Archives 2004 Part III
ATDHEU"
Gazete e Partise Levizja e Legalitetit
versioni 'on line' i gazetes "Atdheu"
Kryeredaktor
: Astrit
Kola
Webmaster
: Ibrahim Koka
&Neritan
Kolgjini
levizja_legalitetit@yahoo.com
___________________________
29 August 2004, Nr.34
___________________________
Legalistėt kėrkojnė gjetjen e formulave elektorale qė shmangin manipulimin zgjedhor
PLL: Reforma elektorale, pastaj pragu
Kryetari i PLL Spahiu shprehet se nė fillim duhet kryer reforma zgjedhore, pastaj tė merremi me probleme tė tilla dytėsore si pragu elektoral apo parashikimet me pėrqindjet qė do tė marrin partitė nė zgjedhjet e ardhshme
Editorial
A ėshtė Lazarati "Medelini" shqiptar
Nga Astrit KOLA
Ditėt e fundit, mediat janė mbushur me fotografi dhe pamje tė filmuara nga disa kopshtije tė Lazaratit, tė mbjella me Canabis. Duke gjykuar nga filmimet e realizuara nė lartėsi, bindesh se pamjet janė marrė nga helikopteri dhe janė pėrpunuar me filtrime e rezolucion tejet tė lartė, qė do ta kish zili edhe vetė ROJTERI. Dhe ai qė tė vjen ndėrmed sė pari, ėshtė mendimi se ministria e Rendit ėshtė shndėrruar nė agjensi qė pėrpunon e shpėrndan foto dhe kaseta speciale pėr mediat, para sė cilės "Alna" e tė tjera tė tilla, ngjajnė kioska tė kohės sė qepės.
Natyrisht qė Nano dhe Toska e kanė shfrytėzuar kohėn pėr tė mbushur Evropėn dhe botėn me kėto pamje, pėr qėllime politike, duke kumtuar me tė madhe se kanė zbuluar "Medelinin" shqiptar nė zemėr tė Evropės, ku "mbillen dhe pėrpunohen mijėra ton kokainė e heroinė", qė shpėrndahet e konsumohet nė kontinentin "plakė". Mirėpo ata nuk i kanė bindur dot evropianėt se cili ėshtė "Karteli Medelin dhe Pablo Eskobari" shqiptar.
Njė miku im lazaratas, aktualisht banues nė Tiranė, mė thoshte njė ditė se "shkaku i gjithė kėsaj zhurmnaje ėshtė rivaliteti i mjeranėve tė Lazaratit, qė kanė mbjellė Canabis dhe qė ua shesin me ēmime 'dumping' freshistėve qė drogohen tek lokalet e Bllokut, e qė janė konsumatorėt kryesorė tė drogės qė pėrdoret nė Shqipėri." "Ata kanė prishur pazarin dhe interesat e kapove dhe spaēatorėve tė lidhur me pushtetin dhe, kėsisoj, janė bėrė shkas pėr fillimin e fushatės qė desh u hap me kurbane e gjak, pėr interesa tė politikanėve nė pushtet".
Sipas mikut tim, qė ėshtė nga Jugu dhe i njeh mirė kėto punė, pėr shkak tė informacionit tė saktė, "Medelini-Lazarat rivalizonte gjithashtu parcelat e Kurveleshit, Salarisė, Kuēit, Tėrbaēit, Tragjasit dhe Bregut tė Lumit tė Vlorės, ku furnizohen pushtetarėt, dhe kjo ėshtė edhe njė arsye mė shumė pėr shėrthimin e skandalit tė stimuluar nga pushteti" nė adresė tė vendlindjes sė tij.
Ndėrsa dėgjoja mikun tim, m'u kujtua akuza e paradokohshme e z.Berisha nė Kuvend, pėr njė drejtues tė lartė socialist, i cili na qėnkerkėsh "pronar mushkash dhe karvanesh nė Salari e Labėri, tė cilėt transportonin Canabis drejt laboratorėve dhe, mė pas drejt bregdetit." Por kjo akuzė, atėkohė, shkoi nė veshė tė shurdhėr. Tani dyshoj se fushata mediatike ishte pėrgjigjia e palės sė akuzuar. Por nuk besoj tė gjenden leshko qė tė besojnė se disa kuintalė Canabis, tė mbjella nė kopshtijet e Lazaratit, tė mbajnė me harxhe droge e dollarėsh "Kartelin Medelin" shqiptar.
Mirėpo tek lexoja prononcimet e Toskės nė media dhe kundėrpėrgjigjen e ish ministrit tė Rendit tė qeverisė sė fundit tė PD, z.Shamata, se "nė vitin 1994, me rastin e kundėrshtimit tė shkarkimit tė Zef Brozit, deputetėt socialistė nė parlamentin e asaj kohe kanė deklaruar se Canabis nuk ėshtė drogė, por bimė mjekėsore etero-vajore", - mė kapi njė gaz qė ende nuk po mė lėshon, duke mė penguar tė mbyll kėto radhė.
Mė sė fundmi, "leshkot" qė drejtojnė Evropėn, e qė urdhėrojnė dhe firmosin harxhimin e miliarda Eurove pėr shėrbimet sekrete, mėsuan nga Nano e Toska se drogėn qė ata konsumojnė "e prodhon dhe e shpėrndan Lazarati shqiptar." Dhe ata bėjnė sikur e besojnė, duke nxjerrė mė pas konkluzionin se "Mafia shqiptare bėn ligjin dhe shpėrndan drogėn nė Evropė..."
Por unė jam i bindur se, nėse nė aeroportin e Rinasit, Luixhi Vinja do tė sillte qen antidrogė - kur tė kalonin pushtetarėt shqiptarė me shpurat e tyre, qentė do tė kėrrcenin hava e do tė hungėrinin... Dhe pastaj, tė gjithė do tė shihnim valle qensh, tė tėrbuar nga era e drogės.
Paskėtaj hajde tė ulemi e tė flasim pėr "Kartelin Medelin dhe Pablo Eskobarin" shqiptar, sepse kohė kemi sa tė duash. Koha ėshtė pasuria mė me tepri e shqiptarėve, dhe jo shkurret e Canabis nė kopshtijet e mjeranėve tė uritur tė Lazaratit.
KRYESORE
Legalistėt kėrkojnė gjetjen dhe aprovimin e formulave elektorale qė shmangin manipulimin e vullnetit elektoral tė shqiptarėve
PLL: Reforma elektorale, pastaj pragu
Kryetari i PLL Spahiu shprehet se nė fillim duhet kryer reforma zgjedhore, pastaj tė merremi me probleme tė tilla dytėsore si pragu elektoral apo parashikimet me pėrqindjet qė do tė marrin partitė nė zgjedhjet e ardhshme
Kreu legalist Spahiu ka reaguar pėr shtypin nė lidhje me debatin rreth pragut elektoral duke theksuar se ėshtė shumė mė e rėndėsishme reforma nė tėrėsi, sesa ndryshimi i pragut elektoral. Ai ka thėnė se PLL nuk ka problem pragun, por gjetjen dhe aprovimin e formulave elektorale qė shmangin manipulimin e vullnetit elektoral tė shqiptarėve.
Pyetjes sė gazetarėve pėr tė ditur qėndrimin e PLL pėr pragun elektoral, krytetari i PLL, ndėr tė tjera u shpreh: "Deri mė tani, nuk kemi ndonjė qėndrim zyrtar tė shprehur nga partitė parlamentare, aq mė tepėr nga dy partitė kryesore. Mesa jam nė dijeni, PS nuk ka shprehur ndonjė qėndrin zyrtar nėpėrmjet strukturave tė saj, aq mė tepėr nėprėmjet kryetarit tė saj z.Nano.
Pėrpjekjet e PS pėr tė testuar opinionin nėpėrmjet ndonjė individi, e qė nė tė vėrtetė nuk pėrfaqėson asgjė - nėpėrmjet tezės sė pragut elektoral, janė mėse evidente. Nėpėrmjet kėsaj teze, z.Nano kėrkon t'u bėjė presion aleatėve tė koalicionit pėr Integrim, pėr tė mbyllur gojėn, pasi siē e dini edhe ju gazetarėt, ata kanė shprehur publikisht qėndrimet e tyre kundėr kryeministrit dhe qeverisė sė tij. Drejtuesit e LSI kanė dalė jo vetėm kundėr Nanos, por edhe pėr pėrpjekjet pėr Reformėn zgjedhore.
Destabilitetin e vendit, nuk e kanė sjellė partitė e ashtquajtura tė vogla, por maxhorancat e fryra nė mėnyrė artificiale, qė kanė sjellė mosmenaxhimin e mirė tė pushteteve tė krijuara pas tyre. Pėrkundrazi, partitė e tjera (jashtė PS dhe PD), gjatė kėtyre 13 vjetėve, nė momente tė caktuara kanė amortizuar pėrplasjet e forta mes tyre, sidomos aleatėt e PS, tė cilėt nė luftėn e klaneve brenda PS, kanė amortizuar pėrplasjet dhe dominancat. Unė mendoj qė moszhvillimi i zgjedhjeve tė lira, nuk ka ardhur si rezultat i pragut elektoral, por si rezultat i manipulimit tė votės.
PS, qė deri tani ka ardhur nė pushtet dhe e mban atė nėpėrmjet manipulimeve, duke pėrdorur nė njė palė zgjedhje policinė e SHISH-in, dhe nė njė palė zgjedhje tė tjera listat e manipuluara apo "Dushkun", tani kėrkon qė tė kemi njė vjedhje tė ligjėruar, dhe qė votat e partive tė tjera, qė nuk e kalojnė atė prag, kėrkon t'i gllabėrojė vetė.
Pra PS, si parti nė pushtet, duhet tė merret me krijimin e infrastrukturės sė plotė, konform pėrgjegjėsive kushtetuese e ligjore tė qeverisė sė saj dhe tė mendojė pėr zgjedhje tė lira. Dhe jo tė fillohet me pragun elektoral, sepse ai nuk ėshtė problem pėr askėnd.
Ne legalistėt mendojmė qė nuk ėshtė problem pragu elektoral, por shqetėsim janė ato probleme qė janė vėrejtur gjatė zgjedhjeve, e qė janė evidentuar edhe nė raportin pėrfundimtar tė OSBE/ODIHR-it.
