Mémoires
d'exil,
une vie au service de la nation albanaise
par Skender Zogu
Kujtimet e mërgimit, një jetë në shërbim të kombit shqiptar
nga Z. Skender Zogu me Dr. Najbor Patrice
"Les mémoires de Skender
Zogu, sont une véritable contribution à une meilleure compréhension d’une partie
de l’histoire passionnante, mouvementée et méconnue du Pays des Aigles et de la
famille royale d’Albanie”.
"Skender
Zogu's memories are a real contribution to a better understanding of a part of
the fascinating, eventful and unknown history of the Country of Eagles and of
the Royal Family of
Albania".
"Kujtimet e Skënder Zogut janë një kontribut real në një
kuptim më të mirë të një pjesë të historisë interesante, plot ngjarje dhe të
panjohur të Vendit të Shqiponjave dhe i Familjes Mbretërore Shqipëtare".
Dr. Patrice Najbor
Commandeur de l'Ordre de
Scanderbeg
-
Commander
of the Scanderbeg Order
Médaille d'argent du Mérite Francophone
- Silver Medal of the Francophone Merit
To order the book send a
email to
skender.zogu@gmail.com or send a
letter to
Skender Zogu
39 avenue du maréchal
Joffre
60500 Chantilly
For more
informations:
http://albania.dyndns.org/skenderzogu.htm
https://www.lesgrandesimprimeries.com/
Interview de Skender Zogu par Blendi Fevziu
Opinion TVKLAN Published on Jan 10, 2018
https://www.youtube.com/watch?v=WJJphqXrzHU
Skënder Zogu i ftuar në "Kronikë e Pambaruar"
Ora News Emisione - Published on Jan 5, 2018
https://www.youtube.com/watch?v=brDNNYcaJDw
http://afp.al/news/2018/01/ne-oborrin-e-mbretit-zog-70294/
Publikuar më: 11-01-2018, 09:27
Ahmet Zogu ishte mbreti dhe të gjithë pas tij, nuk kishin nevojë të luftonin për
famë dhe tituj. Nipër, mbesa, kushërinj e kushërira, ishin princër e princesha.
Ishin qendra e Shqipërisë dhe e shpurës mbretërore. Megjithatë, vetëm një prej
tyre bënte përjashtim. Princ ishte edhe ai, por një princ më i denjë se të
gjithë të tjerët. Studioi dhe u diplomua për kimi. U bë inxhinier dhe i zoti i
vetes. Ky është Skënder Zogu, djali i Xhelal Zogut, vëllait të mbreit Ahmet
Zogu. Një personazh po aq i njohur sa edhe i panjohur, për Shqipërinë dhe
shqiptarët. Falë edhe formimit të tij, ai ka bërë diçka tjetër që nuk e ka bërë
asnjë princ e princeshë e familjes Zogu. Ka botuar një libër me kujtime. Deri më
sot, kemi parë, dëgjuar, lexuar të shkruar gjithfarësoj histori në gazeta,
shkrime dhe libra pa fund, për familjen mbretërore. Të mirë dhe të këqij, të
saktë dhe gënjeshtarë. Profesionistë dhe a profesionistë. Nga të huaj dhe
shqiptarë. Por tashmë ngjarjet, faktet, detajet, vijnë nga një sy brenda këtij
oborri,vijnë nga mendja dhe dora e Skënder Zogut. Një libër që në fakt, mungonte
në radhën e librave të historisë së mbretërisë. Jeta e familjes mbretërore në
Tiranë, largimi nga Shqipëria më 6 prill 1939, jeta në mërgim, vdekja e mbretit
Zog, jeta e Leka Zogut dhe pikëvështrimi i shumë e shumë ngjarjeve nga ky mërgim
i hidhur, që kësaj familjeje i dha statusin e një familje mbretërore dhe nën
vete, kishte titujt princër, princesha, por që këta tituj i kushtuan aq shumë
vuajtje. Një histori aq e trishtuar që, Skënder Zogu e ka treguar me mjeshtëri
dhe me ndihmën e përkthyesit Lazër dhe redaktores, Diana Çuli.
Është një libër i cili bën që historia të vihet në lëvizje. Nuk kishim deri më
sot, ndonjë libër me kujtimet e Ahmet Zogut; as me kujtimet e mbretëreshës
Geraldinë, e as të djalit të tyre, princin Leka, e as të nipit Leka II. Djali i
vëllait të Ahmet Zogut, Skënder Zogu, ka prishur rregullin.
Kanë shkaktuar debate dhe sherre gazetash, disa ngjarje të rëndësishme në
historinë e Shqipërisë. Por si i ka parë Skënder Zogu. Janë katër histori që
Skënder Zogu na sjell të gjalla. E para, lidhet me momentin e vdekjes së
mbretit Zog, moment në të cilin ai ka asistuar. E dyta, vjen për një sulm me
dinamit që dy studentë shqiptarë, i bënë varrit të Ahmet Zogut, për të grabitur
kufomën. E treta ka të bëjë me historinë e bandës së Xhevdet Mustafës. E katërta
ka të bëjë me historinë e romanit, “Mërgata e Qyqeve” të Nasho Jorgaqit.
