Editorial

Tallja me zgjedhjet dhe shqiptarët 

Të trembur nga kërcënimet serioze të ndërkombëtarëve për vlerësim të zgjedhjeve, jo sipas standardeve alla-shqiptarçe, por sipas standardeve evropiane, marifetçinjtë e politikës po duan t’i shtyjnë ato në ditët e nxehta, për t’i detyruar shqiptarët të abstenojnë, sepse kështu u konvenon. Sepse ata duan pushtete të legjitimuara vetëm nga verdikti i çerekut të shqiptarëve të aftë për të votuar.

Por, mbi gjithçka, ata synojnë lodhjen nëpër vapë të formacioneve të reja dhe partive të vogla, pikërisht tani kur ata kanë ndezur motorët me përkushtim maksimal, ndonëse me financa modeste.

Kësisoj, të mëdhenjtë e “varfër” të këtij vendi të populluar nga bijtë e mjerimit, do ta kenë më të lehtë të bëjnë fushata duke bredhur me makina me kondicionerë, që kanë kushtuar më shumë sesa ilaçet shpëtimtare të munguara për fëmijët e sëmurë me leuçemi, krejtësisht e mjekueshme.

Kandidatët miliarderë që tmerrohen nga llogaridhënia për punët e pista, (për çka u lipset edhe mandati e imuniteti i deputetit), as që duan t’ia dinë për vapën në të cilën po na i degdisin zgjedhjet, ku ëndërrojnë të shkrumbosin shpresat e shqiptarëve.

Ata nuk prapsen, janë të vendosur t’i shkojnë deri në fund aventurës zgjedhore që kanë përgatitur. Ata kanë vendosur të lodhin e të rraskapisin edhe ndërkombëtarët, për t’i detyruar të pranojnë partnershipin e diktuar nga “verdikti” i mjeranëve që po duan të qeverisin, ndaj edhe e kanë hartuar Kodin në këtë mënyrë.

Ku pyesin bijtë e Enverit për “kërcënimet e imperialistëve”, të cilëve ua kanë marrë dorën teksa po na shpiejnë “nga fitorja në fitorje”.

Ata kanë bërë shumë përparime në rivendosjen e demokracisë, për çka kanë shahit edhe një ish ambasador, i cili për të dëshmuar sukseset e pushtetarëve të sotëm, deklaroi se “Shqipëria ka bërë shumë përparime, sepse tani askush nuk bën më xhiro në rrugë me kallash në krahë, si dikur…”.

Ata janë të qetë tashmë, pasi askush nuk mund t’i akuzojë se janë të lidhur me krimin e organizuar dhe po e mbajnë gjallë atë, pasi “kreu i këtij krimi”, (sikundër u shpreh dikur një përfaqësues i rëndësishëm perëndimor), Agim Pepa, ndodhet pas hekurave.

Pra gjithçka që lidhet me zgjedhjet është bërë gati, bashkë me vapën, dhe “verdikti” është paravendosur.

LZHK, koalicionet në funksion të interesave kombëtare

 Në një konferencë për shtyp, Lëvizja për Zhvillim Kombëtar prezantoi zotin Dashamir Shehi, si drejtues i fushatës zgjedhore të LZHK-së. Zoti Tomorr Malasi u emërua kryetar i Këshillit Kombëtar. Pasi deklaroi emërimet e mësipërme, NMT Mbreti Leka I Zogu u shpreh se pas zgjedhje, LZHK do të bëjë koalicione, duke mos përjashtuar asnjë parti, por duke shtuar se do të bashkëpunohet me ato parti që punojnë për interesa kombëtare.

LZHK do të konkurrojë në të 100 zonat zgjedhore dhe do të synojë kthimin e pushtetit në duart e shqiptarëve. LZHK ka paraqitur synimin e saj elektoral për t’u renditur ndër forcat e para politike në vend. Deputeti Dashamir Shehi deklaroi për mediat se Lëvizja për Zhvillim Kombëtar, që do të konkurrojë në të 100 zonat zgjedhore, është një strukturë zgjedhore e përbërë nga parti, shoqata dhe individë të ndryshëm që, - sipas tij, - kërkon transferimin e pushtetit nga duart e të korruptuarve tek qytetarët, pasi korrupsioni vitet e fundit ka arritur në shkallën më të lartë.

Lëvizja për Zhvillim Kombëtar ka vendosur që Dashamir Shehi të jetë përgjegjësi kryesor për organizimin e fushatës elektorale dhe anonçimin e programit politiko-zgjedhor gjatë saj.

Në konferencën për shtyp, organizuar pas mbledhjes së Këshillit Ekzekutiv të LZHK drejtuar nga Mbreti Leka kryetar i saj, deputeti Dashamir Shehi është shprehur se LZHK e ka nisur zyrtarisht fushatën zgjedhore dhe synon që të jetë ndër forcat kryesore të politikës shqiptare. Ndërsa vetë kreu i LZHK-së, Leka I Zogu, është shprehur se gjatë zgjedhjeve do të ketë koalicione, gjithmonë në funksion të interesave kombëtare. Ai theksoi gjithashtu se LZHK synon koalicione me të djathtët, për çka shpresohet se do të shqyrtohet në të ardhmen.

Korresp. i “Tradita”

 Me propozim të deputetit Eqerem Spahiu (LZHK), parlamenti ka mbajtur një minutë heshtje në nderim të luftëtarit të UÇK-së Enver Haradinaj. Në fjalën e tij z.Spahiu tha se "Të gjithë së bashku kemi shprehur dhimbjen e thellë për vrasjen makabre të luftëtarit të lirisë dhe pavarësisë së Kosovës Enver Haradinaj, vëllai i ish-kryeministrit Ramush Haradinaj. Propozoj që Kuvendi i Shqipërisë të mbajë një minutë heshtje në kujtim të të paharruarit Enver Haradinaj". Pas kësaj të gjithë deputetët e pranishëm në sallë respektuan këtë propozim duke u ngritur në këmbë në shenjë nderimi. I ndjeri Haradinaj u vra pas një atentati në një nga vendbanimet rurale të Pejës, Lybeniq, ku u plagos rëndë edhe një anëtar i TMK-së që e shoqëronte. Policia e UNMIK ende nuk ka paraqitur një variant të plotë të pistave të hetimit dhe autorët ende nuk janë kapur. Vrasjen e tij e kanë konsideruar me qëllime politike dhe 

kundër këtij akti janë shprehur të gjitha partitë politike të Kosovës. Ditën e varrimit presidenti i Kosovës e ka shpallur ditë zie kombëtare. Në ceremoninë e varrimit morën pjesë krerë të politikës së Kosovës, shqiptarë dhe të UNMIK. Ishin të pranishëm edhe dy vëllezërit e Haradinajt të ri, ish-kryeministri i Kosovës Ramush Haradinaj që ndodhet në Hagë për akuzën “krime lufte” dhe vëllai tjetër që ndodhet në kampin Bonsteel në Ferizaj. Autoritet e Hagës dhe ato të Bonsteel lejuan dy vëllezërit të merrnin pjesë në këtë varrim, i cili ka qenë një ndër madhështorët në Kosovë.

Ky atentat erdhi pas atij të kryer ndaj presidentit Rugova, ku nuk pati viktima. Prej vitit 1999 e deri më sot, në Kosovë janë ekzekutuar me atentate një numër i madh personalitetesh publike të LDK-së e partive të tjera.

I ndjeri Enver Haradinaj ka qenë anëtar i UÇK-së dhe ka pasur një aktivitet të njohur në zonën e Dukagjinit.

“Tradita”

 Murat Basha nis fushatë në rrethin e Matit

 Mat - Gjatë javës që shkoi z.Murat Basha zhvilloi një takim në disa qendra të njohura të krahinës së Matit. Kështu ai kreu disa takime njohëse në qendrën e Komunës Derjan, e njohur si një zonë antikomuniste, e cila në votimet farsë të vitit 1945 votoi krejtësisht kundër regjimit komunist e për këtë shkak vuajti persekutimet më çnjerëzore deri me pushkatime masive. Në takimet e tij me mbështetësit e idesë zogiste dhe të LZHK-së, z.Basha përcolli mesazhet kombëtare të kësaj lëvizjeje, e cila udhëhiqet nga Mbreti Leka I Zogu. Basha tha se “gjithmonë kam qenë i gatshëm të kontriboj si bir i kësaj krahine, për të ngritur emrin e veprën e të madhit Mbretit Zog. Me këtë rast që kam vënë kandidaturën për deputet, nëse ju do të më votoni, kjo do të jetë një nxitje dyfishe që unë të punoj me të gjithë qenien time në dobi të kësaj krahine të martirizuar.”

Në këtë takim z.Basha ishte i shoqëruar nga kryetari i degës së PLL z.Besnik Murati, nga veteranët e PLL z.Seit Preni e Hamit Kurti, nga ish-kryetari i komunës Derjan, mjeku i njohur z.Nazmi Çela etj.. Takimet e zhvilluara në disa prej shtëpive më të mira të kësaj qendre ishin mjaft premtuese për të ardhmen e fushatës. Mesazhi i këtyre nacionalistëve e zogistëve të paepur ishte: “Derjani i ka thënë JO komunizmit që nga viti 1945 e deri më sot. Prandaj edhe këtë herë do të votojë kundër tij e pro pinjollit të Matit z.Murat Basha, nipit të majorit të Mbretit Zog I, të cilit i ka marrë emrin Murat Basha (i vjetër).”

Në një drekë të shtruar për nder të kandidatit të LZHK-së në shtëpinë e djalit të njërit prej burrave më të njohur të kësaj zone, Qazim Prenit, Selmanit, u bisedua në detaje konkrete për fushatën që do të zhvillohet. Zona që kandidon z.Basha përfshin një territor të gjerë që shtrihet në zonën e Matit dhe një pjesë të Lurës e Dibrës.

Rrënimi i shpirtit

 Nga Bahri Myftari

 Shumëkush që ka lexuar romanin “Njeriu që qesh” të gjeniut të letrave frënge Viktor Hygo, nuk mund të harrojë lehtë, madje nuk mund ta harrojë për gjatë tërë jetës, figurën e famshme të Guinplenit.

Me siguri, arsyeja e kësaj “jetëgjatësie”, kurrë nuk do të ishte damka, gjymtimi apo prishja e fytyrës së personazhit, sepse, në fund të fundit, gjenia e shkrimtarit me tërë forcën e talentit të vet, ç’do të mund të bënte më tepër, sesa kishte bërë “mjeshtëria” e xhelatit?

Atëherë? Ajo çka i siguroi Guinplenit të udhëtojë përgjatë tërë jetës me ne, pa mëdyshje është zbulimi, zhbirimi i shpirtit të tij, pastërtia dhe pasuria e madhe shpirtërore, forca për jetën, dhe dashuria për dashurinë.

Në një bisedë të rastësishme me Kryetarin e Kontrollit të Lartë të Shtetit z.Robert Çeku, përveç shqetësimit të tij për detyrën, veç atyre dosjeve voluminoze që, për nga sasia e faqeve, do të dilnin më tepër sesa tërë vepra e Hygoit, të cilat, siç tha, do të shqyrtohen e do të ndjekin vetëm rrugën ligjore e vetëm atë, shtoi thjesht si qytetar: me trishtim, por vë re një prishje të tejskajshme të shpirtit njerëzor.

Natyrisht, së pari, z.Çeku në këtë përfundim do të ketë arritur i ndihmuar prej personazheve të gjendur në dosjet e tij, veçse duhet shtuar, pa pasur kurrëfarë dëshirë për zmadhim e shpifje, kjo shëmti shpirtërore, kjo prishje e shpirtit, ndonëse shpesh mbulohet prej bukurisë së fytyrës, shëndetit dhe rrumbullakosjes së saj, në të shumtën e herës, jo prej të ushqyerit mirë sesa prej mos “ushqyerjes” së mendjes, është aq e pranishme në jetën tonë, sa, pezmi i z.Çeku s’përbën kurrëfarë gjëje të veçantë, veçse shton tingujt e këmbanave që prej vitesh bien dhe bien…

 Harbutëria e zyrtarëve dhe e nëpunësve të shtetit ndaj qytetarëve, (në këtë rast këta të fundit, janë dhe prodhuesit e rrogave të tyre), kapriçiot e policit, korrupsioni i gjyqtarit, trashësia apo paaftësia e prokurorit, fodullëku i qeveritarit dhe dremitja e presidentit, nuk meritojnë emër tjetër, veçse atë të prishjes së shpirtit.

Rrënimi i shpirtit është atëherë kur agronomi, si në rastin e Kontrollit të Shtetit, do të punësohet si kontrollor, ose kur veterineri është i gatshëm të shkojë edhe drejtor teatri. Rrënim të shpirtit kemi, dhe pse fytyra mund të jetë engjëllore, të jetë e mbuluar prej pafajësisë, siç ndodh tek fytyra e fëmisë, dhe, duke fituar mbi to, s’ke pse çuditesh kur sheh shpirtin e prishur të ngjitet lart dhe të firmosë për fatin tënd e të qindra të tjerëve. Kështuqë kur hajduti bëhet ministër, kur i korruptuari bëhet kryetar gjykate, kur imorali jep moral ndër ekrane e gazeta, si dhe kur kodoshi bëhet apo është kryetar partie, për çfarë tjetër mund të flasim, përveç asaj që vetëm një shpirt i gjymtë, një shpirt i rrënuar mund të jetë burimi.

Në një komunë të largët të Elbasanit, tre politikanë vendorë, njëheraz udhëheqës të komunës. Kujdes, me epitetet “politikanë”, apo “udhëheqës”, ne që jemi këtej, larg komunës, qeshim e tallemi, pasi ata të tre, para fshatarëve të vet e heqin veten politikanë të thekur (ç’bën shpirti i prishur), u duket vetja si me qenë treshja e famshme: Dantoni, Marati e Robespieri. Edhe pse për ta kurrë nuk kam dëgjuar.

 Ditë më parë, kryetari i partisë së tyre, që pati bërë një takim në qendër të qytetit, hodhi direktivën – pasi ka vendosur që ca koka rreth tij t’i hajë këtë radhë – pra hodhi direktivën se kandidatët për deputet duhet të jenë bij të zonës.

Tre “politikanët” e komunës, me këtë fjalë bese në xhep, u ngjitën përpjetë malit dhe ja, pikërisht në klubin e komunës, pa xhama e dritare, e mbi të gjitha të pistë si zakonisht, po i shpreheshin sho-shoqit. “Dantoni” pasi lavdëroi liderin e madh, tha se do të kandidonte. Po pse të mos e bënte këtë veprim, siç tha vetë, të zgjuar! “Dantoni” e ka shtëpinë në majë të malit – në mal e kanë të tre ata – ky e ka krejt në majë, aq sa, nëse i mbushet mendja ndonjë zogu që fluturon në ato anë, të lëshojë glasën mbi telat e korrentit, “Dantoni” për gjashtë muaj nuk ka drita...

Edhe unë e kam atë madje, tha “Marati”, jo vetëm mendja, por edhe dëshira më thotë jepi. Pse ç’është para meje..., zuri të numërojë jo pak por nja 20-30 deputetë të parlamentit të tanishëm, të cilët, në krahasim me “Maratin” aty, aty dilnin.

“Marati” e urrente diturinë e librave, prandaj “torturohej” nga mëngjesi deri natën vonë nëpër klube dhe dreka-darka, pinte aq shumë sa, në fund të “betejës”, nëse i vije shkrepsen, merrte e nxirrte flakë prej goje si me qenë vetë goxilla.

Unë kam shkuar më tej, deklaroi “Robespieri”, i kam dërguar letër direkt liderit të madh për të realizuar dëshirën time. Mos flisni. Jam i përgatitur: o do të më përshëndesë, o do të më futë thikën pas shpine. Kjo e dyta ka më shumë mundësi. Megjithatë, u thashë, jam i përgatitur; e kam edhe teserën e opozitës në sirtar. Shkoj me ta. Ata kanë hapur jo vetëm dyert, por edhe …

Ja pra deri ku arrin vrapi dhe guximi i shpirtit të rrënuar. Nuk e “vret” se kemi kapërcyer nja 5 vjet prej shekullit XX-të, nuk do t’ia dijë se një popull, një komb i tërë përpiqet e lodhet të shkojë në Evropë dhe jo në mejhanet e fshatit.

Gjithsesi, atyre tre shpirtrrënuarve të fshatit u gjenden me shumicë shëmbëlltyra edhe në qytet, madje ata gjenden dhe lulëzojnë hatashëm edhe mu në zemër të kryeqytetit. Përndryshe, përndryshe pse do të kishte jeta kaq egërsi, kaq vuajtje, kaq zënie, pse jo edhe vrasje e, ende më rëndë; vetvrasje ku tragjikisht numrin rekord na e mbakan të rinjtë?

Domosdo, figura e famshme e Guinplenit prandaj udhëton me ne, prandaj do të jetojë për jetë të jetës, pasi na përcjell qartazi mesazhin: E rëndësishme është pastërtia e fytyrës, por kurrë, kurrë më e vlefshme sesa ajo e shpirtit. Dëmi i së parës s’mund të krahasohet me dëmin dhe dëmet tragjike që të shkakton e dyta. E para, dhe nëqoftëse është e pastër, e pastër dhe verbuese sa ç’është dëbora në mal, prapseprap, pa të dytën, pa pastërtinë e shpirtit, do të ketë të njëjtin fat me dëborën: o do të shkrihet shpejt, o do të vijnë qentë e të..., lozin mbi të.

E fshehta e fshatit turistik në Kakome

Erind Maçi

Në një artikull të datës 17 Prill, në gazetën e famshme “USA Today”, përmenden disa destinacione të reja të udhëtimeve turistike me anije. Thelbi i artikullit ishte se kohë të reja kanë ardhur për këto udhëtime dhe porte që më parë ishin të rrezikshme, tashmë janë bërë të udhëtueshme për turistat perëndimorë, veçanërisht ata amerikanë. Ndërmjet Tripolit në Libi, Bejrutit në Liban dhe ishujve Mauritius, përmendej dhe Saranda e Shqipërisë, ku paragrafi përshkrues thoshte se kompania “Seabourn” do të fillonte të çonte turistë atje nga viti 2006. E veçanta kryesore e Sarandës përcaktohej nga artikulli si ”Qytet ku gjenden rrënoja greke”. Të gëzuar se Saranda do të jetë destinacion i turistëve perëndimorë, por edhe të revoltuar se e vetmja gjë që ajo ofron për to janë “rrënoja greke”, u futëm në faqen e internetit të komapnisë “Seabourn”. I klikuam të gjitha inteneraret për vitin 2006 që ishin të përcaktuara dhe të grupuara për efekte premotimi. Në asnjë rresht nuk thuhej Saranda, Albania. Natyrshëm lind pyetja: Si ka mundësi, kur artikulli i USA Today i referohej pikërisht zyrtarëve të kompanisë “Seabourn” kur deklaronte se Saranda do vizitohej duke filluar nga 2006? Dyshimet shtohen kur shikon se çfarë udhëtimesh ofron “Seabourn”. Kjo kompani bën vetëm udhëtime të tipit “Luxury Cruises”, pra ushëtime të shtrenjta, me pak turistë, ku intimiteti ruhet në maksimum. Për 7 ditë udhëtim me një nga anijet e “Seabourn” dikush duhet të paguajë € 5,000. Për dy javë pagesa është € 9,000. Anijet e Seabourne nuk janë anijet e mëdha “Crociera”, apo “Cruiseliners” që mbajnë mijëra vetë. Ato janë jahte që kapacitetin maksimal e kanë 200 vetë. Çfarë do të thotë kjo? Në vetvete, asgjë. Por nëse sjellim në mes Gjirin e Kakomesë, gjërat fillojnë dhe lidhen. Përmasat e jahtit të “Seabourn” janë perfekte për t’u ankoruar në Kakome, (130 metra i gjatë, 19 metra i gjerë). Shoqëria aq shumë e përfolur “Club Med”, që qëndron prapa ndërtimit të fshatit turistik në Kakome, ka si anëtarë pikërisht turista si klientët e Seabourn, njerëz që nuk e kanë për gjë të paguajnë € 9,000 për pushime lluksi private. Ndjekim një llogjikë që të bën të dyshosh për motivet e fshatit turistik në Kakome dhe të revolton për konsideratën që ka qeveria jonë për vendin që drejton dhe subjektet e saj. Rreth 200 turistë të pasur gjermanë, amerikanë, francezë e të tjerë paguajnë për një pushim dyjavor që fillon nga Venecia e përfundon në Athinë (një nga udhëtimet e planifikuara). Pasi kanë përshkruar bregun Italian dhe atë Kroat, ata zbresin në Kakome, ku klubi i tyre “Club Med” ka ndërtuar një fshat turistik të izoluar nga pjesa tjetër e vendit që nuk ja vlen të vizitosh, të pajisur me kazino, klube, ndonjë minigolf etj.. Që andej, ata çohen privatisht në Butrint, ku i thuhet se po vizitojnë rrënoja të mrekullueshme të antikitetit grek. Mbase atyre nuk i thuhet fare se kanë zbritur në Shqipëri, por i thuhet se janë në Greqi, duke vizituar rrënojat dhe ishujt grekë. Më pas, ata vijojnë për në Korfuz, të mrekulluar nga qytetërimi i lashtë grek dhe duke injoruar civilizimit tonë që i dha aq shumë atij grek dhe vazhdoka t’i japë. Një turizëm elitar, në një vend të qeverisur nga një qeveri elitare, ku mbizotëron indiferenca dhe përçmimi ndaj trashëgimisë shqiptare dhe vetë shqiptarëve. Uroj që ky skenar të mos jetë i vërtetë.

Fushatat e vonuara te PS-se

Nga Neritan Kolgjini

E gjendur në zgrip të mbështetjes nga elektorati i vet, por edhe nga tutorët e vet ndërkombëtarë, PS po bën disa orvatje propagandistike, për të dalë nga ai qoshk ku e kanë futur, përmes disa gjetjeve “orgjinale” siç janë ditët e ujit, strehimit, arsimit, turizmit, të prira nga motoja “Të mbrojmë të ardhmen”. Kjo fushatë e etiketuar si parakongresuale, dhe e shpallur në Gjirokastër nga z.Nano më 15 prill të këtij, përfshin disa mini-tryeza të quajtura: ditët e arsimit kombëtar, ditët e ujit pa ndërprerje, të strehimit për të gjithë, të zhvillimit të turizmit, të zhvillimit të kulturës dhe sportit në dobi të të gjithëve, të mjedisit, të integrimit të Shqipërisë në BE dhe në NATO, (shih faqen në internet të kryeministrit, seksionin “fjalime”) - të cilat s’janë gjë tjetër, veçse një kopje e zbehtë e projekteve që paraqet opozita për secilin nga këto probleme.

Që PS është një parti pa ide, kjo tashmë është një gjë që duket sheshit, por që të arrinte deri aty se ato pak projekte që ka, të mos mundë t’i prezantojë qartë në publik, kjo do të ishte e pamendueshme. Ky handicap u pa qartë në eksperimentin e Nanos me ditët për arsimin kombëtar, ku në fund të disa fjalimeve shterpë, (ku nuk u tha asgjë për shëndoshjen e gjendjes së arsimit), konkluzioni ishte se ministri Memushi e kishte kryer mirë detyrën e tij! O pikë e zezë, por për çfarë detyre të kryer mirë e ka fjalën z.Nano, kur dihet se gjendja e sotme e arsimit shqiptar është katastrofale, kur sindikatat e arsimit bëjnë greva që zgjasin me javë e muaj, kur disa greva të fuqishme të paralajmëruara, mund ta mbyllin këtë vit shkollor – dy muaj para afatit!? Kjo pra është gjendja reale në arsim, nëse do të fliste ndokush për të. Memushi ka kryer “mirë” vetëm një detyrë – atë të grabitjes sistematike të fondeve të arsimit nëpërmjet tenderave për librat. Për këtë dosja e KLSH-së dhe e prokurorisë është dëshmitare zyrtare. Lavdërimi për Memushin mund të ketë kuptim vetëm si lavdërim për hajdutin që arrin të vjedhë. Vetëm kaq...

Ndërkaq ditët e tjera të “PS & Nano group” nuk duken ndokund në horizont. Gjithsesi, për hatër të logjikës po i marrim në konsideratë. Por në këtë pikë na del një pyetje sfinksi përpara, të cilës jo Nano, por askush nuk mund t’i japë përgjigje. – Pse u desh kaq vite të diskutohej për gjendjen në arsim, strehim, energjitikë, infrastrukturë etj.?! Pse duhej pritur pragu i fushatës elektorale për të folur kaq me dëshirë për këto probleme? Dhe së fundi, çfarë e ka penguar PS-në gjatë këtyre 8 viteve në pushtet për t’i sanuar këto kangrena sociale?

Nëse PS e quan veten një parti me një orientim drejt çështjeve sociale, atëherë ajo do të ishte dashur të kishte rregulluar dobarem ndonjërën prej këtyre çështjeve. Një koleg i imi që ka studiuar në USA më kujtoi se ka vite që është thënë se problemet e energjisë do të mbylleshin brenda vitit 2002. Por edhe ky premtim shkoi te të shumtit. Tani që në krye të KESH-it është zgjedhur Harasani i frikshëm, kjo ndërmarrje shtetërore është kthyer në një makth për të gjithë njerëzit. Çdo familje shqiptare pret me gjak të ngrirë se sa do të jetë gjoba e muajit në fund të faturës së KESH-it. Këto fatura tip-gjobe-banditësh, kanë edhe një aspekt ironik, që nuk vlerësohet shumë prej qytetarëve, taksën e TVSH-së. Se për çfarë arsyeje duhet paguar 20 përqind taksë për një mall që unë paguaj, këtë vetëm mendja e Nanos dhe e kuqove në pushtet mund ta thojë. Le të bëjmë një llogari të thjeshtë. Nëse unë kam një faturë energjie me 5000 lekë, sipas ligjit të PS-së unë duhet të paguaj 6000, sepse në të përfshihet edhe taksa e TVSH-së prej 1000 lekësh. Nuk po futemi në atë nëse kjo energji vjen në parametra të rregullt, zbatohet ndonjë orar i saktë në kufizimet, është korrekt në faturim etc., etc.. Ky pra është realiteti i gjendjes në energjitikën e KESH-it të Nano-Harasanit. Në këto kushte ç‘kuptim do të kishin ditët e PS-së për energjitikën?!

Poashtu, çfarë mund të thotë Nano për strehimin, për ujin apo probleme të tilla të jetës së përditshme, të cilat nuk ka nevojë t’i përmendim se i njohim kaq mirë!? Duket se këtu kemi të bëjmë me një tallje të radhës që Nano po rreket t’i bëjë elektoratit shqiptar. Sepse realisht ai nuk ka se çfarë thotë. As ata që ka zgjedhur rrotull vetes, nuk është se janë të aftë të flasin për ndonjë arritje, pa u druajtur se mund t’u stampojnë në shpinë nofkën e budallait apo të çmendurit. Nga ana tjetër motoja e PS-së dhe Nanos për të mbrojtur të ardhmen, më shumë sesa një sllogan elektoral, duket se është një kushtrim luftarak i klanit që është sot në pushtet.

