Roli i Familjes Mbretnore në mbrojtjen

e Hebrenjve nga Holokausti

Intërvista e Dr Patrice Najbor autorit librit "Historia e Shqipërisë dhe e familjes se saj mbretërore  (1443-2007)" (JePublie - Paris - 2008)

Në veprem tuaj ju përmendi ndihmën e mbretërise shqiptare në favor të ruajtës se hebrejve që i shpetuan Holokaustit. A mund të na thoni diçka me tepër ?

Pak e njohur nga historianët, ruatjen edhe nga ato hebrejët, mbreteria shqiptare ka dhënë një ndihmë te konsiderueshme hebrejve, qe kerkonin ti shpëtonin regjimit nazist me ardhjen në pushtet te Hitlerit me 1933.

Ne fakt, Shqipëria e mbretit Zog ju rezervoi mikëpritjë hebrejve të persekutuar, dhe shqiptarët duke respektuar traditen e mikëpritjës, i kane mbrojt keto familje nga internimi duke i fshehur sidamos në fshatrat e malsisë.

Konkretisht, mbreti Zog ne fillim ka lehtësu dhenien e vizave hebrejve te persekutuar dhe, pastaj, u ka akordue atyre pasaporta shqiptare. Sovrani shqiptare ka dhënë pasaporta shqiptare reth 350 familjeve hebrejë e ndërmjet tyre edhe fizikanit german Albert Einshtein, i cili e përdori këtë mundësi per të shkuar në Shtetet e Bashkuara te Amerikës.

Shumë dokumenta te arshivës shqiptare deshmojnë për veprimtarine e diplomacisë së mbreterisë shqiptare ne favor të shpëtimit te hebrejve (Shih punimet e Dr Prof Shaban Sinani). Historiani amerikan Dr Bernd Fischer tregon per nje "epoke të artë" per Hebrejtë në mbretërinë e Shqipërise dhe vlerson që  nismat e mbretit Zog kanë bëre te mundur të shpetojne afro 2000 Hebrej.

Muzeu memorial i Holokaustit ka percaktu ne vitin 2005, 2640 Hebrej te shpëtuar nga Shqiperia, ndersa Yad Vashen ka tregu 63 shqiptare "Te drejte" dhe deklaroi Shqiperine si "Te drejtë midis kombeve".

Për dijenin tujë në librin timë kamë shkrujtë një kapitull të gjatë cipër ndërhyrjës e shtetit monarkistë shqiptar në favor të shpëtimit të Hebrejntë që u arratisën nga Holokausti dhe veçanërishtë cipër veprimtarisë guximshëm të familjes Ndergoni.

Si e shpjegoni ju kalimin nga Republikja ne Monarki ne vitin 1928 ?

Në traktatin e Berlinit dhe më vonë në Konferencen e Ambasadoreve në Londer, më 1913, fuqite e mëdha (Britanija e Madhe, Franca, Italia, Austro-Hungaria dhe Rusia) e kanë gjymtuar Shqiperine me 2/3 e teritorit te saj ne favor të Serbisë, Malit te Zi, Maqedonisë dhe Greqisë. Transformimi i rregjimit në favor të monarkisë dhe dhënia e titullit "Mbret i Shqiptarëve" dhe jo "Mbret i Shqipërise", kane lejuar sovranin shqiptar me forcu aspiratat e unitetin kombetar dhe me folë ne emër të të gjithë shqitarëve, veçanerisht atyre të Kosoves dhe Çamerisë.

Eshte interesant me nënvizu faktin që me Ahmet Zogun, President i Republikës, dhe më vonë me Monarkinë e Zog I rë Parlementi shqiptar përbante 3 deputet që përfaqësonin Kosovën.

Do të shënojme gjithashtu që mbreti Zog ka dënuar genocidin e çameve duke I kerkuar Organizatës se Kombëve (SDN) të ndërhynte me qellim që qeveria greke ti jepte fund kesaj politike.

Mbreti Zog ka refuzuar gjithashtu emërimin e një peshkopi grek per kishen autoqefale shqiptare.

A mundeni me na thanë diçka për librin tujë "Historia e Shqipërisë dhe e familjes se saj mbretërore  (1443-2007)" ?

Në  këte vepër, jam perpjekur me vendos të vërtetën historikë duke
paraqit me objektivitet, veçanerisht në saj të burimëve të jashtme faktet dhe personat  të cilët nuk jane njohur deri tani nga historiografia shqiptare.

