojë për mikpritjen e Greqisë. Në se Greqia do ta dëshirojë jemi gati të largohemi sa më parë nga toka Greke por kurrë nuk do ta pranojmë të ndahemi nga shoshoqi dhe asnjë nga armët tona nuk do t’u dorëzohet”.
Ndërsa po pritnim përgjigjen e telegramit ndenjëm në tren dhe ushtarët grekë na kishin rrethuar në çdo anë. Brenda një ore Kryeministri i Shqipërisë u thirr në telefon në zyrën kryesore telefonike mbasi vetë Mataksai, kryeministri i vendit, po në fakt diktatori i vërtetë i tij , dëshironte t’i flasë personalisht. “I paraqitni nderimet e mia Mbretit” tha. “Vendosëm që të gjithë Ju do të qëndroni në Larisë disa milja larg nga vendi ku gjendeni tani”. U kënaqëm shumë kur dëgjuam këtë lajm po vetëm shumë kohë më vonë munda të zbuloj se cila qe arsyeja që e detyroi qeverinë Greke të ndërrojë mendimin e parë dhe kjo rrodhi jo vetëm për shkak të marrdhënieve të mira midis të dy vendeve, porse më shumë për shkak të këshillave të mjekëve Grekë që më vizituan. Njëri nga ata ishte mjeku personal i Mbretit Gjergj dhe ai i tha Mbretit të tij se në qoftë se nuk do të mjekohesh në qetësi patjetër do të vdisja. Dhe atëherë vdekja ime do ju barrosë Grekëve dhe jo fashistëve Italianë.
Një hotel i ri kishte qenë ngritur në Larisa po nuk ish hapur ende. U hap vetëm për të pritur ne së pari si myshterinjtë e parë. Qëndruam këtu deri në 1 të Majit dhe paguam për të gjithë hem në këtë hotel, hem në hotelet e tjera më të vegjël të qytetit, sepse ishim shumë e nuk na nxinte hoteli të gjithëve. Ne paguam faturën nga napolonat që kishim në të dy valicat bojë qielli.
Përveç të hollave të Mbretit edhe qeveria kishte marrë të holla floriri nga thesari i shtetit dhe këto fonde ajo i përdori për të paguar tërë oficerët dhe njerëzit e tjerë në shërbimin e saj deri në kohën kur fondet u shterën. Në këtë kohë shumica e shqiptarëve që kishin ardhur me ne kishin shkuar në vende të tjera dhe kishin marrë punë të ndryshme. Gjatë qëndrimit tonë në Larisa disa ngjarje shqetësonjëse na bënë të kthjellët se duhesh të iknim për së shpejti. Një ngjarje e tillë ndodhi kur dy nga oficerët tonë vajtën në Selanik për të parë Konsullin e Shqipërisë. Këta oficerë u çuditnë kur panë se flamuri i fashizmit i kish zënë vendin flamurit kuq e zi të Shqipërisë dhe kur panë Konsullin nxuarën revolet t’i bien në kokë. Policët grekë duke dëgjuar britmat e tij, shkuan në ndihmë të Konsullit po që të dy u vranë nga oficerët dhe konsulli vetë u vra. Pas kësaj ngjarjeje dhe një tjetre të tillë, im shoq dha urdhër që t’i dorëzohen atij armët e zjarrit. Kësisoj nderi i oficerëve nuk prekej dhe mikpritja greke nderohej.
Në këtë kohë Ministri i Shqipërisë në Turqi z. Xhaxhuli kish marrë pëlqimin e qeverisë Turke që na porositte të kalonim sa më parë në këtë vend dhe vendosmë që të vemi.