Duket se politika e PS-së po përjeton një gjendje kolapsi të thellë. Thirrjet për të mbrojtur të ardhmen, mund të gjejnë mbështetës vetëm në radhët e taksidarëve të policëve të PS-së, por jo në elektoratin shqiptar, 80% të të cilit i ka mbërritur thika në kockë. Mosqeverisja sistematike e PS-së dhe akuzat ndaj eksponentëve të saj për korrupsion, e kanë  bërë efektin në elektorat, saqë s’mund të gjenden më tre vetë bashkë, që të mendojnë se “PS ka bërë edhe ndonjë punë të mirë, sa t’i japësh votën”. Së fundi edhe gazeta prestigjoze Financial Times, e stigmatizonte qeverinë socialiste si shumë të korruptuar. Pra gjetjet e Nanos me ditë vere e ditë uji, nuk është se do të pijnë shumë ujë në llogaritë elektorale që bëhen për këtë verë.

Larg, sa më larg, që të mos i shkaktoni

fatkeqësi të tjera kombit shqiptar

Nga Dr. Sulejman ABAZI

Fillimet e demokracisë në Shqipëri janë të memorizuara dhe ato shpesh ngjallin nostalgjinë e “protagonistëve” të tyre, mbi entusiazmin dhe shpresat që ushqyen shqiptarët për jetë e tyre. Kanë kaluar 15 vjet dhe shqiptarët sot janë këta që janë. Vitet 90-92 ishin vitet e guximit dhe të provës, që shqiptarët të ndryshonin jetën e tyre. Ishin vitet e tundimit të fortë për një politikë të re. Tundimi për shumë parti, për të jetësuar pronën private, për të shkelur drejt botës së lirë, për të konkuruar me energji të reja në shërbim të demokracisë. Tundimet e shqiptarëve nuk kishin të sosur. Ajo ishte një periudhë që, për bëmat e saj nuk mund të gjykohet, por thjesht të analizohet. Shqiptarët lëvizën, por shpejt u zhgënjyen. Ata nuk i dinin të gjitha. Asaj që shqiptarët i janë ruajtur më shumë, dashur pa dashur sot e shikojnë me shqetësim veten të rënë në grackën e saj.

Kush i formoi partitë politike në Shqipëri?!! Koha është e mjaftueshme për të kuptuar në thelb një pyetje, që askush deri më sot nuk ka marrë guximin ta sqarojë në opinionin shqiptar se si qëndron e vërteta. “E vërteta vonon por nuk harron”, kështu kemi dëgjuar të filozofojë populli ynë i mrekullueshëm, që asnjëherë nuk e prishi gojën dhe zemrën me këta plangprishës të rëndomtë, ushtarë politikë të së keqes. Ishin vite të vështira që Shqipëria kërkonte shtegun për të shpëtuar nga kolapsi i lindjes dhe sistemit komunist. Ishin vite tronditëse, të mbushur me ngjarje që çuan përpara ekzekutimit edhe kryetar shtetesh, duke futur drithërimat tek homologët e tyre lindorë. Ishin vitet që barteshin nga një anarki totale, ku turmat vetëm kërkonin të përmbysnin diktatorë. “Komunistët” filluan të lëviznin. Atyre u duhej ajo hapësirë që të vinin në veprim aftësitë e tyre “të ndëshkuara” nga organizatat bazë të partisë. Kishte plot të tillë, që kishin shijuar privilegjet dhe ndëshkimet, të prapë e inatçorë, dogmatikë deri në marrëzi, servilë e dallaverexhinj, që mendonin se pushteti popullor ishte vetëm për ta. Nuk përtonin të çonin edhe “shurrën” matanë, të bridhnin për ilaçe speciale, të binin ndonjë dhuratë dhe të sillnin kritikat për sistemin kapitalist, borgjezo – revisionist. U erdhi koha dhe kërkonin strehën e tyre, të ndërronin pushtetin, ta provonin edhe një herë se ishin të tillë deri në gen.

Ramiz Alia kishte kohë që kishte filluar të “studjonte” bëmat e Gorbaçovit, kishte hedhur hapa të rëndësishëm në Kuvendin Popullor të Shqipërisë, kishte folur për lirinë e fesë, për marrëdhëniet me Amerikën dhe Izraelin, për të papunët e shumtë dhe emigracionin etj. Kishte thënë shumë gjëra atëherë, dhe vërtitej në karriken e tij në qëndër të Byrosë Politike, duke parë i meraskosur se si ca Gjinushër, Lisienër, Kristaqër, filluan të “rebelohen” duke përkrahur “qëndrimet e reja”, paçka se prapa kurrizit të shokut Ramiz anëtarëve të Byrosë Politike një fytyrë u vinte e një u ikte. “U iktë mendja më mirë ishallah, kështu dëgjonim të thuhej aty këtu, tuafët e dreqit”. I shqetësuar nga flluckat që hodhi vetë në hapësirë, i armatosur me mësimet e “Katovicës”, në shtator të vitit 1989, në vilën Nr.4, shoku Ramiz bëri një mblëdhje shumë misterioze dhe të rëndësihme për “fatet” e Shqipërisë. Shqipëria ishte në “rrezik” të shpërbëhej. Mblodhi besnikët e tij, ca spiunë e ca bashkëpunëtorë, ca të zinj e ca të bardhë, me një platformë të fshehtë që do të bënte “çudira”. Folën e ç’nuk folën, duke parë njeri – tjetrin me frikë. Mos vallë ishte kurth, mos na e fusin, mos na e nxjerrin, brrrr….Për çudi dolën emra të rinj partish. Shqipëria me shumë parti, mos o zot, çfarë bëhet kështu?! Të veshur me pardesy të bardha, një pjesë shikonin me ironi nostalgjikët, konservatorët, të mykurit. Gjinushi, Pashkua, Berisha, Pollua, Godua, Nanua, Mediu, dale kush ishte tjetër se nuk më kujtohen, duhet të kenë qënë shumë. Paratë nuk do t’u mungonin, sepse shqiptarët ishin robtuar një jetë të tërë.

Dikush guxoi e tha, “…po çdo të bëjmë me studentët dhe intelektualët”? Shoku Ramiz e kishte menduar edhe këtë. “Intelektualet dhe studentet, i siguroi sekretari, vërtet do të na kundërshtojnë, po ne do t’ua mbyllim gojën dhe do t’i syrgjynosim matanë detit, në kurbet. Ja ju do të drejtoni shtetin në krye të partive tuaja, të afroni “besnikët”, spiunët tanë dhe ne nuk do të na gjejë asgjë e keqe”. Mendje femër jo shaka. “Intelektualët do të rrijnë urtë, ju do të pasuroheni dhe do të garantoni të ardhmen e Shqipërisë dhe të fëmijëve tuaj”. Bravooo….shoku Ramiz, ja tek jemi dhe ti atëhere kishe të drejtë. Kjo është Shqipëria që ti atëherë ëndërroje dhe marrose edhe të tjerët, derisa ata nuk lanë gjë pa të thënë e pa të bërë, të numëruan edhe kafetë, të futën edhe në burg, të bënë më të madh se sa ishe, të bën martir që t’u vinte keq të tjerëve për ty. Edhe një herë bravoooo….

Kanë kaluar 15 vjet dhe nuk na duhet të vrasim mendjen shumë për të kuptuar se ku jemi. E shohim përditë të na shtrëngohet laku në fyt, duke pritur të futemi në BE dhe në NATO, në dreq në shejtan, e ku e dinë shqiptarët se ku tjetër. Kaluam sa në një sqetull tek tjetra me idenë se do të bëheshim njerëz, do të kishim një “pasaportë” një “vizë”, dinjitet kombëtar, rrugë, ujë e drita, pensione, e çfarë nuk do të dëshironim të kishim. “Çeku i bardhë” na e bënte me sy. Hajde “çek” hajde, të marrsha të keqen! Na u bë mendja pordhë, kur menduam se e kapëm qiellin me dorë. Kemi ngrënë bukë në tavolinat tona duke kafshuar edhe dorën, por gjellën “Berisha – Nano” nuk na e  hoqi dot askush prej andej. U ngopëm or burra u ngopëm, sa na plasi edhe sto…zemra. Na vjen të vdesim kur i shikojmë të zihen e shamatosen, kush e kush të rrëmbejë më shumë prej Shqipërisë së stërmunduar, kush e kush të jetë më demokrat, më socialist, më… e çfarë tjetër, të gjithë bythkushinetë, që “nuhasin” shpejtë se nga cila ha…pësirë fryn era. Përsëri Bravooo… Rrotull tyre ca antishqiptarë, ca serbo – maqedonas, ca greko – vllehë e ciganë, që kanë hequr “pardesytë e bardha” dhe janë veshur me kostume butikësh të shtrenjta. Në një skenë teatri që do t’i kishin zili edhe Pitarka i nderuar, Roshi i paimagjinueshëm, Ndrenika ekspresiv, Margarita margaritar, Tinka malësore, Qiriaqi “sherrxhi”, Mirushi apologjik, e sa e sa të tjerë. “Dale, pa dale djema, ju nuk i dini të tëra, mos ma ngatërroni teatrin me te(ke)atrin, ju lutem. Nuk e dini akoma godinën e teatrit “Po(rdh)litika” këtu në Tiranë? Po çfarë keni mësuar deri tani? Keni 15 vjet që shikoni teatër dhe akoma nuk e keni mësuar se ajo “bythë që është mësuar të pjerdhë do të fëndë gjithë jetën?

Po ka edhe më keq se sa kaq. Kush e kush të vejë një çikë në Amerikë, të hajë një “mëngjez pune”, të takojë një kongresmen, të dalë një çikë në fotografi, e pastaj të vijë e të na shesë por…se ja, “Amerika i mbështet dhe shqiptarët me të do të bëjnë prokopi”. “O zot i Madh, çfarë bëhet kështu”?!! Nisen drejt Nju Jorkut, Brukselit, Pekinit, Tajvanit, Estonisë, Libisë, Argjentinës, ku nuk venë për të bërë “politikë të madhe”. Dalin e i presin në aeroporte ca me emra e ca pa emra, ca të moshuar e ca të zgërlaqur. I gjen në çifte të dashuruar e të divorcuar, Berisha dhe nje fare Mediu, Berisha-Pollo, Nano- Gjinushi, e rrotull tyre presin radhën Milo, Ceka, Zogaj, Imami, Kar(a)Melo, qiries Dule, vërtet janë shumë. “Mision Mister” ende lulëzon dhe shoku Ramiz rri e fërkon duart në pleqërinë e tij bolshevike. Pika mu në kokë, se na nxorët bojën më shumë se ç’ua kanë nxjerrë në këtë dynja, or rrumpallhane, që u është trashur koka dhe barku dhe u është “holluar” mendja. Bolshevikë të pandreqshëm, spiunë të paskrupullt, skllevër të errësirës, persekutorë, bredharakë, mashtrues, grabitës, që nuk latë gjë pa bërë e pa provuar në shpinë të këtij populli dhe nuk ngurroni ta sajdisni përsëri me gënjeshtrat tuaja të ndyra. Pa le pa le, na kemi sjellë edhe ca emra të rinj në fjalorin e demokracisë, nanoistë, berishistë, pollarë, zogistë, multietnikë, minoritarë, vllehë, çobanë, evgjitë, romë, ciganë, oh sa shumë që janë. Po jemi shqiptarë mor të shkulur nga mend e kresë, që ju po na degdisni vendeve të botës, që po na mbysni në dete, po na kalbni në burgje, po na degjeneroni me salla kumari e po na vdisni pak e nga pak me smogun e pordhëve tuaja. Ku shkoni kështu, vallë bën që ta dimë?

Kemi kuptuar se ju nuk dini të ndaleni. Po na e bëni Europën të mallkuar, pa mallkime, po na e bëni Amerikën të dashur pa dashuri, po na e bëni Kinën të madhe pa madhështi, po na lidhni me dreqin e me të birin, sa nuk dimë se cili hyn e cili del në këtë të shkretë vend. “Berishë-Nano”, pengu i Shqipërisë. Edhe sa duhet për ta mësuar e për ta provuar edhe një herë o bashkëkombasit e mi të mjerë? A të ka thënë ndokush ndonjëherë shoku Ramiz se me këta pelivanë akoma po martirizoni vendin e Shqiponjave, me vajza të shitura në perëndim, me trafikantë që lulëzojnë nën hijen e tyre, me krim e maskarallëk që po na mbyt çdo ditë, me sherre e lajka, me ca kryepeshkopë (e kolonelë të shërbimeve të huaja) që na ngatërruan aq keq sa dogjëm gjithçka, me pisllëk e kurvllëk? Pelivanët shitën naftë e armë për të vrarë të tjetërt, kanë 15 vjet që masakrojnë votën e shqiptarëve për interesat e tyre, në mënyrë të paskrupullt po bëjnë koalicione me “Dulet e Omoniat” për t’ia shitur Shqipërinë si “Vorio – Epir” Greqisë, na grabitën paratë në mes të ditës, na gënjyen me ca letra “me vrimë”, ata heshtin kur rrugaçët politikë në sy të të gjithë botës grisin Flamurin tonë Kombëtar, ata vazhdojnë të veprojnë tinëzisht duke na marrë krahët. Këta pelivanë po(rdh)litikë mohuan luftrat për liri, epopetë e lavdishme të popullit, po i përçajnë më keq shqiptarët se ç’kanë qënë, kanë shkatërruar ushtrinë, kanë korruptuar gjithçka për ta vënë në shërbimin të tyre, ata kanë skllavëruar një Parlament të tërë, duke e futur atë në rrugën e tradhëtisë kombëtare, ata e braktisën popullsinë shqiptare të Çamërisë, ata kanë shitur Kosovën si pjesë të Serbisë duke shkelur mbi gjakun e dëshmorëve të Kombit, edhe kur nënat shqiptare të braktisura ende derdhin lotë të hidhur nga sytë e tyre të lodhur. Çfarë tjetër ka ngelur pa bërë??!!

Së fundmi po ju kërkoj të falur bashkëkombasve të mi, sepse vërtet i lodha. Nuk është faji im, se bëmat e tyre janë aq shumë, sa u lodhëm të gjithë me këtë po(rdh)litikë që nuk paska “din e iman”. Prandaj vendosa më në fund të të drejtohem ty shoku Ramiz. E more vesh se çfarë ke gatuar e çfarë ke bërë me “pardesytë e tua të bardha” dhe pinjollët e shitur “në të mirë” të demokracisë në Shqipëri? “Shumë” ke bërë dhe të gjitha këto në kurriz të Shqipërisë. Do të bëni mirë me gjithë këta të tutë që të ikni nga sytë këmbët, se nuk do të mjaftojnë as ujrat e deteve tona për të larë gjynahet që keni bërë në kurriz të Shqipërisë sonë të çoroditur. Na lini një herë rehat, ikni larg, sa më larg prej këtej….

In memoriam

Besnik Pëllumbi, talenti i basketbollit shqiptar

Nga Astrit Greva

Tranier basketbolli

Ishte viti 1964, kur skuadra e meshkujve të Partizanit në basketboll, u riorganizua duke u mbështetur kryesisht tek elementi i ri, i përgatitur nga mjeshtri Njazi Lleshi. Në grupin e 5-6 lojtarëve të rinj 16 vjeçarë, sëbashku me talentin Agim Fagu, u shfaq edhe shoku i tij, Besnik Pëllumbi, (Keçi). Ata jo vetëm që freskuan skuadrën, por sollën ndryshimin e madh të lojës duke e bërë atë më të shpejtë, më të bukur dhe më afër nivelit europian.

Besniku, i shkurtër me trup, por shumë agresiv në mbrojtje dhe i shpejtë në sulm, me depërtimet e tij karakteristike, falë vullnetit dhe seriozitetit në punë, bëri shumë shpejt hapa përpara. Madje, që në vitin e parë, ai u bë anëtar i pesëshes së parë të skuadrës kampione të Partizanit, e cila i ndoqi varg titujt kampionë për shumë vite me rradhë. Në vitin 1967, Besnik Pëllumbi u bë “Mjeshtër Sporti”, dhe në vitin 1968 ishte organizatori kryesor në Kupën e Kampioneve, ku merrej pjesë për herë të parë në një ndeshje ndërkombëtare. Ne luajtëm me kampionen e Italisë “Oran Soda”, dhe e gjithë skuadra e Partizanit luajti si një ansambël duke realizuar suksesin e parë, duke barazuar 73-73 dhe dy pikët e fundit i përkasin pikërisht lojtarit me nr. 7, Besnik Pëllumbit.

Këto ishin fillimet e tij dhe, më pas, vijuan vitet e tij në basketboll, me shumë suksese në aktivitetet ndërkombëtare. Besniku mori pjesë gjithashtu me përfaqësuesen tonë në Universiadën e vitit 1972, në Kaljari të Italisë.

Besniku ishte një njeri model, basketbollist punëtor, i vullnetshëm dhe i disiplinuar. Kishte aftësi fizike shumë të mira, i shpejtë dhe agresiv, ishte tolerant me shokët dhe i respektonte të gjithë: tranjerët, lojtarët dhe kundërshtarët e tij në fushë. Ndaj ai e meritoi edhe vendin e kapitenit të skuadrës. Ishte një djalë intelektual, studionte vazhdimisht dhe mbaroi Universitetin në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja, për anglisht. Por edhe ai, si shumë talente të reja, nuk i shpëtoi dot luftës së klasave. Ishte kjo arsyeja që u mënjanua nga sporti i basketbollit dhe nuk punoi më në profesionin e tij. Deri në ardhjen e demokracisë, ai punoi si punëtor i thjeshtë në një ndërmarrje artistike.

I strukur në heshtje, me thjeshtësinë e tij që e karakterizonte, ai iu shmang shoqërisë sportive dhe u largua nga sporti i tij i dashur. Kam patur fatin të jem tranjer i tij në të gjithë karrierën 10 vjeçare dhe për mua Besniku mbetet një nga modelet më të mira, morale dhe sportive, që ka lënë gjurmë për brezat e ardhshëm, si një njeri i thjeshtë, i dashur dhe basketbollist i shkëlqyer.

Profili i Papës

Papa i ri u zgjodh! Ai është kardinali 78 vjeçar Josef Ratzniger, nga Traunstein i Gjermanisë, dhe do të njihet me emrin Papa Benedikti XVI. Ai konsiderohet si një konservator në fenë krishtere. Peshkopi Tomas Frauenlob, që drejton kishën në qytetin e lindjes së Papës Benedikt, thotë se vetëm një njeri që njeh traditën, mund të formojë të ardhmen. Ai kreditohet si influencuesi kryesor për dekretet e Vatikanit që ndalonin priftërinjtë katolikë të këshillonin vajzat adoleshente shtatzanë, mbi opsionet e tyre (gjë që nënkuptonte abortin) dhe për ndalimin e katolikëve gjermanë për të ndarë bekimin me gjermanët luteranë në një mbledhje të përbashkët në 2003. Papa Ratzinger shkruan në autobiografinë e tij për vitet 60, kur ai u kthye në Gjermani, pasi punoi si asistent në Këshillin e Dytë të Vatikanit në Romë: “Pashë se atmosfera mes teologëve të kishës, ishte e shqetësuar. Gjithnjë e më shumë m’u krijua përshtypja se asgjë nuk qëndronte më në kishën katolike, se çdo gjë qe e hapur për ndryshim”. Gjatë protestave studentore të viteve 1960, Ratzinger la vendlindjen e tij dhe u vendos në Universitetin Regensburg, në Bavari. Frauenlob thotë se ajo çfarë përfaqësonte Adowice për Papa Gjon Palin, Bavaria ishte për Ratzingerin. Papa Ratzinger dhe vëllai i tij i madh Xhorxh, drejtori i korit të famshëm Regensburger Domspatzen, kthehen vit për vit në korridoret plot paqe të Seminarit të Shën Mikelit dhe rrinë pranë kishës në një apartament të mobiluar shumë thjeshtë. Papa Ratzinger është një muzikant i aftë, që pëlqen Moxartin, pëlqen t’i bjerë pianos së madhe të seminarit dhe të ecë në qendër të Traunstein duke përshëndetur njerëzit. Gjatë kohës së Luftës Dytë Botërore, Papa Ratzinger u mor në ushtri dhe u caktua asistent i një baterie kundër-ajrore në Mynih. Më vonë ai u dërgua në kufirin Austriako-Hungarez për të ndërtuar pengesa anti-tank. Ai dezertoi nga ushtria gjermane në maj të 1945, dhe u kthye në Traunstein, veprim ky mjaft i rrezikshëm, sepse në atë kohë dezertorët vriteshin në vend në rast kapjeje, ose vareshin publikisht. Në qytetin e Tij, ai u muar rob lufte nga ushtarët amerikanë për disa javë. Pasi u lirua Ai u kthye në seminarin katolik. Papa Ratzinger u bë prift bashkë me të vëllanë, në vitin 1951. Ai për disa vjet dha mësim në teologji fetare. Në vitin 1977 u emërua Peshkop i Mynihut dhe tre muaj më vonë u bë Kardinal. Papa Gjon Pali II e caktoi Kardinalin Ratzinger, udhëheqës të Kongregacionit për Doktrinën e Besimit në 1981. Ai flet shumë mirë anglisht, italisht si dhe gjermanishten, gjuhën e Tij.

Të paparashikueshëm

Nga Sadik Bejko

Filozofët janë ankuar për njeriun: ah, njeriu, na kanë thënë ata, njeriu kjo qenie e pashpjegueshme, e paparashikueshme, asociale, me të meta…  Ndaj për ta prurë në hullinë e sociales janë shpikur politika, religjoni, arti, filozofia. Kur thuhet se njeriu është i tillë: i paparashikueshëm, asocial, me të meta, përnjëherë na shkon mendja te ata mijëra njerëz nga populli, nga ky popull që gati nuk po e njohim, se po na shpërfaqet me gjithë ato lemeri e tmerre të padëgjuara më parë. Mbase populli ashtu ka qenë, por për njerëz të brezit tim ka qenë një parrullë që e mësonim përmendësh: populli ynë është i virtytshëm, trim dhe i punës. Por ja që populli na qenka i pashpjegueshëm, kështu me një barrë, me një mal me të meta. Për këtë boll të hapësh faqet e para të gazetave të përditshme e nuk të mbetet ndonjë e pabërë, ndonjë e padëgjuar, ndonjë tmerr që ai populli nuk ka qejf që të mos ta bëjë. Është prishur fare nga mendtë e nga burgjitë i shkreti popull.

Tashmë kjo u muar vesh. Po ç’ po ndodh me ata që janë të zgjedhur për ta qeverisur a udhëhequr këtë popull. Mos vallë edhe ata janë bij të popullit të tyre, janë dhe ata qenie të pashpjegueshme, të paparashikueshme, asociale, me të meta? Edhe për këtë boll të shohësh ndonjë nga ato shfaqjet parlamentare, të shohësh se si parlamentarët tanë janë gati të qëllojnë kolegun e tyre, pa lëshohen me aq tërbim kundrejt tij, sa ta çajnë e ta bëjnë katërsh, more, siç thotë një fjalë e vjetër dhe jo shumë e fisme, ta shqyejnë si kurva kopilin.

Mos o zot më keq, kur dhe baballarët tanë të kombit bien në një nivel të tillë. Por ja që bien.  Fjalë të tilla jo shumë të ëmbla për veshin, si ajo më lart, janë lule në krahasim me ato që dëgjojmë, me ato që baballarët tanë të kombit i thonë njëri-tjetrit: ti ke vrarë njerëz dhe i ke hedhur në kanal, ty të është kapur një makinë, jo makinë, një anije, jo anije, një aeroplan me drogë; autobuzat e gruas tënde trafikojnë drogë; ti ke skafet e vdekjes që i nis çdo natë… me një fjalë politikanët tanë notojnë me pashë e janë të zhytur deri në fyt në llum.

Kësaj nuk kemi ç’t’i bëjmë. Ata janë me imunitet dhe i mbron ligji. Pastaj ata që theren e kërcënohen në sallën e parlamentit, sa që thuaj e vranë dhe e hëngrën të gjallë njëri-tjetrin, i shohim në holle sherratonesh tek pijnë kafe, ose puthen në takime konsensuale, a televizive. Tani kë të besosh? Atë që i kanë thënë njëri-tjetrit se je hajdut, vrasës, klan i drogës, apo atë që puthen e nëshkruajnë marrëveshje? Janë të shpjegueshëm, të parashikueshëm, socialë-asocialë, me të meta-pa të meta këta politikanët tanë? Apo e gjitha kjo është një pjesë e lojës, është të bësh lojën, qoftë dhe lojë të ulët, të pistë? Apo është politikë. E në politikë i tillë duhet të jesh, vetëm i tillë: i pashpjegueshëm, i paparashikueshëm…

Edhe kjo është për t’u besuar, se e shohim. Të merresh me politikë për Nanon do të thotë që të vjedhësh ndihma, të hysh në burg, ta ndezësh Shqipërinë flakë, të bëhesh prapë kryeministër, të dalësh i pafajshëm, t’ia mbathësh e ta lësh shtetin në kaos, të japësh dorëheqjen nga të gjitha, t’ia fillosh nga e para e për së dyti (tani jo që nga burgu, por duke u nisur nga rruga, nga “baza”) të bëhesh kryeministër, ta vësh partinë tënde, duke qenë në pozitë, në një krizë shkatërruese të luftës së brendshme për pushtet, të jesh me program socialisti e të marrësh në parlament biznesmenë të bërë pis e blozë, të pish kafe me turkun e pastaj të vizitosh buzukun në ditën e zisë kombëtare… me një fjalë ky njeri shin si t’i dojë kokrra e qejfit në këtë vend dhe vetëm i shpjegueshëm, i parashikueshëm e social nuk mund të jetë…

Pse është i tillë ky Nanua, pse ai shin dhe e hedh … ujin përpjetë në këtë vend? Nuk ka opozitë këtu? Çfarë bën kjo opozitë që ai e trajton gati si shapkë banje, për të futur këmbët e pista në të? Ai madje jo një herë i thotë kësaj opozite. ti je pasuria ime.