1.
Për vdekjen e Ahmet Zogut, Skënder Zogu rrëfen atë moment që ai ndodhej
dëshmitar. Kurrë më parë nuk kemi patur një përshkrim të atyre momenteve. Ja si
e përshkuan ai në libër:
“Pak çaste më vonë, mbërriti mbreti, i veshur me tepër sqimë si zakonisht, e me
cigare në dorë. E shoqëronin princeshat Sanije dhe Myzejen. Kur më pa, më mori
në krah dhe më tha: Biri im, ti na ke nderuar dhe jam krenar për ty … Më zgjati
një cigare të cilën për respekt ndaj tij, nuk më behej ta ndizja. Sytë i kisha
të përlotur dhe nuk gjeja fjalë për ta falënderuar, për tërë atë që kishte bërë
për mua. Më dhimbte shpirti, pasi dukej qartë se po luftonte me një sëmundje të
rëndë. I ndërgjegjshëm për mallëngjimin e tij, i shpreha mirënjohjen … Shëndeti
i mbretit u rëndua dhe çdo të shtunë shkoja në spitalin Foch në Suresnes, për ta
takuar. Hallat u vendosën në një hotel të vogël, në një rrugë aty pranë, dhe i
rrinin gjithë natën te koka.
Mbreti vuante dhe pash se si po shuhej pak nga pak. Të hënën më 9 prill 1961, më
kapi ankthi. Ali Çupi, një prej oficerëve, më tha: Bubi, eja shpejt, mbreti po
na lë! Kështu, buzë shtratit të tij, pashë se si u shua dhe e putha në ballë.
Hallat qanin, Leka i mbante duart, ndërsa mbretëresha lutej në gjunjë përpara
shtratit. Kolonel Hysen Selmani, sipas traditës, bërtiti në dhomë: Mbreti vdiq,
rroftë mbreti Leka!”
2.
Sulmin e varrit të Ahmet Zogut, Skënder Zogu e cilëson një akt terrorist. Ai jep
detaje dhe emra të sulmit të paprecedentë me tritol të varrit, por edhe
hakmarrjen e shqiptarëve.
Ja si e pasqyron ai:
“Më 27 gusht 1977, në varrezat e Tiesë ndodhi një incident i turpshëm. Disa
“agjentë” të ambasadës së Shqipërisë, në rrugën de la Pompe në Paris,
kishin përdhosur varrin e mbretit Zog, duke u përpjekur të nxirrnin jashtë
arkivolin e tij. Mbretëresha i shkroi presidentit, Giscard d’Estaing, e cila për
turp mbeti pa përgjigje. Si hap të par,ë përpara se të fillonim punimet për
blindimin e varrit, vendosëm të nxirrnim qivurin dhe ta mbanim të mbrojtur.
Mësuam se akti i neveritshëm ishte kryer nga disa studentë bursistë shqiptarë,
të frikësuar nga spiuni Hasan Luçi. Ky i fundit mori një mësim të mirë nga Hylle
Spahija dhe u dëbua nga Franca. Oborri mbretëror i dha udhëzime Hulle Spahija,s
që t’u jepte një paralajmërim përgjegjësve të ambasadës. Duke ditur se në
ambasadë nuk jetonte askush, u vendos që në mbrëmje, të hidhej një flakëvënës
dhe ashtu u bë. ”
3.
Ndoshta historia edhe më e interesante, është për bandën e Xhevdet Mustafës.
Skënder Zogu përjashton në mënyrë kategorike, përfshirjen e Leka Zogut në këtë
histori dhe jep fakte dhe prova se, e gjitha ishte vepër e Sigurimit të Shtetit.
Ja si e përshkruan ai atë histori:
“Fadili i cili më kishte thënë në Paris se do më njihte me disa shqiptarë, më
çoi tek një sipërmarrës i pasur shqiptar, Halit Bajrami, i cili bënte tregti me
Enver Hoxhën. Ky personazh më priti dhe më pyeti: Ç’dreqin ka Leka Zogu, që
zhvillon një fushatë të tillë kundër regjimit shqiptar? Enver Hoxha i shërben
popullit, ndërsa ju të tjerët, monarkistët, humbisni kohën kot. Populli nuk ju
do! Unë u ngrita dhe i thashë: Zotëri, e shoh që bëni tregti të mirë me atë që
keqtrajton bashkëpunëtorët tanë dhe që është një diktator gjakatar. Unë po
largohem, por një ditë ju do ta kuptoni se kush është Enver Hoxha.
Nuk e pranova kafenë dhe dola.