GJITHNJË NË LARGIM
U prekëm shumë nga kjo oferta zemërgjerë e Turqve dhe sapo munda të mbahem në këmbët e mija dhe të hypim vetë në trenin që na kish lënë në dispozicion qeveria Greke, vendosmë të nisemi për Turqi. Të gjithë e dinim që në atë vit të 1939 sulmi i Italisë kundër Greqisë ishte shumë i afërt.
Udhëtimi ynë për Turqi është një udhëtim që do ta kujtoj për tërë jetën time sa të jem gjallë. Turma populli u derdhën në tërë stacionet e vogla të trenit ku qëndronim që të përshëndesnin Mbretin Zog duke i britur urimet dhe bekimet e tyre. Arrimë në Stamboll në orën tre të mëngjesit në 3 Maj.
Guvernatori i qytetit së bashku me z. Xhaxhuli dhe zonjën e tij na pritën në mënyrën më të përzemërt që mund të bëhej. U strehuam në hotelin Pera Palace dhe turqit u suallnë kaq mirë sa që disa herë nuk dinim si t’i falenderonim. Ata ngulnë këmbë dhe nuk e njohnë zyrtarisht pushtimin e Shqipërisë dhe ndërsa dilnim nga hoteli ishin urdhëruar tërë shtetasit që të na linin rrugën të lirë kujtdo nga ne.
Ditët tona këtu kaluan në vizita shtetërore, në vizita pallatesh, xhamish dhe muzeumesh të ndryshëm dhe ngado që kaluam plaka dilnin prej turmës dhe i lëshoheshin Mbretit për t’i puthur duart dhe për shpëtimin dhe shëndetin tonë.
Gjatë qëndrimit tonë u takova me Presidentin Ismet Inonu, një burrë shumë simpatik dhe mikpritës. Patëm çaste së bashku në shumë raste dhe më vonë ndërsa im shoq bisedonte me të rreth të ardhmes së vendeve tanë, unë dhe Zonja e Presidentit merreshim me punët tona shtëpiake.
Mundeshim të qëndronim përherë këtu dhe në vetvete kjo do të kishte qenë shumë mirë në shumë pikpamje, porse Mbreti ishte takuar me të dërguar të ndryshëm nga Parisi, Londra dhe Washingtoni që e nxitnin të vente në njërën nga këto kryeqytete.
Ishte e kthjellët për të gjithë ne që jeshëm kaq afër ngjarjeve të Evropës se lufta do të kërcitte për së shpejti midis fuqive të boshtit nga njëra anë dhe Francës e Anglisë nga ana tjetër. Ishte e kuptueshme se mund të bënim më shumë punë në Paris ose në Londër se sa këtu dhe kësisoj Mbreti vendosi të nisemi në 30 të qershorit.
Vijon nesër…

----------------------------------------------------

http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1411080/H-M-Queen-Geraldine-of-the-Albanians.html

H M Queen Geraldine of the Albanians

Last Updated: 12:59PM GMT 22/03/2009

Her Majesty Queen Geraldine of the Albanians, who died on Tuesday aged 87, was the wife of King Zog, the ruler of Albania for the two decades preceding the Second World War.

As Countess Geraldine Apponyi, before her marriage to the 42-year old bachelor King in 1938, she was one of Europe's great aristocratic beauties, sometimes referred to as "The White Rose of Hungary".

At 22, she became the second youngest queen in the world; only King Farouk of Egypt's consort, Queen Farida, was younger. But in 1939, after only 388 days as Queen on Albanian soil, she and King Zog were forced to flee the country as Mussolini's forces overran it. They lived the rest of their lives in exile.

Geraldine Apponyi was born in Budapest on August 6 1915, a daughter of the Hungarian nobleman Count Gyula Apponyi de Nagy-Appony and his wife Gladys, daughter of John H Stewart, the American consul at Antwerp. Geraldine's parents had met in Paris in 1912, at a dinner party at the Austro-Hungarian Embassy, and were married in 1914. Her paternal grandfather, Count Ludwig Apponyi, was Grand Marshal of the Habsburg Court in Budapest.

With the collapse of the Austro-Hungarian Empire at the end of the First World War, the Apponyis left Hungary, and went to Switzerland. They returned to Hungary in 1921 but, after Count Gyula's death in 1924, Gladys Apponyi decided to take her three children - Geraldine, Virginia and Gyula - to live near her widowed mother at Menton, in the south of France.

But when Gladys then remarried, to a French army officer, the Apponyi family insisted that the girls be returned to Hungary to be brought up. She agreed, and they were sent to board at the Sacred Heart School at Pressbaum, near Vienna, spending the holidays with their grandmother and aunts and uncles at the family's country estate.

When Geraldine was 16, her grandmother died, and thereafter she and Virginia spent most of their holidays at Zebegny with their go-ahead aunt Countess Fanny Karolyi. In the mornings at Zebegny, the girls learnt shorthand and typing.

At 17, staying at the Karolyi Palace in Budapest, Geraldine came out at a ball given by the Hungarian Monarchists; one of several photographs taken of Geraldine at that ball would fix the direction of her life.