Po vërtetë, me të vërtetë nuk ka njeri që ta parashikojë atë që bën sot a mund të bëjë nesër edhe ky, shefi ynë i opozitës. Më 1995 ai ua mbyll derën përfaqësuesve të departmentit të shtetit, por ua lë hapur trimave të alkaedës. Më 1992 i quan martirë të demokracisë dhe Mandela të Shqipërisë, i vë në kryesi të partisë e të kuvendit ish- të persekutuarit, por i zbon më 1997, duke zbatuar parrullën e Mehmet Shehut në Kongresin e pestë për armiqtë e klasës: “ grusht turinjve, pështymën surratit e plumbin ballit”. Kjo e fundit sikur nuk shkon sot, pa edhe… Tani në PD nuk gjen asnjë lloj predispozite e klime për të tillët. I zbon reformatorët më 1993, por i pranon, kur i ka flakur edhe Nanua më 2005-ën. (Edhe këta po ashtyu… të paparashikueshëm). Thërret në Parti e në parlament vajza të vogla me palaçeta dhe ish komunistë si Sokol B. e Belul Ç., por ata ikin dhe i lënë pëndët më 1997. Prapë, duke ua mbyllur derën gjithë shtresave që u persekutuan e që shpresuan shumë te kjo parti, ai merr më 2005 teknicienët, Besnikë Alitë e co. që janë, siç shkruante “Shekulli” i së djelës, “të majtë, shumë të majtë në origjinë”. E zbon si një leckë Selamin, pastaj e fton dhe e thërret Selamin. Mbretin e zbon më 1994, por flirton me të më 1997, për ta harruar më pas. Lavdëron qëndrestarët, por u vë mbi shpinë “tradhtarët” e kollovarët. Bën piramidat, kur në grupin parlamentar të  e 1992-shit ka pasur kundërshtime të forta për to, dhe tani del e kërkon falje. Kur e di se në këtë popull gjakun, paratë dhe fyerjen nuk ta harron e nuk ta fal njeri.

Me përjashtim të një bërthame njerëzish me origjinë nga vendlindja e tij si Shabanët, Azganët, Mustafanët, të Gjanët etj, grup që ka bërë e bën ligjin në parti, duke i thënë amin shefit, asgjë tjetër nuk është e qëndrueshme, e parashikueshme, e shpjegueshme në atë parti: as në politikën e brendshme, as në atë të jashtme. Kthesat mund të jenë aq të papritura dhe manovrat aq trashamane sa që… mbetesh vetëm i pabesueshëm. Ndërkombëtarisht sidomos i pabesueshëm. Ndaj edhe pasuri, e ç pasuri për Nanon. Politikanëve tanë nuk u gjen një profil, një bosht të formatit të tyre politik, veç atij që janë të dashuruar deri në vdekje me pushtetin. Për ta shpërdoruar, sapo e marrin.

Politikanët tanë ky tranzicion i vjetëroi. Ata që në krye të herës kanë qenë e janë njerëz të një epoke të mbaruar. Misioni i tyre mbase ishte deri këtu. Dhe kaq, shumë qendruan. Nëse do të zvarriten edhe më tej në politikë, zvarrë e për dreq do të shkojnë punët tona.

Si i bëhet hallit me këtë popull të paparashikueshëm e me këtë klasë politike të paparashikueshme e të papërgjegjshme? Jo njëherë njerëz nga brenda, e në radhë të parë një I. Kadare, kanë folur për figurën e zbërdhulët e të padenjë të klasës sonë politike. Edhe në seancën dëgjimore në Kongresin amerikan, edhe europianët kanë folur për figurën e zvetënuar të politikanëve tanë, për politikë shqiptare që drejtohet nga dy njerëz që kanë kontroll të plotë autokratik në të dy partitë kryesore. Nanua me këtë mekanizëm e lë dhe e merr partinë kur të dojë. Berisha e bën partinë firzamonikë, e hap a e mbyll, kur të dojë. More dhe e shqyen fare, dhe e krijon sërish, por atë grupin që ka kontrollin, nuk e lëshon.Tani së fundmi edhe J. Bugajski tha se kudo në botë në këto 15 vjet kanë ndërruar shefat e politikës. Ne nuk e kemi këtë zakon. Ne i duam (nga halli) deri në vdekje shefat tanë, edhe kur na vrasin, na vjedhin, na varfërojnë etj, etj. Si shokun Enver e “bijtë” e tij.

 Në se figura të elitës botërore i japin mesazhe zgjedhësve të këtij vendi dhe ky nuk i merr, kjo duhet shpjeguar. Njerëzit duhet ta kuptojnë kaq gjë. Pse kur u sëmuret kali e çojnë te veterinieri dhe kur u sëmuret babai e çojnë te doktori? Kaq gjë dihet. Por këto punët e politikës nuk janë kaq të thjeshta. Në nuk janë të thjeshta, atëhere duhen dëgjuar këta njerëz të elitës botërore, të cilët po vërejnë se politika jonë është e sëmurë. Ata janë doktorët e politikës dhe po na e thonë troç e shqip: po të doni, mos votoni për ata që janë aq të sëmurë, sa nuk shërohen edhe sikur t’i çosh te veterinieri. Votoni VETëM për të shëndoshët. Votoni qoftë dhe për ata që janë njerëz e që, edhe po u sëmurën, mund t’i çosh te mjeku. Tani zgjedhjet i kemi përpara. Le të bëjmë si të duam.

Parapërcaktimi i verdiktit zgjedhor

Nga Rudi Erebara

Problemi më i madh që do të hasin zgjedhjet e 2005, është humbja e besimit jo më në forcat e mëdha politike, por në makinën politike që nuk e njeh votën si të paprekshme. Shembulli më simbolik është mosnjohja e rezulatit të zgjedhjeve nga opozita dhe qeverisja e vendit nga ana e socialistëve, shumica të votuar nën 25 % të 50 % të votuesve.

Në fund të fundit, kujtesa politike shqiptare ndaj zgjedhjeve është dobësuar pikërisht se votuesi shqiptar, i cili ka vite që abstenon në masën 40 % të pjesëmarrjes, nuk gjen në asnjë forcë politike si garanci për shenjtërinë e votës.

Të gjitha raportet e ndërkombëtarëve cilësojnë sistematikisht si kusht të domosdoshëm dhe si të vetmin kusht votën e lirë për njohjen dhe mbarëvajtjen e zgjedhjeve. Për këtë shkak, në Shqipëri janë krijuar tashmë stereotipet paragjykuese ndaj procesit zgjedhor. Vota nuk përcakton në të vërtetë as formën e regjimit, nëse kujtojmë fitoren e monarkisë me 54 % në zgjedhjet e 29 qershorit të vitit 1997, ndryshimin e rezultatit me vjedhje votash, dështimin e vetë qëllimit të zgjedhjeve dhe proçesit zgjedhor. Me këtë, elektorati shqiptar e sheh veten të përzgjedhur para se të shkojë në qendrën e votimit: i ndarë në elektoratin militant partiak, le të themi të të dy partive të mëdha, dhe në një elektorat tjetër pothuajse individualist, i cili me mospjesëmarrje në votime tregon se refuzon pa rezultat formën e qeverisjes por edhe procesin zgjedhor.

Vjedhja e votave, korruptimi i procesit zgjedhor me futjen brenda sistemit politik të bisnesmenëve me lidhje të ngushta me Partinë Socialiste apo demokratike, zhvleftëson zgjedhjet deri në atë pikë sa elektorati shqiptar nuk është më i aftë t’i njohë vetes të drejtën e verdiktit dhe vendim-marrjes.

Vjedhja e votës është krimi më i rëndë që mund t’i ndodhë demokracisë. Eshtë një akt që penalisht mund të krahasohet me genocidin.

Sot, procesi zgjedhor ka mbërritur në këtë pikë kritike për vetë jetën politike të demokracisë shqiptare. Seria e fakteve komprometuese, siç janë përfshirja e bisnesit në politikë, tregu i shit-blerjes së votave, etj., etj., në fakt kanë nisur të ndodhin që në orët e para të jetës së demokracisë në Shqipëri. Por pas kaq zgjedhjeve, këto fakte përbëjnë vetë procesin zgjedhor. Vota dhe vetë fuqia që sjell ajo, me qëllim gjithëpërfshirjen e popullsisë në qeverisjen e një vendi, tanimë janë shndërruar në vlefta financiare apo kreditime punësuese, gjithmonë në të keqen e procesit.

Vetë problemi i asfaltit elektoral, që ndodh kaq shpesh para zgjedhjeve, është një shembull i tentativës për të vjedhur vota. Ky asfalt duket sikur përherë mbulon, shtron dhe fshin kujtesën e zgjedhësit shqiptar, i cili, në fund të fundit merr në mënyrë korruptuese rezultatin e votimit, para se vetë procesi zgjedhor të kryhet. Kjo shpesh nxjerr si të panevojshme programet e partive, aq të deklamuara nga udhëheqësit e lartë të të gjitha palëve. Përderisa rruga shtrohet pak ditë a muaj përpara zgjedhjeve, rezultati i zgjedhjeve ngjan si i panevojshëm dhe pak a shumë i padiskutueshëm më tej nga një zgjedhës, i cili e mendon ndoshta si të humbur të drejtën e përfaqësimit në vendim-marrjen me anë të votës.

Të gjitha këto lojëra politike, ku shpesh rregullat janë të ndjekshme penalisht, nuk përfaqësojnë shtetin dhe qeverisjen dhe, për rrjedhojë, shvleftësojnë votën e cila praktikisht duhet të ndjekë propozimin politik për ta bërë më mirë një gjë, para se të njohë rezultatin. Shtrimi elektoral i rrugëve është njëkohësisht edhe një kërcënim i shumëpërdorur që, në një mënyrë apo në tjetrën, vjel rezultatin e zgjedhjeve para se të nisë vetë procesi. Ky akt i zhvelftëson skajshëm programet partiake, sepse përcakton menjëherë, të themi, vlerat e tregut politik.

Kjo marrëdhënie e pandershme mes politikës dhe elektoratit, kjo vjelje e suksesit pa votuar, i hap shteg një pafundësie prapësish, që mund të sjellin menjëherë dështimin e zgjedhjeve dhe korruptimin e qëllimit të procesit zgjedhor.

Një shembull tjetër është premtimi për punësim në administratën shtetërore dhe injektimi brenda saj i militantëve më të flaktë. Ky efekt elektoral duket sikur në të vërtetë mund të arrijë një farë gjithëpërfshirjeje në aministratën shtetërore të interesave të elektoratit, por në fakt gjithmonë arrin rezultatin e kundërt. Personalizimi i zgjedhjeve në këtë formë, humb anonimitetin e administratës shtetërore dhe e politizon atë.

Lista e zgjedhësve dhe fabula e Cen Durim-Madhit

Nga Nevruz Ndregjoni

Duke parë një spot publicitar në një televizion të Tiranës, (jo kombëtar), për listat e zgjedhësve, në mendje më kaloi vetëtimthi ideja se edhe unë mund të isha një prej viktimave të radhës në zgjedhjet e ardhshme. Prandaj lashë çdo angazhim që kisha dhe u sorollata një copë herë përrreth vendit ku mendoja se do të gjeja listën paraprake të qendrës sime. Në fakt nuk u lodha, pasi “tabela e emulacionit” më doli prapë përpara, e heshtur dhe besnike për të më treguar se unë... nuk isha në listë. Arsyeja ishte e thjeshtë. Një pjesë e mirë e fletëve të ngjitura keq në mur, kishin rënë përtokë ose kishin fluturuar kushedi se ku prej erës. Por unë s’kisha qenë kjo lloj viktime e kapriçove të kohës. Ndoshta për shkak se emri im (e mbiemri) rreh nga mesi i renditjes, kishte qenë më fort “viktimë” e ndonjë pasionanti të grisjes së fletëve në mur. (Qofshin ato edhe lista paraprake si këto në fjalë e që s’i bëjnë kujt dëm). Pjesa ku i takonte të ishte N-ja (m’u duk vetja si kapiteni Nemo), ishte grisur mosozot sesi. Por nejse, e justifikova këtë me faktin që djemkat e hazdisur apo të dendur mirë me substanca psikotrope, mund të të bëjnë gjëmën e jo më të grisin një copës letër në mur.

Pas kësaj shëtitjeje të vogël e nxjerrjes së kuriozitetit tim, më qarkoi në mendje masakra e 2003-shit me listat e votuesve, ku njerëz që kishin nga 2-3 breza që votonin në të njëjtën qendër votimi, u degdisën nëpër lagje, apo (më zi), nëpër qytete të tjera jashtë Tiranës. Ky apel i kujtesës më nxiti që të shoh në sy rrezikun imediat që gjithë opozita do të kalojë në këto zgjedhje e jo vetëm nacionalistët e LZHK-së. Sepse truku i manipulimit të zgjedhjeve përmes listave saç është i thjeshtë për t’u realizuar, poaq është i zorshëm për t’u rrëzuar përmes fjalëve. Sepse celibashiçët e komisioneve, apo blushovianët e ministrisë së PVD-së e kanë thënë ashiqare se po punojnë seriozisht për të na vënë mëkuar me të njëjtën gjellë të helmatisur, që na dhanë më 2003-shin. Skandali i diskut dhe programit të listave të zgjedhësve, KQZ-MPVD, është një provë e pakundërshtueshme. Por edhe pse u kapën me presh në dorë, dyshja Celi-Blushi nuk e prishën terezinë e u justifikuan qetë se “diskun e kthyem prapë në vend”. Athua se është ndonjë zor i madh të bësh kopje të atij disku e programeve të tij!...

Edhe me ngatërresat që do të bëhen (jam i sigurt) me listat 2005, do të jepen të njëjtat justifikime foshnjarake siç u dhanë më 2003-shin, ose siç u justifikuan për punën e diskut. Kështu, ta zëmë, nëse ti do t’u ngresh pretendimin se të kanë hequr emrin nga lista, celibashiçi do të të thotë serbes se “zotëri nuk është e vërtetë. Emrin e ke pasur në listë, por në filan lagje, apo filan QV të Tiranës!” Nëse ti i thua se jam banor i vjetër i kësaj lagjeje dhe nuk ka arsye të më degdisësh në lagje të tjera, kiçokiçoblushi ta vërvit surratit argumentin se “reforma në Gjendjet civile ka sjellë këtë ndryshim të emrit, por gjithsesi ne i kishim marrë masat që ju zotëri të ishit në lista. Ju mund ta gjenit emrin tuaj në internet. Mjafton të klikoni www.kqz.org.al!” Dhe me kaq ministri (me nder muhabetit) i lan duart si romaku i para 2 mileniumeve. Ti ngelesh pa votuar dhe nga ana tjetër në zonën tënde mund të jenë gjendur 3 emra shoferi të shefit të doganave, Idrizit të famshëm, i cili voton nga dy-tre herë për “partinë e zemrës”. Me gjasë voton edhe për ty që nuk do të të jepet mundësia fare të votosh.

Ky skenar që më shkoi në mendje pas vizitës që u bëra afishimeve të listës së QV-së sime, më nxiti të shoh disa shënime e skeda të miat në lidhje me procesin zgjedhor. Dhe çfarë, do të thotë ndokush, paske zbuluar?! Jo ndonjë gjë të madhe, por diçka me interes për të shkuar në përfundimin se loja me listat është e kalkuluar me saktësi kompjuterike në detaje. Dhe ja pse e them këtë! Vetë koha që ka kaluar për përgatitjen e listës paraprake më çon në idenë që ky është “kopili i radhës” i PS-së për të fituar zgjedhjet përmes manipulimit. Sepse: e theksoj qysh më datë 18 dhjetor 2003 kreu i shtetit Moisiu ka kërkuar zyrtarisht përgatitjen e Listave Reale të Zgjedhësve në një mesazh drejtuar parlamentit dhe qeverisë. Më 7 janar 2004 ai i ka kërkuar gjithashtu zyrtarisht  ministrit të MPVD-së Blushi: “informatizimin e menjëhershëm të Regjistrit të Gjendjes Civile.” Hesapi që bëra unë ishte: fix 16 muaj më parë. Arsyetimi që unë bëj tani është ky:

Duke pasë parasysh se listat nuk janë përpiluar për 16 muaj rresht, edhe pas kërkesës zyrtare të z.Moisiu;

Duke pasë parasysh se z.Ben Ben Bl., i MPVD-së ka kërkuar në parlament shtyrjen e afatit të përfundimit të listave;

Duke pasë parasysh se për përgatitjen e listave nuk janë akorduar fondet e kërkuara (burime të miat nga minibashkitë konfirmojnë se këto të fundit nuk kanë marrë asnjë lek për kompjuterizimin e listave);

Duke kujtuar faktin që me listat e vjetra 2003 është bërë një masakër në favor të socialistëve;

Duke kujtuar faktin që edhe në zgjedhjet e vitit 2003 nuk u përmirësuan gabimet e konstatuara të listave paraprake;

Duke nënvizuar faktin se në vitin 2003 gabimet e listës paraprake u thelluan në mënyrë drastike me listën përfundimtare;

Duke besuar në mundësitë e një loje të ndyrë të PS-së për të manipuluar zgjedhjet (sepse nuk ka rrugë tjetër për të mbajtur pushtetin);

Duke marrë parasysh fjalët e Krye-KQZ-tarit Ilirjan, se Kodi ka probleme dhe nuk mund të zbatohet;

Dhe duke u bazuar fort në fjalët e ben ben bl. se gabimet janë të pashmangshme e do të vazhdojnë;

Atëherë,

Themi se edhe në këto zgjedhje do të kemi manipulime, njësoj si në vitin 2003 e në vitet e mëparshme. Manipulimet me emrat e zgjedhësve do të vazhdojnë dhe heronjtë e fitores së PS-së do të jenë kamikazët Ben Celibashi & Blushiç. Ata do të na nakatosin emrat e mbiemrat në atë farë feje sa s’do të ketë bir shqiptari ta njohë më veten. Tamam si në atë skeçin shkodran me Cen Durim-Madhin, të cilit ia kishin djegur fotografinë dhe nuk i gjenin emrin.

Ndërsa zgjedhjet e verdikti popullor do të arkivohen si dështim i radhës, por kujt po i kërcet për këtë. Duket se edhe forcat e pushtetshme opozitare e kanë vënë kapuçin mbi njërin sy dhe kanë caktuar të merret me problemet e listave një... komision parlamentar, i cili bashkëkryesohet nga mitiku Gjana dhe ... legjendari Bufi.

Kaq mjafton që ta marrësh vesh i dashur mik se edhe këtë herë si përherë, na ka ngrënë dreqi i mallkuar.

Profil

Uran Metko, zëri nacionalist i Parlamentit shqiptar

Një nga deputetët më të zëshëm nacionalistë të legjislaturës që po mbyllet, është z.Uran Metko, pinjoll i një familjeje të njohur balliste nga krahina e Kolonjës. Aktiviteti i tij në parlament është i shenjuar nga një shpirt debati e fryme antikomuniste të thellë. Si përfaqësues i një partie nacionaliste si Balli Kombëtar, ai ka pasur mjaft raste të shënuara në aspektin e çështjes kombëtare. Z.Metko është një nga deputetët nismëtarë të rezolutës për çështjen çame.

Z.Uran Metko ka qenë një ndër pasardhësit e familjejeve antikomuniste të përsekutuara, që ka arritur, pas përmbysjes së regjimit komunist, të fitojë shkollim të plotë universitar e akademik. Z.Metko ka studiuar fillimisht në fakultetin Filozofi-Sociologji të Tiranës në vitet 1991-1992. Më pas ai fiton një bursë për diplomaci në Universitetin e Marrëdhënieve Ndërkombëtare, në Moskë. Pas diplomimit ai kthehet në Shqipëri ku fillimisht ka punuar si specialist pranë Ministrisë së Punëve të Jashtme, në Drejtorinë e Europës, në periudhën 1997-1998. Pas ardhjes në pushtet në neo-komunistëve (PS, Forumi për Demokraci), ai largohet nga puna për shkaqe që merren me mend. Një ballist nuk mund të qendronte në zyrat e shtetit që i vinte era barut e shkrumb trupash e gjaku njerëzor.

Pas kësaj ai kthehet në Partinë e Ballit Kombëtar ku pas kongresit del Sekretar i Përgjithshëm. Në legjislaturën e vitit 2001-2005 ai ka qenë deputet në kuadër të koalicionit opozitar “Bashkimi për Fitore” nga lista e Ballit Kombëtar.

Në këto zgjedhje ai është përcaktuar si kandidat për deputet i Lëvizjes për Zhvillim Kombëtar në zonën elektorale Nr. 37 të kryeqytetit. Përballë tij do të jetë një ndër “yjet” e rinj të PS-së, kreu i doganave Shpëtim Idrizi. Pikërisht kjo është një arsye shtesë që z.Uran Metko të bëjë një fushatë zgjedhore sa më të fuqishme, përballë njërit prej krerëve të kuq, të akuzuar për korrupsion. Kjo temë siç është njoftuar edhe në media, do të jetë një ndër temat që do të përqendrohet më tepër fushata e LZHK-së.

Prezenca e derisotme e z.Metko në parlament ka qenë e dalluar për një vokacion nacionalist në mbrojtje të interesave mbarëkombëtare. Dhe pikërisht këto qendrime janë ajo çka i ka munguar parlamentit shqiptar në vitet e mëparshme. Kësisoj është domosdoshmëri që edhe në parlamentin e ardhshëm ky zë nacionalist të jetë edhe më i fuqishëm. Z.Metko është një nga njerëzit që ka kapacitetet intelektuale dhe formimin shpirtëror për ta përçuar këtë zë në kuvendin e Shqipërisë. Po ashtu s’do harruar se deputeti Uran Metko, është njëherazi përfaqësues eminent i përndjekjes antikomuniste shqiptare, dhe një politikan që ka qenë gjithmonë në përkrahje të të gjitha kërkesave të drejta të ish të përndjekurve politikë. Eshtë ndoshta rasti i vetëm në historinë e parlamentit ndaj të cilit është ushtruar dhunë shtetërore, në kundërshtim me statusin e tij si deputet, gjatë një proteste të ish të përndjekurve politikë. Kjo sjellje e egër policore është bërë shkas për ndërhyrje të instuticioneve ndërkombëtare edhe pranë Avokatit të Popullit, si rast tipik i dhunimit të të drejtave të ish burgosurve dhe të përndjekurve politikë dhe përfaqësuesve të së djathtës në kuvend.

Z.Metko ka një histori familjare të mbushur me vuajtje e persekutime nga komunizmi. I ati dhe familjarë të tjerë të afërt e tij kanë pësuar dënime nga më të rëndat gjatë regjimit komunist. Njëkohësisht z.Metko ka qenë një zë kryesor në mbrojtje të të drejtave të pronarëve të vërtetë, që u janë grabitur pronat me ligj e pa ligj, në gjithë këto vite të anarko-demokracisë shqiptare.

Ndërsa historikisht familja e z.Metko ka një kontribut të spikatur në luftërat kundër shovinistëve grekë në krahinën e Kolonjës, si pjesëmarrëse në çetat e lirisë të Sali Butkës vrarë nga grekët.

Gjyshi i tij z.Hysen Boshanji (Metko), largohet në emigracion politik në SHBA nga të cilat kthehet pas vrasjes së vëllait Musait nga shovinistët grekë në vitin 1914.

Z.Metko në parlament ka qenë anëtar i disa komisioneve parlamentare të përhershme e të përkohshme. Puna e tij në komisionin e Çështjeve të Mbrojtjes ka qenë mjaft e vlerësuar. Gjatë kohës që ka pasur mandatin e deputetit, njëkohësisht është diplomuar në kolegjin ushtarak të mbrojtjes pranë Akademisë Ushtarake në Tiranë. Po ashtu ai ka marrë pjesë në shumë seminare të asamblesë parlamentare të Natos në Bruksel, në Tbilisi dhe Kroaci, ku ka përcjellë zërin dhe opcionet e shtetit shqiptar në angazhimet në këto struktura.

Z.Metko si përfaqësues i familjeve tradicionale shqiptare është një familjar i përkushtuar, që bën mjaft kontrast me jetën që bëjnë “pashallarët e kuq” të PS-së. Ai është i martuar dhe ka dy fëmijë. Vetë shprehet se jeton në mënyrë modeste në një apartament parafabrikat dhe është i vetmi deputet që jeton në kushte të tilla, e banon në zonën ku kandidon.

Z.Uran Metko, ka lindur më 16 korrik 1965 në rrethin e Kolonjës. Kandidimi i tij në zonën nr.37 të kryeqytetit është një provë force e LZHK-së.

Monopoli i tullave të kuqe

FATMA

Në kohën kur filloi rikonstruksioni i Bulevardit Zogu I, dolën për herë të parë në skenë tullat e kuqe. Me to do të vishej jo vetem trotuari, por edhe rruga e këtij bulevardi. Nuk duhet një inxhinjer specialist infrastrukture për të kuptuar se këto tulla janë materiale të shtrenjta, dhe të shtrosh trotuaret me to është një lluks që ne nuk mund t’ia lejojmë vetes. Le më pastaj të shtrojmë edhe rrugën. Besoj se askush nuk e mohon dot faktin që Amerika ka më shumë fonde se Shqipëria për rikonstruksionin e rrugëve. Por në Amerikë nuk gjen rrugë të shtruar me pllaka të shtrenjta. Edhe trotuaret bëhen me një shtresë të hollë betoni të varfër. Kjo zgjidhje është funksionale dhe kushton pak. Meqenëse bëhet fjala për 400 metra të bulevardit kryesor në Tiranë, dhe meqë kanë vlerë historike, tullat mund të jenë të pranueshme në këtë rast, përveç ngjyrës së kuqe që është objekt debati më vete. Por këto tulla tani janë bërë materiali shtrues i çdo trotuari në Tiranë që po rikonstruktohet apo po hapet për herë të parë. Pak ditë më parë, Kryeministri Nano ishte në Kuçovë për të hedhur parrullën e PS për zgjedhjet e ardhshme. Pas deklaratave të bujshme për realitetin rozë të Kuçovës, ai mori pjesë në përurimin e disa punimeve në infrastrukturën e këtij qyteti. Kronika televizive tregoi zotin Nano duke shtruar një cep trotuari me tullat e kuqe. Nga një opsion i shtrenjtë e lluksoz për shtrimin e trotuareve, këto tulla janë shëndrruar në materialin e gjithëpërdoshëm në Shqipëri (ose të paktën aty ku pushtetin lokal e drejton PS-ja). Kjo është shenjë e qartë që fenomeni aq i përfolur në Shqipëri, monopoli, është shtrirë edhe në këtë fushë. Monopolet tek ne janë të shumta. Që nga ushqimet, veshmbathjet, nafta, hekuri, reklamat, ndërtimi e projektimi, janë në dorë të monopoleve. Kjo gjë ka bërë të rriten çmimet në nivele të papërballueshme, të mbytet prodhimi vendas, dhe përfitimet nga këto veprimtari të përqendrohen në dorë të individëve të veçantë që si meritë të vetme kanë lidhjen me pushtetin. Në letër, Shqipëria ka një GDP mbi $1700 për njeri. Por se sa mishërohet kjo shifër në mirëqenie për shqiptarët, këtë e tregon shifra tjetër e 25% të shqiptarëve që jetojnë nën kufirin e varfërisë të më pak se dy dollarëve në ditë. Duke u kthyer tek tullat e kuqe, përveç zgjedhjes së të njëjtit material për rikonstruksionin e të gjitha trotuareve, brenda dhe jashtë Tiranës, edhe vetë zhvillimi i tenderave me vlerë më të shtrenjtë se sa është nevoja, është tregues i qartë korrupsioni. Ato rryshfetet në përqindjet e vlerës së projektit  që janë aq shumë të përfolura, por që deri tani publiku i ka parë vetëm në formën e Kryetarit të Komunës nga Pogradeci në emisionin Fiks Fare, rëndojnë më shumë në xhepin e dikujt kur projektet janë të pakta dhe vlera e tyre është disa milion dollarëshe. Kur projektet bëhen shumë, dhe vlera e tyre është e vogël, numri i sekserëve që do të çukisin nga fitimi  do jetë i madh, dhe vetë përqindja e taksur do jetë më e vogël. Ja pse ndryshimet në Shqipëri, e cila sipas zotit Nano është bërë prapë “Kopësht me trëndelinë”(të paktën zona e Kuçovës) janë vetëm kozmetike. Buxheti jonë është i pamjaftueshëm për të përballuar koston e lartë të zgjidhjeve teknike lluksoze si tullat e kuqe të trotuareve të Tiranës, të përqindjeve të larta që korrupsioni kërkon nga çdo tender dhe të fitimeve të mëdha të monopolistëve. Në një farë mënyre,  gjendja e infrastrukturës së Shqipërisë është e ngjashme me gjendjen ekonomike të Shqiptarëve. Pak rrugë, kryesisht në qendër, kanë përfituar pjesën dërrmuese të fondeve si edhe monopolistët që zotërojnë pjesën më të madhe të parasë që qarkullon tek ne. Pjesa më e madhe e rrugëve, janë tërësisht të amortizuara si edhe ajo pjesë e popullsisë që jeton me më pak se 2 dollarë në ditë.