Më vonë, do të zbuloja se projekti për zbarkimin në Shqipëri, ishte konceptuar
dhe financuar nga këta njerëz. Gjithë “komploti” i Xhevdet Mustafës, i
mbiquajtur Billy, për nevoja të këtij operacioni, ishte programuar në Okland nga
agjentë të Policisë sekrete, Sigurimit, me ndihmën e agjentit të tyre, Halit
Bajrami, i mbiquajtur Aleks, i cili i kishte dhënë në Tiranë të gjitha
informacionet në lidhje me këtë aksion. Ata kishin një kontakt në Romë, Sabaudin
Haznedarin, i mbiquajtur Dino, i cili u vra gjatë zbarkimit të grupit të
armatosur në bregdetin shqiptar,më 25 shtator 1982. Xhevdeti gjithashtu u vra
gjatë ikjes, ndërkohë që Fadil Kaceli, i mbiquajtur Fred, pati tepër fat, pasi u
plagos para se të hipte në varkë për të kryer aksionin dhe nuk mori pjesë në
zbarkim.
Komunistët, zbarkimin e Xhevdet Mustafës ia ngjitën mbretit Leka. Por kur ky i
fundit, i cili kishte dëgjuar fjalët që vinin nga Belgjika, se si një grup
shqiptarësh kishin parashikuar një sulm, i kishte paralajmëruar njerëzit e tij
të hapnin sytë e të mos binin në rrengun e krijuar nga Sigurimi.
Pas vdekjes së diktatorit në vitin 1985, shtypi i Zelandës së Re zbuloi se i
gjithë operacioni. kishte qenë i kurdisur nga regjimi komunist, për të
kompromentuar ministrin shqiptar të Mbrojtjes”.
4.
Një nga diskutimet e shumta të shqiptarëve që ndoqën në mërgim Ahmet Zogun,
është fabula e romanit “Mërgata e qyqeve” e shkrimtarit Nasho Jorgaqit.
Skënder Zogu na e paraqet me detaje, duke e hedhur poshtë atë histori. Në
libër ai përshkruan se kush ishte në realitet Isuf Mullai, personazhi i romanit,
lidhja e tij me Sigurimin e Shtetit, infiltrimin dhe takimin me të në hotel
Adriatik në Durrës.
Ja si e paraqet në libër:
“Skënder Zogu: Nuk do ndyj dorën duke ia shtrënguar dikujt që e ka ngjyer me
gjak. Ti ke tradhtuar vëllezërit dhe motrat e tua, duke i denoncuar familjet e
tyre që jetonin më mërgim. Duke i shërbyer Enver Hoxhës, ti ke pjesë në krimet
që ka kryer ai. E shoh që ke ngrënë bar edhe ti.
Isuf Mullaj: Unë i kam shërbyer vendit tim, mbretit Zog dhe Enver Hoxhës.
Hylle Spahija: Im atë, përpara se të vdiste, më la një amanet. Më tha që, nëse
një ditë do kthehesha në Shqipëri dhe të shikoja atë spiunin Isuf Mullajn, duhet
t’ia tregoja vendin.
Isuf Mullaj: Ja ku më ke. Qëllomë po deshe!
Skënder Zogu: Ne nuk jemi vrasës, si puna juaj”.
Libri ka një galeri të paparë personazhesh. Me të mirat, të këqijat, anët
pozitive dhe negative, Skënder Zogu në fakt, në këtë libër, u ka nxjerrë anët e
tyre më të mira. Diku u thumbon dhe diku u lë një bisht nga pas. Të gjithëve u
jep atë që u takon. Por ama, vetëm për një bën përjashtim dhe flet vetëm mirë:
mbretëreshën Geraldinë. Një personazh që kush e njohu nga afër dhe nga larg dhe
nuk bëri kështu! Skënder Zogu e ka thënë nga brenda Oborrit Mbretëror.
Historia e familjes mbretërore dhe e vetë mbretërisë Zog, do të ishte e mangët
pa këtë libër!
Albanian news N°85 - Janar 2018 : Udhëthim i këndshem mes kujtesës së skënder Zogut
http://botapress.info/guxim-alimaniskender-zogu-histori-pa-pranga/
http://www.botasot.info/libra-sporti/805855/skender-zogu-histori-pa-pranga/
- 17/12/2017Mbrëmë në një ambjent të thjeshtë, por intelektual, në librarinë “Adrion” Ltd. në Tiranë, me një stil të drejtpërdrejtë perëndimor, ing. Skënder Zogu promovoi librin e tij të memuareve si askush më parë.
Ky pinjoll i Familjes Mbretërore me një CV të njohur në mërgim si atdhetar e intelektual foli përmes kujtimeve duke hedhur hapin e parë real se si mund të shërohet historia nga kanceri i mashtrimit dhe i tjetërsimit.
E ndoqa dhe lexova me kujdes librin e tij “Një jetë në shërbim të kombit shqiptar” duke qënë dhe dëshmitar i disa ngjarjeve të shkruara. Thjesht më impresionoi me thjeshtësinë sesi e thotë troç të vërtetën pa i bërë koment duke e lënë lexuesin të gjykojë mbi një realitet të jetuar.
Edhe ata që nuk ndajnë pikëpamje monarkiste apo dhe janë kundër saj, përballë Skënder Zogut kanë vetëm një kompliment të thjeshtë: Ai është burrë i të vërtetave. Zaten fisnikët të tillë janë e të tillë ngelen:Njerëz të vërtetë.