Some years later she received, out of the blue, a letter from one of King Zog's six sisters inviting her to stay in Albania. Anxious to find a European bride (and one without a past), King Zog had sent his sisters to Vienna and Budapest in search of a suitable candidate. They had sent back to Tirana copies of the photographs taken of Geraldine at the ball.

King Zog's trusty General Cyczy visited Geraldine and the Apponyis in Budapest to confirm the invitation, and Geraldine's friend Countess Katherine Teleki was sent to Tirana to thank the King and to "have a good look round".

Subsequently, Geraldine Apponyi wrote to accept the invitation, and straight after Christmas 1937 she set off. The visit was a complete success; King Zog proposed marriage on New Year's Day and, after a decent interval, on January 10 Geraldine accepted. Her guardian, Count Charles Apponyi, gave his consent to the match, and Geraldine was given the rank of Princess of Albania.

The marriage - a civil ceremony (King Zog was a Muslim, his bride a Roman Catholic) - took place in the spring of 1938. Geraldine wore a pearl and diamante wedding dress which the King had ordered from Worth, in Paris, and orange blossom in her hair. She had six bridesmaids and the wedding cake, which she cut with her husband's sabre, was 10 ft wide.

The wedding presents included a phaeton and four Lippizzaner horses from Admiral Horthy, the Regent of Hungary, and a scarlet supercharged Mercedes from Adolf Hitler. King Victor Emmanuel of Italy sent a bronze equestrian statue of a dragoon; Mussolini sent some copper vases.

With the Italian invasion of Albania in April 1939, the King and Queen fled with the infant Prince Leka - who spent only three days after his birth in Albania - via Greece to England. The puppet government announced that the Crown of Albania had passed to King Victor Emmanuel of Italy.

After a prolonged odyssey through Europe - Greece, Turkey, Romania, Poland, the Baltic states, Sweden, Belgium and France - the King, Queen and Prince arrived at the Ritz Hotel in London in 1940, with an entourage of 30 including the King's six sisters. They would remain in England for the duration of the war, moving from the Ritz to Parmoor House, a country house they rented in the Chilterns.

When Auberon Herbert (son of that enthusiast for Albania, Aubrey Herbert) paid them a visit in Buckinghamshire, it seemed to him that King Zog - once described by Aubrey Herbert as "a reader of Shakespeare and a fine fighting man" - did "nothing but nurse his majesty and take tiny Parisian walks".

After the war, once it was clear that they would be unable to return to Albania, they moved to Egypt, at the invitation of King Farouk, where they were joined by other exiled European Royalty to whom King Farouk was ready to grant refuge.

Following Nasser's toppling of King Farouk and the latter's departure from Egypt in 1952 - Queen Geraldine watched Farouk board his yacht at Alexandria through binoculars - King Zog, whose health was failing, moved his family and entourage to France.

After nearly a decade of declining health, King Zog died in hospital in Paris in April 1961; by the time of his death he had survived 55 assassination attempts. Queen Geraldine subsequently lived in Spain and South Africa, before returning to Albania at the invitation of 40 members of parliament four months ago.

She is survived by her son Leka, who was proclaimed King of the Albanians by the Albanian National Assembly in exile, in Paris, after his father's death.

Italians invade Albania - Apr 8, 1939

Last Updated: 5:30PM BST 06/04/2009

Italian troops invaded Albania yesterday and occupied the ports of Durazzo, Valona, Santi Quaranta and San Giovannia di Medua.

Twenty thousand men are stated to have been landed, while 400 warplanes dropped leaflets advising the Albanians not to resist. Other planes bombed the ports, which were also bombarded by warships.

The invaders met with fierce resistance, which, late last night, according to a telegram received by the Albanian Legation in London, was becoming more extensively organised.

King Zog is reported to be planning to retreat into the mountains to organise guerilla warfare. Queen Geraldine left Albania yesterday with her two-day-old son and arrived by car in Greece last night after an 11-hour journey.

It was stated in Rome that 140 Albanians had been killed and several hundred wounded in the fighting. Italian casualties were estimated at 25 killed and 60 wounded.

BRITISH NOTE TO ITALY

In London throughout yesterday Viscount Halifax, the Foreign Minister, was engaged at the Foreign Office. His callers included the Albanian Minister and the Italian Charge d’Affaires.

Lord Halifax will preside to-day at a meeting of Ministers which will be attended by as many members of the Cabinet as possible. If necessary they will request the Prime Minster to return from his holiday in Scotland.