Bashkëvuajtësve Liridashës - Një vështrim mbi këngëtimet mistike bektashiane(1)

Nga Tomorri i Beratit në Tomorrin e Janinës

Vijon nga numri i kaluar

Nuk mungojnë shembujt e pasqyrimeve të gjendjeve shpirtërore si psh:

Pleqëria është me huqe

Unë i marrë e i shkalluar

Një kupë të bardhë dhe një të kuqe

Pose vdekja t’u afrua

Dhe duke përfunduar:

Jetë të gjatë ju shokë të keni

Të përqafuar të këndoni

Me shëndet kupat t’i ngrini

Por edhe neve të na kujtoni

Pa u zgjatur më tutje rreth cilësisë së repertorit që kushtëzohet mjaft nga varësitë e ndryshme, le të ndalemi edhe pak rreth marrëdhënieve me folklorin muzikor, duke vënë në dukje se kemi një përmbledhje botimesh:

Mori molla mirselie

Në ato male në ato hije

Atje shi e borë nuk bie

Binte serma fije-fije

Theksojmë se një këngë e tillë është këngë jo vetëm e bektashinjve, por e repertorit përgjithësisht të Tiranës duke përfshirë edhe të krishterët.

Këtu nuk është rasti i volitshëm për shqyrtime më të hollësishme rreth parimeve mistike apo estetike. Mjafton të nënvizojmë pasqyrimin e vetë truallit, të vendlindjes si dhe vetëdijes kombëtare duke përçuar mesazhin shpirtëror të kohës me virtytet, besën, bujarinë, trimërinë, atdhedashurinë etj., me provaninë hyjnore.

Shkencëtari famëmadh Albert Ajnshtajni ka thënë se: -“Përfytyrimi është më i rëndësishëm se njohja”.

Të hetosh përtej cipës së dukurive e të zbulosh thellësitë përtej njëmendësive dmth., çka nuk dëgjohet e nuk shihet me sytë e ballit, nuk është punë e lehtë.

Shumë e ndërlikuar është çështja e gjenezës së këtyre krijimeve poetiko-muzikore për të shkokluar marrëdhëniet e ndërsjellta, ndikimet dhe shartimet si dhe përthithjet nga burime të ndryshme, por pa paragjykime. Nuk duhet harruar se kemi përjetuar periudha dyndjesh kohore të mëdhaja me ndikime Lindore, me huazime dhe ndikime trajtash dhe stilemash të ndryshme. Zakonisht kur temat, motivet, stilemat etj., shtegtojnë nga një vend në tjetrin, ato, si të thuash "aklimohen", prandaj marrëdhëniet dhe shkëmbimet apo ndikimet e shartimet e përthithura nga burime të ndryshme, kundrohen si pasurim i traditës etnokulturore.

Latinët e lashtësisë thonin: - "Ex orient lux", që do të thotë se: - "drita vjen nga lindja”.

Së andejmi vrunjojnë e rrjedhin shllime fetare e filozofike së toku me shumë dukuri të rrafshit lëndor e shpirtëror.

Siç u tha më lart nuk duhet harruar se atdheu ynë ka përjetuar dyndje me batica e zbatica në drejtime të ndryshme. Prandaj zor se mund të përcaktohet gjeneza e disa marrëdhënieve, të cilat ende nuk i njohim tërësisht e në mënyrë të mjaftueshme. Sidoqoftë huazimet e aklimimet duhen gjykuar jashtë parimeve puriste dhe raciste, që nuk pajtohen e nuk përligjen me njëmendësinë tonë. Nuk njoh kund ndonjë traditë etnokulturore pa ndikime, pa huazime e pa shkëmbime të ndërsjellta, pra të kulluara. Vetëm shkretanët, ose shpellakët parakë nuk kanë mundësi të marrin, as nuk kanë ç‘të japin. Populli ynë ndërkohë dijti të japë e të marrë çka i nevojitej, të huazonte çka i pëlqente, por jo me përdhuni.

Krijimet poetiko-muzikore të traditës etnokulturore shembëllejnë pak a shumë me krijesat e gjalla. Ato lindin, zhvillohen, rëndom tjetërsohen dhe dikur, shumë syresh, shuhen. Erakliti para 2000 vjetësh thoshte se gjithçka rrjedh me kohën. Gjithçka përçohet porsi rrjedha e lumit, asgjë nuk qëndron në amullsi. Bash vetë ne ndryshojmë në çdo çast. Kjo dukuri është në vetë natyrën e jetës.

Në gjirin e teqeve dervishët, ndonëse dëshironin një jetë të qetë e si të tërhequr, prapë se prapë ishin të lidhur me jetën e vendit. Madje shumë syresh përpiqeshin me mish e me shpirt për çlirimin kombëtar. Disa prej tyre u bënë fole arsimi dhe kulture. Në selitë e tyre u ndërgjegjësuan për atdhetarizmin, u bënë luftëtarë liridashës e disa syresh u flijuan dhe ranë dëshmorë. Në gjirin e teqeve u brumosën një yllësi krijuesish poetiko-muzikorë. Mjerisht disa kanë ngelë ende të panjohur nga mërtisja e tisit të anonimisë. Mjafton të përmendim me këtë rast mjeshtrin Isuf Myzyri, ndonëse i pa arsimuar, por i njohur anembanë atdheut si lëvruesi i krijimtarisë popullore, i lidhur shpirtërisht me mjedisin bektashian.

Kjo traditë etnokulturore mbetet ende e pastudiuar mirë dhe e pa njohur tërësisht, e do të mbetet e pa vlerësuar, pa qëmtimin e pa botimin e tërësishëm. Për ta bërë këtë nevojitet punë ndërdisiplinore, nevojiten mjete e kushte të domosdoshme, sidomos nevojiten arsyetimet e drejta e të sakta zhveshur nga fanatizmi i ngushtë. Ndërkohë botimet e deritanishme të këtyre këngëtimeve kanë ngelë të zhveshura nga jonet përkatëse. Rrjedhimisht ato janë të gjymtuara e të "thata", e bash duken si "shurdhe" e pa zë.

Kësodore Dhimitër S. Shuteriqi në "Histori e Letërsisë Shqipe" Tiranë 1951, në një kaptinë të veçantë rreth bejtexhinjve (fq.33 e tutje) ka shprehur mendimin e tij plot me gjykime të pasakta e të gabuara. Midis të tjerash ai shkruante se: - "Duke pushtuar Shqipërinë turqit suallën me vete edhe kulturën e tyre. Gjuha zyrtare u bë turqishtja, gjuha e fesë së re që u përhap në pjesën më të madhe të popullit ishte arabishtja, më të shumtit u bënë ata që nisën të njohin e të përdorin turqishten e shkruar. Veçanërisht feudalët e përfaqësuesit e tjerë të shtresës sonë të pasur të Shqipërisë, të cilët shërbenin në ushtrinë turke"; e më tutje: - "kultura turke përhapet veçanërisht në vendin tonë duke filluar që nga shekulli XVII. Kjo kulturë zu rrënjë nëpër qytetet e qendrat fetare si teqetë".

Ndokush thotë për brengën e Dhimitër S. Shuteriqit, që e paskan detyruar që të mos përmendëte emrat e disa autorëve të nëmur nga komunistët. Mirëpo, pa u kërkuar falje viktimave të tyre të shumta, në "Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe" Tiranë 1980, hartuesit, Prof. Androkli Kostallari me shokët shkruan me përçmim për: “Bektashizmi, ky sekt i muslimanizmit, ...i cili ka ekzistuar në të kaluarën në Shqipëri.” Ai i ka cilësuar si "bejta" me përçmim, si vargje pa vlerë krijimet e tyre.

Në krijimtarinë e tyre vërehen perla të hijeshisë estetike, me një hyllësi autorësh si Nezim Frakulla, Hasan Zyko Kamberi, e deri të poeti kombëtar Naim Frashëri. Ata sollën një laryshi temash, motivesh dhe trajtash poetiko-muzikore. Ata pasuruan euritminë e parimit "sasior" me risimet e gjasëramjeve (rima), apo bashzanimet në fund, dhe në mes të vargjeve. Me kumbime të këndshme.

Ndryshe nga sa mëtohet nga hartuesit e lartpërmendur të Fjalorit të Gjuhës Shqipe se: - "këto bejta ishin në zhdukje e sipër,” - kjo pandehmë përgënjeshtrohet duke përmendur këngëtimin:

- "Si u jeta për flamurin"; - kënduar nga bektashianët e grupit të Lazaratit me rastin e Festivalit Folklorik Kombëtar në Berat në 1995 (ata e kishin ruajtur të gjallë me gjithë përpjekjet për çrrënjosje të regjimit), krahas shumë shembujve të këtij botimi.

Veprimtaria e bektashinjve në Shqipëri është fakt i hershëm. Hë për hë me njohuritë e deritanishme ende nuk mund të përpilojmë një historik shterrues. Vetëm mund të them se teqeja më e hershme e bektashinjve shqiptarë në Shqipëri është ajo e Kaninës së Vlorës themeluar nga Sinan Pasha (1451 -1512). Pas kësaj vjen Teqeja e Harambashi Babait të Tetovës ndërtuar në 1538.

Haxhi Bektashi pat kryesuar karakterin islamik të frymës shpirtnore. Jo rastësisht në atdheun tonë u përhap shpejt dhe u rrënjos që në shekullin e XIV. Mendohet se vetë Skënderbeu bashkë me nipin e tij Hamzanë, në rininë e tyre, qenë reshtuar në trupën e Bektashinjve të Jeniçerëve, - ­siç thuhet në librin e Baba Ali Tomorrit me titull "Libri i Bektashinjve" (botuar në Tiranë me 1929), - shih Moikom Zeqo "Syri i Tretë", Tiranë 2001, fq 43).

Siç është vënë në dukje - përmes një broshure (shih Ramadan Isuf Sokoli me titull Antifonari i Durrsakut Gjergj Danish Lapacaja, botuar më 1998), tradita jonë poetiko-muzikore e sferës fetare qoftë e trashëguar gojarisht e brez pas brezi, qoftë e trashëguar nëpërmjet dëshmive shkrimore, është një ndër lëmet kulturore nga më të pa hulumtuarat.

Dihet se në vendin tonë bashkëjetojnë besimtarë katolikë, pranë trashëgimeve bizantine dhe islamike. Veçanërisht traditat liturgjike arbëreshe të Italisë Jugore, ku nëpër famullitë apo nëpër mungatat janë ruajtur thesare të mirëfillta me vlera studimore të shumta. Ndryshe, këtu në Shqipëri, kanë munguar pothuajse fare përimtimet shkencore rreth kësaj sfere, sepse kanë munguar kushtet paraprake për një veprimtari të tillë. Veçanërisht në Shqipëri ka munguar përkrahja e tillë. Deri me sot asnjë muzikolog nuk është ngarkuar zyrtarisht që të shqyrtojë Kodikët e Purpurtë të Beratit; ose Perikopenë ungjillore të Bibliotekës Ambroziane, nga pikëpamja muzikologjike. As nuk është ngarkuar nga ndokush që të qëmtojë, të gjurmojë e të tejshkruajë ilahitë dhe mevludin së toku me trashëgimet e tyre poetiko-muzikore të traditës islamike. Lidhur me këtë traditë dëshiroj të vë në dukje se me rastin e ekspeditës Shqiptaro - Gjermane të vitit 1957, incizuam në Shkodër mevludin kënduar shqip nga tre tenorë të shkëlqyer. Shiriti origjinal i atij incizimi ndodhet (mjerisht!) në fonotekën e Institutit të Shkencave të Berlinit Lindor.

Asokohe nuk u pa e arsyeshme që edhe këtu në Shqipëri të kishim një kopje të dytë të incizimit. Madje për këtë punë, autorit përkatës i qe hequr vërejtje "nga lart"!

Dihet se hartimi i poemit poetiko muzikor përkushtuar mevludit dmth., veprimtarisë së Profetit Muhamed, në gjuhën shqipe, ka një traditë të hershme, mbi 250 vjeçare. Deri më sot numërohen 15 autorë mevludesh duke filluar me Hasan Zyko Kamberin, për të vazhduar me Hafiz Ali Korçën, pastaj H. Ali Ulqinaku, H. Ibrahim Dalliu, Sheh Ahmet Shkodra, H. Abdulla Zemljaku, I.Floqi, Tahir Pajtovci, Faredin Osmanin, Idriz Lamen, I.I.Veliun, Zejnullah Azis Hasani, Sheh Xhevdet Shehu, Shefki Hoxha, Haxhi Ciko, Sulejman El-

-basani, H. Islami, Mullah Mehmet Hasani së toku me Idriz Laskan (në Amerikë) dhe Fahredin Osmanin (Gostivar) etj..

Ndërkohë këtu në Shqipëri qenë marrë masat për studimin dhe restaurimin e disa faltoreve por as që është menduar për krijimin e kushteve të volitshme për gjurmimin e traditave poetiko-muzikore fetare.

Vetëkuptohet se gjatë dhjetëra-vjeçarëve të shtetit parti moniste, këtyre traditave nuk u përkushtohej asnjëfarë kujdesi. Përkundrazi ishte një punë plym me rreziqe e me kërcënime. Me këtë rast u marr leje lexuesve që të përmend përvojën time të hidhur. Lidhur me një dokumentar kinematografik përkushtuar muziktarit Jan Kukuzeli, për të cilin pasi e bllokuan për ta asgjësuar, më premtuan disa vjet burgim për agjitacion e propagandë fetare. Veç kësaj po përmend edhe bllokimin përkohësisht të një studimi rreth Niketë Dardanit botuar në revistën "Les Lettres Albanaises", për shkak të atij studimi rrezikohej asgjësimi i botimit për karton, së toku me pasojat.

Gjatë zgjedhës së kuqe sidomos pas vitit 1966 u ndalua veprimtaria fetare. U vunë në shënjestër e listë të zezë, një mori autorësh e veprash të botuara e dorëshkrime, të shfaqura ose të pa ekspozuara. U dëmtuan biblioteka shtetërore e private. Një yllësi krijuesish të ndritur, atdhetarë e liridashës, ithtarë të palëkundur e të paepur të idealit kombëtar e pësuan keq. Nëpërmjet gjithfarë akuzash, shpifjesh e trillimesh u ndëshkuan, madje u salvuan nga ajo çmenduri e tërbuar. Vallë kush mund t’i përshkruajë gjithë ato mizori egërsirash.

Siç e thotë vetë emri "Utopi" (dmth., Kërkushi) me një idealizim si ajo e përfytyruar nga Tomas Muri nuk ka as nuk ka pasur gjëkundi si ajo që kaloi vendi ynë. As porsi "Qyteti i Diellit" përfytyruar nga Tomas Kampanelli me një shoqëri marsianësh, gjoja racionalistë e të "katandisur në numra", çnjerëzorë si përbindësha, gjithashtu sajesa artificiale të tilla si ajo "Republika" e Platonit, një shoqëri e "idealizuar" që nuk i përket kësaj bote. Kush ka synuar njëmendësimin e një shoqërie të përkryer, nëse do të ngjitej në fuqi, do të zhgënjehej nga dhuna e tragjedia ku njeriu ishte i shtypur nga totalitarizmi, pa u pajtuar me zgjedhën që shtyp të drejtat e njeriut falë sigurimit të shtetit. Siç thoshtë parrulla "utopia e shuar, por rrofshin utopitë".

Asnjëra nga fetë Abrahamite, (dmth., Hebraizmi, Kristianizmi dhe Islamizmi) nuk e përligjën dhunën. Përkundrazi ato synonin mirëkuptimin. Feja e pastër dhe e mirëfilltë, mbështetur në drejtësi në mirësi dhe në virtyte, i afron njerëzit me Perëndinë. Të trija fetë e lartpërmendura kanë pika të përbashkëta, si këshillimet për urtësinë, mirësinë dhe dashamirësinë e ndërsjelltë, e përkundrazi kush shpif, kush urren, kush mashtron, kush shtyp e vret, kush bën prapësi, vepron kundra lartësisë hyjnore.

Sipas Kuranit : - "Pa atdhe nuk ka fe”.

Kuptimplotë është fakti se Shën Gjergji e Shën Niketë Dardani, këta shenjtorë paleokristianë, në ikonografi pasqyrohen jo si paqësorë, por të armatosur me shpata, me mburojë etj., të detyruar kështu nga rrethanat e jetës për të mbrojtur lirinë.

Bektashinjtë e mbështetën parësisht pavarësinë kombëtare. Përveç zbatimeve fetare ata luajtën një rol të rëndësishëm shoqëror e politik në dobi të pavarësisë kombëtare. Gjatë zgjedhës së huaj të trija fetë e ndryshme, pa dallim ndërmjet tyre, janë përpjekur e kanë luftuar me penë e armë në shërbim të atdheut kundrejt dasive fetare. Ka mbizotëruar mirëkuptimi me epërsinë e vetëdijes kombëtare. Fetë e ndryshme nuk sollën përçarje por sollën tolerancë gjatë vorbullës së fuqive të errëta, të cilat sollën shqetësime lidhur me trojet shqiptare përtej kufijve shtetërorë të tanishëm. Me të drejtë padija është kundruar si armiku parësor i fesë. Prandaj teqetë e dervishëve u bënë vatra të arsimit amtar. U bënë gjithashtu përkrahës e strehë e çetave liridashëse kur u dha njëfarë kushtrimi kundra lukunisë gllabëruese të fqinjëve tanë. Këshilli atnor bektashian vendosi mëvetësinë në gjuhën shqipe. Në Kongresin e parë të shqipes së Bektashinjve (4-17.01.1920) u shpall pavarësia e Tarikateve Islamike duke i paraprirë hapjes së rrugës autoqefale ortodokse në përpjekje për predikimet në gjuhën shqipe.

Pastaj në gusht të 1922 Fan. S. Noli themeloi në Berat Kishën Autoqefale Shqiptare duke mënjanuar Patrikanën në çështjet kishtare lidhur me pavarësinë kombëtare.

Asokohe kërkohej me çdo kusht që të largoheshin udhëheqësit e huaj, veçanërisht të zboheshin ngatërresat antishqiptare, për të evituar copëtimin e mëtejshëm të atdheut.

Dikur dervishët përndiqeshin nga pushteti në fuqi, prandaj besimtarët e teqeve vepronin në fshehtësi. Po përmend me këtë rast dëbimin e bektashinjve nga Shkodra në fillim të shekullit të XIX.

Asokohe u përndoqën e u shkallmuan teqetë, u masakruan kundërshtarët liridashës. Egërsisht, më mizore nga të gjitha, është shpallja e vendit tonë "Ateist" (me forcë) si vendi i parë ateist në botë.

Siç u tha më lart, pati një intolerancë ndaj besimtarëve që mendonin ndryshe. Ata u përndoqën tinëzisht gjatë kremtimeve fetare, jo vetëm nepër faltore por deri në banesat private. Famëkeqja "Luftë klasash" u përkeqësua. Më 1967 u mbyllën faltoret, u shembën selitë e kulturave të ndryshme dhe u shembën mungata e shumë teqe. Zgjedha e kuqe ndali ushtrimin e fesë pa dallim besimi, qoftë musliman e qoftë të krishterë; u përndoqën e u salvuan klerikët liridashës, u burgosën, u torturuan e u vranë duke shkaktuar rrëke lotësh e gjaku. Madje u përndoqën jo vetëm të gjallët rrezikzezë, por edhe të vdekurit me prishjen e vorrezave e tyrbeve.

Por me gjithë përndjekjet dhe salvimet, prapë se prapë rezistuan dhe mbijetuan. Tani Bektashianët përbëjnë një tarikat nga më të përhapurit e më të njohurit të Islamizmit në mbarë botën me seli Kryegjyshatën në Tiranë.

Pas shpalljes se pluralizmit në Shqipëri vendi ynë u fut në zhvillimet demokratike, u rihapën faltoret, mungatat, teqet e tyrbet. Disa syresh u rindërtuan rishtazi. Pra u lejua besimi fetar. Njerëzit e dremitur u zgjuan nga ankthi. Rrjedhimisht u përtëri lulëzimi i gjithësisë shpirtërore dhe i vetëdijes. Ndryshe nga pandehmat (Shih Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe) nuk u shfarosën besimtarët e përkushtuar, as nuk u shua zjarri i pashuar nëpër tempujt.

Pas gjithë këtyre vuajtjeve dhe salvimeve, ende me vrragët e plagëve të thella, në vend të brerores së degës së ullirit, nuk duhet të shkojmë së prapthi porsi gaforrja me atë "libertas non liberta" për t’u katandisur si është me keq. Zoti na ruajtët nga mashtrimet shpirtliga me atë pjellë të skotës mjerane që na gremisën në zgrip të humnerës së mjerimit të pafund. Shpresojmë se ish të përndjekurit me gjithë fatin e tyre tragjik e të ngujuar porsi Prometeu, të dërmuar e të cfilitur, prapë se prapë, qëndruan e mbijetuan kundra shfrytëzimit. Shpresojmë se liridashësit u kalitën përmes përpjekjeve për të qëndruar të paepur me pikësynime të larta e largpamëse.

Me shembjen e zgjedhës së kuqe të ateistëve, me lirinë e besimit fetar, gëluan mashtrimet. Në këtë kohë mbinë si këpurdha gjoja "disidentët", por të brumosur me botëkuptimin materialist të monoteistëve duke përqafuar mistikën kësodore. Maikom Zeqo në vëllimin "Princërit e Mistikës" ndonëse Sekretar i II i PPSH i rrethit të Durrësit e Ministër i Kulturës në Republikën Socialiste, shpallet me lehtësi e pa ndrojtje si i tillë (disident). Nevojitet jo vetëm guxim, por edhe paftyrësi, pa u zoritur, pa u penduar e pa u shfajësuar e pa kërkuar ndjesë.

U shemb Muri i Berlinit por ndërkohë "nostalgjikët e diktaturës" ngritën shumë mure e shumë gardhiqe përçarjesh. Tani zor se mund të dallosh mashtruesit dhe përdhunuesit nga viktimat.

Shoqëria e depolitizuar po përpiqet të çlirohet nga shtypja dhe dita-ditës përkujdeset për mirëqenien, që ta gëzojnë jetën me parimet etike të butësisë shpirtërore, bujarisë, mirësjelljes dhe mirësisë.

Rrokja e tërë këtyre çështjeve të ndërlikuara, thellimi dhe zgjerimi i njohurive tona kërkojnë rritjen përtej shikimit tonë.

Ndërkohë janë zbuluar genet që u japin veçoritë e bërthamave qelizave. Aty nga gjysma e shekullit të XX, falë studimeve të biologjisë molekulare, shkenca arriti të depërtojë në të fshehtat e jetës pra u zbulua struktura e molekulave të genit DNA. Kësodore nëpërmjet studimeve biologjike të molekulave, u arrit shkoqitja rreth strukturës molekulare që përbën cilësinë e qenieve të gjalla. U dëshmua se kromozomet e vezës së fekonduar, trashëgojnë disa veçori nga nëna e babai, duke përbërë njëfarë kodi gjenetik. Prandaj rrjedhin ndryshimet. Qeniet njerëzore përbëhen nga të njëjtat elemente lëndore, por megjithatë janë të ndryshme. Trupi njerëzor ka mori e mori qelizash më shumë se yjet e Kashtës së Kumtrit, që vërtiten në harmoni. Shumë prej tyre vdesin dhe rigjenerohen për çdo sekondë. Vallë çka e ujdis e çka e mban të gjallë atë mori marramendëse të thërrimeve dhe elektroneve?!

Vallë kush përjeton përsiatje të tilla marramendëse nuk tronditet, por shpirtërisht ngrihet lart e më lart në kohë e hapësirë të pa censuruar. Kush vallë lehtësohet duke shkarkuar peshën përkatëse arrin në skaj të qenies tokësore, kush sodit lart në kupë të qiellit të spërkatur me mijëra yjesh ndërsa miliarda qelizash të gjalla shuhen e rigjenerohen për çdo çast duke pikluar me rreshje e rrëshekë derdhur në oqeanin e pafund të gjithësisë, duke u shkrirë me lëndë organike. Vetëm Perëndia që vranton e kthjellë mund të zbërthejë këso çështjesh shpirtërore. Deri diku mund ta shprehë edhe poezia e muzika e frymëzuar dhe e përkryer.

Përparimi njerëzor bëhet nëpërmjet përpjekjeve të vijueshme. Por kjo temë meriton një shtjellim të posaçëm në kushte të volitshme.

Dëshiroj të përmend mitin e Sizifit të mitologjisë së lashtë. Sipas gojëdhënës, Kryezoti i Olimpit qenkësh zemëruar me Sizifin dhe e paskësh ndëshku në skëterrë ku detyrimisht duhej të ngrinte përpjetë një shkrep deri në majë të sukës. Por guri i madh, pa arritur deri në majë të përpjetës, rrokullisej teposhtë. Kështu mundqari i shkretë robëtohej e stërmundohej papushim. Sizifi, ky më i mençuri i tokësorëve, ishte i bindur për një punë të tillë të kotë, si merimanga që endte dhe çendte pa pushim pezhishkën.

Kështu qenka fati i hidhur gjurmuesit ëndërrimtar të zhgënjyer që arrin në muzg të jetës: i rraskapitur e cfilitur, por i heshtur. Vetëm dy pikla lot nuk i përmban përmes qepallash, - pikla loti më të rënda se shkrepi.