Kështu unë në mënyrë modeste jam munduar të sjellë një kontribut ne rishikimin e historisë së Shqipërisë.

A mund të na thoni diçka më tepër ?

Kjo "Historia e Shqipërisë dhe e familjes se saj mbretërore  (1443-2007)" eshtë e përbërë nga pesë vellime :
- Vellimi  I : Lufta për pavarsinë e shqiptarëve ( 1443-1925 )

- Vellimi II : Periudha zogiste dhe krijimi i Shqipërisë moderne (1925-1939)
- Vellimi III : Familja mbretërore në mërgim  (1939-2002)
- Vellimi IV : Këthimi perfundimtar i familjes mbretërore në Shqipëri (2002-2007)
- Vellimi V : Dokumenta

               VELLIMI  I

        Në këtë vellim une jam përqendruar kryesisht në luften për pavarësi  qe  ze vendin kryesor  dhe për këte une kam studjuar  veprimet e Fuqive të Medha per të ruejt  ose zgjeru sferat e tyne të influencës, si dhe rolin  e tyre në zgjedhjen  e princit te Wied (1914).

        Njëkohësisht  une kam analizu  politikën e diskutushmë të Esat Pashë Toptanit, i cili eshtë konsideru nga shume shqiptar një tradhëtar kur pranoi dorezimin e qytetit të Shkodres (23.04.1913) në nji kohë kur nga ky veprim ai jo vetem shpetoi ushtrine e tij dhe armatimin nga një humbje e sigurtë (ushtria ishte e raskapitur pas disa muajve lufte) por edhe ndërkombetarizoi këte krizë midis Shqipërise dhe Malit te Zi.

        Nga ky veprim i tij , ne madje mundemi me thënë se ai ka qenë largpames dhe i shkathët  meqënëse disa ditë me vonë nën presionin e Fuqive te Medha, mbreti Nikolla i Malit te Zi, u detyru me e kthy qytetin (shif "Ne sherbim te Frances nente vjet kujtime", vellimi  III i  Rajmond Puankare).

        Me vonë me shpalljen e Luftes se parë botërore, Esat Pasha eshtë rrjeshtu menjihere në anen e  Aleateve  ne krah të te cileve ai luftoi  dhe nga ana tjeter duke pranuar qe ushtria  serbe e dermuar nga lufta të terhiqej duke kaluar nëpër Shqiperi ai shpetoi Frontin e lindjes si dhe vendosi Shqiperinë ne kampin e fitimtareve.

             VELLIMI  II

         Në vellimin e dytë une paraqes periudhen e vitëve njëzetë duke sjellë, sidomos, një veshtrim të ri persa i perket figurave  të Fan Nolit dhe Ahmet Zogut.

        Ne kundërshtim  me ate që për shume kohë eshtë folur, Fan Noli, ishte larg te qenurit  demokrat  mëqenëse qeveria e tij bolshevike eci drejt diktatures duke shpallur në të gjithe vendin gjendjen e shtetrrëthimit, duke vendosur gjykatat e jashtëzakonshme  dhe  duke mos mbajtur premtimin e tij per të organizu zgjedhjet.

        Fan Noli  nga ana tjetër thoshte se "demokracia eshtë një komedi hipokrite, parlamenti një morg, dhe zgjedhjet e lira një komedi e vertete". Logjikisht meqënëse Fan Noli ishte, si mbas "historise zyrtare", demokrat, Ahmet Zogu duhej te ishte diktator ne nji kohe kur ai ishte një personalitet në ngjitje i kësaj periudhe  meqënëse ka qenë më radhë minister i mbrendshem, kryeminister, dhe pastaj President i Republikës para se të behej mbret  e që do të mund të fliste në emer të të gjithë shqiptarëve, teritori i të cileve kishte qenë cunguar me 2/3 nga Konferenca e Ambasadorëve mbledhur ne Londer  (29.07.1913).