Të këndosh librin e Skënder Zogut është si të këndosh një Bibël a Kuran sa i përket shenjtërisë të së vërtetës. E kjo nuk është pak. Është start i kurimit, shërimit dhe lirimit të historisë nga prangat e mashtrimit. Një komb që prangos historinë nuk e ka të lirë ardhmërinë !
http://www.droni.al/2017/12/16/skender-zogunipi-mbretit-zog-nje-liber-te-rralle-kujtime/
Nipi i mbretit Zog, Skënder Zogu promovoi dje librin e tij me kujtime “Një jetë
në shërbim të kombit shqiptar”, një dëshmi e gjallë e kontributit të familjes së
tij mbretërore për shqiptarët kudo që janë.
“Në librat e tjera cilido shkruan për dicka personale, të rastesishesme që e
perjeton, një informacion. Ndersa “Një jetë në shërbim të kombit shqiptar” ka
vetem një kod, ketu ka një element dhe një tregues qe quhet rrespekt dhe dhimbje
për të padrejten, për lirine e vrarë padrejtesisht, për rreprezaljet, për
mostruozen, të gjitha keto mbi një llogjike faktesh që nuk të lejon të devijosh.
Kjo është e verteta historike e kombit tonë…!!!
Keto që shprehen në libër, janë faktet e sfides dhe mbijeteses e një klase
intelektualesh, mbi injorancen kriminale…pra e vleresoj dhe shkruaj këto reshta,
se rrespektoj ate, që në të kaluaren e perbashket, perjetuan sfiden pa u kthyer
në viktima”, shkruan Beniamin Bakalli për librin e Zogut.
Ceremonia e promovimit u bë ne librarinë Adrion ku edhe gjenden kopje të këtij
libri tashmë të përkthyer në shqip. Dëshmitë, kujtimet, fotot dhe shumë detaje
të tjera janë të rralla jo vetëm për lexuesit e zakonshëm shqiptar por edhe për
historinët, kërkuesit dhe studiuesit e monarkisë dhe periudhës nga vitet 20 e
deri tani.
Skënder Zogu njihet si një ndër mendjet më të mencura të oborrit mbretëror. Me
një shkollim të jashtëzakonshëm ai ia ka dalë që të ruajë shkëlqimin e një
familje të madhe aristokrate shqiptare.
http://www.oborrimbreterorshqiptar.al/news/123
15 Dhjetor 2017
Me 15 Djetor 2017 u zhvillua promovimi i librit te ing. Skender Zogu, nipi i Mbretit Zog.
Me 15 Dhjetor 2017 u zhvillua promovimi i librit te ing. Skender Zogut, nipit te
Mbretit Zog, ish kr. i Senatit te PLL - se.
Libri titullohet " Nje Jete Ne Sherbim Te Kombit Shqiptar - Kujtime Mergimi "
Promovimi u zhvillua tek Libraria Ardrion sheshi Skenderbeu Tirane.
I urojme suksese keti promovimi !
Zyra e Princit- Oborri Mbreteror Shqiptar
Në librat e tjera cilido shkruan për dicka personale, të rastesishesme që e përjeton, një informacion. Ndersa "Një Jetë në shërbim të kombit Shqiptar" ka vetëm një kod, ketu ka një element dhe nj tregues që quhet rrespekt dhe dhimbje për të padrejten, për rreprezaljet, për mostruozen, të gjitha keto mbi një llogjike faktesh që nuk të lejon të devijosh.
Kjo është e verteta historike e kombit tonë!!!! Keto qëshprehen në libër, janë faktet e sfides dhe mbijeteses e një klase intelektualesh, mbi injorancen kriminale...pra e vleresoj dhe shkruaj këto reshta, se rrespektoj atë, që në të kaluaren e përbashket, përjetuan sfiden pa u kthyer në viktima. nga Beniamin Bakalli
http://www.fjalaelire.com/http-fjalaelire-com-analiza-php/33300.html
http://sprint.al/2017/12/04/nga-guxim-alimani-skender-zogu-historia-qe-vjen-e-pa-retushuar/
http://kombinews.al/2017/12/04/skender-zogu-historia-qe-vjen-e-pa-retushuar/
December 4, 2017
Nga
Përshëndetje dhe ju falenderoj që pranuat ftesën time për këtë intervistë. Por
ajo që më ka rënë në sy gjatë përgatitjes së saj dhe bisedave me ju edhe pse
jeni larguar në moshën 6 vjeçare nga Shqipëria dhe sot jeni 83 vjeç është
shqipja juaj. Si keni mundur të ruani gjuhën shqipe ?
Jemi rritur jashtë atdheut, por mamaja ime, na ka mësuar gjithmonë shqipen me
dialektin e saj nga Elbasani. Na detyronte çdo ditë nga gjysmë ore të lexonim
dhe mësonim këngë shqip. Im atë na thoshte që gjuha amtare nuk duhej harruar. Në
fakt vajza ime nuk flet shqip, sepse gruaja ime është franceze. Dhe kjo
shpjegohet shprehja “gjuha e nënës”.