Nėse do tė humbim kohė e tė merremi me pragun elektoral, nuk do tė mundemi tė zgjidhim problemet qė janė proritare, si sistemi zgjedhor; pėrbėrja e komisioneve tė tre niveleve; pėrpilimi i regjistrit tė saktė zgjedhor kombėtar; ndarja e zonave zgjedhore; financimi i partive, koalicioneve dhe strukturave shtetėrore tė ngarkuara me zgjedhjet gjatė fushatės; hapėsirat mediatike dhe hartimi i njė strategjie pėr krijimin e njė aksesi aspak diskriminues pėr formacione politike tė veēanta, me paramendime dhe qėllime tė mbrapshta, etj..
Rritja e pragut elektoral nuk pėrbėn kurrfarė shqetėsimi pėr PLL, por nuk ėshtė aspak nė dobi tė demokracisė qė duam tė ndėrotojmė, sepse ligjėron grabitjen e votave tė subjekteve qė nuk e arrijnė pragun.
Pėr vetė problemet qė ka hasur Shqipėria gjatė kėtij tranzicioni tė vėshtirė e tė tejzgjatur, rritja e pragut do tė ishte aspak e dėshirueshme dhe do tė krijonte efekte tė dėmshme nė pėrfaqėsimin e merituar politik, nėpėrmjet pasqyrimit tė padrejtė tė verdiktit tė zgjedhėsve shqiptarė, qė meritojnė drejtėsi dhe pėrfaqėsim bazuar nė votat e kutive tė votimit dhe jo marifeteve ligjore qė propozohen nėpėrmjet rritjes sė pragut.
Nė kėtė kontekst, do tė sugjeroja edhe njėherė qė politika duhet t'i rikthehet sistemit proporcional, pa prag, sikurse ėshtė edhe modeli hollandez. Kėtė e them jo thjesht pėr faktin se Hollanda ka njė demokraci tė konsoliduar pėr shkak tė sistemit mbretėror tė vendosur prej shekujsh, por sepse shumė nga monitoruesit e huaj, qė kanė servirur pėrvjėn dhe kontributin pėr zgjedhjet nė Shqipėri, janė hollandezė dhe sjellin pėrvojėn e njė vendi me sistem zgjedhor efikas dhe demokraci tė pėrparuar e funksionale, ka thėnė Spahiu.
A.K.
Spahiu: Lojėrat me pragun, sjellin destabilitet politik
Nė njė prononcim pėr mediat kryetari i PLL ka analizuar problemet politike qė lidhen me ndryshimin e pragut elektoral. Ai ėshtė shprehur se nuk qendron teza se ngritja e pragut sjell stabilitet politik, pėrkundrazi e destabilizon mė shumė arenėn politike shqiptare. Spahiu ka thėnė pėr gazetarėt qė "PLL mendon se nuk duhet ngritur pragu elektoral, pėr arsye se vetėm pjesėmarrja e partive tė vogla mund tė ekuilibrojė dhe moderojė politikėn konfliktuale shqiptare." Mė tej ai ėshtė shprehur se "Kur themi kėtė kemi parasysh jo mandate tė dhuruara, por shpėrblimin e merituar tė ēdo subjekti nga votuesit e tij. Dhe kjo jo vetėm qė nuk presupozon ngritje tė pragut, sikurse ėshtė propozuar, por pėrkundrazi: ulje tė tij deri nė kufinjtė e mungesės sė pragut, sikurse nė Hollandėn demokratike, nga ku na vijnė ata qė na monitorojnė me shumicė."
Spahiu ka sqaruar se "Pjesėmarrja e partive tė vogla nė Kuvend, jo vetėm qė nuk e dėmton stabilitetin politik e qeverisės, por i ndihmon atij nėpėrmjet ekuilibreve tė domosdoshėm dhe frenimit tė arbitrariteteve politiko-qeverisėse.
Pėrvoja e tranzicionit shqiptar ka treguar se nuk kanė qenė partitė e vogla prishėse tė ekuilibreve dhe stabiliteteve qeverisėse, por politikat arbitrare qė kanė pjellė hipermaxhorancat e pakufizuara e tė pakushtėzuara, tė cilat jo vetėm qė nuk kanė pyetur pėr partitė e vogla, qė sot duan t'i eleminojnė nga skena politike me argumente absurdė - por nuk kanė pyetur as pėr partinė mė tė madhe tė opozitės.
Dhuna e kartonave dhe votimi me shkopin e dirigjentit, ka qenė refreni dhe lajtmotivi i jetės sonė parlamentare gjatė 14 vjetėve pluralizėm. Madje nė kėtė kuptim, pluralizmi ynė surrogato ka shpėrfaqur rekordin mė absurd kur, nė asnjė rast, nuk ėshtė regjistruar votim i ndonjė deputeti tė partive tė mėdha nė kundėrshtim me shkopin e dirigjentit. Nė kėtė kėndvėshtrim, deputetėt tanė tė partive tė mėdha nuk kanė ndryshuar aspak nga deputetėt e Omer Nishanit, Haxhi Lleshit e Ramiz Alisė, tek kanė votuar nė surdinė, athua se askush prej tyre nuk ka patur mendim personal tė ndryshėm prej tufės, ēka tė bėn tė vėsh nė dyshim nėse kanė patur dhe e kanė organin e mendimit. Pikėrisht kėto mėnyra tė votimit nė tufė, bardhezi, kanė krijuar pėrshtypjen e gabuar tė stabilitetit politik e qeverisės, tė cilin askush nuk merr guximin tė na e kujtojė se kur e kemi pėrjetuar ndonjėherė gjatė kėtyre 14 vjetėve.
Pėrvoja italiane e Ligės sė Veriut, dėshmon se partitė e vogla mund tė ndikojnė nė rikompozime qė mundėsojnė edhe ruajtjen e interesave tė tė vegjėlve, gjithmonė nėse janė kombėtare, parimore e nė interes tė zgjedhėsve.
PLL mendon se ulja e pragut krijon vektorėt e njė komponenteje tė saktė zgjedhore, dhe bėn drejtėsi nė shpėrndarjen e merituar tė votave e verdiktit zgjedhor. Rritja e pragut do t'i ngjante njė votėvjedhjeje tė ligjėruar, me ligj zgjedhor, kur parti me mbėshtetje elektorale prej 30 % do tė merrnin 40 % e kusur tė vendeve nė parlament, ēka, thėnė ndryshe, do tė ishte njė version i ngjashėm me fenomenin "Dushk", aq shumė tė mallkuar.
Prandaj PLL nuk mund ta mbėshtesė "Dushk"-najėn e re zgjedhore, tė justifikuar tashmė me argumentin idiot tė "stabilitetit politik e qeverisės" tė tipit Nano&Co, realizuar me anė tė ngritjes sė pragut zgjedhor, e qė ka pjellė kėtė situatė krize dhe klimėn politike qė pėrjetojmė," ka thėnė kreu i PLL njėkohėsisht kryetar i grupit tė deputetėve legalistė.
A.K.
Analiza
Qėllimi i vendimeve tė Kėshillit tė Ministrave, nuk pėrputhet me qėllimet e ligjit "Pėr Prokurimin Publik"
Si e shkeli Nano ligjin pėr prokurimet
Sipas Ligjit Nr. 7971,datė 26.07.1995 "Pėr Prokurimin Publik" dhe shtesave tė bėra me Ligjin nr. 9064, datė 08.05.2003, me "prokurim publik " do tė kuptojmė: "Kur punonjėsit publikė ose pėrfaqėsuesit e tyre pėrdorin fondet publike pėr tė blerė mallra, pėr tė bėrė ndėrtime apo shėrbime tė nevojshme pėr njė qėllim publik".
Por ky pėrdorim i fondeve publike, qoftė edhe nė dobi tė interesit tė pėrgjithshėm publik, sė pari, duhet bėrė sipas normave tė pėrcaktuara rigorozisht nė ligj. Prokurimi publik ėshtė njė biznes jashtėzakonisht i madh, dhe publiku ėshtė konsumatori i vetėm mė i madh nė botė. Blerjet e tij ndikojnė nė ekonominė botėrore dhe, nė shtete tė veēanta, prokurimet publike variojnė nga 10 % deri mbi 30 % tė Prodhimit Kombėtar Bruto.
Sė dyti, efikasiteti dhe efektiviteti i sistemeve tė prokurimit publik ndikon drejtpėrdrejt nė cilėsinė e jetės sė ēdo personi tė shoqėrisė. Shėrbimet publike sigurohen kryesisht nėpėrmjet prokurimeve publike, dhe shpenzim i fondeve publike nė mėnyrė efektive do tė thotė qė fondet pėrdoren pėr tė blerė mallra, ndėrtime dhe shėrbime mė tė shumta e me cilėsi mė tė mirė.
Sė treti, nėpėrmjet prokurimeve publike Qeveria mund tė arrijė qėllime tė caktuara ekonomike dhe social.
Nėpėrmjet ligjeve qė rregullojnė prokurimin publik, Qeveritė pėrpiqen tė sigurojnė se punonjėsit publikė i shpenzojnė me zgjuarėsi fondet publike. Fondet publike duhet tė shpenzohen pėr tė blerė vetėm atė qė nevojitet me tė vėrtetė dhe qė cilėsia dhe ēmimi duhet tė pėrfaqėsojnė njė vlerė tė mirė. Pėr mė tepėr, duke qenė se prokurimet publike pėrbejnė nė vetvete mundėsi biznesi, atėherė bizneset e ndryshme duhet tė kenė njė mundėsi tė barabartė dhe tė drejtė pėr tė shitur prodhimet dhe shėrbimet tek administrata publike. Pėr kėtė qėllim, nė vitin 1995 Kuvendi i Republikės sė Shqipėrisė miratoi Ligjin "Mbi Prokurimin Publik".
Qė nė Nenin 1 tė tij urdherohet se, ky ligj ka si qėllim kryesor:
a) tė nxisė pėrdorimin ekonomik dhe efektiv tė fondeve publike nga entet prokuruese;
b) tė nxisė pjesėmarrjen e kandidatėve nė procedurat e prokurimit publik;
c) tė nxisė konkurrencėn nė prokurim ndėrmjet kandidatėve pėr furnizimin me mallra, pėr ndėrtime dhe pėr sherbime;
ē) tė siguroje trajtim tė barabartė dhe jodiskriminues tė tė gjithė kandidatėve pjesėmarrės nė prokurim;
d) tė sigurojė ndershmėrinė, besimin publik dhe arritjen e transparencės nė prokurimin publik."