        Studimi i periudhës zogiste tregon se mbreti Zog me realizimet e tij ne fushat institucionale, legjislative, edukative, shëndetësore, ushtarake, diplomatike, ekonomike dhe në drejtim  te zhvillimit te ndërtimit të rrugëve  dhe të infrastruktures se vendit ka vendosur bazat e një shteti modern, demokratik të tipit perendimor dhe duke zëvendësuar te drejtën e forces me forcen e te dejtës, ai paraqitet si njeriu  më progresist  i kohes (Shif  punimet e konferencës shkencor ndërkombëtare  organizuar nga Ministria e Kulturës e Shqipërisë, Qëndra e Studimeve Albanologjike, Instituti i Historisë dhe Muzeu Historik Kombetär me 01.09.2008 me teme : "Monarkia shqiptare 1928-1939" dhe sidomos  ndërhyrjenë e Patrice  Najbor : "Realizimet e Mbretit  Zog".

http://albania.dyndns.org/Presse/2008/01092008confroyaume.htm).

"Ataturku shqiptar" i vëtetë shfuqizoi feudalizmin, dekretoi shtetin laik dhe kontribuoi ne zhvillimin e ligjit  per vendin e gruas në shoqërine shqiptare.

  
                VELLIMI III

          Në vellimin e tretë  jam përpjekur me tregu  udhëtimin e gjate e të veshtirë te familjes mbretërore në mërgim dhe luften e vazhdueshme te mbretit Leka I per çlirimin e Shipërise nga komunizmi dhe te Kosoves nga zgjedha Serbe.

        Une sjell për këte problem në vellimin e V, dokumenta te shumtë , shpesh të panjohur, të veprimëve të ndryshme politikë te mbretit Leka. Mund të themi se pertej mosmarrëveshjeve të shqiptarëve të diasporës, mbreti Leka ka punuar per ribashkimin e kombit shqiptar.

Pastaj jam përpjekur  me tregu gjithashtu se si Princi trashëgimtar Leka II eshtë përgatitur me i shërbye vendit të tij.

                VELLIMI  IV

           Në vellimin e katërt unë tregoj kthimin e familjes mbretërore  në  Shqipëri dhe rrethanat politike të  viteve 2000  ne Shqipëri dhe ne rajon. Keto rrethana  sollen pas nje rruge te gjate pavaresinë e Malit  të Zi (03.06.2006) pastaj të Kosovës (17.02.2008), kthimin ne pushtet të Sali Berishes (03.09.2005) dhe tranzicionin e gjatë e vështirë të demokratik, marrjen të pandehur te Z. Ramush Haradinaj (07.03.2005), miratimin nga parlamenti të ligjit për familjen mbretërore (08.05.2003), kthimin e pallatit të princeshave(05.11.2005), nënshkrimin e Marreveshjes se Stabilizim  Bashkimit (12.06.2006), si dhe vdekjen e presidentit Ibrahim Rugova (22.01.2006) dhe të mbretëreshave Geraldine (22.10.2002)  dhe Suzan (17.07.2004).

                VELLIMI  V

Vellimi i pestë permban dokumenta të arshivave, të traktatëve ndërkombetarë dhe të marrëveshjeve sekrete, të letrave dhe pemëve gjenealogjike. Duke botuar keto tekste origjinale në tersine e tyre, une kam dashur me  tregu  me shumë se permendjen e  thjeshtë  të tyre, me qellim që lexuesi të ketë mundësi vetë të shprehi mendimin e tij mbi faktet e treguara.

         Libri perfundon me një bibliografi te pasur te veprave të shekullit të XV në ditet tona.

* Dr   Patrice   Najbor

            Dipllomuar në Institutin e  Studimëve te Mardhënieve  Ndërkombëtare (ILERI) të Parisit, titullarë i një dipllome të studimëve të larta të specializuara (DESS) të  diplomacisë dhe administrimit  të organizatave ndërkombëtare (Paris XI), doktor i shkencave politikë, ka realizuar një tezë mbi "Dykrenarja e Shqipërise në maredhëniet ndërkombëtare bashkohore" (Paris XI - 1992) dhe shume shkrime në kuader te një dipllomë të studimëve të thelluara (DEA) të mbrojtjes  dhe sigurimit europian (Lille II -1990) midis të cileve "Sistemi dhe politika e sigurimit  të Shqiperisë" dhe "Ceshtja shqiptare e Kosovës").

Ai eshtë autor i "Dinastisë së Zogut"  2002  dhe i "Historisë se Shqiperisë dhe i familjes së saj mbretërore  1443-2007)" në pesë vellime 2008. 

Ai nga ana tjeter ka organizue shoqëru disa ndihma humanitare ne Shqipëri, sidomos gjatë tranzicionit demokratik.