Mbamendja e bartësve rreth traditës popullore ka kufizimet e veta dhe zor se mund të mos mbulohej edhe nga harresa. Prandaj shkruhet në shtresë të bardhë me ngjyrë të zezë, kësodore nëpërmjet kundërtisë dalin në pah shumë dukuri, hijeshia kundër shëmtirës, del në pah mirësia kundra së keqes, del në pah dashamirësia kundrejt urrejtjes.

Arritëm në përfundim.

Për një shtjellim organik e shterrues të këtyre këngëve e poezive mbeten shumë kufizime, mbeten ende shumë zgavrra. Nevojiten akoma gjurmime e përimtime nëpër të gjitha krahinat e atdheut. Ende kanë mbetur të panjohura e kushedi se ku struken në ndonjë skutë. Ky botim në gjuhën shqipe rreth kësaj tradite etnokulturore kaq të gjerë, fillimisht është i kufizuar. E kanë për detyrë studiesit e etikës si Instituti i Kulturës Popullore, me Akademinë e Shkencave, t’i përvishen kësaj pune, pavarësisht bindjeve politike socialiste dhe komuniste. Përgëzoj muzikografin Pëllumb Katroshi për nismën e tij. Padyshim ai është përballur me shumë vështirësi duke çelur shtigje të pa shkelura gjatë qëmtimeve e tejshkrimeve muzikore. Uroj me përzemërsi që autorit të këtij botimi t'i prijë e mbara me prurje të mëtejshme.

Duke kujtuar Kodin e Napoleon Bonapartit {1804-2005} (1)

Trualli filozofik që lindi Kodin e Napoleonit

“Lavdia ime e vërtetë s’është fitorja në 40 beteja; Vaterloja do të fshijë kujtimin e tyre. Ajo çka nuk do të fshihet asnjëherë, e që do të jetojë përjetësisht, është kodi im civil!” - Napoleon Bonaparti

Nga Vladimir MOLLA, jurist

Napoleon Bonaparti, me cilësinë e Konsullit të Parë, më 21 mars të vitit 1804 nënshkroi aktin, mbi hyrjen në fuqi të Kodit Civil të francezëve; njërit prej monumenteve juridike më të mëdhenj të kohëve moderne.

Dyqind-vjetori i këtij Kodi, është padyshim një ngjarje me shumë rëndësi. Ajo nuk u përket vetëm francezëve, për të cilët u bë, por shumë popujve të Europës e të botës. Ky Kod, në vija të përgjithshme, sidomos përsa i përket themeleve të tij, qëndron në fuqi i paprekur, megjithë shkëlqimin e tij, e ashtu si një peshë e rëndë vazhdon të qëndrojë në ndërgjegjen juridike të shumë njerëzve. Kjo përbën thelbin e një të drejte krejtësisht të veçantë, e përpunuar si doktrinë, e vendosur si sistem në të gjithë ato vende që quhen vende të së drejtës civile, krejtësisht e dallueshme, me fizionomi të sajën e me rrugë të veçantë zhvillimi, që zbatohet kryesisht në vendet e Europës Kontinentale, ndryshe nga e drejta e përgjithshme, që zbatohet në Angli, SHBA, Australi etj..

Krijimi i këtij Kodi erdhi si rrjedhojë e veprimit të një sërë faktorësh të ndryshëm dhe si një nevojë e domosdoshme e vetë shoqërisë franceze të kohës.

Gjysma e dytë e shekullit të XVIII-të në Francë, dallohet për një sërë ndryshimesh që, historianë të së Drejtës, i rigrupojnë rreth dy apekteve madhore, aspekte këto që shkaktuan një krizë pararevolucionare (1) shiko F. Garison “Historia e të Drejtës dhe e Institucioneve”, botim frëngjisht i vitit 1977, faqe 314.

Sipas këtij autori, aspekti i parë që vjen si lajmëtar shprehet në lindjen e shfaqjen e një sërë idesh, të cilat përbënin vlera të reja, mospranuese e kundërshtuese, që shpalleshin e mbroheshin nga korrente moderniste. Sado të ndryshme, këto ide bashkoheshin në një kritikë të fuqishme ndaj institucioneve ekzistuese, duke mos kursyer asnjerin, e duke përdorur një gjuhë të figurshme kalonin në shoshë çdo veprim të tyre.

Kurse në aspektin e dytë, (po sipas këtij autori), vendoset në skenë vetë pushteti monarkik, një pushtet i kërcënuar dhe i pasigurt. Nga 1750, të paktën, Mbretëria, kjo forcë prej kohësh dinamike, duket e ngathët, që ecën verbtazi, por jo e pandjeshme ndaj aspiratave e opinioneve liberale. Monarkia në këtë kohë ka patur një vullnet të flashkët, anemik, e të paaftë për të përballuar revoltën në ngritje e për të organizuar rezistencën ndaj saj. Kjo trashëgimi disfatash, detyroi pushtetin e kohës të bënte një dalje, me anën e së cilës të tregonte forcën e tij. Kjo lëvizje u duk në thirrjen e shteteve të përgjithshëm (etat generaux), e cila, sipas historianëve të kohës, është quajtur fatale. Kjo mbledhje e tyre çoi në vitin 1789 në shpalljen e asamblesë kushtetuese. (2) Shtetet e përgjithshëm (etat generaux), përbëheshin nga një asamble me përfaqësues të tre rangjeve, që ekzistonin në atë kohë në Francë: klerit, fisnikërisë dhe rangut të tretë, që përbëhej nga borgjezia. Roli i shteteve të përgjithshme ka qenë thjesht konsultativ. Ata mblidheshin nga mbreti vetëm në raste shumë të rëndësishme.

Në këtë kohë të turbullt nuk munguan të hidhen dhe ide të Bodenit, të shfaqura nga teoricienë absolutistë, të cilët e mendonin Francën të drejtuar nga sovrani (mbreti) dhe institucione të themeluar mbi fenë dhe detyrat e ngarkuara prej saj. Këto ide konkretizoheshin në imitimin e modeleve reale të kohës, siç kanë qenë Frederiku i Prusisë, Katerina e Rusisë dhe Jozefi i II-të i Austrisë. Të tjerë pranonin nevojën e ekzistencës së një shefi të fuqishëm, i cili të ishte i aftë të impononte kërkesat e reja të arsyes shoqërore. Pra një despot duhej, por nuk kishte rëndësi se cili: një despot që do të penetronte në frymën e shekullit: një ”luan i bukur”, siç do të fliste Volteri dhe një “tiran i bukur”, siç kanë thënë fiziokratët(3). Fiziokracia është një term i krijuar për herë të parë nga Dypon De Nemur (Pier Samuel), ekonomist francez, lindur në Paris (1739-1817). Fiziokraci do të thotë pushtet mbi natyrën, që në vetvete përmblidhte një doktrinë të ideve ekonomike, të cilat vlerësonin shumë agrokulturën si burimin e vetëm të pasurisë. Pasuesit e saj janë quajtur fiziokratë. Njëri prej përfaqësuesve kryesorë të kësaj teorie, Kuesnej (Quesnay), është autor i tablosë ekonomike botuar më 1758. Një nga dishepujt e mëdhenj të tij dhe të shkollës fiziokratike, ka qenë Mirabo (1715-1789), autor i “Mikut të njerëzve” ose traktatit mbi popullsinë (1756).

Kjo lëvizje ka ndikuar në gjendjen politike të kohës në Francë.

Të gjitha këto lëvizje të udhëhequra nga ide e teori të reja, krijuan një proces historik, i cili arriti kulmin në verën e vitit 1789, u radikalizua me diktaturën Robespieriste, e cila ra në qershor 1794, deri në shpërthimin e Napoleon Bonapartit në dhjetor të vitit 1799.

Si institucion i rëndësishëm i kohës mund të përmendet Asambleja legjislative, e cila doli nga asambleja kushtetuese më 1 tetor 1791. Shumë nga anëtarët e saj kanë qenë juristë dhe Revolucioni Francez, ndryshe është quajtur dhe “Revolucioni i Juristëve”. Pavarësisht se Revolucioni u shoqërua me akte dhune të shumta, frymëzimi i tij qëndroi thellësisht liberal. Si synim kryesor ka patur zhvillimin e individit dhe sigurimin e të drejtave të tij.

Ngadhnjimi i një revolucioni nuk mund të mos shoqërohet me reforma në fushën e së Drejtës, e cila nga ana tjetër ndryshon mendjen e individit dhe krijon një gjendje të stabilizuar të veprimeve të tij me shoqërinë, e anasjelltas. Vetë krijimi e miratimi i Kodit Civil, është quajtur si akti i fundit i Revolucionit francez dhe, sipas E. Ludvig: “… akti i parë i diktaturës së Napoleon Bonapartit” (3) E. Ludvig “Napoleoni”, faqe 129.

Para miratimit të tij, historianët e së Drejtës përmendin dy periudha mjaft të dallueshme nga njëra-tjetra. Të pabarabarta në kohë, por të barabarta nga rëndësia e tyre. 1-E drejta e vjetër, që përfshin të drejtën e brendshme deri me 14 korrik të vitit 1789. 2) Të drejtën e ndërmjeme, që përfshin periudhën nga 14 korriku i vitit 1789 deri në miratimin e Kodit Civil.

E drejta e vjetër përsa i përket formës, përbëhej nga një shumëllojshmëri normash, që mbi të gjitha nuk ushtronin autoritetin e tyre në gjithë territorin e Francës. Nga njëra provincë në tjetrën, e drejta civile nuk ka qenë e njëjtë. Qendra e Francës zbatonte të drejtën e shkruar romake, ndërsa në provinca të tjera zbatohej e drejta zakonore. Megjithkëtë kjo e fundit nuk ka qenë unike. Zbatimi i të drejtës zakonore ishte i copëzuar duke përmendur këtu se edhe e drejta gjermanike ka pasur ndikimin e saj. Mbi të njëjtin territor zbatoheshin sisteme juridike të ndryshme. I njëjti qytetar, mund të gjendej nën ndikimin e së drejtës kanonike përsa i përket martesës së tij dhe, sipas zakonit të vendit, për të zbatohej regjimi matrimonial.

E Drejta e Vjetër reflektonte gjendjen politike të vendit. Kjo, duke qenë e drejtë civile e një monarkie katolike, mbështetej mbi aristokracinë e tokës. E drejta e ndërmjeme ndahet në dy faza; a) faza revolucionare, që drejtohej e udhëhiqej nga konventa dhe b) Faza që përmbledh periudhën nga Direktorati në Konsulat dhe, së fundi, është ndryshimi më i rëndësishëm: miratimi i Kodit Civil, i cili shënon fillimin e një ere të re përsa i përket ndërtimit e veprimit të një të drejte civile moderne.

Përsa na përket ne shqiptarëve, lidhjet me këtë Kod janë shumë të hershme. Kodi Civil shqiptar, ose siç njihet ndryshe edhe Kodi i Zogut, shumicën e lëndës së tij e ka marrë nga Kodi Civil francez. Kjo është një lidhje e drejtpërdrejtë. Nga ana tjetër ka edhe një lidhje të tërthortë; edhe ato dispozita që janë marrë nga Kodi Civil italian, apo dhe zviceran, origjinën e tyre e kanë nga Kodi Civil i francezëve. Pra e gjithë fryma, që përbën kodin e parë civil shqiptar, është e përbashkët me atë të Kodeve të tjera të Europës.

«Ligjet, - thotë njëri prej ideologëve të Revolucionit Francez, Monteskje, në veprën e tij të shquar “Mbi frymën e ligjeve”, - duhet të jenë tërësisht të përshtatshëm për popullin për të cilin janë bërë dhe do të thoja se do të ishte vërtet e jashtëzakonshme, nëse ligjet e një kombi do të ishin të përshtatshëm edhe për një komb tjetër.»

Përhapja e Kodit Civil francez në vende të tjera, që me hyrjen në fuqi të tij, ku me hir, ku me pahir, tregoi se mendimi i sipërm nuk u vërtetua. Përshtatja e tij në vendin tonë mbas 125 vjetëve, ishte me të vërtetë një sukses. Veç të tjerave ka ndikuar në përpunimin e tij puna e juristëve të kohës, të cilët duke qenë shqiptarë, njihnin përveç parimeve të ndërtimit të një kodi modern, edhe gjuhën shqipe, doket e psiqikën e popullit. Historinë e tij, copëza të së drejtës së vjetër romake, që kishin zënë rrënjë në formën e normave kanunore, kanë krijuar psikologjinë e nevojshme për ta pranuar këtë ligj modern, nga i cili ata do të ndërtonin gjithë jetën e tyre.

“Ndikimi i madh i gjuhës latine shtrihet mbi shqipen në fushën e zakoneve dhe të dokeve (kalendari i vjetër romak, krishtënimi, etj..” (4) (Jup Kastrati: Veprat albanologjike të Eqerem Çabejt. Botim i “Jeta E Re”, faqe 566, Prishtinë 1998).

Ndikimi i Kodit të Napoleonit në vende të tjera, u bë në kohë e me mënyra të ndryshme. Pushtimet ushtarake të Napoleonit, i paraprinin përshtatjes së legjislacionit francez në vendet e pushtuara. Shtetet e varura si Mbretëria e Napolit, Dukata e Madhe e Badenit (sot Baden Vyrtenberg, njësi e veçantë shtetërore e Gjermanisë, me kryeqytet Shtutgartin), pranuan të detyruara këtë imponim të së Drejtës.

Në shekullin e XIX-të, fryma e Kodit Civil francez u përhap paqësisht. Në atë kohë, ky kod modern kishte vërtetuar në praktikë epërsinë e tij. U përhap në vende ku Franca, si fuqi koloniale, ka patur ndikim, si në Haiti, në provincën e Kebekut (Kanada), më 1866, në republikat jug-amerikane, në Luizianë, në Itali më 1865, në Rumani më 1866.

Në Gjermani e Zvicër u miratuan kode civile konkurrues me kodin e Napoleonit, pavarësisht se ndërmjet tyre ka patur një ndikim të ndërsjelltë. Megjithatë, Kodi Civil i Napoleonit, nga ana intelektuale, është më i rëndësishmi e historikisht më pjellori. (5)Zvvegert dhe H.Kotz: “Njohuri për të drejtën e krahasuar” (parimet themelore), botim shqip, faqe 117. Kodet prusiane e austriake, thuhet më tej në këtë vepër, u dekretuan nga një despot me ide rilindasi; në Francë ishte borgjezia, e cila me mjete revolucionare hodhi tej institucionet sociale të vjetra të regjimit të vjetër dhe krijoi shtetin e ri mbi bazën e parimit të barazisë së qytetarëve dhe, pastaj, pikërisht nga kjo situatë krijuan një kod, që përfshinte idetë e Revolucionit për Liri e Barazi.

Vetëm në Francë, kodi ishte produkt i një lëvizjeje revolucionare. Vetëm në Francë ekzistonte një përputhje e plotë midis realitetit social dhe idesë së një shoqërie mbi të cilën mbështetej Kodi.

Gjenia e Napoleon Bonapartit nuk shkëlqeu vetëm në fushën ushtarake. Ai, si burrë shteti i shquar, e kishte kuptuar se, pa një organizim të mirëfilltë të shoqërisë, çdo fitore ushtarake do të vihej në dyshim. Edhe sikur të fitonte çdo betejë, kthimi i tij në Francë nuk do të ishte ai i një fitimtari, por do t’i duhej të nxirrte shpatën nga mylli për të rimarrë pushtetin. Thënia e Gëtes se për Napoleon Bonapartin, pushteti ishte njëlloj si vegla muzikore në duart e një artisti të madh, mund të ndryshohej duke thënë se Napoleoni, ishte një dirigjent po aq i madh, që pushtetin e drejtonte me zhdërvjelltësi të habitshme e në mënyrë harmonioze. Ai shkonte në fushatat ushtarake duke lënë në Francë, një aparat civil, të tërin në këmbë, e që funksiononte për mrekulli. Urdhërat dhe udhëzimet e tij shoqëronin çdo veprim të administratës. Vullneti i Napoleonit ndihej në ligjet e miratuara. Armiqtë e tij prisnin me padurim e i uronin vdekjen. Pavarësisht nga mungesa e tij fizike në Francë, prania e tij ndihej në çdo veprim të administratës e të gjykatave.

Një historian i tij, thotë: “Napoleon Buonaparti, në ndëshkimin e armiqve të tij politikë nuk vlerësonte shumë pavarësinë e pushtetit gjyqësor… Por, në të gjitha rastet e tjera, kur dy palë ishin të angazhuara në një proces civil, ose kur dikush gjykohej për një krim që s’kishte të bënte me politikën, ai kërkonte që gjyqi të zhvillohej pa marë parasysh asnjë konsideratë me karakter politik. Dhe kur gjyqtarët e parë që kish emëruar, shkuan t’i paraqiteshin Konsullit të Parë, Napoleoni i porositi të mos preokupoheshin kurrë për të ditur se në ç’parti bënte pjesë njeriu që u drejtohej për të kërkuar drejtësi. (5) Evgjeni Tarle “Napoleon Buonaparti”, përkthim shqip, faqe 108.

Të njëjtin mendim ka edhe historiani tjetër Emil Ludvig, i cili thotë: Kur…, Konsullit të Parë i paraqitet relacioni zyrtar i mbledhjeve, deklaron: ‘është e rëndësishme të na referohen me saktësi opinionet e autoriteteve gjyqësore. Kjo ndikon; ajo që mendojmë ne, njerëzit e luftës ose të parasë, nuk ka rëndësi.” (6) E. Ludvig, “NAPOLEONI”, faqe 128.

Vijon në numrin e ardhshëm

Francis Fukuyama

Francis Fukuyama është profesor i Politikës Ekonomike Ndërkombëtare në Shkollën Paul Niçe për Studimet e Avancuara Ndërkombëtare në Universitetin Xhon Hopkins. Ai ka shkruar shumë për çështjet e zhvillimit politik dhe ekonomik. Libri i tij i fundit “Ndërtimi i shtetit: Qeverisja dhe rendi botëror në shekullin XXI”, është publikuar në pranverën e vitit 2004. Francis Fukuyama lindi më 27 tetor 1952, në Çikago. Ai u diplomua në Universitetin Kornell në veprat klasike dhe mbaroi doktoratën në shkenca politike në Universitetin e Harvardit. Ai ishte anëtar i Departamentit të Shkencave Politike të Korporatës RAND nga 1979 deri në 1980, nga 1983 e deri më 1989, dhe nga viti 1995 deri më 1996. Nga 1981 e deri më 1982, dhe më vonë në 1989, ai ishte anëtar i Stafit të Planifikimit të Politikave në Departamentin Amerikan të Shtetit, fillimisht si anëtar i rregullt, specialist për Lindjen e Mesme dhe, më vonë, si zëvëndës/drejtor për problemet politiko-ushtarake në Europë. Në periudhën 1981-1982, ai ishte gjithashtu anëtar i delegacionit Amerikan në bisedimet Egjiptiano-izraelite për Autonominë e Palestinës. Nga 1996 e deri më 2000, ai ishte profesor i politikave publike në Shkollën e Politikave Publike të Universitetit Xhorxh Mejson. Dr. Fukuyama është anëtar i Këshillit të Presidentit Bush mbi Bio-etikën. Ai është anëtar i Shoqatës Amerikanë të Skencave Politike, Këshillit për Marrëdhëniet me Jashtë, Këshillit të Paqësorit për Politikat Ndërkombëtare dhe Rrjetit Global të Biznesit.

Eksportimi i Demokracise

Francis Fukuyama

Vizioni i së ardhmes

Me “state-building” përcaktohet krijimi i institucioneve të reja të qeverisjes dhe përforcimi i atyre ekzistuese. Frensis Fukujama mbështet se state-building është një prej çështjeve më të rëndësishme për bashkësinë botërore, përderisa shtete të dobët apo të dështuar janë në zanafillë të shumë prej problemeve më të rënda botërore, nga varfëria deri tek SIDA, nga droga tek terrorizmi. Ai mbron idenë se ndonëse shumçka dihet mbi state-building, përsëri një pjesë e mirë i shpëton njohjes, sidomos në lidhje me mënyrën e transferimit të institucioneve të forta në vendet që janë në rrugën e zhvillimit. E dijmë se si transferohen burimet, por institucionet publike funksionuese kërkojnë përshtatje të përpikta mendore dhe veprojë me modalitete komplekse. Duhet të kushtojmë më tepër mendim, më tepër vëmendje dhe më tepër hulumtim në këtë fushë. Pikëpamja se në krye të përparësive tona duhet të jetë përforcimi i shtetit, dhe jo reduktimi i tij apo kufizimi i tij, mund të duket për disa e mbrapshtë. Prirja mbizotëruese e politikës botërore në brezninë e kaluar ka qënë, mbi të gjitha, kritika ndaj “big-governement” dhe përpjekja për ta nënshtruar aktivitetin e sektorit publik në përfitim të tregjeve apo të shoqërisë civile. Dhe megjithatë, veçanërisht në botën e zhvilluar, qeveri të dobëta, jokompetente apo inekzistente, janë shkaku i shumë problemeve të rënda.

Tre aspektet

e këndvështrimit

të Fukujamës

Së pari, ai skicon një kornizë analitike për të kuptuar përmasat komplekse të “statalitetit” - funksione, aftësi dhe themele të legjitimitetit të qeverive. Kjo kornizë shpjegon se përse në shumë vende në rrugën e zhvillimit shtetet nuk janë tepër të fuqishëm, por në të kundërt tepër të dobët. Së dyti, ai merr në shqyrtim shkaqet e dobësisë së shteteve, dhe veçanërisht arsyen se përse nuk mund të ekzistojë një shkencë e administrimit publik, megjithë përpjekjet e vona të ekonomistëve për të themeluar një të tillë. Kjo mungesë kufizon fort mundësitë për të ndihmuar nga jashtë një vend dhe për të përforcuar aftësitë e tij shtetërore. Së treti, ai trajton rikthimin ndërkombëtar të dobësisë së shteteve: si ka ardhur për rrjedhojë paqëndrueshmëria, si ka gërryer parimin e sovranitetit brenda sistemit ndërkombëtar, si çështjet e legjitimitetit demokratik në nivelin ndërkombëtar kanë arritur të mbizotërojnë përballjen mes Shteteve të Bashkuara, Europës dhe vendeve të tjera.

Në dy aspektet e para Fukujama diskuton për dobësinë në aftësinë e qeverisjes dhe të institucioneve të munguara apo të papërshtatshme në nivelin e shtetit-komb, dy probleme që bëhen një pengesë themelore për zhvillimin ekonomik të vendeve të varfëra ashtu dhe për sistemin ndërkombëtar në përbashkësinë e tij. Fukujama mbështet se, mes llojeve të ndryshëm të njohjes së institucioneve, ai që i përket projektimit dhe administrimit të organizimeve është më i ndryshueshmi në formalizim dhe, pra, i trasferueshmërisë nëpërmjet kufijve të shoqërive dhe të kulturave; ai saktëson më tej se edhe brenda sundimit të kufizuar të organizimeve nuk ekziston një formë optimale organizimi, as për sektorin privat e as për agjensitë e sektorit publik. Fakti që nuk ekzistojnë rregulla përgjithësuese të vlefshme për projektimin organizativ do të thotë se fusha e administrimit publik është pashmangshmërisht më tepër një art se një shkencë. Pjesa më e madhe e zgjidhjeve të mira ndaj problemeve të administrimit publik, edhe duke pasur ndonjë karakteristikë të përbashkët të projektimit institucional, nuk janë aspak “praktika të konsoliduara”, ngaqë duhet të trupëzojnë një sasi të madhe infomacionesh të posaçme në bashkëthurjen e tyre. Kjo sjell ndërlikime të rëndësishme politike mbi mënyrën me të cilën mund të ndihmojmë në përforcimin e strukturave dhe fuqive të shtetit në vendet në rrugën e zhvillimit, si dhe të formojmë atë që do duhet të merret me to. Zgjidhjet e mira ndaj problemeve të administrimit publik duhet të jenë, në njëfarë kuptimi, lokale, gjë që kërkon një marrëdhënie shumë të larmuar mes qeveriveë të vendeve në rrugën e zhvillimit dhe ndihmësve dhe këshilltarëve të tyre të jashtëm. 

Në aspektin e fundit Fukujama flet për sovranitetin dhe për shtetin-komb, gurë-qosheje të sistemit të dalë nga paqja e Vestfalisë, të cilët janë gërryer prej ngjarjeve dhe janë sulmuar parimisht, ngaqë ajo sa ngjet brenda shteteve - me fjalë të tjera, aftësia e tyre e brendshme e qeverisjes - shpesh ka një rëndësi mjaft të madhe për anëtarët e tjerë të sistemit ndërkombëtar. Por kush ka të drejtën, apo përligjien, për të dhunuar sovranitetin e një shteti tjetër, dhe për cilat qëllime? A ekziston një burim legjitimiteti ndërkombëtar që nuk varet nga ekzistenca dhe nga forca e shteteve-kombëtarë sovranë? Dhe nëse nuk ekziston, sulmi ndaj sovranitetit a nuk është një kundërshti me termat?

Vlera e shtetit

“Shtetet e dobët përfaqësojnë një kërcënim për rendin ndërkombëtar, përderisa janë një burim konfliktesh dhe dhunimesh të rënda të të drejtave të njeriut dhe janë bërë një truall potencial kultivimi për një tip të ri terrorizmi. [...] Veprimi në drejtim të përforcimit të këtyre Shteteve nëpërmjet formave të larmishme të nation-building është bërë me rëndësi jetësore për sigurinë ndërkombëtare, por pak mes Shteteve të zhvilluar janë në gjendje ti japin zgjidhje. Të mësohet se si të administrohen më mirë state-building është prandaj e rëndësisë qendrore për të ardhmen e rendit botëror”. Frensis Fukujama, pra, thekson rolin qendror të një stataliteti të fortë për të përballur kërcënimet ndaj sigurisë ndërkombëtare. Në kundërprirje me teoritë liberiste, Fukujama rivendikon rëndësinë e rolit të Shtetit - pa lënë në heshtje, sidoqoftë, kufijtë dhe degradimet e mundshme të tyre - dhe analizon gabimet që politika e privatizimeve të egra ka prodhuar sa në Azi aq dhe në Rusi. Krahas ofertës, megjithatë, është themelore që të ketë edhe një kërkesë institucionesh, vendimtare për suksesin e proceseve të state-building.

Nyja e vërtetë e çështjes megjithatë është se si të ofrohen institucione që efektivisht të funksionojnë, dhe në këtë optikë ai analizon katër aspekte kyç: projektimin dhe drejtimin organizativ, projektimin e sistemit politik, bazat e legjitimitetit dhe faktorët kulturorë dhe strukturorë. 