Nisur qė nga synimi i pikės sė parė tė nenit 1 tė ligjit, ku synohet "pėrdorimi ekonomik dhe efektiv i fondeve publike nga entet prokuruese", dhe deri tek pika e fundit e tij, del nė pah kujdesi i madh qė duhet treguar nė kėtė rast. Nė skandalin e rradhės tė vendimeve kryeministrore vihet re se vendimet antiligjore tė datės 30 korrik, Minsitri Poci i justifikon nė deklaratėn e tij pėr shtyp, se janė bėrė "me qėllimin e vetėm pėr tė realizuar nė kohė dhe me cilėsinė e duhur fondet e vena nė dispozicion pėr ministrinė e Transporteve dhe Telekomunikacioneve per vitin 2004." (Realiteti tregon se nė shumicen e ketyre vendimeve tė Keshllit tė Minsitrave ishte parashikuar qė punimet te vazhdonin edhe gjate viti 2005). Sidoqftė, sipas normave me fuqi juridike ne Shqipėri, nė asnje rast qėllimi i nxjerrjes sė njė vendimi qeverie nuk mund tė vijė ne kundėrshtim me vetė qėllimet e ligjit, sepse mė kėtė rast akti adminitrativ do tė ishte juridikisht i pavlefshėm. Kėshilli i Ministrave, ka kompetencat e nxjerrjes sė akteve administrative individuale apo normative, por nė ēdo rast duhet qė kėtė ta bėjė nė bazė dhe pėr zbatim tė ligjit, nisur nga fakti qė aktet e Kėshillit tė Ministrave janė gjithmonė akte nėn-ligjore. Sipas Kodit tė Procedurave Administrative, njė akt qė del nė kundėrshtim me ligjin, apo nė shkelje tė urdhėzimeve tė tij, ėshtė absolutisht i pavlefshėm.
Faktin e kushteve qė njė akt administrativ tė jetė i vlefshem, Sokol Sadushi, ish-pedagog i sė Drejtės Administrative nė Fakultetin e Drejtėsisė, Tiranė, (sot, gjyqtar i Gjykatės Kushtetuese), e komenton nė kėtė mėnyrė nė "Teorinė e Aktit Administrativ": Njė nga kushtet e vlefshmėrisė sė aktit administrativ (nė kėtė rast, Vendimit tė Kėshillit tė Ministrave), ėshtė qė pėrmbajtja e aktit administrativ, apo qėllimi i tij, tė pėrputhet me qėllimin e ligjit, nė zbatim tė tė cilit ka dalė. Sepse njė akt administrativ qė nuk i pėrmbahet kėtij qėllimi, ėshtė i pavlefshėm dhe, si rrjedhim, pa fuqi juridike.
Ndėrkohė qė njė shpjegim i thjeshtė pėr tre nga mėnyrat e prokurimit do tė ishte si nė vijim:
Tender i Hapur
Nė kėtė rast shpallet fituese oferta mė e ulėt duke bėrė qė ky lloj prokurimi tė jetė i preferuar pasi nuk shpėrdorohen fondet e buxhetit tė shtetit. Nė kėtė tender marrin pjesė tė gjitha shoqėritė qė plotėsonė kriteret nė bazė tė specifikimeve teknike dhe shumės sė akorduar pėr objektin e tenderit. Shoqėritė duhet tė garantojnė me garanci bankare kryerjen nė afat dhe me cilėsi tė lartė tė punimeve.
Prokurim i drejtpėrdrejtė
Ky lloj prokurimi nuk garanton konkurencėn dhe pėrdoret vetėm nė 7 raste tė pėrcaktuara konkretisht nė ligj. Ky lloj tenderi pėrdoret shumė rrallė si pėrshembull nė rastin kur njė lloj produkti mund tė ofrohet vetėm nga njė subjekt i vetėm.
Kėrkesa pėr kuotim
Kjo procedurė mund tė pėrdoret vetėm nė rastin e nevoje urgjente apo nė rastin e forcės madhore duke u thirrur njė numėr i limituar shoqėrish. Edhe kjo mėnyrė prokurimi pėrdoret shumė rrallė pasi nuk lejon konkurencėn e lirė dhe krijon mundėsi kompromisesh ndėrmjet firmave tė ftuara pėr kuotim duke sjellė pėr pasojė qė produktet tė sigurohen mė shtrenjtė seē mund tė siguroheshin nėpėrmjet tenderit tė hapur. Ky lloj tenderi mund tė pėrdoret edhe nė raste qė klasifikohen si tė veēanta me kusht qė tė mos kalohet njė vlerė limit e pėrcaktuar e cila pėr ndėrtimet ėshtė pėrcaktuar nė vlerėn 2 milion lekė.
Klodian Rado
Analizė
Dyshja PS-PD, tentativa pėr njė sistem partitokratik
Nga Astrit KOLA
Artifici i fundit i ngritjes sė pragut elektoral, artikuluar nga njė deputet socialist qė, kohėt e fundit, ka lėshur nė tregun mediatiko-politik shumė ide tė guximshme, ka krijuar njė gjendje paniku nė partitė e vogla. Reagimi i liderėve tė tyre dėshmoi dukshėm zbritjen drejt zeros tė pragut tė ndjeshmėrisė dhe dobėsimin e nervave tė tendosura tė lidershipit nė tė dy krahėt e spektrit politik. Pėrgjigjia e dyzuar e partisė mė tė madhe tė opozitės, fillimisht me tezėn e diskutimit me aleatėt e pastaj me tezėn e mundėsisė sė pranimit tė ngritjes sė pragut tė maxhoritarit, ose miratimit tė proporcionalit me prim, ēka prodhon tė njejtin efekt elektoral nė favor tė tė mėdhenjve tė politikės - tė krijon pėrshtypjen e njė akordi paraprak, qė i turbulloi ujėrat e kėnetės politike nė prag tė sesionit tė ri tė Kuvendit.
Qė Braēe ėshtė indikator i besueshėm i Nanos, kėtė nuk e vė askush nė dyshim, ashtu sikundėr nuk diskutohet qė Berisha ėshtė vetė PD-ja. Prandaj aleatėt minorė tė tė dy kampeve janė shokuar dhe e tradhtuan veten tek reaguan menjėherė.
Nė tė vėrtetė, ky eksperiment simultan nuk bėri gjė tjetėr pėrveēse i zbuloi petėt lakrorit tė gatuar nga Ruēi e Topi nėn mbikėqyrjen e z.Lipponen, i cili asokohe u servir nė menynė politike me emrin "Protokoll bipartizan". Dy partitė e mėdha, tė bindura se rezultati zgjedhor do tė pėrcaktohet vitin e ardhshėm, po synojnė tė ēimentojnė partitokracinė e binomit PS-PD nėpėrmjet ndarjes sė tortės, duke u lyer aleatėve buzėt me copėza kremi, aq sa tė lėpihen e t'u ngjisin gishtat.
Realisht, kjo skemė bipartizane, nė tė dyja variantet zgjedhore tė propozuara, (pra maxhoritar me prag tė dyfishuar ose proporcional me prim), synon tė godasė nė zemėr dy Lėvizjet politike tė lindura sė fundmi nė tė dy anėt e spektrit, LSI dhe LZHK.
Qė tė dyja variantet e mėsipėrme synojnė tė devijojnė verdiktin zgjedhor nė interes tė tė mėdhenjve, pasi prodhojnė deputetė socialistė e demokratė shumė mė tepėr sesa votat korresponduese proporcionale.
Dhe nėse tė mėdhenjtė do tė bien dakord pėr formėn pėrfundimtare, prerogativat e Protokollit Bipartizan dhe shumica e kartonave qė PS e PD kanė nė Kuvend, nuk do ta vėshtirėsojnė aspak realizimin e skemės konsensuale nėpėrmjet amendimit tė Kushtetutės pėr variantin zgjedhor, duke flakur nė hendek proporcionalin e korrektuar tė Godos, Imamit e Gjinushit.
Nė rastin mė tė mirė, kjo skemė konsensuale e tė mėdhenjve, do tė shėrbente pėr tė shantazhuar rebelėt e dy krahėve, pėr t'i detyruar tė gjunjėzohen e tė pranojnė pa hezitim kushtet. Por gjasat janė qė, produkti mė i mundshėm i kėtij shantazhi, tė jetė bashkimi i minorenėve tė tė dy krahėve pėr ta kaluar bashkėrisht "stekėn" e pragut. Nėse do tė konfiguroheshin aleanca tė tilla, ēka presupozon dėshtimin e shantazhit, atėherė tė mėdhenjtė do tė servirnin si mė tė volitshėm proporcionalin me prim, pėr tė pėrfituar maksimalisht nė saje tė rezultateve mė tė larta tė arritura prej tyre nė zgjedhjet e ardhshme.
Kėto variante tė propozuara nga tė mėdhenjtė nuk u shfaqėn si rrufe nė qiell tė pastėr, por janė artikuluar edhe njė vit mė parė. Madje asokohe, z.Berisha pėrmendi si shembull variantin grek tė proporcionalit me prim, ndėrsa z.Laēo shkroi njė artikull pėr variantet mė oportune dhe pėrvojat e vendeve tė tjera, tė cilin e botoi tek gazeta "Korrieri".
Argumenti i z.Braēe se "rritja e pragut synon stabilitet qeverisės", ėshtė marrėzia mė e padėgjuar. Tranzicioni shqiptar ka dėshmuar se destabilitetin politik e kanė pjellė hipermaxhorancat, ēuditėrisht gjithmonė me mbi 2/3 e vendeve nė parlament. Dhe kėto destabilitete, ndonėse paradoksale, kanė ardhur si rezultat i keqpėrdorimit tė superpushteteve dhe arbitraritetit tė skajshėm. Pėrkundrazi, shmangia e supermaxhorancave dhe arbitrariteteve destabilizuese, mund tė vijė vetėm nėpėrmjet rritjes sė peshės specifike tė pėrfaqėsimit tė partive tė vogla, tė cilat do tė kushtėzonin e kufizonin abuzimet. Pėrvoja italiane e Ligės sė Veriut tė Umberto Bossi-t, ėshtė shembull ideal i "gjėmės" qė mund tė shkaktojnė minorenėt qė kanė ēelėsin e shumicave parlamentare.