Ju jeni dëshmitar dhe pjesmarrës në 3 dasmat më të rëndësishme të familjes
mbretërore, të mbretit, djalit dhe tani të nipit të tij. Cila është e veçanta e
tyre ?
Francezët thonë se kur bëhen tri herë, e treta është e sigurtë. Për dasmën e
mbretit Zog mund të them se unë në atë kohë km qenë I vogël, isha 5 vjeç, motra
ime 6. E megjithatë mbaj mend disa detaje aq sa më lejon memoria e moshës së
asaj kohe.
Si pritet të jetë dasma e Lekës me Elian ?
Unë ka kohë që e pres. Në dasmën e Lekës në Madrid më thanë që të isha unë
kryetari i dasmës. U emocionova dhe nuk e prisja. Atëherë u kërkova një gotë
raki dhe më sollën raki Skrapari.
Raki Skrapari në Madrid në vitin 1975 në Spanjë ?
Po e kishin gjetur kosovarët. E kishin marrë në Shqipëri ata që vinin në atë
kohë dhe nga Kosova e sollën enkas në Spanjë për dasmën e Lekës. Është pija
simbolike dhe tradicionale shqiptare dhe unë nuk e kuptoja këtë dasmë pa pirë
raki Skrapari. U thashë më kanë mbetur dy misione në jetë: I pari të sillja
eshtrat e mbretit Zog në atdhe, të cilën e plotësova. Misioni i fundit është
martesa e princit. Më thanë që jam plaku i shtëpisë, sepse unë jam më I vjetri
dhe kam pasur nderin të jetoj me mbretin Zog në Egjipt.
A mbani mend ndonjë detaj nga dasma e mbretit Zog ?
Mbaj mend që ditën kur është martuar mbreti Zog, në atë kohë janë martuar 20
çifte. Ai bëri dasmën e 25 çifteve.
Sipas medias së kohës kryeministri I Italisë Benito Musolini I dhuroi çiftit një
komplet vazosh të cilat më parë kishin qenë të
Napolon Bonapartit, ndërsa kancelari I Gjermanisë Adolf Hitler I dhuroi një
mercedez Benz jashtë serie.
A I keni parë këto dhurata ?
Dhuratën e Musolinit nuk e di. Ndërsa dhuratën e Hitlerit po. Ishte një Mercedes
benz i kuq dhe I madh. Benzi ka qenë në shitje kur kam shkuar në Angli në 1955.
Mbreti Zog nuk e ka përdorur atë makinë.
Si përfundoi në Angli ?
E çuan në Angli gjatë udhëtimeve të Zogut. Sipas të dhënave gjatë bombardimeve
të gjermanëve një bombë ra në benzin e dhuruar nga Hitlerit. Në fakt bomba I ka
rënë hotelit ku qendronte familje mbretërore në Londër. Për fat në atë moment
nëna mbretëreshë dhe Leka I vogël ndodheshin në metro. Leka kishte nevojë për
qumësht dhe nëna dërgon një nga badigardët të shkojë në dhomën e hotelit të
marrë një shieshe bashkë me biberonin. Badigardi shkoi në dhomë dhe e mori
shishen me biberon. Sapo doli jashtë një bombë ra pikërisht në dhomën e nënës
mbretëreshë dhe të Lekës. Aty mesa duket u dëmtua edhe benzi që rrinte I parkuar
në oborr por nuk mbaj mend detaje të hollëssishme për makinën. Fati dhe Zoti e
shpëtoi Geraldinën dhe Lekën.
Vazhdojmë me momentin kur në 7 prill Shqipëria u pushtua nga italia dhe mbreti u
largua. A bëri mirë mbreti që u largua ?
Mbreti nuk pranoi ultimatumin e Duçes. Ai nuk pati përkrahje nga Perëndimi dhe
shtet të tjera. Ai u mundua të fitonte kohë. Kur e pa se nuk kishte rrugëdalje,
mbreti ynë, si të gjithë mbretërit e tjerë u largua. Mbreti Zog nuk kishte asnjë
mundësi tjetër.
Pse nuk e pranoi ftesën e ambasdorit amerikan në Shqipëri për të marrë strehim
në ambasadën amerikane në Tiranë, të paktën për mbretëreshën dhe princin ?
Ai e shpëtoi mbretëreshën dhe princin. Ai doli jashtë Shqipërisë për të forcuar
forcat nacionaliste dhe të luftonte okupatorin. Ai nuk donte të fshihej në
ambasadë, por të shkonte në Turqi, të mblidhte shqiptarët dhe të vazhdonte
aktivitetin.
Akuza më e madhe Zogut I bëhet nga historiografia komuniste është se me këtë
akt, Ahmet Zogu u bë tradhëtar. Cilët janë kundërargumentet tuaja ?