Fukujama nuk druhet të përdorë fjalë “të papëlqyeshme” si perandori dhe pushtet. “Edhe nëse nuk duam të kthejmë në një botë të superfuqive në luftë mes tyre, nuk duhet të harrojmë domosdoshmërinë e fuqisë. Kjo fuqi është e nevojshme si për të bërë të respektohet Shteti i së drejtës brenda kufijve të vet, si për ruajtjen e rendit botëror”.

Tipi i problemit të ngritur në dy aspektet e parë - si të vihet në lëvizje aftësia e qeverisjes në shtetet e dobët; si të përmirësohet përligjia e tyre demokratike dhe përforcohen në të institucionet e pavarura - bëhet kështu projekti qendror i politikës ndërkombëtare bashkëkohore. Arrijmë në këtë përfundim, ose si rezultat i vullnetit tonë për të rindërtuar shoqëri të shkretuara nga konfliktet apo të brejtura nga lufta, ose prej dëshirës për të eleminuar një truall kultivimi për terrorizmin, ose të shtyrë nga shpresa që vendet e varfëra do të kenë një mundësi për tu zhvilluar ekonomikisht. Nëse ekziston një shkencë, një art apo një teknikë e state-building, atëherë do të shërbejë për të tre këto objektiva njëkohësisht, dhe do të jetë tejet e kërkuar. Në Shtetet e Bashkuara kjo përpjekje është bërë e njohur si nation-building. Kjo terminologji pasqyron ndoshta përvojën kombëtare, në të cilën identiteti kulturor dhe historik është thellësisht i formuar nga institucione politike si konstitucionalizmi dhe demokracia. Europianët priren të jenë më të vetëdijshëm për dallimin mes shtetit dhe kombit, dhe vërejnë se nation-building (krijim i një bashkësie të arritur së toku nga një histori dhe nga një kulturë e bashkëndarë) është në shumicën e rasteve jashtë mundësive të çfarëdo fuqie të jashtme. Kanë arsye padyshim: vetëm shtetet mund të jenë të ndërtuar me paramendim. Nëse nga kjo zë fill edhe një komb, është më tepër çështje fati se projektimi. Në Shtetet e Bashkuara ka marrë udhë një debat shumë i ideologjizuar mbi nation-building. Disa konservatorë, përfshirë shumë prej së djathtës libertare, i kundërvihen parimisht nation-building pasi nuk gjykojnë se është e praktikueshme dhe nuk pranojnë idenë e një angazhimi të shtrirë dhe të pakufizuar në atë që konsiderojnë një lloj asistence sociale ndërkombëtare. Nga ana tjetër, shumë anëtarë të institucioneve financiare ndërkombëtare, të bashkësisë së donatorëve dhe të ONG, flasin për nation-building sikur të ishte një proces që e kuptojmë mirë dhe që mund të realizohej nëse vetëm do të kishim burime. Qëndrimi i parë është thjeshtë i pambështetshëm, pa marrë parasysh nevojat e sigurisë dhe të politikës së jashtme që Shtetet e Bashkuara përballin apo detyrohen të përballin. Administrata Bush ishte skeptike mbi nation-building në momentin kur mori detyrën, po ka qënë e detyruar pa mundësi zgjedhjeje në Afganistan dhe në Irak. Ata që janë mbështetës ndaj nation-building duhen të përballojnë një rekord ecurish vërtet të mjerueshëm në këtë fushë. Nuk është thjeshtë se nation-building nuk ka funksionuar: në raste si Afrika sub-sahariane, shumë prej këtyre përpjekjeve në realitet kanë gërryer aftësinë institucionale në rrjedhat e kohës. Për këtë arsye duhet të kthejmë një vështrim të kthjellët ndaj asaj që është e mundshme dhe asaj që nuk është e tillë, dhe të kuptojmë se ku janë kufijtë e asaj që ndihma e jashtme mund të realizojë.

Ndërhyrja për rindërtim

Ekzistojnë tre aspekte, apo faza, të dalluara të nation-building. E para i përket asaj që quhet rindërtim pas-konflikti, dhe zbatohet në vende që dalin nga konflikte të dhunshme si Afganistani, Somalia dhe Kosova, në të cilët autoriteti i shtetit është shembur krejtësisht dhe duhet të rindërtohet nga kreu në fund. Këtu problemi për fuqitë e jashtme është pajisja afatshkurtër e stabilitetit nëpërmjet injektimit të forcave të sigurisë, policisë, mbështetjes humanitare dhe asistencës teknike për të rivendosur furnizimet me ujë dhe elektricitet, sistemin bankar dhe të pagesave, e kështu me rradhë.

Nëse shteti i rrënuar është mjaft me fat sa të arrijë një shkallë sado të ulët stabiliteti me ndihmën ndërkombëtare (si në rastin e Bosnjës), hyn në lojë faza e dytë. Këtu objektivi kryesor është të krijohen institucione shtetërore të vetëmjaftueshme që mund të mbijetojnë pas mbarimit të ndërhyrjes së jashtme. Kjo fazë është shumë më e vështirë se e para, por është kritike nëse fuqitë e jashtme duan të dalin në njëfarë mënyre nga vendi në fjalë. Faza e tretë vjen pas së dytës, dhe i përket përforcimit të shteteve të dobët, ku autoriteti shtetëror ekziston në një formë pak a shumë të qëndrueshme, por nuk është në gjendje të realizojë disa funksione shtetërore themelore si mbrojtjen e të drejtave të pronësisë apo dhënien e arsimimit parësor të bazës. Kjo fazë është shumë e gjerë dhe i përket si shteteve që kanë barrët e kompetencave institucionale në hapësira si bankat qendrore dhe administrimi i taksave por kanë probleme për të pajisur me shërbime në specifika të ulëta si arsimimi apo ligjshmëria (Peruja dhe Meksika), si në vende në të cilat të gjithë institucionet janë të dobët (Kenia dhe Gana).

Ndërhyrja në

Afganistan dhe Irak

Afganistani dhe Iraku pas-Sadam shtrojnë sfida shumë të ndryshme. Afganistani nuk ka pasur kurrë një shtet modern. Nën monarkinë që e qeverisi deri në fillim të problemeve politike në vitet ’70 mbeti në pjesën më të madhe një konfederatë fisnore, me një depërtim minimal të shtetit jashtë kryeqytetit Kabul. Vitet pasuese të keqeversijes komuniste dhe të luftës civile eleminuan të gjithë atë që mbeste prej atij shteti dikur të dobët. State-building, pas largimit të talebanëve, është dashur të rinisë nga themeli, me burime dhe drejtim të ardhur tërësisht nga jashtë. Duke marrë parasysh gjerësinë e ndërmarrjes dhe “kurnacërinë” përkatëse të Shteteve të Bashkuara dhe donatorëve të tjerë, perspektivat për të ngritur në këmbë një shtet modern (për të mos folur për një demokraci) duken shkurajuese.

Iraku, në të kundërt, ishte një vend mjaft më i zhvilluar dhe me burime shumë më të larta, si materiale ashtu dhe njerëzore. Këtu problem janë institucionet shtetërore funksionuese që janë shembur apo që u shkrehën nga Shtetet e Bashkuara menjëherë pas mbarimit të luftës, dhe duhet të rindërtohen. Një sasi e tejmasshme e aftësisë administrative është humbur në çrregullimet dhe në plaçkitjet pas-ndërhyrje. Ashtu si në rastin e Gjermanisë dhe Japonisë së pasluftës dhe të shumë regjimeve pas-komuniste, state-building në Irakun pas-Sadam ka qënë minuar nga nevoja për të ndalur rishfaqjen e anëtarëve të regjimit të vjetër. Një brez i qeverisjes totalitare e kishte... vijon, faqja 12

Cilët ishin patriotët e kush janë tradhtarët e kombit

Nga Mërgim Korça

Një njoftim i shkurtër i Macedonian Press Agency, u bë shkak që të shpërthejë fuqishëm një valë indinjate këtu, në Diasporën Shqiptare të Amerikës.

Lajmin e kishte lexuar z.Geri Kokalari, i cili menjëherë e shpërndau në të katër pikat e horizontit.    Njoftimi vinte në dukje se, më 17 prill 2005, do të përurohej në Korçë hapja e një shkolle greke.  

I lexuar në mënyrë sipërfaqësore, ky lajm nuk ka aspak përse të krijojë shqetësim përkundrazi, sheqeri i cili e mbështjell kininën, e kryen funksionin e tij mjaftueshëm. Po kur vijmë pastaj tek pohimet tamam dramatike të personaliteteve që morën pjesë në takimin e datës 17 prill në Korçë, me rastin e përurimit të shkollës greke Omiros, edhe më naivi i lexuesve, edhe më i pavëmendshmi i tyre, qëndron, mendon dhe një rrënqethje ia përshkon shtatin!  

Ministri Luan Memushi deklamon me pathos: “... I uroj udhë të mbarë shkollës greke ‘Omiros ..”. Kurse ministresha e Arsimit dhe Feve të Greqisë, znj.Marieta Janaku, shprehet gjithë rrëmbim: “S'ka ditë më të lumtur për një ministër Arsimi, sesa ajo e inagurimit të një shkolle të tillë ...”.

Ndërsa “Fortlumturía” Peshkopi Janullatos, shprehet akoma më i gëzuar, doemos falë dashurisë që ai ndjen për atdhén’e tij të dytë, Shqipërinë: ”Në vitin 1991 dukej si një ëndërr, edhe për më të guximshmit, se do të funksiononte një shkollë e tillë. Jam mëse i sigurt se, në të ardhmen, do të na presin surpriza të tjera më të guximshme dhe më të këndshme”.

I analizojmë tani këto, si vijim i asaj që u përplasi në fytyrë, në mes të Tiranës, Presidenti Grek, të nderuarve Presidentit si edhe Kryeministrit tonë, duke pohuar se nuk ekziston problem çam, e ne nuk na mbetet gjë tjetër veç të marrim shamitë e t’ia nisim kujës me ulërima!  

I referohemi tashti mendimtarit dhe artistit gjenial Rabindraneth Tagorës, fjalët e të cilit tingëllojnë tejet aktuale tek pohon: “Ai komb i cili nuk i ndreq gabimet e kaluara duke e ndërtuar të tashmen, nuk ka sesi të ketë të ardhme. Ai është i destinuar të zhduket”.  

E po t’a kthejmë shikimin tonë me syt’e mendjes tek vitet e stuhishme kur patriotët idealistë rilindas po e sendërtonin Shqipërinë, cili është kuadri që na paraqitet në zonën e Korçës? Zjarr, tym, krime të llahtarshme të andartëve grekë! E mes asaj hekatombe të shkaktuar nga bandat famëkeqe të emërtuara “Kompanit’e Shënjta” ose hierolohitët (sipas gjuhës së mësuesve pararendës të Fortlumturisë Janullatos), Venizellosi-kryeministër, e më vonë Zografosi, organizatorët e inkuadrimit të këtij llumi të shoqërisë greke në falanga kriminale, në sy e faqe t’Europës, më 6 korrik 1914 mundoheshin gjoja legalisht, t’a rishikonin Protokollin e Korfuzit sa i takonte kufirit tonë jugor. Nga ana tjetër, hierolohitët e tyre vazhdonin e bënin gjenocid të mirëfilltë ndaj shqiptarëve! Dhe e gjitha kjo nën pretendimin se duam t’i shpëtojmë të krishterët grekë nga sulmet e muslimanëve(???), 314 fshatra muslimane u shkrumbuan! Kisha e Hormovës është dëshmitare e krimit të përbindshëm, kur brenda saj u therën 198 burra, gra e fëmijë myslimanë, pa lënë gjallë asnjë prej fëmijëve që u gjendën atje me prindët e tyre! Po viktimat e Panaritit, që u kthye në thertore nga Kompanit’e Shënjta, sa ishin? Ishin jo pak, por 374 fatkëqinj!   

Në Dhomën e  Lordëve të Londrës, akoma jehon mbase zëri i Markezit Lansdoëne, që tërë mllef e paditi Greqinë për mizorítë e saj ndaj shqiptarëve! Po ashtu, në Dhomën e Komuneve e tundi sallën dhe e përloti Sir Aubrey Herberti, tek dëshmoi mizorítë e përbindshme ndaj burrave, grave dhe fëmijëve në Korçë e rrethinat e saj. Por ministri i Jashtëm i Anglisë Sir Edward Grey, mjaftohej dhe i vinin mbarë deklaratat e Elefteri Venizellosit dhe nuk donte telashe me shqiptarët e për shqiptarët.  

Po kështu edhe Franca, armikja tradicionale e shqiptarëve edhe mikja e sllavëve edhe grekëve.

E arrestuan forcat franceze halën q’e kishin në sy grekët, viganin Themistokli Gërmenji dhe e dënuan me vdekje! E kur e pushkatuan, sipas dëshmisë së vetë francezëve, ai shkoi i veshur me kostumin kombëtar e pa iu dridhur qepalla, i denoncoi francezët para se të jepej urdhëri “zjarr”!  

I solla këta pak shëmbuj, por shëmbuj tejet të trishtë, sa për të rikujtuar sadopak disa grimca historie, që dëshmojnë se sa e sinqertë, me rrënjë të thella dhe tradicionale është miqësia shqiptaro-greke, që po e farkëtojnë sot udhëheqësit tanë të nderuar, (ndërsa Greqia vazhdon e ruan Gjëndjen e Luftës me ne)!     

Nuk mundem t’i mbyll këto radhë pa bërë edhe nja dy krahasime mes  njerëzish të së kaluarës historike, si edhe homologëve të tyre aktualë. A nuk do t’a çojmë deri në fund analizën që këshillon Tagora? Ku ishim? Ç’po bëjmë? Ku vemi?

“Do të shikoni iniciativa dhe surpriza të tjera në të ardhmen, nga të dy palët”, - shprehet ministrja greke e Arsimit dhe Feve, znj.Marjeta Janaku!

A ka pohim më të sinqertë se ky? Ky është kulmi i patriotizmit të saj helen: asnjë shkollë shqipe, as për be, në Greqinë e gjysëm milion shqiptarëve dhe ja, shkolla greqishte në Korçë si edhe premtimi se surprizat do pasojnë njera-tjetrën! Kush do të rrojë, do të shikojë!  

Ndërsa z.Luan Memushi, ministri i Arsimit dhe Shkencës, i uron mbarësí të ardhshme shkollës greke, në gropën e panjohur rrëzë mureve të famëkeqit burg të Burrelit, ku i prehen eshtrat Xhevat Korçës, luftëtarit të çetës së Themistokli Gërmenjit, skeleti i Tij dridhet! Dridhet Ai, se diktatura e quajti tradhtar, kurse Memushi e çpërfill si anëtar i qeverisë së lakejve të grekut.

Por në Arkivin e Shtetit dokumentat janë, e ato dokumenta tregojnë sesi Xhevat Korça nuk e pranoi portofolin e Dikasterit të Arsimit pa u plotësuar kushtet që gjuha italishte të hiqej nga të gjitha shkollat fillore të Shqipërisë, si edhe të liroheshin nga internimi në ishujt e Italisë, edhe nga burgjet, të gjithë arsimtarët e dënuar si antifashistë! Dhe italishtja u hoq! Edhe arsimtarët u liruan! Këta janë fakte të historisë së kaluar.

E në një kohë kur Fortlumturia e Tij Janullatos, premton se ne na presin surpriza më të guximshme e më të këndshme, jo vetëm që unë e besoj plotësisht, por kam bindjen se edhe populli ynë e beson. Sa për të këndshme, e vërtetoi Papa Jani sesi përpiqen klerikët grekë për ne. Kurse lidhur me guximin e surprizave të mëtejshme, ishallah qeveritarët tanë do t’a kuptojnë leverdinë e tyre dhe do t’i shijojnë.  

I referohemi tashti edhe klerikut tjetër tonë, tradhtarit Patër Gjergj Fishta, të cilit diktatura edhe eshtrat ia treti në Drin. Ai, sa pati në dorë, bëri: e hoqi gjuhën italishte nga shkolla fillore e Seminarit ku qe drejtor.   Por, nga ana tjetër, mllefin e Tij e shprehu ashpër e shquar ndaj atyre që shkelnin interesat tona kombëtare.

E përshkruam të kaluarën historike, si edhe bëmat e së shkuarës, shkurtimisht, aq sa na e lejon përkatësisht tema që trajtojmë. U njoftuam rreth së tashmes, vepër e qeverisë, miqësore deri në dhimbje ndaj Greqisë.    E tashti e ftojmë lexuesin t’i mbajë parasysh këto fakte..., e të votojë për t’ardhmen e tij, duke e patur mirë parasysh pohimin madhor të mendimtarit indian Tagora!

Eksportimi i Demokracise

nga faqja 11

kthyer në tabula rasa panoramën politike, dhe kishte lënë pak njerëz të pajisur me përvojë administrative apo me aftësi politike jashtë partisë në pushtet dhe ushtrisë. 

Ndërhyrje të tjera

Shtetet e Bashkuara dhe bashkësia ndërkombëtare kanë një curriculum luhatës përsa i përket trajtimit të shteteve të dështuar gjatë fazës së parë të rindërtimit apo stabilizimit pas-konflikt. Shtetet e Bashkuara dhe aktorët e tjerë ndërkombëtarë kanë kryer gabime me bollëk në Panama, në Somali, në Haiti dhe në Bosnje, në organizimin e këtij lloj aktiviteti, por edhe kanë mësuar diçka. Në kohën e nismave të nation-building në Kosovë dhe në Timorin Lindor, përkatësisht në vitet 1999 dhe 2000, qeveria e SHBA dhe bashkësia ndërkombëtare kanë zhvilluar mjete shumë më të mira për bashkëpunimin e brendshëm dhe disa mekanizma për të ruajtur kujtesën institucionale në lidhje me nation-building. Për fat të keq administrata e Bushit nuk është frymëzuar pre këtyre përvojave kur ka hyrë në Afganistan dhe Irak, dhe ka përsëritur shumë gabime tashmë të kryera në ushtrimet e mëparshme të nation-building (duke mos parandaluar plaçkitjet e përgjithësuara, duke mos pajisur forca të policisë dhe të mbikqyrjes për të përballuar trazirat). Në Irak kjo ka qënë e detyruar pjesërisht për shkak të mënyrës së njëanshme me të cilën administrata e Bushit ka hyrë në luftë, pothuaj pa aleanca ndërkombëtare, dhe pjesërisht prej luftërave burokratike të brendshme në administratë, që kanë lënë organizimin e rindërtimit në duart e Pentagonit (shih Fukujama 2004) i cili, edhe duke qënë një protagonist i domosdoshëm në çfarëdo ushtrimi të nation-building, është i mangët në aftësinë politike për të organizuar një operacion kaq të ndërlikuar. Rrjedh prej kësaj se state-building është diçka e domosdoshme jo vetëm në shtetet e dobët apo të shembur të Botës së Tretë, por ndonjëherë edhe në Uashington (shih Mendelson Forman 2002). Nëse bashkësia ndërkombëtare ka korrur një sukses të kufizuar në rindërtimin pas-konflikt, rezultatet e saj kanë qënë edhe më pak të lumtura në lidhje me stadin e dytë të nation-building, në të cilin aktorët e jashtëm kërkojnë të vendosin apo të përforcojnë institucionet politike të vetëmjaftueshme që më në fund të bëjnë të mundur që qeverisja në fjalë të çlirohet nga asistenca e jashtme. Përsa i përket kësaj përvoje perandorake të viteve ’90 në Somali, në Haiti, në Kamboxhia, Bosnjë, Kosovë dhe Timorin Lindor, ajo ka qënë tejet negative. As Shtetet e Bashkuara e as bashkësia ndërkombëtare nuk kanë bërë shumë rrugë në krijimin e shteteve të vetëmjaftueshëm në disa prej vendeve që janë përpjekur të rindërtojnë. Këto ushtrime të nation-building kanë luajtur një rol themelor në stabilizimin e situatës në terren dhe për ti hapur rrugën një zgjidhjeje të diskutueshme. Paqja është një mirësi e paçmuar për kë jeton në këto vende, dhe përligj përpjekjen ndërkombëtare. Por retorika e bashkësisë ndërkombëtare ka ngritur lart “ndërtimin e aftësisë”, ndërkohë që realiteti ka qënë më tepër një “drenazhim i aftësisë”. Bashkësia ndërkombëtare, përfshirë një numër të madh të ONG që janë thellësisht pjesë e saj, arrin me një bagazh kaq të pasur dhe bollëk të aftësisë që priret të shfuqizojë, më tepër sesa të bashkëndihmojë aftësitë e dobëta shtetërore të vendeve-objektiv. Kjo do të thotë se, ndërsa funksionet e qeverisjes zhvillohen, aftësia vendase nuk shtohet, dhe vendet në fjalë janë të destinuara të kthehen në situatën e mëparshme sapo bashkësia ndërkombëtare të humbasë interesin e saj apo të zhvendoset në ndonjë rajon të mëtejmë të krizës. Rasti i Bosnjes është tregues për këtë. Shtatë vjet pas përfundimit të marrëveshjeve të Dejtonit që i dhanë fund konfliktit, vendi vazhdon të qeveriset nga Zyra e Përfaqësuesit të Lartë të Kombeve të Bashkuara për Bosnjen dhe Hercegovinën. Nuk ka një demokraci reale në Bosnje, megjithëse janë mbajtur zgjedhjet; OKB ka përdorur pushtetin e saj për të dërguar në shtëpi presidentë, gjykatës, kryetarë bashkish dhe funksionarë të tjerë të zgjedhur. Mund të miatohen ligje dhe të krijohen institucione pa iu drejtuar parapëlqimeve të popullit boshnjak. Pjesa më e madhe e aftësisë administruese të Bosnjës është në duart e ekspertëve ndërkombëtarë më tepër se në ato të funksionarëve vendorë, deri në atë pikë sa për disa vëzhgues është si India nën mandatin britanik (shih Knaus dhe Martin 2003). Megjithë investimet përmbajtësore të bashkësisë ndërkombëtare në Kosovë - apo ndoshta pikërisht për shkak të tyre - edhe atje ngjet diçka pothuaj e ngjashme. Asnjë prej këtyre konsideratave nuk duhet të përdoret për të mbështetur mendimin se nuk do të vlente mundimi të zbatoheshin këto ndërhyrje të jashtme, meqë ato janë kundërpërgjigje ndaj krizave humanitare apo situatave të rënda pas-konflikt. Tu jepet zgjidhje problemeve afatshkurtëra dhe të zvarriten ato afatgjata, shpesh është e gjithë ajo që mund të bëhet në rrethana të tilla. Suksesi i një nation-building matet zakonisht me njësimin e masave më pak shtrënguese, si rritja e PPB në nivele të para luftës apo të zhvillimit të zgjedhjeve demokratike. Nuk është e qartë, duke marrë parasysh nivelin e ulët apo inekzistent të stabilitetit në shumë shtete të dështuar, se ekziston një çfarëdo alternative reale ndaj një marrëdhënie pothuaj të përhershme dhe pothuaj koloniale mes vendit “përfitues” dhe bashkësisë ndërkombëtare. Në njëfarë kuptimi, ky i fundit ka rikrijuar sistemin e mandateve të periudhës së Lidhjes së Kombeve, me të cilat disa fuqive koloniale iu jepej ngarkesa e qartë për të qeverisur një territor të caktuar në këmbë të saj. Problemi i sistemit aktual është se normat në fuqi nuk pranojnë legjitimitetin e asgjëje që nuk është vetëqeverisje, gjë që na vë para detyrimit të ripohojmë se cilado qeverisje që ne japim është e përkohshme dhe çdo rregull kalimtar. Ngaqë në realitet nuk jemi në gjendje të transferojmë aftësi institucionale me të shpejtë, kjo do të thotë se pregatisim zhgënjime të mëdha për ne vetë dhe për përfituesit tanë. Diskutimet e mëdha nuk sillen rreth parimit të sovranitetit në vetvehte, të cilin pak janë tashmë të gatshëm ta mbrojnë në formën e tij të pastër. Është e qartë se jo të gjithë sovranitetet janë krijuar në të njëjtën mënyrë, dhe se një aftësi e mbrapshtë qeverisjeje kontribuon drejtpërdrejtë për të reduktuar respektin për të pranë bashkësisë ndërkombëtare. Ky ndryshim, përsëris, nuk ka ndodhur pas 11 shtatorit, por është zhvilluar ndoshta në rrjedhën e ndërhyrjeve humanitare të viteve ’90. Diskutimi mes anëtarëve të bashkësisë ndërkombëtare vatërzohet ditëve të sotme, në të kundërt, mbi problemin se kush vendos se cili sovranitet është dhunuar, dhe për cilat motive. Deri në çfarë pike kjo mbetet një e drejtë e posaçme e shteteve-komb sovranë, dhe në cilën gjendje këto vendime kufizohen nga ligje dhe norma ndërkombëtare? Këto çështje na drejtojnë në caqet e një rendi të ndryshëm të problemeve të legjitimitetit demokratik, këtë herë të vatërzuar jo rreth shteteve të veçantë por rreth sistemit ndërkombëtar. Ky debat ka nxjerrë në pah një largësi të tejmasshme mes Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të tyre europianë, që me gjasë do të bëhet për pak kohë një burim nevralgjik i mosmarrëveshjeve në kohët që po vijnë.

Pregatiti: Gent ULQINI

Raportet e ndërlikuara shqiptaro-serbe…

Nga Dardan MITROVICA

Menjëherë pas LDB, pas instalimit të përdhunshëm të pushtetit absolutist komunist në mbarë Jugosllavinë, edhe në Kosovë, nën frymën e federalizimit të popujve nën ombrellën e titizmit, filluan të institucionalizohen raporte të reja në marrëdhëniet shqiptaro-serbe.

Këto marrëdhënie fillimisht përfshinë shkëmbimet e trashëgimisë kulturore, duke i dhënë përparësi përkthimit dhe azhornimit në realitetin shqiptar të Kosovës të shkrimtarëve serbë, çka vazhdoi pa ndërprerje deri në vitin 1989.

Përkthimet e para të autorëve serbë u shfaqën në periodikët shqiptarë, që botoheshin në Prishtinë.

Në vitin 1947, në “Gazeta e pionierëve”, përkatësisht në numrat 6 dhe 7, u përkthye tregimi i shkrimtarit serb Branko Çopiç, “Biri i dheut të shqiponjës”, në të cilin flitej për legjendën që vetë autori e kish dëgjuar gojarisht nga një plak shqiptar në malin e Tomorrit në Shqipëri. Më pas, në revistën “Përparimi”, në numrat 3 dhe 4 të vitit 1948, u botua “Kënga mbi biografinë e shokut Tito”, e autorit Radovan Zogoviç, përkthyer nga Fadil Hoxha dhe Xheladin Hana. Në tre numrat e parë të revistës letrare “Jeta e re”, e cila filloi të botohej në gjuhën shqipe në vitin 1949, u botuan këngë të R. Zogoviçit nga cikli “Të ardhurit”, të titulluara “Këngët e Ali Binakut”, përkthyer nga Esat Mekuli dhe Nexhat Begolli. Kurse në numrin 2, u përkthyen edhe dy këngë të Xhuro Jakshiqit, “Në Lipar” dhe “Babai dhe biri”, përkthyer nga Esat Mekuli dhe Mark Krasniqi.