U takon shqiptarėve tė vendosin zgjedhjen midis "destabilizimit" tė maxhorancave tė brishta, apo arbitrariteteve destabilizuese tė supermaxhorancave.
Njohja racionale e munguar (bashkė me mungesėn e demokracisė sė vėrtetė parlamentare), nė rastin shqiptar duhet tė na shtyjė t'i besojmė njohjes sonė empirike (pėrvojės politike).
Aktivitete
N/kryetari i PLL z.Murat Basha dhe veterani z.Hamit Kurti, takim pune nė degėn e PLL Zall-Herr
Basha: LZHK rikthen dinjitetin kombėtar
Dy drejtues tė lartė tė PLL Nėnkryetari z.Murat Basha dhe anėtari i KD tė PLL z.Hamit Kurti, (njėkohėsisht Nėnkryetar i degės PLL Tiranė), kanė zhvilluar njė takim pune nė komunėn e Zall-Herrit me drejtuesit legalistė tė Nėndegės. Nė kėtė takim tė zhvilluar mė datė 26 gusht, z.Basha ka folur pėrveē ēėshtjeve tė zakonshme organizative, edhe pėr nismėn e re tė Mbretit "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar". Basha ka pikėzuar disa momente tė ecurisė politike tė kėsaj lėvizjeje politike dhe ka dhėnė pėrgjigje pėr pyetjet e drejtuara. Sipas tij, kjo lėvizje synon nė radhė tė parė rikthimin e dinjitetit tė shqiptarit, i cili ėshtė nėpėrkėmbur keqas prej shumė vitesh. Basha potencoi nė fjalėn e tij idenė se Mbreti ka autoritetin moral dhe prerogativat qė t'u drejtohet shqiptarėve qė tė kthehen nga vlerat mė tė mira tė kombit.
Nė kėtė takim kryetari i kėsaj Nėndege z.Ibrahim Rrasa (njėkohėsisht anėtar i Kėshillit komunal pėr PLL) ka bėrė njė paraqitje tė aktivitetit tė nėndegės, nė prezencėn e shumicės sė drejtuesve tė seksioneve dhe ka veēuar aktivitetin riorganizues sidomos procesin e dokumentimit tė plotė tė anėtarėsisė. Ai ėshtė shprehur se brenda afateve tė pėrcaktuara nė mbledhjet e KD dhe porosive tė Kryesisė sė PLL kjo Nėndegė do tė plotėsojė tė gjithė dokumentacionin e nevojshėm. Z.Ibrahim Rrasa mė tej ka falenderuar drejtuesit e lartė legalistė pėr gatishmėrinė e tyre pėr t'iu gjendur pranė kėsaj nėndege nė ēdo kohė.
Mė pas nė lidhje me LZHK ai ėshtė shprehur se do tė organizohemi maksimalisht qė zgjedhjet e ardhshme tė na gjejnė me struktura efikase e dinamike.
Ndėrsa z.Gėzim Leti kryetar seksioni, tha ndėr tė tjera se do tė jenė tė gatshėm nė ēdo situatė qė tė ketė nevojė PLL pėr kontribut qoftė elektoral, qoftė dekorativ nė mbėshtetje tė LZHK. Ai tha se populli e kėrkon Mbretin dhe ne legalistėt duhet tė jemi tė aftė qė ta bashkojmė kėtė vullnet pro monarkisė.
Takimi u konsideruar mjaft i rėndėsishėm e i frytshėm dhe si njė forcim i mėtejshėm i marrėdhėnieve tė degės Tiranė me nėndegėn Zall-Herr.
Korresp. "Atdheu"
Zhvillohet njė takim i N/kryetarit tė PLL Hamit Kurti me N/degėn e PLL Vorė
Legalistėt vorakė, shpresa pėr tė ardhmen
Legalistėt e PLL nėndega Vorė janė optimistė pėr tė ardhmen e degės. Ky konkluzion doli nga takimi qė pati N/kryetari i PLL dega Tiranė z.Hamit Kurti me drejtues tė N/degės Vorė, i cili u zhvillua me datėn 24.08.2004. Nė kėtė takim, pėrveē ēėshtjeve tė zakonshme organizative, u dikskutua gjerėsisht edhe pėr aktivitetin e PLL nė kuadėr tė LZHK. Nė kėtė kontekst, krerėt lokalė tė Nėndegės ishin mjaft kėrkues dhe thanė se kėrkonin tė njiheshin nė thellėsi me programin e platformėn e Lėvizjes.
Gjithashtu gjatė kėtij takimi, z.Sami Hasrami kryetar i kėsaj Nėndege paraqiti punėn e bėrė dhe perspektivat, por foli dhe pėr dokumentacionin e nėndegės nė tėrėsi si dhe pėr problemin e pajisjes sė anėtarėve me tesera, nė veēanti. Ai tha se kemi afruar kohėt e fundit anėtarė tė rinj nė radhėt e Nėndegės dhe kemi shpresa se nė tė ardhmen do tė fuqizohemi e forcohemi mė tepėr, duke pasur parasysh edhe pėrkrahjen e pakufizuar nga drejtuesit e degės Tiranė. Ndėrsa anėtarėt e kryesisė sė kėsaj Nėndege si z.Xhovani Hasrami, z.Xhemal Mema pėrfaqėsues i senatit si dhe z.Fiqiri Spahiu janė optimistė pėr punėn nė tė ardhmen. Nė fjalėt e tyre ata shprehėn gatishmėrinė pėr nismėn politike tė NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve tė quajtur Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar. Ata nė fjalėt e tyre u shprehėn se kėrkojnė tė njihen konkretisht me programin dhe platformėn e kėsaj Lėvizjeje, tė cilėn ua konsideruan si mungesė drejtuesve tė PLL, pasi sipas tyre, PLL ėshtė pjesė integrale e saj dhe duhet tė jetė e pajisur me programin dhe platformėn e Lėvizjes.
Kėto kėrkesa z.Kurti i konsideroi tė arsyeshme dhe ėshtė shprehur se nė tė ardhmen ai ėshtė i sigurt se do t'u bėhen tė njohura jo vetėm legalistėve por mbarė shqiptarėve. Ai ėshtė shprehur i sigurt se interesimit tė njerėzve pėr programin e LZHK drejtuesit e saj do t'i pėrgjigjen nė afate tė shpejta.
Korresp. "Atdheu"
Dega e PLL Tiranė, nė aktivitet edhe nė kėto ditė vere. Nėndega e MB nr.1, shembull i shkėlqyer organizimi dhe pune tė palodhur
Angazhime serioze tė legalistėve tiranas
Megjithėse muaji gusht ėshtė muaji pushimi, ai nuk ėshtė i tillė pėr N/Degėn Nr.1 Tiranė, me kryetar z.Muhamet Isa. Me datėn 21 gusht 04 u mblodh Komiteti drejtues i kėsaj nėndege. Nė kėtė mbledhje nga kryesia e degės sė Tiranės asistuan z.Hamit Kurti, N/kryetar i degės dhe z.Xhemal Disha sekretar i degės dhe njėherazi anėtar i KD tė kėsaj Nėndege. Ajo qė tė binte nė sy nė kėtė mbledhje ishte pjesėmarrja e shkėlqyer dhe shkalla e lartė e pėrfaqėsimit cilėsor. Vetėm nė kėtė mbledhje ishin 5 anėtarė me arsim tė lartė. Ajo qė linte vėrtet pėr t'u admiruar ishte pjesėmarrja e elementit grua. Nė kėtė mbledhje merrnin pjesė zonjat e nderuara Lindita Selmani, N/kryetare e kėsaj N/dege dhe Bukurie Lala, kryetare e forumit tė gruas tė N/degės.
Nė fillim e mori fjalėn kryetari i kėsaj N/Dege z.Muhamet Isa, i cili, pikė sė pari, falenderoi tė gjithė anėtarėt e KD tė N/degės tė cilėt megjithėse pjesa dėrrmuese, janė nė ditė pushimesh, u treguan tė gatshėm dhe tė pėrkushtuar pėr t'iu pėrgjigjur thirrjes sė kryesisė sė N/degės pėr tė marrė pjesė nė kėtė mbledhje, jashtė kalendarit tė mbledhjeve tė miratuara nga ky KD. Z.Isa bėri njė ekspoze tė organizimit dhe funksionimit institucional tė kėsaj N/Dege dhe veēanėrisht vlerėsoi punėn e shkėlqyer nė drejtim tė thithjes sė elementit intelektual, gjė e cila, tha ai, po shndėrrohet nė model dhe shembull pėr tė gjitha N/Degėt. Ai gjithashtu foli edhe pėr qėllimin e kėsaj mbledhjeje, pėr kohėn qė lamė pas dhe pėr detyrat qė na dalin pėr tė ardhmen. Pastaj z.Muhamet Isa ia dha fjalėn z.Hamit Kurti, i cili, i mrekulluar nga pjesėmarrja dhe puna e shkėlqyer e kėsaj N/Dege, falenderoi nė mėnyrė tė veēantė kryetarin e saj, kryesinė dhe KD-sė. Gjithashtu z.Kurti bėri njė ekspoze mbi situatėn politike nė PLL, premisat pėr tė ardhmen, si dhe rolin e PLL me Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar, qė ka ndėrmarrė NMT Leka I Mbret i Shqiptarėve. Pastaj e mori fjalėn z.Xhemal Disha, sekretar i degės Tiranė, i dalė nga kjo N/Degė. Ai zbėrtheu nė vija tė pėrgjithshme, skemėn e organizimit tė N/Degėve, plotėsimin e dokumentacionit etj., nė zbatim tė vendimeve tė marra nga KD i degės Tiranė. Mė pas ai foli dhe pėr Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar dhe alternativėn mbretėrore, si e ardhmja e padiskutueshme e kombit shqiptar. Mė pas e morėn fjalėn znj.Lindita Slemani N/kryetare e kėsaj N/Dege, e cila u shpreh optimiste dhe sė bashku me znj.Bukurie Lala, u angazhuan pėr zgjerimin dhe thithjen e rinisė dhe elementit grua. Gjithashtu foli dhe z.Ibrahim Lala, sekretar i kėsaj N/Dege, i cili foli pėr ēeshtjet teknike tė organizimit dhe plotėsimin e dokumentacionit. Nė vijim folėn njė numėr i madh i anėtarėve tė Komitetit drejtues.