In Rome the Earl of Perth, British Ambassador, handed Count Ciano, the Italian Foreign Minister, a Note which, it is understood, pointed out that the British Government considered Italy’s action t be out of keeping with the Anglo-Italian Agreement of 1938, which provided for the maintenance of the status quo in the Mediterranean.

A statement issued in Berlin expressed approval of Italy’s invasion of Albania.

http://www.telegraph.co.uk/culture/books/non_fictionreviews/3671507/War-and-peace-in-the-land-of-King-Zog.html

War and peace in the land of King Zog

Jon Latimer

Last Updated: 6:37PM GMT 29/02/2008

Jon Latimer reviews The Wildest Province: SOE in the Land of the Eagle by Roderick Bailey

Until the Second World War very few Britons had been to Albania, although the nonsense poet Edward Lear was among them. He didn't like the place, but one person who fell in love with it was an extraordinary Scots woman, Margaret Hasluck, who lived there for many years before the war collecting folk tales.

At this time the country was ruled by Ahmed Zogu, better known as King Zog, who tried to modernise Albania with Italian assistance, the Italians being about the only people interested in helping. In April 1939, Mussolini decided to occupy the country and when Italy declared war on Britain in June 1940, General Headquarters Middle East decided to foster resistance through clandestine operations.

Naturally, Margaret Hasluck was of considerable value as an Albanian expert, although her attempts to teach the language were not always practical, involving nursery rhymes and folk tales about old people adopting mice. But, given their ignorance of the country, the forerunners to the Special Operations Executive had little option but to improvise. They made contact with resistance elements, including Enver Hoxha, but also with conservative nationalist groups, mainly based in the north.

Britain's war went badly in the Mediterranean for the first couple of years, so it was not until the surrender of Italy in 1943 that Albania became particularly significant, when the Germans occupied it. The first SOE missions contacted Italian troops still in the country as well as resistance groups and, while many Italians were repatriated, others were incorporated into the missions and even local guerilla forces.

But the situation was dominated by the political rivalry between the increasingly communist-dominated national liberation movement, the Levicija Nacional Çlirimtarë (LNC), and conservative and Zogist factions in the north, notably the Balli Kombëtar. This theme dominates much of the book.

There is a somewhat bewildering array of characters to follow through these political machinations, appearing, disappearing and reappearing, and the often disjointed narrative is not helped by extensive diary quotations which don't always read easily.

Otherwise, the writing in this tremendous work of scholarship is fluent, and it should finally lay to rest the suggestion that Britain's wartime role there helped clear the way for the long communist dictatorship of Enver Hoxha, and even that British communist sympathisers actively contributed to its establishment.

Bailey conveys the appalling conditions the missions were conducted in. British liaison officers (BLOs) included the actor Anthony Quayle and Julian Amery, who later became a Conservative cabinet minister, were all volunteers for special service and would operate in small teams with one or two specialist soldiers such as signallers.

Many BLOs were former public schoolboys and a large number came from the Royal Ulster Rifles. Operating in snowy mountains at up to 8,000 feet, lice-ridden and with little food, they suffered dreadful hardship and severe casualties.

There was little affection for the locals, many of whom appear to have looked only to their own advantage. As one BLO noted: "Self-aggrandisement in wealth and influence are the keynotes of their politics. They talk much of patriotism, but it is hard to find the slightest vestige of it in practice or in fact... They build for themselves a colossal reputation for hospitality, they claim that while in their house all your property is safe and all your interests will be looked after."

Instead, the British found themselves in a country much of whose population was keen to rob them of everything and, throughout the war, where rival factions were equally willing to fight each other.

B ritish strategy remained simple: to support any element that would kill Germans. Albania was always a sideshow in a theatre that was itself a backwater. The aim was to pin down the largest possible number of German troops in the Balkans to prevent them fighting the Allies in the west. In this respect, Yugoslavia was more important, absorbing 24 German divisions against two in Albania.

As for SOE elements actively supporting the communists, Bailey shows that the British supplied arms to the LNC simply because the LNC was actively fighting the Germans, while the Zogists and the Balli Kombëtar remained ambivalent, being more interested in storing weapons for future battles with the LNC.

By the time a Soviet mission arrived in early 1945 and LNC partisans fired every weapon they had in the air for two hours - Albanians celebrated weddings in a similar fashion - it was too late to influence Albania's internal politics.