Cilët komunistë? Ata që e shitën Shqipërinë te Jugosllavia? Kemi shembullin e
Francës, u dorëzua dhe Charles De Gaulle iku e luftoi nga Anglia. Mbreti ynë
doli jashtë dhe luftoi që andej okupatorit. Të gjithë mbretëritë e Ballkanit
kanë shkuar në Londër. Mbreti ishte kundër fashizmit, ai thoshte atdheun mbi të
gjitha. I duhej të gjente një rrugë për ta luftuar okupatorin. Pastaj, të gjithë
ballkanasit kishin qeveri në megrim dhe kjo ishte shumë e rëndësishme. Por duhet
me thënë që fatkeqësisht Anglia nu na ndihmoi për një qeveri në mërgim. Mbreti u
detyrua të largohej nga Anglia e të shkonte në Egjipt, sepse atje kishte
shqiptarë. Ai mblodhi atje opozitën kombëtare, thirri edhe kundërshtarët me të
cilët bashkëpunoi për të çliruar vendin. Realisht Zogu ka qenë I evoluar.
Një mendim I gjerë I asaj kohe por edhe pas vitit 1990 është se mbreti duhet të
qendornte në Shqipëri të luftonte këtu dhe të vritej.
Komunistët nuk janë në gjendje të na japin mësim. Ata sulmuan dhe vranë
kosovarët gjatë dhe pas luftës. Ndërsa mbreti I ka mbrojtur. Parlamenti I kohës
së Zogut kishte dy deputetë përfaqësues të Kosovës, në kohën e komunistëve ata
nu kanë pasur përfaqësim. Kështu komunsitët nuk mund të na japin mend.
Ju keni qenë pjesë e atij karvani të madh largimi me 1300 persona. Si e kujtoni
largimin me karvan ?
Mbaj mend që ka qenë herët, ora 5 e mëngjesit dhe ishte ende errësirë. Kanë qenë
dy karvane. I pari ishte ai që shoqëronte mbretin dhe I dyti ne familjarët dhe
besnikët e tij. Karvani ynë u nis për Pogradec. Më pas nga Pogradeci në Shkup.
Në karvanin tonë kanë qenë disa personalitete. Ndenjëm 3-4 javë në Shkup. Mbreti
me karvanin e vetë doli në Greqi, nga atje u nis për Stamboll. Ne u takuam me
Zogun në Stamboll, në qershor të 1939. Mbreti e pa se nuk mund të vepronte në
Turqi dhe bisedoi me tim atë për të shkuar në Evropë. Por babai im I tha se do
të rrinte në Stamboll. Im atë kishte mbaruar juridikun aty dhe kishte shumë miq.
Ne mbetëm në Stamboll. Mbreti Zog lëvizi në të gjithë Evropën, Rumani, Bullgari
dhe më pas shkoi në Paris. Atje iu afruan gjermanët. Dua të tregoj një detaj kur
mbreti ishte në Paris. Një nga kushërinjtë e Mehmet Sehut shkoi dhe takoi
mbretin ku jetonte. I tha se janë disa shqiptarë në jug të Francës në një kamp
internimi dhe kërkoi ndërhyrje. Ata kishin marrë pjesë si vullnetarë në luftën e
Spanjës dhe prej andej kishin mbërritur në Francë. Mes tyre ishte edhe Mehmet
Shehu. Mbreti i shkroi një letër kryeminstrit të Francës dhe I kërkoi ndihmë për
t’i liruar dhe ata ia plotësuan kërkesën mbretit Zog duke I liruar të gjithë
shqiptarët që mbaheshin ën kamp. Mes këtij grupi që mbreti këkroi lirimin ishte
edhe Mehmet Shehu.
Domethenë Mehmet Shehun e paskemi patur peshqesh nga Ahmet Zogu?
Jo peshqesh. Ai e ndihmoi si shqiptar që ishte. Është tjetër gjë se çfarë bëri
Mehmet Shehu më pas. Por sipas të dhënave edhe Enver Hoxhës Ahmet Zogu I dha
bursën e studimit, e emëroi ën ambasadën tonë ën Bruksel dhe kur erdhi në
Shqipëri e emëroi mësues fëngjishtjeve në Liceun e Korçës. Po, edhe kjo është e
vërtetë. Por Ahmet Zogu nuk e dinte se Enver Hoxha do bëhej komunist dhe më pas
diktator. Mbreti ndihmonte dhe bënte për çdo shqiptar.
Si ishte Ahmet Zogu në kujtimet tuaja ?
Gjatë kohës që mbreti jetonte në Francë unë isha student. Kisha të drejtë dhe
mundësi që mbretin ta takoja një herë në javë. I kishim shtëpitë afër. Në fakt
më tepër kemi pasur kontakte më mbretëreshën Geraldinë dhe Lekën. Ajo
interesohej për studimet tona. Mbreti na thoshte vetëm dy fjalë “mici im” që në
dialektin e Matit do të thotë biri im. Ai fliste me shumë delikatesë, ishte i
matur dhe fliste pak. Fliste gjermanisht shumë mirë, dinte edhe frëngjisht dhe
turqisht gjithashtu. Anglisht nuk dinte, nuk e përdorte fare, sepse e përkthente
mbretëresha. Mbreti ishte njeri shumë largpamës. Unë më tepër e kam njohur në
Egjipt. kur vinin ambasadorë të huaj, diskutohej çështja e Ballkanit.