Nė fund njėherazi dhe njėzėri nga ky komitet drejtues u vendos:
1.Tė mbėshtetet pa rezerva dhe tė bėhet njė angazhim maksimal pėr t'u ingranuar, totalisht, nė Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar.
2.Tė paguhet nė vijimėsi dhe rregullisht kuotizacionin nė zbatim tė statutit dhe vendimeve tė marra nga KD i degės Tiranė.
3.Nė programin e zgjedhjeve tė ardhshme parlamentare, me kontributin e anėtarėve tė KD, tė gjendet njė zyrė me qira pėr nevojat e kėsaj N/dege. Megjithėse kjo ėshtė vėrtet njė sakrificė maksimale pėr gjendjen e tyre ekonomike, por njė eksperiencė e tillė nuk ėshtė e para nga kjo N/degė, pasi para zgjedhjeve tė pushtetit lokal, njė zyrė e tillė u hap pėr njė vit rresht me kontributin e tyre.
Mbas rreth 2 orė diskutimesh, mbledhja u deklarua e mbyllur duke mbartur nė vetvete vullnetin e mirė dhe angazhimin me pėrkushtim, tė tė gjtihė anėtarėve pėr tė ēuar mė tej alternativėn dhe propagandėn mbretėrore.
Korresp. "Atdheu"
PIKEPAMJE
Denoncimet e kryekomunarit tė fshatit "rebel", pėr varfėrinė ekstreme nėn qeverisjen e PS
Skenaret qeveritare pėr poshtėrimin e Lazaratit
Duke dėgjuar prononcimin e Kryetarit tė Komunės sė Lazaratit, zotit Dashnor Aliko, qė "bimėt narkotike, i kanė mbjellė ato familje, tė cilat nuk kanė asnjė mundėsi pėr tė siguruar nė rrugė tjetėr mjetet ekonomike tė jetesės", konstatojmė njė tė drejtė tė madhe dhe shqetėsuese, pėrballė tė cilės duhet tė ndalemi seriozisht. Prononcimi i kryekomunarit tė fshatit "rebel", ka brenda realitetin e varfėrisė ekstreme qė ka pllakosur kėtė vend nė kėto vitet e fundit tė qeverisjes socialiste. Familjet e sotme shqiptare, nė tė gjithė hartėn gjeografike tė vendit, nė njė numėr tė madh, madje edhe mbi shifrėn e tolerueshme tė njė getoje, po vuajnė pėr bukėn e gojės. Mungon puna, mungon mbėshtetja sociale pėr mbijetesė, mungon shpresa pėr ndryshim, mungon liria e lėvizjes pėr punėsim jashtė vendit. Nė mungesė tė gjithēkaje, nė prezencė tė bllokimit dhe tė mohimit tė mundėsive pėr tė mbajtur frymėn gjallė, pjesa masive varfanjakėve shqiptarė, detyrohet dhe nxitet tė kėrkojė rrugė tė tjera pėr tė siguruar tė ardhurat pėr jetesėn. Njė nga kėto rrugė, ka pėrdorur edhe pjesa tejet e varfėr e fshatit Lazarat, e barktisur ekonomikisht prej qeverisjes sė socialistėve. Nė rastin e fshatit Lazarat dhe jo tė tij, ka njė pyetje tė thjeshtė: ēfarė duhet tė bėjė njė popull i mjeruar, qė nuk ka as bukė thatė pėr t'u ushqyer?! Nė mėnyrė tė pashmangshem, kėto punė do tė bėjė, se ndryshe vdes. Dhe vdekja e tij, nuk shqetėson as Fatos Nanon, as deputetėt e mazhorancės, tė cilėt kanė nė dorė drejtimin e kėtij vendi e tė kėtij populli qė po e mashtrojnė prej 7 vjetėsh pėr mirėqenie e stabilitet ekonomik, pėr punėsim, pėr paga e pensione tė larta, pėr shėrbim shėndetėsor tė avancuar e tė tjera broēkulla, qė tashmė nuk i ha as mė debili i kėtij i vendi dhe as mė nostalgjiku i kolonės sė verbėr e tė bindur votuese tė socialistėve. Shteti pyet, se pėrse mbjell hashash Lazratai? Por po ky shtet, po kjo qeveri, nuk pyet se pėrse i ka lėnė njerėzit atje e nė tė gjithė Shqipėrinė, pa punė e pa bukė! Pėrgjigjen e pyetjes sė parė, jo vetėm shqiptarėt, por edhe ndėrkombėtarėt qė shkuan sė fundi pėr inspektim e pėr "paqe" nė Lazarat, duhet ta marrin tek pėrmbajtja e pyetjes sė dytė: njerėzit janė pa bukė, qeveria i nxit drejt rrugėve tė paligjėshme pėr tė mbijetuar. Ėshtė kjo qeveri dhe ky shtet mospėrfillės e dėshtak, qė i ēon shqiptarėt nė fund tė Otrantos, sepse po vujanė pėr bukėn e gojės. Eshtė kjo qeverisje qė po shkatėrron mijėra familje me divorc pėr shkak tė varfėrisė, qė po detyron shqiptarėt tė vriten pėr grabitje sepse po i vdes varfėria. Pra, hashash mbillet, sepse njerėzit janė pa bukė. U ėshtė hequr e drejta e punės, e drejta emigracionit, e drejta e ndihmės ekonomike normale, duke u tallur e duke u gėnjuer nė mėnyrėn mė bastarde prej qeverisė aktuale. Por nė Shqipėri, dihet qė ka vetėm shumė "Lazarate". Shqiptarėt, nė Fier, Vlorė, Gjirokastėr, Lezhė, Shkodėr, Elbasan, Tiranė e kudo, vend tė grurit po mbjellin, po korrin dhe po "shijnė" bimė narkotike. Por Lazarati u bė problem sepse edhe i duhej politikės djallėzore tė partisė nė pushtet, pėr tė goditur forcėn poltike qė mbėshtet historikisht ky fshat. Pėrballė varfėrisė ekstreme, Lazarati ka zgjedhur edhe kėtė mundėsi pėr tė pėrballuar jetesėn, tė cilėn, nuk lejon qė shteti t'ia heq pėr aq kohė sa nuk i ofron asnjė zgjidhje ekonomike. Natyrshmėria dhe sinqeriteti i kryekomunarit tė Lazaratit, qė droga mbillet nga varfėria qė ka pllakosur fshatin, mund tė deklarohet nga tė gjithė drejtuesit e komunave, nė tė gjithė vendin. Sepse janė 191 mijė familje qė trajtohen me ndihmė ekonomike lėmoshė, fuqia e tė cilės, nuk pėrballon dot as ushqimin minimal tė tre ditėve. Sepse janė 120 mijė familje tė tjera, tė cilat kanė braktisur zonat e tyre nga varfėria maksimale dhe qė, atje ku janė vendosur pas emigrimit, nuk trajtohen me ndihmė ekonomike. Sepse janė 800 mijė tė papunė. Sepse janė 600 mijė pensionistė, qė marrin njė pension mujor, i cili nuk u mjafton as pėr ilaēet e javės. Sepse kemi mijėra tė rinj, tė cilėt kanė braktisur vendin nga mungesa e mjeteve tė jetesės dhe qė, nuk dėshirojnė tė kthehen mė nė atdhe. Kjo qeveri dhe ky pushtet politik qė po sundon vendi tonė e di shumė mirė gjendjen, sepse e ka krijuar me paaftėsinė dhe mosdėshirėn pėr tė ndryshuar situatat social-ekonomike tė shoqėrisė shqiptare dhe; bllokazhin e qėllimshėm pėr tė mos e integruar vendin nė BE. Pse? Sepse integrimi i jep fund trafiqeve tė mafies nė pushtet. Bllokon monopolet e ministrave e tė politikanėve. Integrimi vendos shtetin ligjor dhe nuk ka mė drejtėsi qė tė pėrdoret prej politikės, nuk ka mė krime ekonomike nėn petkun e pushtetit, nuk ka mė vjedhje tė pasurisė kombėtare, nuk ka mė shitje tė ēėshtjes kombėtare, nuk ka mė pushtetarė e politikanė tė kėtij kallėpi, nė drejtimin e punėve tė kėtij kombi e tė kėtij vendi. Ndaj themi, qė shqiptarėt dhe ndėrkombėtarėt, duhet ta trajtojnė precedentin Lazarat, si produkt tė qeverisjes sė keqe, tė dėshtuar e tė korruptuar, qė ka shkatėrruar gjithė hapėsirat ekonomike pėr tė punuar, pėr tė fituar e jetuar ky popull, masakra sociale mbi tė cilin, po vazhdon pa asnjė kufizim.
Afėrdita BAJRAMI
STATISTIKA
Politikat qeverisėse, shkak i lulėzimit tė hashashit
Larguan nga puna rreth 180 mijė njerėz, ndėr ta 27 mijė intelektualė e ekspertė
Detyruan 38% tė inteligjencės sė kombit, tė largohet jashtė atdheut
Detyruan emigrimin e 76 mijė familjeve, jashtė vendit pėr shkaqe ekonomike
Me politikat asociale, imponuan zbrazjen e 184 fshatarve dhe tė 7 qyteteve nga popullsia
Vendosėn taksėn TVSH me 20% mė tepėr, mbi shėrbimet publike, biznesin e popullatėn
Shtuan edhe 45 taksa publike pėr qytetarėt
Shtohen edhe 124 mijė familje, qė nuk pėrfitojnė asnjė tė ardhur ekonomike
Rritėn ēmimet e shėrbimeve publike si Telekom, Energji Elektrike, Sigurime Shoqėrore
Pėr shkak tė varfėrisė, 26% e fėmijėve u detyruan tė braktisin shkollėn
Shtuan edhe me 66 mijė, numrin e familjeve qė trajtohen me lėmoshė sociale
Krijuan kushte tė tilla ekonomike, qė detyruan 30% tė nxėnėsve, tė braktisnin shkollat
Janė mbyllur 92% e ndėrmarrjeve ekonomike, duke krijuar 756 mijė tė papunė
Janė larguar 124 firma tė huaja, tė cilat kanė shtuar edhe 10400 tė papunė.