Në vitin 1952 u botuan edhe përzgjedhje nga proza jugosllave, konkretisht nga drama e Eposit të Njegoshit. Ndërsa romani i parë serb i autorëve të vjetër, përkthyer në shqip, ishte ai i Borisllav Stankoviçit “Gjaku i papastër”, ndërsa nga shkrimtarët bashkëkohorë, u përkthye romani “Larg është dielli” i Dobrica Çosiqit.

Më vonë nga shkrimtarët e vjetër u përkthyen edhe Ivo Andriç, Danillo Kish, Vaso Popa, David Albahari, Filip David e më shumë se 20 autorë të tjerë.

U përkthyen disa libra nga teoria e letërsisë dhe estetikës, në mes të cilave veprat e Ivo Andriqit, Vuk Filipoviçit dhe “Trimi negativ” i Nikolla Millosheviçit, si dhe shumë vepra në poezi, prozë, ese etj., të autorëve serbë.

Në periudhën 1977-1986, Ivo Andriqi u bojkotua së botuari në Kosovë për shkak të reaksionit të thellë që shkaktoi botimi Elaboratit famëkeq të tij, thellësisht antishqiptar, shkruar nga Andriq në periudhën 1930-1939, në kohën kur shërbente si ndihmës/ministër në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Mbretërisë SKS. Ky elaborat u denoncua nëpërmjet botimit të historianit Bogdan Krizhman në (“Revistë për njoftime bashkëkohore”, Zagreb, 1977, Nr 2).

Shkrimtarët shqiptarë të Kosovës, për herë të parë u shfaqën të botuar në gjuhën serbe në përzgjedhjen letrare “Kosmet shkruan dhe këndon” Prishtinë, 1951). Revista letrare në gjuhën shqipe “Jeta e re”, që doli në vitin 1957, i kushtoi numra të tërë botimit të përzgjedhjeve nga poezia, proza dhe kritika e shkrimtarëve shqiptarë të Jugosllavisë.

Shtëpia botuese beogradase “Nolit”, në vitin 1962 botoi përzgjedhje nga “Poezia shqiptare në RFPJ”, të cilën e përpunoi dhe përktheu Esat Mekuli. Ndërsa shtëpia botuese “Jedinstvo” (Uniteti) e Prishtinës, në vitin 1966 botoi përzgjedhjen “Poezia e re shqiptare”, përkthyer në serbisht nga Milivoje Luçiç.

Në vitin 1968, “Nolit” e Beogradit dhe “Rilindja” e Prishtinës, në bashkëpunim botuan ciklin “Shtatë këngëtarët e Kosovës dhe Metohisë”, përzgjedhur dhe përkthyer nga Esat Mekuli.

Në vitin 1972, shtëpia botuese “Prosveta” e Beogradit botoi librin “Shiu në një legjendë” – lirika më e re shqiptare në Kosovë.

Më të përkthyerit nga autorët shqiptarë në serbisht, janë shkrimtarët dhe poetët Sinan Hasani, Esat Mekuli, Ali Podrimja, Adem Gajtani, Enver Gjergjeku, Hivzi Sulejmani, Azem Shkreli, Ramiz Kelmendi, Fahredin Gunga, Rifat Kukaj, Beqir Musliu, Qerim Ujkani, Din Mehmeti, Rrahman Dedaj, Fadil Hoxha, Rexhep Zogaj, Rexhep Qosja, Anton Pashku, Nazmi Rrahmani, Rexhep Hoxha, Ibrahim Kadriu, Sabri Hamiti, Bedri Hisa etj..

Duhet thënë se për një kohë të gjatë, dhe jo vetëm në Serbi, nuk ekzistonte kurrfarë interesimi për njohjen e vlerave kulturore dhe letrare të Shqipërisë administrative (londineze), sidomos gjatë kohës së Mbretit Zog. Këto ishin asgjë më pak përveçse pasoja të një politike armiqësore midis dy vendeve, çka vazhdoi edhe pas prishjes së marrëdhënieve midis Shqipërisë dhe Jugosllavisë, në vitin 1948.

Migjeni është i pari autor nga Shqipëria, që u përkthye në serbisht, në vitin 1968, me përmbledhjen “Vargje të lira”, përkthyer nga Esat Mekuli. Suksesi i këtij botimi nxiti kërkesën për përkthime të tjera nga vepra e Migjenit, çka çoi në përkthimin nga Hilmi Thaçi të përmbledhjes me prozë dhe poezi, titulluar “Melodi e ndërprerë” në vitin 1969. Për këtë botim, në mënyrë të veçantë u angazhua dhe ndihmoi poeti Danillo Kish.

Migjeni u përkthye në serbisht edhe nga Mensur Raifi, në librin “Tre poetë modernë shqiptarë” – Lasgush Poradeci, Fan Noli dhe Migjeni.

Shtatë poezi të Nolit nga ky libër, më parë ishin botuar edhe në revistën beogradase “Knjizhevnost” (Letërsia), që në vitin 1979, nr. 4.

Nga shkrimtarët bashkëkohorë të Shqipërisë, që u përkthye me bujë në serbisht, është Ismail Kadare. Romani i tij i famshëm “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, u përkthye në serbisht në vitin 1977 nga shtëpia botuese “Bagdala” e Krushevacit, e më pas u ribotua nga “Rad” e Beogradit, me parathënien e shkrimtarit Vuk Milatoviç. Përkthimi mjeshtëror i Esat Mekulit u dha lexuesve serbë një vepër për të cilën reagimi ishte shumë i madh dhe shërbeu për të zgjuar kureshtjen për letërsinë shqiptare të realizmit socialist.

Revista beogradase “Mostovi” (Urat), në numrin 31 të saj, në vitin 1977, realizoi dramatizimin e këtij romani, i cili u vu në skenë në taetrin e Prishtinës nën regjinë e Pirro Manit, me sukses të plotë.

Përkthyer nga Vehap Shita, në Sarajevë u botua romani “Kronikë në gur”, në vitin 1979 dhe “Pallati i ëndrrave” në vitin 1991, përkthyer nga Shkëlzen Maliqi.

Ndërkohë, shkrimtarët serbë as që mendohej të përktheheshin në Shqipëri, madje shumë autorë shqiptarë të Kosovës u bojkotuan në Shqipëri, thjesht për faktin se ishin funksionarë shtetërorë, sikundër Rexhai Surroi, Enver Gjergjeku, Rrahman Dedaj etj..

Me rastin e vizitës në Kosovë në vitin 1977, shkrimtari Ismail Kadare u shprehu gazetarëve konsiderata të larta për letërsinë jugosllave dhe këtu ai kishte parasysh veprat e përkthyera e botuara nga shtëpia botuese “Rilindja” e Prishtinës.

Gazetarit të “Danas”, Kadare iu përgjigj se kishte përjetuar emocione të mëdha kur kishte lexuar Selimoviçin, Andriqin, Kërlezhën dhe Kish-in.

Kur shkrimtari për fëmijë (serbi i Kosovës), Mosha Odaloviç u takua në Tiranë në vitin 1980 me Dritëro Agollin, ky i fundit i foli me pasion për poezinë e Izet Sharaliçit “Lindur 23, pushkatuar 42”, si dhe për tregimet e Anton Isakoviçit.

***

Pas prishjes së marrëdhënieve dypalëshe në vitin 1948, shteti shqiptar i ndërpreu pothuajse të gjitha marrëdhëniet kulturore me Jugosllavinë, duke përfshirë edhe Kosovën. Vetëm në vitin 1964 u mundësua shkëmbimi i parë i literaturës dhe të dhënave  shkencore midis bibliotekave dhe universiteteve të të dy shteteve, çka e dëmtoi rëndë veprimtarinë e institucioneve arsimore, kulturore dhe shkencore të Kosovës, përfshirë këtu edhe mungesën e aranxhimit të arritjeve të ndërsjella, aq të domosdoshme për zhvillimin e arsimit dhe kulturës shqiptare, këtej dhe matanë kufijve shtetërorë. Në fund të viteve ’60 shteti shqiptar, më në fund, hapi dritën jeshile për rivendosjen e kontakteve arsimore, kulturore e shkencore. Kështu u lejua të ftoheshin studiuesit dhe shkencëtarët kosovarë të merrnin pjesë në “Konferencën e Dytë të Studimeve Albanologjike”, që u mbajt në janar 1968. Nga Kosova u ftuan në këtë konferencë akademikët Idriz Ajeti, Mark Krasniqi, Din Mehmeti, Syrja Popovci, Skënder Rizaj dhe Bogumil Hrabak, i vetmi që nuk ishte me origjinë shqiptare. Punimet dhe diskutimet e këtij forumi shkencor u përmblodhën dhe u botuan në Tiranë, në vitin 1969.

Bashkëpunimi kulturor midis Kosovës dhe Shqipërisë, më vonë vijoi në formën e shkëmbimit të arritjeve studimore e shkencore dhe sidomos në formën e dhënies së leksioneve nga profesorët nga Shqipëria në Universitetin e Prishtinës, ku bënin pjesë gjuhëtarë, historianë e kulturologë të njohur si Eqerem Çabej, Aleks Buda, Dhimitër Shuterriqi, Androkli Kostallari, Kolë Popa, Sotir Kuneshka, Mahir Domi, Shaban Baxhaku, Aleko Minga, Alfred Uçi, Jorgji Gjinari, Gjergj Minga, Anastas Dodi, Lami Zeko, Zihni Sako etj..

Më vonë, pas vitit 1981, veprimtaria e tyre akademike në Prishtinë, u konsiderua si “provë e pakundërshtueshme e tendencave antijugosllave dhe separatiste shqiptaro-mëdha” nga autoritetet shoviniste jugosllave, sikundër pohohet edhe në librin “Universiteti i Prishtinës në rrjetën e strategjisë shqiptaro-madhe”, e autorit serb Vujadin Milanoviç, botuar në vitin 1990. Padyshim që në këtë kualifikim absurd, ka ekzagjërim dhe mashtrim, pasi studiuesit e sipërpërmendur as që e kanë patur në mendje këtë veprimtari, (pra shqiptaro-madhe).  

E para artiste kosovare e cila erdhi për vizitë në Tiranë, ka qenë këngëtarja e famshme Nexhmije Pagarusha, në vitin 1971. Megjithëse ndodhej për vizitë private, Pagarusha pranoi kërkesën për të dhënë koncert dhe, pas tre ditë prova me Ansamblin Shtetëror të Këngëve dhe Valleve Popullore, më 20 prill 1971 ajo këndoi në sallën e Teatrit të Operas dhe Baletit duke mrekulluar qindra spektatorët, sidomos me këngët “Baresha…” dhe “O moj bukuroshe…”.

Ky koncert siguroi ftesat për grupe të shumta artistike nga Kosova dhe anasjelltas, në kuadër të liberalizimit të marrëdhënieve dypalëshe në fushat e artit, kulturës dhe shkencës. Kështu, në tubimin shkencor “Për Problemet Ilire…”, në vitin 1972, në Tiranë u ftuan edhe studiues jugosllavë sikundër Alojz Benac nga Sarajeva, Milutin Garashanin, Draga Garashanin dhe Gjorgje Boshkoviç nga Beogradi, Radosllav Katishiç, Duje Rendiç dhe Mate Shuiç nga Zagrebi, Aleksandër Stipçeviç nga Zadari, Idriz Ajeti, Ali Hadri, Zef Mirdita, Ahmet Kelmendi, Rexhep Smajli nga Prishtina.

Në vitin 1978, u nënshkrua protokolli i mirëkuptimit dhe bashkëpunimit midis Tiranës dhe Prishtinës, i cili parashikonte partneritet në shkëmbimin e programeve dhe materialeve të ndryshme si dokumentarë, emisione të regjistruara muzikore, partitura etj., shkëmbimin reciprok të ekipeve xhiruese, orkestrave simfonike.

Kështu, në vitin 1979, Kosovën e vizitoi me qëllim dhënie koncertesh, Orkestra Simfonike e RTSH dhe Teatrit të Operas e Baletit, e përbërë nga 76 instrumentistë, e që dha 21 koncerte. Po këtë vit, Orkestra simfonike e RT të Prishtinës ktheu vizitën në Tiranë, e përbërë nga 83 instrumentistë nga të gjitha kombësitë e Jugosllavisë, që dha 17 koncerte.

Pas demonstratave të vitit 1981, autoritetet jugosllave, nga frika e ndikimeve nacionaliste e morën vetë përsipër përzgjedhjen dhe zhvillimin e aktiviteteve kulturore të ndërsjellta, çka shkaktoi ndërprerjen përfundimtare të marrëdhënieve midis dy vendeve.

Pas acarimit të marrëdhënieve shqiptaro-serbe në vitin 1988, çka përkoi edhe me ardhjen në fuqi të Sllobodan Millosheviçit, në shenjë proteste të hapur ndaj politikave diskriminuese në rrafsh nacional, të gjithë studiesit, artistët dhe shkrimtarët shqiptarë të Kosovës që punonin në institucionet përkatëse të Kosovës, refuzuan me forcë dhe ndërprenë në mënyrë të njëanshme çdo marrëdhënie personale dhe institucionale me institucionet respektive serbe. Madje mund të thuhet me plot gojën se e gjithë superstruktura shqiptare e ajo serbe në Kosovë dhe Serbi, u nda në institucione shtetërore të serbëve dhe institucione paralele kundërshtetërore shqiptare. Mungesa e pranisë së studiuesve, shkrimtarëve dhe artistëve shqiptarë në botën arsimore, kulturore dhe akademike të Serbisë, pati reperkusione negative dhe u shoqërua me rritjen e urrejtjes ndëretnike, çka vijoi gjatë gjithë gjysmës së dytë të dekadës së fundit të shekullit XX.

Kulmi i reagimit refuzues dhe acarimit të marrëdhënieve të lartpërmendura, arriti pas botimit nga Akademia Serbe e Arteve dhe Shkencave, e punimit “Gjendja e Pakicave në Republikën Ferederative të Jugosllavisë”.

Kjo ndarje u manifestua edhe ndërmjet përfaqësuesve përkatës të dy etnive në Kosovë, të cilët refuzonin të punonin dhe bashkëpunonin me njëri-tjetrin.

Specialistët shqiptarë të këtyre fushave, tashmë paguheshin nga shteti paralel, që përfaqësohej nga Qeveria e Kosovës në mërgim, ndërsa kolegët e tyre serbë paguheshin nga qeveria e Beogradit dhe guberna e saj sllave në Prishtinë.

Pas vitit 1990, karakteristika kryesore e botimeve në Serbi dhe Kosovë, ishte puna e pavarur dhe interferimi i pikëpamjeve të kundërta nacionaliste, si për temat e trajtuara, ashtu edhe nga përkatësia e autorëve, çka mundësonte evidentimin e hapur dhe agravimin e dasive dhe urrejtjes ndëretnike.

Vijon numrin e ardhshëm

Dhimba e gjuhës sonë të përgjysmueme

Nga Gjokë VATA

Në gazetën LZHK të datës 14 prill 2005, z.Behar Gjoka shkruen për njanin nga problemet ma të mprehta të nji kombit, siç asht Gjuha e tijë. Kështu z.Gjoka e shkarkon atë barrë-peshën e së cilës duhet ta ndjejë ndërgjegjia e çdo intelektualit dhe e shqiptarit të mirëfilltë, e sidomos e gjuhtarve dhe shkrimtarve që do të duhej të përbanin busullën orientuese gjuhësore. Për fat të keq edhe shumë shkrimtarë e gjuhtarë të Veriut të Shqipnisë, ndodhen të rreshtuem në armatën e varrmihsave të gegnishtes…, duke krye kështu ma së miri rolin e suflerit politik të kongresit të ashtu quejtun  “Gjuhsor” të vitit 1972. Nji banor i Shqipnisë që nuk e quen pasuni të tijën të gjithë trashëgiminë letrare të shkrueme në shqip, e që meritojnë me u quejtë vepra, e humbë të drejtën me u quejtë shqiptar. E të tillë janë mbrojtsat fanatikë të vendimit të kongresit drejtëshkrimor të vitit 1972. Të quesh të drejtë vendimin e atij shtet që deklaronte haptazi “Guri themelor i politikës tonë asht motoja komuniste: Politika në plan të parë.”

E pra këtë të vërtetë e dinë të gjithë ata që i shmangen, e megjithkëtë jo vetëm i shmangen me indiferentizëm, por vazhdojnë me e rrokullisë të drejtën në tatëpjetën e pafund të padrejtësisë. Atë rrokullisje mund ta ndërprisnin vetëm ata që mendojnë si z.Behar Gjoka.

Nji qëndrim i kundërt formon e përhapë njollën ma përlyese të ndërgjegjes së atyne që pretendojnë me qenë gjuhtarë apo shkrimtarë që i shërbejnë së vërtetës. Nuk ka gja ma deskretituese të prestigjit sesa shtremnimi e perëndimi i së vërtetës.

Në asnji tjetër vend të botës, gjuhtarët e shkrimtarët nuk pranojnë me i dhanë ma përparsi krahinarizmit të vlerave gjuhsore të kombit. Të gjithë e dimë se lokalizmin e polli komunizmi, si nji përbindsh ngranës i vlerave... Të medhejt e letërsisë nuk janë as gegë e as toskë, por shqiptarë që kanë shkrue për të gjithë shqiptarët. Prandej mbrotja e kësaj trashëgimie asht detyrë e të gjith shqiptarve. Aq sa do të ishte turp për nji gegë mos me ditë me lexue Poradecin, Kutelin e Konicën e të tjerë, aq do të ishte e turpshme për nji jugor mos me ditë me lexue Fishtën, Camën, Pipën e të tjerë. Nuk na pyesin të huejtë kë keni shkrimtar, gegë a toskë, por cilët shkrimtar keni ju shqiptarët!? Sipas meje, ka shumë të drejtë z.Migjen Këlmendi kur thotë: “Ma shumë se në çdo tjetër degë të jetës shqiptare, komunistizimi po thellohet në gjuhën shqipe.” E mjerisht ky komunistizim po thellohet çdo ditë në sajë të direktivave të kongresit gjuhsor të vitit 1972. Jo se nga tosknishtja e standartizueme që quhet nga standartizuesat e saj “Gjuhë shqipe” ka të bajë me ideologjinë komuniste, sepse kjo do të ishte një gënjeshtër ofenduese, por ngase kongresi i ashtuquejtun komunist gjuhsor i vitit 1972, ishte nji vendim i thjeshtë komunist, i frymëzuem ma shumë nga urrejtja kundra autorve antikomunistë sesa kundra gegnishtes që do të pësonte sakrificën e të muruemit për hirë të ndërtimit të kalasë komuniste mbi trupin e gegnishtes, parzma e së cilës ishte ushqyesja e autorve të Veriut.

Komunizmi pra e sulmoi gegnishten me shpresën se kjo luftë do t’ia arrinte qëllimit të tij për mënjanimin e përgjithmonshëm të thesarit të letërsisë së madhe shqipe. E kjo luftë do të vazhdonte deri në kryemjen e misionit të sajë. E ky mision do të kryente kur harresa t`i bante shqiptarët me thanë: na ishte nji herë nji gegnishte, e thesari i sajë. E shqiptarët e asaj kohe do të mund ta lexonin trashëgiminë letrare të mbetun gjadhë, si lexon sot italiani shkrimtarët latin e greku shkrimtarët e greqishtes së vjetër.

Këto do të ishin pasojat e gardhit të hekurt komunist ndërmjet motrave binjake, gegnishtes e tosknishtes, si gardh që komunizmi shqiptar vendosi ndërmjet Shqipnisë e botës.

Dihet se emnin që ka pema e ka edhe filizi i sajë. E nëse këta filiza lejohen me u ba trungje, ato trungje do t’i shtohen këtij gardhi për me e forcue. E forcimit të këtij gardhi i shërbejnë kryesisht ata gegë që, deri tash vazhdojnë me shkrue sipas direktivave të kongresit të vitit 1972. Edhe unë jam partizan i motos “Nji komb-nji gjuhë”, por kurrsesi nji komb nji gjuhëz. Për hir të nji gjuhe sa ma të plotë, duhet të përpiqemi me i plotësue gjuhës tonë gjithçka që e  meriton plotsisht. Rrjedhojat e sjelljes sonë të padej ndaj gegnishtes do ta ulshin krenarinë tonë të ligjshme nën përgjysmimin e sajë.

Zgjedhësit përballë parasë dhe moralit

Nga Alban GURI

Pasiguria zgjedhore ka pushtuar shqiptarët... Ata nuk po arrijnë akoma të shohin qartë sesi mund të dalin nga tuneli ku i kanë futur (ata).

Ndërkohë, makina elektorale e PS ka filluar të shpërndajë në mbarë vendin mbivlerën e nxjerrë nga gjaku dhe mundi i shqiptarëve për të prodhuar manipulimin dhe blerjen e votave gjatë fushatës së saponisur. Po ku i gjetën vallë socialistët gjithë këto para? Mos vallë po kërkojnë të na blejnë me paratë që na vodhën duke “qeverisur”?!

Ata nuk kanë ndërmend të ballafaqohen politikisht me shqiptarët dhe opinionin publik sepse janë kryekëput defiçitarë në raport me premtimet që kanë dhënë këto 8 vjet. Veç kësaj, ata kanë edhe përgjegjësi të vjetra mbi kurriz, sikundër lufta e klasave, të cilën e vazhdojnë akoma nëpërmjet pengmarrjes së pronës së grabitur bash atyre që i vranë dhe i prenë dikur.

Lufta represive që i bëhet prej kohësh ligjit dhe shtetit, në favor të krimit të organizuar dhe parave të pista, nëpërmjet të cilave po pasurohen dhe po komandojnë pretendentët për pushtet.

Ata nuk do të guxojnë t’i hyjnë avazit të analizave dhe shifrave në këtë fushatë, sepse do t’u duhej të ballafaqoheshin me shqiptarët për mashtrimet, mosmbajtjen e premtimeve të zhurmshme elektorale, si dhe me abuzimet, vjedhjet, disorganizimin e organizuar të shtetit dhe korrupsionin që vjen si pasojë e të gjitha skemave pararendëse antishqiptare. Ata thjesht do të vënë në shërbim paratë tona, që u bënë të tyret nëpërmjet korrupsionit dhe, kështu, do të mundohen të blejnë sa më shumë vota.

Shpresa, zëri i besimit dhe i arsyes na thonë se dinjiteti dhe vota nuk mund e duhet të shitet për pesë aspra kriminale, sepse vota vlen sa e ardhmja e fëmijëve, sa e ardhmja e vetvetes, sa e ardhmja e Kombit.

Dinjiteti dhe vota e dhënë në drejtimin e duhur, do të prodhonin shumë më tepër se një shpërblim nën dorë, se një koktejl nëpër takimet elektorale, apo sa një vend pune provizor.

Disa para të premtuara përkundrejt një vote në favor të kandidatëve për deputet, s’janë asgjë përballë forcës së votës së lirë, të ndërgjegjshme e të ndershme, e cila, nëse u jepet kandidatëve të LZHK, mund të rikthejë pronën e grabitur, punësimin, shërbimin mjekësor falas, osë me pagesë përkundrejt një cilësie shumë të lartë. Mund të rikthejë rendin dhe shtetin, për të cilët shqiptarët kanë aq shumë nevojë.

Dinjiteti dhe vota jonë do të prodhonin një rend të ri shoqëror, do të prodhonin trasparencë me fondet publike dhe ato të investimeve, të cilat do të shërbenin për të ringjallur istitucione të shëndosha dhe ekonominë tonë të rrënuar.

Këto terma nuk janë retorika e përditshme e konsumuar nëpër forumet sterile të pseudo-intelektualëve, apo nëpër kafenetë partiake. Këto terma janë objektivi i vërtetë ku duhet të orientohet shoqëria shqiptare me votën e saj. Këto terma janë detyra dhe programi politik i Lëvizjes për Zhvillim Kombëtar.

Prandaj për abstenuesit, që mesa duket janë “anëtarët e panumërt të partisë më të madhe në vend”, pra “partia e atyre që nuk votojnë”, duhet bërë e pamundura që të votojnë, sepse vetëm kësisoj vota jonë do të ketë peshën dhe rëndësinë që meriton, në mënyrë që e ardhmja jonë të fillojë të plazmohet nëpërmjet verdiktit zgjedhor qytetar, kundër padrejtësive shoqërore, në shërbim të ardhmërisë së fëmijëve tanë.

Të gjithë sëbashku duhet të luftojmë për të rikthyer vlerat që të parët tanë krijuan dhe jetësuan gjatë viteve 1924-1939, kur ata përjetuan një politikë moderne, kombëtare dhe sociale, nën udhëheqjen e Mbretit Zog I.

Modeli i Bullgarisë është intrigues dhe grishës. Ky model politik i Mbretit Simeon, dha rezultate të shkëlqyera në raport me atë çka mezi mundi të prodhonte për një kohë të gjatë politika e rëndomtë ballkanike e neokomunistëve.

Makina politike ogurzezë, punon për vetveten dhe kur kërkon votën nga zgjedhësit, ka për qëllim vetëm ruajtjen e pushtetit dhe të statusquo-së, pra ruajtjen e privilegjeve të fituara me krime e mashtrime. Ne duhet t’ua heqim socialistëve monopolin e pushtetit, ndaj duhet të zgjedhim alternativën e LZHK-së për të ndërtuar shtetin ligjor. Duhet të fillojmë të ngjallim shpresën tek rinia jonë, që po kalon periudha depresioni për shkak të tranzicionit të tejzgjatur. Duhet të shpëtojmë familjet nga katastrofa ekonomike dhe konfliktet që lindin si pasojë e varfërisë. Duhet të sjellim në shoqërinë tonë besimin dhe energjitë e mëdha të diasporës, që vazhdon të japë kontribute të vyera në favor të Atdheut dhe kombit. Shumë djem dhe vajza shqiptare drejtojnë sot nëpër botë katedra mendimi dhe struktura universitare. Ata janë të gatshëm të japin kontributin e tyre për ndryshimet e domosdoshme cilësore të shoqërisë. Pra, duhet të biem ringjalljen dhe zhvillimin kombëtar.

Dhe këtë do të mund ta bëjmë vetëm nëpërmjet votës tonë, armës tonë më të fortë.

LZHK me në krye Mbretin Leka, duhet shndërruar në shpresën tonë.

Mendimi ynë i kualifikuar, eksperiencat perëndimore dhe energjitë vitale të shqiptarëve duhen bashkuar dhe orientuar dita-ditës kah parimet dhe trasparenca e LZHK. Na lipsen angazhime konkrete. Çdokush prej nesh mund të japë kontributin e tij në forcimin dhe triumfin e LZHK.