Ambasadorët e huaj e respektonin.
A nxehej ndonjëherë mbreti ?
Jo. Po ai ishte njeri si të tjerët. Madje nuk ishte engjëll. Kur mbreti kishte
probleme kapte mustaqet dhe me gishta i rrotullonte në cep. Kjo ishte shenjë
nervozizmi. Ne e kuptonim menjëherë këtë dhe dilnim menjëherë nga dhoma.
Cili ka qenë momenti më i keq sipas jush për Ahmet Zogun ?
Sëmundja e tij. Ka vuajtur shumë nga viti 1955 deri në 1961 kur ndërroi jetë.
Herën e fundit që e pashë në shkurt 1961. Ishte dobësuar shumë, me ranë lotët
kur e pashë. Doja t’I putha dorën, e kisha si baba. Ai na ka rritur sepse babai
na vdiq. Ai më tha më ke bërë qejfin, ke studiuar dhe je në punë. Më porositi që
ku të ketë shqiptarë duhet t’I ndihmosh sepse i ke vëllezër. Ne nuk kishim
shtetësi tjetër veç shtetësisë shqiptare.
A mund të na tregoni momentin e vdekjes së mbretit sepse ju keni qenë prezent
aty ?
Kur ishte mbreti në spital, në shkurt 1961, unë e vizitoja çdo të shtunë. Ai
ishte në gradën e fundit. Ishte 9 prilli dhe 5 minutat e fundit të frymës së
fundit unë isha pranë tij. Më thirri një nga oficerët. Më thërrsinin “Bubi” që
do të thotë djalë i vogël. U futa në dhomë, e pashë, e putha në ballë, i mora
dorën por e pashë që ai po jepte shpirt. Gjithë princeshat filluan të qanin.
Nëna mbretëreshë u tha: ju lutem qetësi, shpirti i tij po shkon në qiell. Më
kërkoi të gjeja një prift se donte të bënte lutje për shpirtin e mbretit. Më
kërkoi të vija të nesërm herët. Sa erdha, më kërkoi të organzioja ceremoninë
funerale, duke më dhënë një zarf me para. U nisa për organizmin dhe vërejta një
zezak që më bënte shenja, ai ishte shoferi i princeshave kur ishim në Egjipt. Ai
filloi të qante kur i thashë se vdiq mbreti. Shoferi u mor me organizmin e
ceremonisë. Kur u ktheva më dha zarfin me para që i kisha dhënë për ceremoninë,
më ktheu gjysmën e tyre. Ishin gati 1 mijë Euro me kursin e sotëm. Pra ata na
bënë një ulje për ceremoninë e mbretit për shkak sepse e njihnin vetë. Paratë ia
dhashë Lekës dhe ia tregova edhe arsyen përse kushtoi kaq pak.
Çfarë ju tha mbreti në bisedën e fundit ?
Ai nuk fliste më, vetëm na ndiqte me sy. Kur ishte pak më mirë të vetmet biseda
ishin për çështjen e Kosovës. Ai thoshte se problemi ishte çlirimi i Kosovës dhe
Çamërisë.
A la testament Ahmet Zogu ?
Jo nuk ka lënë. Me sa di unë jo. Ai emëroi princ Lekën trashgimtar froni. Pasi u
varros mbreti, Leka u betuar si mbret I shqiptarëve.
Janë bërë shumë përpjekje për ta vrarë mbretin. Mendohet se janë të paktën 55
përpjekje prej të cilave tre kanë qenë shumë serioze. Pse donin ta vrisnin Zogun
?
Kundërshtarët. Por atij nuk i ndodhi gjë përveç këtyre tre përpjekjeve sidomos
atentati në Vjenë ku u vra edhe ‘adjutant’ Topollaj. Ai të gjithë rojet e tij i
kishte matjanë. Ata ishin besnikë, sakrifikuan jetën e tyre për mbretin dhe
mbreti nuk kishte frikë. Doja të thoja, kur ishte në mërgim nuk kishte rrezik.
Por Sigurimi i Shtetit ka bërë përpjekje për ta vrarë. Libri Mërgata e Qyqeve
ishte simbolika e këtyre përpjekjeve. Ka ardhur më Bruksel spiuni Isuf Mulalj,
gjoja për të vrarë Ahmet Zogun. Ai e ka pranur se ka punuar për Ahmet Zogun dhe
Enver Hoxhën. Unë e kam kërcënuar kur erdha në Shqipëri në 1993 dhe e takova në
hotel Adriatik në Durrës.
Ju e kërcënuat ? A është kjo trimëri ?
Po e bëra sepse Isuf Mullaj I dërgonte informata Sigurimit në Shqipëri me
fotografitë tona, të emirantëve dhe të dhëna. Pasojat ishin të familjarëve tanë
në Shqipëri të cilët janë arrestuar dhe vrarë.
Çfarë ishte Isuf Mullaj në Bruksel ?