Janė rritur ēmimet me masėn 5 herė, ndėrkohė qė pagat janė rritur gjithsej vetėm 21%
Janė ulur me 70%, fuqitė blerėse tė pagave
Janė vetėvrarė pėr shkaqe ekonomike, 154 persona
Janė shitur pėr arėsye ekonomike, 254 vajza tė reja
Janė shkatėrruar nga varfėria, 327 familje
Afro 15% e adoleshentėve, jetojnė me shitje droge
Janė shitur nga varfėria 74 foshnja (gjoja tė birėsuar)
Nė 1345 raste, nėnat kanė abortuar fėmijėt pėr arėsye ekonomike
Afro 33 mijė familje, kanė emigruar jashtė kufijėve, pėr tė siguruar bukėn e gojės
Nėpėr ambasada janė depozituar 330 mijė kėrkesa pėr largim ekonomik nga Shqipėria.
Vetėm nė Tiranė, ka 1800 fėmijė lypsar.
Nga divorcet e varfėrisė, kanė ngelur 1450 jetimė me prindėr gjallė.
Mbi 1000 fėmijė, flenė rrugėve tė Tiranės, pėr mungesė strehimi e braktisjeje prej prindėrve, pėr shkaqe varfėrie
Afro 28% e grave dhe 39% e vajzave tė reja, shesin trupin pėr tė ushqyer veten dhe familjet.
Nė 67% tė rasteve, krimet nė Shqipėri kanė si motiv varfėrinė ekonomike.
Statistikė
Memaliaj, atje ku u bė deputet Fatos Nano
Nga 10 mijė banorė qė kishte qyteti nė vitin 1991, 3100 janė larguar nė emigracion, ndėrsa 2900 janė larguar nė Tiranė dhe rrethe tė tjera tė vendit.
Qytetit i janė larguar 63 % e intelektualėve dhe 84 % e specialistėve tė tė gjithė fushave, ndėrkohė qė asnjė prej tayre qė pėrfundojnė studimet e larta ka 7 vjet qė nuk kthehet nė Memaliaj.
Qyteti ka vetėm 22 % tė ish-forcės aktive pėr punė, tė vitit 1990.
Nga 2010 familje, nė qytet kanė mbetur vetėm 1040 tė tilla edhe kėto nė rėnie, nga largimet e shpeshta prej mungesės sė punės dhe kushteve minimale pėr tė pėrballuar jetėn e pėrditėshme.
Afro 29 % e tė miturve tė qytetit, ndodhen nė emigracion larg familjeve, ndėrsa 18 % e atyre qė ndodhen nė qytet, punojnė.
Afro 60 % e familjeve nė kėtė qytet, jetojnė nė nivel tė plotė varfėrie, ndėrsa 28 % e tyre, jetojnė nėn nivelin e varfėrisė, megjithėse trajtohen me ndihmė ekonomike sociale.
Mbi 30 % e familjeve janė tė pastreha, 85 % e tė cilave, familje tė reja, pėr tė cilat nuk njė projekt strehimi.
Afro 68 % e familjeve jetojnė duke shfrytėzuar mundėsitė e punėsimit informal, si tregtinė e vogėl, zanatin e taksistit nė Kakavijė dhe me tė ardhura nga emigracioni.
Pėrveē administratės shtetėrore dhe shėrbimeve publike(arsim, shėndetėsi), nuk ka asnjė front tjetėr pune.
Mbi 140 familje kanė nevojė emergjente pėr tė ardhura mbijetese.
Numri i familjeve qė regjistrohen pėr ndihmė ekonomike, shtohet me 10 % nė ēdo 2 muaj.
Afro 35 % e apartamenteve tė banimit janė nxjerrė nė tregun e lirė nga tė larguarit.
Mbi 75 % e tė rinjve janė totalisht tė papunė
Mosha mesatare qė jeton aktualisht nė qytet, ėshtė 49 vjeē.
HISTORIA
Tashmė, historiografia komuniste ndodhet nėn morsetėn e tė dhėnave tė reja historike
Faveiriali rishkruan historinė e shqiptarėve
Kėto ditė doli nė qarkullim Historia e Shqipėrisė e Zhan Klod Faveirialit, njė Ati tė mirė qė jetoi dhe punoi pėr rreth gjysėm shekulli nė viset e Shqipėrisė Lindore (Manastir), duke iu pėrkushtuar ndėr tė tjera ēėshtjes shqiptare nė hapjen e shkollave, nė nxitjen e frymės dhe vetėdijes kombėtare, si dhe duke hulumtuar pėr njė kohė tė gjatė mbi historinė dhe protagonizmin e shqiptarėve nė gadishullin Ilir. Historia e At Faveirialit, pėrveēse ėshtė trajtesa e parė nė kohė (mbas asaj tė Pashko Vasės), rreth historisė sė plotė tė shqiptarėve, qė nga parahistoria e deri nė fund tė shekullit tė 19-tė, mbart mbi vete vlerat e njė pune serioze tė mbledhjes, pėrpunimit dhe interpretimit tė fakteve dhe ngjarjeve historike. Nė dallim me autorė tė tjerė tė huaj, qė priren nga fryma empirike, nga kėndvėshtrimi ekzotik, apo edhe nga tendenca tė minimizimit tė rolit dominant qė ka ushtruar kombi shqiptar nė gadishullin e tij Ilir, nė krahasim me ardhacakėt e tjerė grekė apo serbė, - At Faveiriali, nė interpretimin e tij pėrmbys mjaft teza dhe koncepte tė shtrembėruara mbi historinė e popujve tė kėtij gadishulli. Teza dhe koncepte qė, mjerisht, janė pėrqafuar dhe pranuar edhe nga historiografia jonė zyrtare. Vetė pika e referimit pėr emėrtimin e gadishullit, jo siē jemi mėsuar gjatė kėtij shekulli ta quajmė "Gadishulli ballkanik", por "Gadishulli Ilir" - siē e quan gjatė gjithė trajtesės Faveiriali - ėshtė njė parakusht pėr ndėrtimin e mėtejmė tė tezave dhe lėndės qė ai sjell nė kėtė trajtim historik. Pasi kjo emėrtesė ėshtė pikėnisja e njėmendtė prej ku mund tė fillojė njė shtjellim serioz mbi historinė e tij.
Me njė argumentim tė mbėshtetur nė tė dhėna e fakte tė pamohueshme, Ai pėrforcon pikėpamjen e vjetėrsisė, autoktonisė dhe pronėsisė sė shqiptarėve mbi gadishull, nė krahasim me grekėt ardhacakė, dhe sllavėt dyndės. Mė tej ai hedh dritė mbi njė pikė mjaft tė errėt dhe tė lėnė qėllimisht nė mjegull, raportet e kishave pėrkatėse tė popujve tė gadishullit. Nėse nė historiografinė zyrtare serbėve, bullgarėve, grekėve, u njihet njė Kishė e tyre, qė shpesh ėshtė kthyer dhe nė njė pikė referimi pėr njėfarė qendėrzimi kombėtar, - nėn dritėn e fakteve dhe korrektėsisė intepretuese tė tyre, At Faveiriali afirmon se, mė sė pari, ishin shqiptarėt ata qė kishin njė Kishė tė vetėn, e qė identifikohej si Primatia Ilire e Ohrit, qė nė kohėn e perandorit Justinian, me njė jurudiksion mbi pothuaj gjithė gadishullin. Pėr mė tepėr, Kisha e Pejės dhe ajo Bullgare u ngritėn vetėm duke i shkėputur mė vonė asaj (Primatisė), pjesė tė kėtij juridiksioni.
Pėrkundėr tezės sė vogėlsisė dhe vobektėsisė shqiptare pėrgjatė shekujve, mjerisht e pranuar edhe nga historiografia zyrtare shqiptare, autori ngre faktet e reja se, nė tė vėrtetė, vogėlsia dhe vobektėsia qėndron nė anėn e ardhacakėve dhe jo tė shqiptarėve qė, nė tė kundėrt, i kanė dhėnė emrin, protagonizmin dhe dominancėn kėtij gadishulli. Madje edhe ato qė njihen si "mbretėritė bullgare" apo "principata diokleate", vlerėsohen si "Mbretėria shqiptaro-bullgare e Preslavės", "Mbretėria shqiptaro-vllehe e Prespės" dhe "principata Ilire e Dioklesė".
Njė nga kollonat mbi tė cilėn mbėshtetet Historia e Faverialit, ėshtė edhe raporti shqiptaro-grek, raport qė deri mė tash ėshtė dhėnė nėn njė dritė tė rreme dhe mjaft denigruese pėr shqiptarėt. Ndėrkohė qė kėto marrėdhėnie janė karakterizuar nga njė dominancė absolute nga ana e shqiptarėve, deri nė shekullin e 19-tė. Madje edhe vetė perandoria Bizantine (qė nuk mund tė konsiderohet kurrsesi si njė pėrkatėsi apo trashėgimi e grekėve), nuk ka vepruar dhe zotėruar trevat shqiptare nė gadishull nėn atė kėndvėshtrim qė ėshtė dhėnė deri mė sot. Mė sė shumti, kėto treva janė karaktrizuar nga shkėputja apo mosnjohja e perandorisė. Nė tė gjitha trevat ku shtrihet sot shteti grek, pėrgjatė historisė lėviznin, jetonin dhe bėnin histori shqiptarėt. Grekėt ishin njė faktor mjaft i vobektė dhe i parėndėsishėm. Vetėm mbas vitit 1830, ata filluan revanshin duke uzurpuar jo vetėm territoret e shqiptarėve dhe vllehėve, por edhe historinė, zakonet, kulturėn, etj.
Historia e Faveirialit pėrbėn njė nga kontributet mė mė vlerė pėr historinė e shqiptarėve, jo vetėm si njė burim mė tepėr nė fondin historik, por edhe pse jep mundėsi dhe shkas pėr njė riinterpretim tė ri dhe mjaft tė vlefshėm tė saj.
(Libri ėshtė sjellė nė shqip nėn kujdesin e z.Qemal Velija).
Shėnime hyrėse
Historia e Shqipėrisė sipas Jean-Claude Faveyrial
Pėr shkak tė pozicionit tė saj gjeografik, Shqipėria, megjithėse shpesh e izoluar, ka qėnė pėrherė nė udhėkryqin e perandorive dhe qytetėrimeve. Nė lashtėsi, pėr shekuj me radhė, ajo ėshtė gjendur nė kufirin politik, ushtarak dhe kulturor ndėrmjet Lindjes dhe Perėndimit, nė fillim midis perandorisė romake dhe qytetėrimit grek, e mė pas, nė Mesjetė, midis Italisė katolike dhe Perandorisė sė Poshtme ortodokse. Mė tej, deri nėnė pushtimin e plotė nga Turqit, ajo gjendej nė frontin midis Europės kristiane dhe Lindjes islamike. Mė nė fund, nė kohėt e sotme, pas 30 vjet pavarėsie si shtet, ajo ndėrmerr rolin e ēuditshėm tė njė kėndi tė vogėl stalinist, apo mė mirė tė themi surrealist, ndėrmjet perandorisė sovjetike dhe perėndimit kapitalist e demokratik.