Eleganza dhe sharmi i njerëzve fisnikë që i janë bashkuar kësaj lëvizjeje, duhet të na shërbejnë si garanci për të gjetur besimin tek vetvetja, tek të afërmit dhe mbarë atdhetarët që po mbështesin Lëvizjen që inicioi dhe drejton Mbreti Leka.

Përshtypjet e Ministrit Amerikan të Marinës kol. F.Knox mbi Shqipërinë dhe Mbretin Zog I, të botuara në gazetën "The Manchester Leader" SHBA

1937: Të fshehtat e takimit të mbretit Zog me ministrin amerikan të Luftës

Dinastia ma e re e Europës po lulëzon në Tiranë, kryeqytet i Shqipnis. Themeluesi i saj asht Ahmed Zogu, Mbreti "ZOG I".

"Amerikanë rrallë shkojnë atje dhe turistat pothuajse nuk venë fare. Prandaj, kërkesa e jonë për nji audiencë me N.M.Tij, e kalueme me anë të Legatës amerikane, bani udhë në Pallat dhe u pranue në mënyrë krejt të favorshme, sidomos për arsye se Mbreti, para se të proklamohej i tillë, kishte pas njohun dikur kolegun t'em Edgar Ansel Mowrer si korrespondent lufte".

"Të dy me këtë të fundit kishim ardhë në Tiranë me automobil, të veshun me rroba të lehta verore, tue lanë vaporin në Durrës me qëllim qi ta arrinim në limanin e Vlonës. Jo vetëm qi u lajmëruem se audienca qe caktue po dhe u këshilluem qi të kishim veshje të posaçme për audiencën mbretnore. Por ne, siç thashë, ishim të veshun me rroba vere. Valixhet me teshat e tjera, i kishim lanë në vapor, i cili ndodhej në lundrim për Vlonë. Bamë si bamë, muarmë dy frake në Legatën amerikane dhe kështu u gjetëm në dhomën e pritjes së pallatit mbretënuer.

Punon për përparimin e popullit

"Mbreti i ri i Mbretënis ma të re n'Europën plakë asht i rezervuem, plot dignitet, shumë kompetent dhe me nji ndërgjegje naltësisht inteligjente rreth përgjegjësivet qi randojnë mbi 'Të. Ay studion plot plane për mbarëvajtjen e popullit të vet, si në mënyrën e jetesës së tij ashtu dhe në mirësimin e industris së tij kryesore: bujqësis".

"Për me vue në zbatim konkretisht qëllimet për me përmirësue gjëndjen e jetesës së popullit, Mbreti asht tue çelë barnatore komunale ndër katunde, tue vue infirmierë kursistë si kujdestarë. Fushata e fillueme në dobi të shëndetësis kombtare synon në pakësimin e vdekjevet nër foshnja qi ma parë ka pasë arrijtë dhe deri në 50 për qint midis foshnjavet motake ose pak ma, të vogla".

"Qi të përmirësojë bujqësinë, Mbreti Zog asht tue i shtue me shpejti fermat modele në të gjitha zonat bujqësore, tue emnue agronomë me shkollë, të cilët systemet moderne të punimit të tokës ua mësojnë bujqvet qi ende e gërvishtin tokën me parmenda drruni të tërhequna nga qé dhe buej".

"Në fushën arsimore, qeveria mban shkolla të mesme për djelm e vajza, qi janë të plotësueme dhe praktike. Shumë nga djelmt e vajzat, si mbarojnë studimet, bahen mësues dhe mësuese ndër shkollat fillore qi janë në shtim dhe zhvillim, simbas nji systemi".

"Shqipnia për 500 vjet ka qenë nji krahinë e pushtueme prej Turqis, trashigoj gjatë atyne shekujve robnie shumë prej karakteristikavet të jetës turke. Afër 60 për qint të Shqiptarëvet janë Myslimanë dhe të tjerët janë Orthodhoksë e Katholikë".

"Në Shqipni, kur Turqit u nxuerën jashtë më 1912, gratë myslimane u mbyllën ndër hareme, kurrë s'dilnin përjashta me fytyrë të zbulueme, dhe nuk patën asnji prej lirivet qi filluen të gëzojnë burrat mbas proklamimit të independencës".

"Ndën Mbretin Zog gjithçka ka ndryshue. Lëvizja e grues shqiptare ka pasë përkrahje aktive, tue sjellë si përfundim nji emancipim të konsiderueshëm të gravet. Vajzat e breznivet të reja e vërtetojnë efektin e arrijtun tue u mveshë simbas modavet ma të fundit dhe ma tërheqëse. Studenteshat shqiptare fare mirë munt të krahasohen me ato të çdo kombi europian".

"Për shekuj me radhë shqiptarët kanë qenë viktima të nji lloj malarjeje të shkaktueme prej mushkojavet qi shtohen nëpër kënetat. Ndihma e fondacionit "Rockfeller" nuk mungoj edhe me nji fushatë të posaçme systematike të udhëhequn nga eksperta të fondacionit - të gjithë amerikanë - sëmundja u pakësue dhe u mposht. Për këtë ndihmë Mbreti asht përzemërsisht mirënjohës. Qëlloj qi lajmi i vdekjes së miliarderit dhe filanthropit të math John D. Rockfeller të ishte përhapun pak para pranimit tonë në audiencë dhe unë qeshë posaçërisht i ngarkuem prej N.M.Tij qi, kur të kthehesha në Amerikë, t'i parashtroja të birit të Rockfeller-it ngushëllimet e sympathinë të Mbretit, së bashku me shprehjen plot mirënjohje, për bashkëpunimin e vlefshëm të "Rockfeller-it" në zgjidhjen e njanit prej problemevet ma kryesorë të Shqipnis".

Mbreti Zog

"Zogu i Shqiptarëvet asht nji ushtar i ri, i patrembun, i cili udhëhoqi njerzit e vet në luftë; hypja e të cilit në fuqin mbretnore nga kryesia e republikës, qi virtualisht kishte marrë, ka qenë përfundimi i veprimtaris parlamentare prej anës së nji trupi legjislativ qi ende ekziston e funkcionon në nji monarki të kufizueme" .

"Kur ay flet, toni i butë dhe i qetë i tij janë ato të nji udhëheqësi qi ka vehten në dorë, pikëpamjet e të cilit mbrohen me nji konfidencë qi s'ka nevojë për efekte dramatike qi të çelin zemrat për të gjetun pëlqim. Me nji traditë luftarake të kalueme, ay nuk i njeh rrahjet e gjoksit dhe lëvizjet e tjera të oratorëvet kur iu drejtohet ndigjuesvet".

Kol. Knox mbassi tregon se Mbreti asht paqëdashës shton se në këtë art mundohet të stërvisë dhe nënshtetasit e tij.

"Për t'i arrijtun këti qëllimi - shton ay - pikësëpari i asht dashtun qi ta çarmatosë popullin. Dhe kjo s'ka qenë aspak punë e lehtë. Dashuria për armët kurdoherë i ka karakterizue shqiptarët. Janë kryesisht nji popull luftarësh, tue pjesëtue me sërbët e bullgaret famën midis luftarëvet ma të mirë të botës. Gjatë shekujvet të sundimit turk, turqit memzi rrallë fort ushtronin autoritetin e tyne ndër qytetet e mëdhenj dhe ndër fusha".

.............................

"Tani edhe në Malësi, popullsia civile, asht çarmatosë dhe ka nji ushtri të rregullt prej 60.000 vetash, të stërvitun nga oficera italianë për të cilët shqiptarët kanë nji respekt të moderuem. Fuqia e gjendarmëris, nga ana tjetër, asht e stërvitun nga oficera britanikë".

"Efekti i të dyja armëvet u provue në nji kryengritje të dështueme qi plasi ndërsa neve ishim mysafirë në atë shtet. Përfundimi i saj dolli me vetëvrasjen apo vrasjen e udhëheqësit të saj, nji ish oficer dhe pjesëtar kabineti, pikërisht ditën në të cilën na priti në audiencë Mbreti Zog".

Shqipnia ka madhësin e shtetit Indiana të Shtetevet të Bashkueme të Amerikës, me nji popullsi prej gati nji milion vetësh. Fushat bregdetare të saj janë të mbulueme mirë me pyje. Asht e zonja ekonomikisht për nji independencë modeste e të vet-respektueshme edhe cilësitë luftarake të burravet të saj sigurojnë se kushdo qi do të ndalojë ose do të përpiqet të pengojë këtë fat, do të paguejë nji çmim të naltë në gjak e në ar".

ATHINË, Greqi, 3 Qershuer - (Me Radio).

-----------------------

Shënim i "Atdheu" (1944): Artikulli i sipërmë i asht dërgue Gazetës "Manchester Leader" me radio, prej Athine, më 3 Qershuer 1937, nga Ministri i tashmë i Marinës Amerikane, Kol. Knox, i cili në atë kohë ish tue ba nji udhëtim në Europë. Siç dihet Kol. Frank Knox asht nji personalitet amerikan me randsi, - pjesëtar i Qeveris të Shtetevet të Bashkueme dhe anëtar i Kabinetit të Luftës. Ka qënë dhe Kandidat për Nën-President të Shtetevet të Bashkueme për Partinë Republikane. Qi nga dita e audiencës asht ba nji mik i sinqertë i Shqipnis dhe i Mbretit Zog, me të cilin asht në korrespondencë të vazhdueshme për çashtjet e vendit tonë.

Jemi plotësisht të bindun se Kol.Knox do të jetë nji përkrahës i fortë i çashtjes shqiptare, kur të vijë konferenca e Paqës.

(Përgatiti për botim Neritan Kolgjini)

Shënim i redaksisë “Tradita”:

Ky artikull është marrë nga gazeta "Atdheu" nr.9, dt.29 shkurt 1944, ("Nga Malet Kreshnike") ku botuar nën titullin që është vënë si okielo në këtë faqe. Kemi ruajtur pothuajse tërësisht origjinalitetin e përkthimit për arsye se e kemi konsideruar kët shkrim, një lloj dokumenti në historinë e marrëdhënieve të Mbretit Zog me SHBA-të.

Portret

Nji mik i sinqertë i vendit tonë, Ministri i Marinës Amerikane koloneli Frank Knox

Kush është Frank Knox

Më 1937 erdhi me vizitue Shqipnin nji Mik i Sinqert i Vendit tonë. Vizitën e tij të shkurtë e pa bujë pak kohë e ndante nga vizita e zhurmëshme e tradhtare e Galeazzo Cianos, por në moralin dhe kuptimin e tyne e ndante nji i ndryshim qi u provue me qenë sa ndryshimi qi ka nata prej ditës.

Ky ishte Koloneli Frank Knox, sot i njohun në të tanë botën si Ministër i Marinës i Shteteve të Bashkueme t'Amerikës, e jo vetëm kaq. Ajy asht nji prej eksponentëve ma të naltë e ma të ndritun të politikës dhe diplomacis amerikane. Asi kohe, kur ardhi ndër ne, kishte cilësin e gazetarit. Veç kësaj, kishte qënë kandidat për t'u zgjedhë, po të fitonte Partija Republikane, Nën-President i Shteteve të Bashkueme dhe kështu do të zinte vendin e z.Henry Wallace edhe si Kryetar i Kongresit (Dhomës së Përfaqësuesve të Kombit) të Shteteve të Bashkueme. Këto fakte dhe shum të tjera e bajnë me qenë nji personalitet botnuer Kolonelin Knox, i cili asht edhe nji ndër fletorarët ma në za të Botës së Re. Me shum të drejtë kolegët e tij e cilsojnë si "krahu i djathtë" i Rooseveltit.

Gjatë vizitës së tij në Shqipni, Ministri Knox u prit n'audiencë në Durrës, nga Mbreti i ynë. Kjo ngjante pak kohë mbas takimit qi kishte pasë ky me Mussolinin, në Romë. Pastaj, prej Durrësi, bashkë me shokët e vet, shkoi për Athinë, prej ku, me kabllo, telegrafoi nji artikull qi u botue ndër fletoret amerikane. Ky artikull për Vendin dhe për Sovranin tonë, asht monumental. Sot publiku shqiptar e lexon për herë të parë kët artikull në faqen e parë të gazetës sonë. Ky artikull asht magjistral dhe profetik, ashtu si mund ta shkruente vetëm penda e nji Knox-i. Nuk ka nevojë për asnji koment, se në te thuhet e vërteta lakuriq, si e kanë për zakon e traditë ta bajnë anglo-saksonët, veçanërisht për miqt' e tyne, qi i çmojnë, i duen dhe i mbrojnë me gjith shpirt, aqë ma fort kur këta miq, n'orën e zjarrmit, kanë dhanë prova të bukra, besnikije shembullore si të tillë dhe në naltësin e duhun.

"Atdheu" 1944)

Një udhëtim kronologjik në rrugën e Europës së Bashkuar (5)

Etapat e krijimit dhe rritjes së BE

(vijim)

-1980-

30 maj - Marrëveshja e parë në gjirin e Këshillit, rreth kontributit britanik në bilancin komunitar. Çështja e financimit të Londrës përcaktohet në mbledhjen e mëpasme të Këshillit, në tetor.

6 tetor - Komisioni konstaton gjendjen e krizës së shfaqur të siderurgjisë (metalurgjia e zezë). Më 31 tetor Komisioni merr një vendim, që cakton kuotat e prodhimit në siderurgji.

7 tetor - Komisioni i përcjell Këshillit një dokument "pikëpamjeje sociale".

4 dhjetor - Komisioni ndërmerr një direktivë përkatëse për futjen e një patente komunitare të qarkullimit rrugor.

-1981-

1 janar - Greqia hyn në Bashkësi (Europa e të Dhjetëve).

22 mars - Angazhim për barazi qendrore në gjirin e SME, me zhvlerësimin e lirës.

23 qershor - Rezolutë që krijon një pashaportë të modelit të njëllojtë në shtetet anëtare.

-1982-

21 shkurt - Angazhim i ri i barazive qendrore në gjirin e SME, me zhvlerësimin e frangës belge, të asaj luksemburgase dhe të koronës daneze.

12 qershor - Përsëri zhvlerësime (franga franceze dhe lira italiane) dhe rivlerësime (marka gjermane dhe fiorinta hollandeze) në gjirin e SME.

24 qershor - Këshilli ndërmerr direktivën që i përket parandalimit të incidenteve industriale (direktiva "Seveso").

-1983-

25 janar - Pas gjashtë vjet bisedimesh, Këshilli i Ministrave arrin marrëveshjen mbi një politikë të përbashkët të peshkimit.

17-19 qershor - Këshilli europian në Shtutgart, nënshkruan një deklaratë solemne mbi Bashkimin Europian, në bazë të propozimit Gensher-Kolombo.

25 qershor - Fillon veprimtarinë e tij JET (Joint Europe Torus), ndërmarrja e madhe europiane për shkrirjen termobërthamore të kontrolluar.

16 nëntor - Deklaratë e ministrave të Jashtëm, që kundërshtojnë shpalljen e pavarësisë nga ana e të vetquajturës "Republika turke e pjesës veriore të Qipros".

17 dhjetor - Në Kartagjenë (Kolumbi), nënshkruhet një marrëveshje bashkëpunimi ekonomik mes Bashkësisë dhe vendeve anëtare të Paktit Andin.

-1984-

23 janar - Këshilli ndërmerr një rezolutë, që ka të bëjë me nxitjen e punësimit të të rinjve.

14 shkurt - Parlamenti Europian harton një rezolutë përkatëse për projektin e traktatit që krijon Bashkimin Europian, të mbrojtur nga Altiero Spineli.

28 shkurt - Këshilli i Ministrave miraton programin ESPRIT (Programi strategjik europian i kërkimit dhe zhvillimit në teknologjinë informatike).

14-17 qershor - Zgjedhja e dytë, në votime të përgjithshme, e Parlamentit Europian.

25-26 qershor - Takimi i nivelit të lartë i Fontenblosë, i jep hov procesit komunitar dhe arrin marrëveshjen përfundimtare mbi kontributin britanik në bilancin e Bashkësisë.

4 dhjetor - Emërohen anëtarët e Komisionit për periudhën 1985-1989, me kryetar Zhak Delors. 

-1985-

31 janar - Takime trepalëshe në Val Dukese (Bruksel ), fillimi i "dialogut social".

1 shkurt - Groenlanda del nga Bashkësia Europiane, me të cilën megjithatë mbetet e lidhur nga një marrëdhënie asociimi.

12 qershor - Nënshkrimi në Madrid dhe në Lisbonë, i traktateve të pranimit të Spanjës dhe Portugalisë.

14 qershor - Komisioni publikon Librin e bardhë, mbi plotësimin e tregut të brendshëm brenda vitit 1992. Në të njëjtën kohë në Shengen (Luksemburg), Belgjika, Franca, Gjermania, Luksemburgu dhe Vendet e Ulëta, përfundojnë marrëveshjen mbi shfuqizimin e përshkallëzuar të kufijve.

28-29 qershor - Takimi i nivelit të lartë të Milanos i jep nxitje të mëtejshme plotësimit të Tregut të Përbashkët Europian.

-1986-

1 janar - Spanja dhe Protugalia fillojnë të bëjnë pjesë në Bashkësi (Europa e Dymbëdhjetëve).

17-28 shkurt - Nënshkrimi i Dokumentit të Përbashkët Europian.

6 prill - Rivlerësim i ri i shkëmbimeve mes monedhave të Bashkësisë.

1 maj - Hyn në fuqi marrëveshja e tretë mes Bashkësisë dhe vendeve të ACP.

29 maj - Eshtë ngritur për herë të parë flamuri europian, i vendosur në institucionet komunitare.

2 gusht - Rivlerësim i ri i shkëmbimeve mes monedhave të Bashkësisë.

15-20 shtator - Vendoset, në Punta del Este (Uruguaj), seria e re e negociatave për reduktimin e tarifave doganore (Uruguay Round), që do të përmbyllet në dhjetor 1993.

17 nëntor - Direktiva të reja të Këshillit të Ministrave mbi liberalizimin e kapitaleve.

16 dhjetor - Marrëveshje mbi reformën e politikës bujqësore, në veçanti në sektorin e qumështit - bulmetrave dhe mishrave të gjedhit.

-1987-

1 korrik - Hyn në fuqi Dokumenti i Përbashkët Europian.

4-5 dhjetor - Këshilli Europian i Kopenhagenit.

-1988-

15 qershor - Marrëveshje bashkëpunimi me shtetet anëtare të Këshillit të Bashkëpunimit të shteteve arabe të Gjirit (CGS).

24 qershor - Këshilli vendos liberalizimin e plotë të kapitaleve duke filluar nga 1 korriku 1990.

25 qershor - Nisja e marrëdhënieve zyrtare mes Bashkësisë Europiane dhe Comecon.

27-28 qershor - Këshilli Europian i Hanoverit thekson rëndësinë që marrin aspektet sociale në realizimin e objektivave të vitit 1992 dhe ia ngarkon një komiteti të kryesuar nga Delors, detyrën për të përgatitur një raport mbi bashkimin ekonomik dhe monetar.

24 tetor - Përshtatje, nga ana e Këshillit, e një vendimi që themelon një Gjykatë të Shkallës së Parë të Bashkësive Europiane. Ajo është e autorizuar të gjykojë në lëndët që i përkasin personelit të bashkësisë, rregullave të konkurrencës dhe traktatit të CECA-s.

14 nëntor - Spanja dhe Portugalia aderojnë në UEO.

2-3 dhjetor - Këshilli Europian i Rodit: shtysë e Europës së vitit 1992, që do të jetë "një partner" dhe jo "një Europë fortesë".

-1989-

12 janar - Rifillim i dialogut social me rastin e një takimi mes Komisionit dhe palëve sociale (Marrëveshje mbi Grupin e pilotimit).

12 prill - Paraqitet raporti Delors mbi Bashkimin ekonomik dhe monetar. Parlamenti Europian voton një rezolutë që zbaton deklaratën e lirisë dhe të të Drejtave Themelore.

17 maj - Komisioni harton një komunikatë për Këshillin mbi plotësimin e Tregut të Brendshëm dhe afrimin e taksave të tërthorta.

12 qershor - Komisioni nxjerr direktivën-kuadër për përmirësimin e sigurisë dhe të shendetit të punonjësve.

15-18 qershor - Zgjedhja e tretë e Parlamentit Europian.

19 qershor - Peseta spanjolle hyn në SME.

26-27 qershor - Këshilli Europian i Madridit ripohon pikësynimin për të realizuar Bashkimin Ekonomik dhe monetar, kujton domosdoshmërinë për të respektuar ekuilibrin mes aspekteve sociale dhe aspekteve ekonomike të krijimit të Tregut të Përbashkët ("hapësirë sociale europiane").

12 korrik - Komisioni ndërmerr një paketë propozimesh, që kanë lidhje me vënien në jetë të Tregut të Brendshëm të Energjisë.

17 korrik - Austria kërkon të bëjë pjesë në Bashkësi.

3 tetor - Këshilli përshtat direktivën përkatëse për ushtrimin e aktivitetit të radiodifuzionit televiziv ("televizion pa kufij").

29 nëntor - Komisioni miraton një program pune për vënien në jetë të kartës sociale.

8-9 dhjetor - Në Këshillin Europian të Strasburgut ndërmerret Karta komunitare e të Drejtave Sociale Themelore të punonjësve.

-1990-

28 prill - Këshilli Europian i mbledhur në Dublin, vendos qëndrimin e Bashkësisë në lidhje me bashkimin gjerman dhe me marrëdhëniet me vendet e Europës Lindore.

29 maj - Nënshkruhet në Paris marrëveshja themeluese e Bankës Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH).

13 qershor - Komisioni ndërmerr tre propozime për udhëzimin përkatës për punën e pazakontë.

19 qershor - Mendim i përbashkët i palëve sociale mbi Arsimimin bazë, edukimin fillestar dhe formimin profesional ose/dhe të rriturve.

25-26 qershor - Këshilli Europian i Dublinit - Këshilli shpreh shqetësimin për kohëzgjatjen e papunësisë. "Megjithë përmirësimin e dukshëm të ndodhur së voni në kushtet ekonomike të përgjithshme - nënvizon Këshilli - papunësia në kohë të zgjatur e të rriturve dhe të rinjve mbetet një problem i rëndësishëm".

1 korrik - Hyn në fuqi faza e parë e Bashkimit Ekonomik dhe Monetar.

4 korrik - Republika e Qipros paraqet kërkesën për pranim në Bashkësi, pasuar më 16 korrik nga Malta.

3 tetor - Bashkimi Gjerman.

6 tetor - Stërlina hyn në SME.

27-28 tetor - Këshilli Europian i Jashtëzakonshëm i Romës, vendos të përparojë pa vonesë drejt monedhës së përbashkët. Këshilli, duke u frymëzuar prej orientimeve të ravijëzuara nga Këshilli i Madridit, "kujton domosdoshmërinë" për t’i vënë të njëjtën rëndësi, në ndërtimin e Europës, aspekteve sociale dhe atyre "ekonomike". Thekson se "është themelore të ndiqet aktivisht zbatimi i programit të veprimit për jetësimin e Kartës sociale". 

27 nëntor - Italia nënshkruan futjen në traktatin e Shengenit.

14-15 dhjetor - Këshilli Europian i Romës.

15 dhjetor - Krahas Këshillit Europian të Romës, u hapën dy Konferenca ndërqeveritare mbi Bashkimin Ekonomik dhe Monetar.

-1991-

13 mars - Komisioni ndërmerr kuadrot komunitarë mbështetës për ndërhyrjet strukturore në pesë Lande të reja gjermane dhe në Berlinin Lindor.

21 maj - Programi i tretë i veprimit për barazinë në mundësi, mes burrave dhe grave.

28-29 qershor - Këshilli Europian i Luksemburgut. Këshilli vë në dukje se përparimet e arritura në realizimin e Tregut të Brendshëm nuk shoqërohen nga përparime të krahasueshme në sektorin e politikës sociale. Këshilli mbështet pikëpamjen se, të gjitha palët e interesuara do të duhet të marrin përsipër një rol në zbatimin e parimeve që përmbahen në Kartën Sociale, secili sipas përgjegjësive të veta.

1 korrik - Suedia paraqet kërkesën për pranim në Bashkësi.

7 shtator - Në Hagë hapet Konferenca e Paqes mbi Jugosllavinë.

25 shtator - Komisioni parashtron një direktivë mbi sipërmarrjet publike në shërbimet e sektorëve përjashtues.

21 tetor - Këshilli autorizon krijimin e Hapësirës Ekonomike Europiane (SEE). Marrëveshja do të nënshkruhet më 2 maj 1992, në Oporto të Portugalisë.

31 tetor - Në një marrëveshje, palët sociale paraqesin, në kuadrin e Konferencës ndërqeveritare mbi Bashkimin Europian, një propozim të përbashkët në drejtim të zgjidhjes juridikisht të raportit ligj/marrëveshje.

6 nëntor - Komisioni vendos të krijojë një Zyrë Europiane të Ndihmës Humanitare.

26 nëntor - Bashkësia aderon në FAO, duke u bërë kështu Organizata e parë e Integrimit Europian, që është anëtare me të drejta të plota e një agjencie të specializuar të Kombeve të Bashkuara.

9-10 dhjetor - Këshilli Europian i Mastrihtit. Përpunohet Traktati i Bashkimit Europian, që përfshin Bashkimin Ekonomik e Monetar (UEM). Mbretëria e Bashkuar dhe Danimarka, zgjedhin se mund të përfitojnë duke vendosur të mbeten jashtë tij. Dispozitat e reja sociale përmblidhen në një parashtesë dhe tërheqin njëmbëdhjetë vende. Qëndron jashtë tyre Britania e Madhe.

 FUND                                                    Përgatiti : KLAUD BALSHA

 Walter Hallstein

Uollter Hallshtajn lindi në Gjermani në vitin 1901. Pasi kryesoi delegacionin gjerman në negociatat për planin Shuman, ai u bë presidenti i parë i Komisionit Europian mw 1 janar, 1958.

Këtë detyrë, ai e kreu deri në vitin 1968.

Si president i Komisionit Europian, Hallshtajn punoi për realizimin e Tregut të Përbashkët. Entusiazmi i tij plot energji dhe fuqia e tij bindëse, e bënë çështjen e integrimit të përparonte përtej mandatit të tij si president i KE. Por shpejtësia e bashkimit gjatë asaj që u quajt Periudha – Hallshtajn, ishte legjendare.

Gjatë mandatit të tij, De Goli përdori veton kundër hyrjes së Britanisë së Madhe në BE. Në vitin 1965, një propozim i Hallshtajnit, (që u mbështet nga Parlamenti Europian për të patur fonde më vete për Komunitetin Europian), u rrëzua po me veton e presidentit francez.

Kriza e karrigeve të boshatisura filloi pas kësaj. Mungesa e ministrave francezë paralizoi Komunitetin.

Kompromisi i Kuksenburgut e zgjidhi përfundimisht këtë krizë.

Uollter Hallshtajn vdiq në vitin 1982.