Ai ishte sekretar i degës së Legalitetit. Vetëm njëherë e ka takuar mbretin dhe
atëherë ka dashur ta puthte në ballë. Ai ishte tradhëtar.
Pse e quani tradhtar ?
Sepse merrte biografitë tona dhe I sillte këtu. Familjet e refugjatëve ishin
presekutuar vetëm nag njoftimet e tij. Ka qenë edhe nëj spiun tjetër. Hasan Luçi
ai jeton akoma. Edhe ky kërcënonte shqiptarët. Thoshte do ktheheni ose do
burgosim familjarët tuaj. Një nga të rinjtë tanë, Ylli Spahia e rrahu keq atë.
Kur e morët vesh që në Shqipëri ishte botuar romani ”Mërgata e qyqeve” dhe si e
pritët atë ?
Ai roman nuk kishte asnjë vlerë, të gjitha ishin shpifje. Efektin e ka bërë në
Shqipëri.
A kishte mundur Sigurimi I Shtetit të afrohej te Zogu dhe të kërkonte eleminin e
tij ?
Jo. Hasan Luçi shkruajti se 2 oficerët e Zogut ishin të sigurimit. Njëri prej
tyre gatuante për mbretin dhe ai kishte mundësi ta helmonte. Po përse nuk e
helmoi ? Këto janë të gjitha përralla.
A pati pasoja mbreti nga Sigurimi i Shtetit ? Kam parasysh që në një intervistë,
Nexhmije Hoxha, më ka thënë që kur Enveri mësoi se po bëheshin përpjekje për
eleminimin e tij dha urdhër që kjo të ndërpritej.
Jo nu ka pasur. Unë di vetëm diçka, kam qenë në prezent kur ka ardhur dhe takoi
mbretin Julian Amery, ish-ministër i qeverisë së Churchill dhe një nga oficerët
e shërbimit sekret anglez që vepruan në Shqipëri gjatë luftës së Dytë Botërore.
Amery i tha mbretit pse nuk bashkëpunon me Titon. Por përgjigja e mbretit ishte:
Më mirë një Shqipëri me Enver Hoxhën se sa unë të bashkëpunoj me Titon dhe
Raankoviçin që po vrasin shqiptarët. Në fund të fundit Enveri është shqiptar dhe
këto janë punët tona. Enveri është i yni dhe ju anglezët mos u përzieni në punët
tona. Unë më mirë preferoj të rrijë Enveri në pushtet se sa të bashkëpunoj me
serbët. Anglezët asnjëherë nuk tregonin të vërtetën. E treguan më vonë me
Filbin.
Si mbështete teza se Kim Filbi spiunoi te Sigurimi Shqiptar ? Ka një debat së
fundmi lidhur me këtë çështje.
Sigurimi i shtetit nu ka pasur gisht aspak. Kim Filbi ka qenë kryetar i
operacioneve për rrëzimin e qeverisë komuniste në Shqipëri. Ai merrte planet dhe
ua jepte sovjetikëve. Sigurmi i shteti nu ka ditur gjë. Rusët lajmëruan
Sigurimin e Shtetit këtu dhe i kapën të gjithë.
Si e komentoi ngjarjen e 3 korrikut 1997 ?
Mua më kanë lajmëruar gazetarë të huaj në Francë. Mendoj se ka qenë gabim, kurth
I qeveritarëve këtu në atë kohë. Nuk mund të akuzoj njeri. Menjëherë e mora
Lekën në telefon dhe e pyeta: Përse ke dalë me armë dhe I veshur ushtarak. Më
tha do protestoja se më kanë vjedhur votat e referendumit. Në fakt monarkia
kishte fituar por manipulimi ishte bërë. Leka më tha se e kishin lajmëruar se po
të dilte të protestonte do ta vrisnin. Atëherë u vesh si ushatrak dhe tha “le të
më vrasin si të tillë”. Njëri prej tyre shtiu në ajër. Ata të tjerët menduan se
është sulmuar. Në këtë ngjarje është vrarë një djalë. Po Agim Gjipali, afër
KQZ-së. Po e saktë dhe është plagosur nëj tjetër. Për mua ishte kurth dhe gabim
Kush e futi në kurth ?
Ata që humbën zgjedhjet. Më duket se I premtuan, protesto dhe do të jemi me ty.
Po kush? Partia Demokratike I humbi zgjedhjet.
Po PD-ja.
Po thoni Berisha e futi në kurth ?
Nuk po them atë, por disa e shtynë Lekën, ia vodhën votat. Vëtë Berisha tha se
referendumi është manipuluar. Por ai duhet ta thoshte që atëherë në 3 korrik se
ka fituar monarkia dhe I kanë vjedhur votat. Ai e tha më vonë. Të gjtiha
agjensitë e thanë se monarkai fitoi me mbi 50% të votave. Mbreti duhet të kishte
çuar njerëzit e vet dhe të mos shkonte, sepse vuri në rrezik jetën. Trim ka qenë
dhe nuk lëvizi hiç.
* Intervista marrë në emisionin “Debati në Channel One” i gazetarit Roland
Qafoku