Nė shekullin e tetėmbėdhjetė, historiani britanik Eduard Gibon (l737-l794) e pėrmend Shqipėrinė si njė vend pėrballė Italisė, por tė njohur shumė mė pak se Amerika nė brendėsi. Ata qė thonė se ka ndryshim tė paktė, ngaqė atėherė Amerika njihej pakėz mė mirė, nuk do ta kishin aspak gabim. Shqipėria, tokė dhe hapėsirė kulturore europiane qysh prej lashtėsisė, mbetet pėrherė enigmatike dhe e kuptuar keq, si ajo nė gjendjen e shekullit tė 18-tė, nė kohėn e Gibonit, edhe nė shekullin e 19-tė, nė kohėn e Zhan-Klod Faveirialit, dijetarit tė parė qė shkroi historinė e saj.
Mbi autorin
Zhan-Klod Faveirial lindi mė 25 mars l8l7, nė Usson en Forez, fshat malor nė Auvergne, nė lindje tė Sent-Etienit. I jati i tij quhej Pjer Faveirial, kurse nėna Zhanė M. Bashėlard. Autori kreu studimet e larta nė seminaret e Lionit, dhe erdhi nė Paris nė vitin l843, nė moshėn 26 vjeēare, ku u pranua nė Kongregacionin e Misionit Lazarist, mė ll mars. Nė l korrik l844, ai u emėrua nėn-xhakon dhe, 6 muaj mė vonė, mė 18 dhjetor, u emėrua xhakon. Pasi bėri betimin e tij, mė l3 mars l845, ai mori shenjtėrimin e Kongregacionit, dhe u bė prift mė 17 maj tė po kėtij viti. Pak kohė mė pas, mė l qershor l845, ai u dėrgua si misionar nė Santorin tė Greqisė si vendqėndrim tė parė, pavarėsisht se ai kish dėshirė tė shkonte nė Kinė.
Nė korrik tė vitit l847, e rigjejmė nė Kostandinopojė, ku Kongregacioni mori njė strehė, qė ishte e njė rėndėsie tė madhe pėr veprimtaritė e kishės katolike nė Perandorinė Otomane. Dhe kėtu, nė strehėn Shėn-Benua, autori kalon vitet vendimtare tė jetės sė tij, ku tek ai zgjohet njė interes i veēantė pėr etnitė e ndryshme tė Turqisė Europiane, domethėnė, tė Ballkanit Jugor. Nė vitin l866 ai u dėrgua nė Selanik, e mė pas mė 1867, nė Manastir (Bitola), qytet qė sot gjendet nė jugperėndim tė Republikės sė Maqedonisė. Nė atė kohė, Selaniku dhe Manastiri ishin qytete me njė popullsi tė pėrzier, dhe qendra tė rėndėsishme tregėtare tė Perandorisė Otomane. Turqia Europiane ishte e populluar sigurisht, jo vetėm nga Turqit dhe Grekėt, por edhe -prej Bullgarėve, popull sllav, siē quhet sot nė kėtė pjesė tė gadishullit tė Maqedonasve, - prej Vllehėve ose Arumunėve, qė flasin njė gjuhė romane nė pėrgjasim me rumanishten e Rumanisė, - dhe, mė nė fund, prej Shqiptarėve me gjuhėn e tyre tė veēantė, qė rrallė gjendej e shkruar nė atė kohė. Me pėrjashtim tė njė qėndrimi tė shkurtėr nė Albi, nė vitin 1878, Faveirial duket se ka kaluar pothuaj njė gjysėm shekulli nė Europėn Juglindore, kryesisht nė Manastir dhe Kostandinopojė.
Ndėr vitet l850 dhe l867, nė Strehėn Shėn-Benua, nė brigjet e Bosforit, ėshtė koha kur Faveirial filloi tė grumbullonte njė bibliotekė historike tė librave tė rrallė nė lidhje me Shqiptarėt, Bullgarėt dhe Vllehėt. Ai ishte njė erudit kureshtar pėr historira, qė pyeste me kujdes udhėtarėt dhe bashkudhėtarėt, dhe nuk rreshtte sė shkruari gjithēka qė ai kish dėgjuar tė thuhej. Faveirial rrėmonte historinė e popujve tė pjesės jugore tė Gadishullit Ballkanik dhe i ndihmonte tė pėrgatisnin tė ardhmen e tyre. Ai e vizitoi Shqipėrinė nė vitin l884, dhe, bashkė me Apostol Margaritin (l832-l902), inspektor i pėrgjithshėm i shkollave rumune tė Perandorisė Otomane, themeloi shkolla nė Berat, Korēė dhe Prizren.
Prej vitit l859 deri mė l861, Zhan-Klod Faveirial thuhet se ishte shpirti i lėvizjes Bullgare. Ai bėhet, gjithashtu, njė mik i madh i vllehėve dhe, nga fundi i jetės sė tij, i shqiptarėve. Prej l867 e deri sa vdiq, ai shėrbente nė Manastir si profesor i liceut vlleh, ku jepte kurse tė gjuhės frėnge dhe filozofisė. Bashkė me Margaritin ai themeloi shkolla tė tjera (l888-l893), dhe kanė mbajtur lidhje gjatė gjithė kėsaj kohe. Pas njė jete pune ngulmuese, Zhan-Klod Faveirial vdiq nė Manastir, mė 26 nėntor 1893.
Nė Historia e Misionit Lazarist tė Manastirit (l942), Artur Drule na ka dhėnė njoftimet e mėposhtėme mbi At Faveirialin:
- "Mė 20 shtator l866, Misioni u shtua me njė misionar, tashmė tė shquar pėr rolin qė ai luajti nė lėvizjen bullgare. Imz. Faveirial ishte nga krahina e Auvergne-s. Fshati nė tė cilin ai u lind, mė l817, Usson nė Loire, kufizohej me Puy-de-Dome, por i pėrkiste dioqezės sė Lionit. Nė seminaret e Lionit, ai kreu studimet e tij tė larta dhe fetare. U pranua nė Kongregacion nė vitin l843. Ai kish pasur dėshirė tė bėhej jezuit. Kėrkoi tė shkonte nė Kinė ose nė Amerikė, por u dėrgua nė Lindje. Ai studjoi greqishten, tė cilėn nuk kish dashur ta mėsonte nė Seminarin e Ulėt. Gjithė jetėn e tij ai e kaloi si njeri njėmend origjinal. Nė pamjen fizike, tiparet e tij ishin tepėr tė theksuara, mjekra e ērregullt, dhe zėri i tij i lartė, me njė frymė kritike dhe shpesh agresive, qė nuk tė tėrhiqnin aspak. Shėndeti i tij i ligur e bėnte tė heshtur dhe e mbyllte atė me ftohtėsi nė dhomėn e tij.
Vijon numrin e ardhshėm
ARKIVI
Historia pėrgėnjeshtron Nexhmije Hoxhėn dhe gjithė enveristėt
E vėrteta historike dhe "Ledi Makbeth"
Nexhmije Hoxha ka botuar ditarėt e saj nė gazetėn "Shekulli", dhe sidomos axhanset e viteve tė fundit tė pushtetit komunist, tė cilin ajo, bashkė me tė shoqin dhe krushkun Ramiz Alia, e shndėrruan nė diktaturė personale dhe nepotiko-familjare. Axhanset e siguruara me shumicė, (pėr shkak tė pozicionit politik dhe faktit qė nusja e djalit, Liljana Hoxha, ishte drejtore e ATSH-sė), tė shtuara me disa paragrafė tė dyshimtė, tashmė Nexhmije Hoxha po i boton si kujtime tė vyera e me pėrmbajtje atdhetare. Ashtu si tė gjithė kriminelėt, qė kthehen nė vendin e krimit, edhe Nexhmija po kthehet nė vendin ku ishte vendosur arena tragjike e tragjedisė qė u luajt mbi gjysmėn e popullit shqiptar, nė Kosovėn e martirizuar e tė shitur tek serbėt nga Enveri, Nexhmija e Ramizi. Madje ky i fundit ka qenė komisar i Divizionit V-tė tė Ushtrisė komuniste, qė, pasi masakroi nacionalistėt e Kosovės bashkė me partizanėt serbė dhe tradhtarėt komunistė shqiptarė, lejoi edhe masakrėn e Tivarit.
Ishte dashuria me Dushanin dhe Miladinin ajo qė determinoi marrėdhėniet e shkėlqyera tė tradhtisė kombėtare tė Enverit, Nexhmijes dhe Ramizit ndaj Kauzės sė Bashkimit tė trojeve Etnike, ndėr tė cilat Kosova ėshtė zemra e trungut amtar. Jo rastėsisht, dashuria e tyre derdhet pa kursim ndaj sllavėve Miladin e Dushan, tė cilėt, deri nė mesin e vitit 1942, kanė qenė drejtuesit mė tė lartė komunistė tė Komitetit Krahinor tė PKJ pėr Kosovėn dhe Metohinė. Madje, siē pranon Enveri dhe historiografia komuniste, Miladini dhe Dushani ishin kundėrshtarėt mė tė egėr tė shtrimit pėr zgjidhje tė ēeshtjes nacionale shqiptare, qė gjatė luftės, madje duke i akuzuar qartė komunistėt e lėkundur pėr "tradhti ndaj komunizmit dhe rėnie nė pozitat e shovinizmit shqiptaromadh", sikundėr nė mbledhjen e Mukjes.
Mė kot Nexhmija qan me lotė krokodili pėr vėllezėrit kosovarė nė ditarėt e botuar te gazeta "Shekulli", sepse nė veprat e Enverit, tė redaktuara e botuara nėn kujdesin e saj nga Instituti i Studimeve Marksist-leniniste, ekzistojnė pasazhet e shkruara pėr "vėllezėrit kinezė" dhe "ca shokė kosovarė".
Pavarėsisht se, mė vonė, Enveri, Ramizi dhe Nexhmija, pėr tė ruajtur pushtetin personal, tė trembur nga Tito, i cili donte tė vinte nė vend tė tyre Koēin, Kriston, Nestin e tė tjerė - filluan tė zbulojnė "revizionistė jugosllavė" dhe shkruan vepra tė tėra, madje edhe kundėr Dushanit, tė cilin e sulmuan se hapi defterėt e tė vėrtetave tė Luftės - ekzistojnė letrat e dashurisė midis tyre, qė Dushani i ruajti.
Ja letrat qė ruajti Dushani, tė cilat botohen pėr herė tė parė, e qė dėshmojnė tė vėrteta tė mėdha pėr marrėdhėniet komuniste shqiptaro-sllave. Le t'i lexojė edhe Nexhmija, e t'i hedhė poshtė po tė dojė. Ato mjaftojnė pėr tė dėshmuar hipokrizinė e Ledi Makbethit, qė, tashmė ka nxjerrė nga sepetet axhanset e asaj kohe pėr t'i botuar si ditarė e pėr tė shitur dashuri ndaj atyre qė, dikur, bashkė me Enverin dhe Ramizin ua shitėn Titos, Rankoviēit, Tempos e Dushanit, tė cilėt i masakruan dhe i deportuan, pėr tė pastruar etnikisht trevat e pretenduara si "Djepi i Serbisė-Stara Serbija".
Letrat e komunistėve shqiptarė pėr themeluesit e PKSH Dushan Mugosha e Miladin Popoviē
Nexhmija, letėr sentimentale Dushan Mugoshės
Me keqardhje tė madhe mora vesht largimin tėndė nga Shqipėrija. Veēanėrisht mė erdhi keq qė nuk mundėm tė takohemi para se t'iknje. Me gjithė se kemi ndenjur pak kohė bashkė, e ndjej mungesėn t'ėnde nė mes t'onė ashtu si edhe shokėt mė t'afėrt.
Sigurisht do tė kujtojsh jo vetėm shokėt qė jetove dhe bashkėpunove gjatė kėtyre dy vjetėve e ma, por sigurisht qė do tė tė marri malli dhe pėr malet e fushat e Shqipėrisė qė i lave me djersė dhe qė u pive dhallėn. A po jo?
Jo vetėm ne, por gjithė populli shqiptar do tė tė ketė njė mik tė dashur tė tij, e sigurisht, kur ta sjelli rasti, tė kthehesh ndonjė herė nė vendin t'onė, do tė shohėsh se me punė do tė tė shpėrblejė atė qė ke bėrė pėr shpėtimin dhe naltėsimin e tij.
Sigurojmė me bindje tė plotė qė do tė shtojmė gjithnji hovin e punės qė tė formojmė e naltsojmė Partinė tonė dhe ti sigurojmė dhe popullit t'onė pushtetin e tij. Vetėm kėshtu do tė shpėrblejmė dhe ndihmėn tuaj tė vlefshme.
Dushan: Thuaju shokėve tė Jugosllavisė se shokėt shqiptarė ndjekin me sytė hapur hapin e tyre dhe kėrkojnė cmos qė tė ndjekin dhe shembullin e tyre heroik.
Thuaju qė gjithė populli shqiptar ndjen pėr popujt e Jugosllavisė dhe pėr luftėn e tyre njė dashuri tė madhe. Tė gjithėve tė fala shoqnore. Mos na harro. Po tė mundesh na kujto dhe me ndonji cop letėr. Udhė e mbarė dhe u pjekshim pėr sė shpejti nė botėn e lirė. "Vdekje fashizmit - liri Popullit".
Tė fala shoqnore Nexho.
(7 maj 1944)
Letra e Enver Hoxhės dėrguar Dushan Mugoshės
Shok i dashun Dushan Mugosha (?)
Tash jam mė e fortė nga ajo ditė qė u pamė, por malli ėshtė kurdoherė i madh. Aliu (Miladini), qėnka mė i fortė nga ne sidoqė sigurisht se sa e prekur isha. Jo ne por tė gjithė ishin tė prekur. Doktor Nishani zuri tė qarėt duke thėnė "Kujtoj poshtėrsitė qė ka thėnė armiku pėr Dushanė e Alinė, se kėta dy shokė aq tė mirė e tė vendosur qė kanė lėnė familjet, vendin e tyre dhe erdhėn tė na ndihmojnė ne, tė luftojnė tok me ne.
Por tė fjalosim pėr punė pak. Kėtu kanė ardhur gati tė gjithė, Tuku (Jakova), Besniku (Hysni Kapo), Hito (Ēako), Daliu (Dali Ndreu), Beqir Balluku, Nexhipi (Vinēani), Pėllumbi (Dishnica). Nakua (Spiro) me Shulen (Kristo Themelko), s'kanė ardhur ende. Me to kemi filluar me formu konferencėn. E filloj Tuku me Besnikun. Konferenca foli pėr rritjen e aksioneve tė Brigadės, qėndrimin e partizanėve etj. Do tė fillojmė edhe njė kurs tė vogėl nė kėtė biēim konferencė me kėtė temė:
- Lufta imperialiste e Parė dhe e Dytė. Lufta e drejtė dhe e padrejtė.
- Partija nė ushtri
- Organizimi i pushtetit
- Lufta nacional-clirimtare
Do tė organizojmė edhe kurse ushtarake.
Tuku nuk ėshtė shumė i kėnaqur nga Mehmeti (Shehu). Mos e merr sikur po t'i shkruaj pėr tė (Mehmetin) kėto gjėra. Por Tuku s'pushon dhe thotė se qėkur ka ikur Sala (Pra Dushani), Mehmeti s'pyet njeri pėr fare dhe ka nėnvleftėsuar aksionin kundėr Haki Blloshmit dhe atė tė Pogradecit. Kėto ia kemi thėnė edhe Tekiut (Kolanecit). Tė gjitha kėto, mos ki frikė se do t'i shohim me gjakftohtėsi, pa paragjykime dhe do tė veprojmė ashtu si e vendosėm. Zgjedhjet e Kongresit po bėhem me sukses nė zonat e lira por kemi frikė se do na vijnė shumė pak (delegatė) nga zonat e okupuara. Do tė tė lajmėrojmė pėr zhvillimin e gjėrave. Vetėm na shkruaj edhe ti ndonjėherė.
Tė pėrqafoj me shumė mall
Tarasi
Biografia e Ever Hoxhės shkruar nga vetė dora e Nako Spiros nė italisht (drejtuar Titos)
Pėr nga inteligjenca (Enveri), ėshtė mediokėr. Nė shkollė jashtė shtetit, nuk ka marrė asnjė provim, megjithėse ėshtė vetquajtur "Profesor". Gjatė gjithė kėsaj kohe (para krijimit tė Partisė), ka qenė sektar. Dėshiron tė jetė kapo i tė gjithėve. I sheh tė tjerėt nga lart-poshtė, si tė ishin tė vegjėl. Ka tė spikatur kompleksin e inferioritetit. Nuk ka kurrfarė aftėsie drejtuese. Frenon tė gjitha iniciativat. Rrjedh nga njė familje pronarėsh tė vegjėl. Nė popull nuk ėshtė aspak i njohur dhe nuk ka asnjė shkallė reputacioni. Partia e ka popullarizuar me tė gjitha forcat. Pėr kėtė arsye ndofta edhe ka mundur tė njihet sadopak. Por populli nuk ėshtė i bindur nė kapacitetet e tij.
Letra e Mehmet Shehut dhe Fiqret Sanxhaktarit dėrguar Dushan Mugoshės
Mehmeti qan pėr ikjen e "Salės"
I dashur shok Dushan,
Muarėm vesh nga shoku Taras se sė shpejti do tė na largohesh pėr nė terrene tė largėta, prej nga do tė jetė i pamundur takimi. Ky lajm qe befasi e hidhėt pėr ne, siē mund tė jetė pėr gjithė shokėt qė tė nohin sė afėrti. Me njė herė kur muarėm lajmin, na doli pėrpara syve Sala: mėsuesi ynė. Ndėjtėm disa minuta, duke kujtuar pėrpjekjet e sakrificat e tua pėr Partinė t'onė (ato qė dijmė ne). Sigurisht qė ėshtė nevojė e Partisė s'onė Internacionaliste qė tė detyron tė largohesh nga ne, nė kėtė fazė madhėshtore tė Lėvizjes s'onė, tė mos mundesh tė shohėsh sė afėrmi, me sytė e tu, frutet e punės s'ate nė njė volum mė tė gjėrė se deri tash.
Kemi kaluar bashkė kaq kohė; kemi qarė hallet t'ona komuniste; kemi punuar bashkė; na ke udhėzuar; na ke koregjuar; na ke mėsuar. Pengesa tė mėdha kemi kaluar nė momente kritike; kemi luftuar armikun bashkė kaq kohė, jashtė Brigadės dhe brėnda nė Brigadė. Ditė kritike kanė qėnė ato qė kemi bashkė (Mehmeti), nė Vlorė e Mallakastėr; ditė kur fraksioni tradhėtar i Xhepit (Sadik Premtes) na e pat minuar organizatėn dhe na e pat katandisur pėr ditė tė hallit. Ato nuk mund tė harrohen.
Jeta e jonė nė Brigadė, e cila me ndihmėn t'ėnde serioze dhe me drejtimin e Partisė t'onė e me sakrificat e partizanėve, ėshtė bėrė tmerr i reaksionit. E kjo nuk mund tė harrohet.
Por mė tepėr puna konkrete qė ti ke bėrė pėr Partinė tonė nė pėrgjithėsi ėshtė e paharrueshme, pėr ne, si pėr tė gjithė komunistat shqiptarė. S'harrohen kurrė sakrificat personale qė ti ke bėrė pėr Partinė t'onė, duke mos lėnė mal, fushė e lumė pa kapėrcyer, duke vėnė jetėn t'ėnde kaq herė nė rrezik. Nuk kishim Parti, por kishim e ishim "komunista bashibuzukė", ishim njė "turli me zarzavate tė hidhura". Por me udhėzimet e Miladinit e tė t'uat, me ndihmat t'uaja mundėm tė seleksionohemi, tė formojmė Partinė t'onė Komuniste, t'a forcojmė. Na dhatė dorė, na mėsuat, na ngritėt si mėma foshnjėn e na bėtė tė jemi nė gjendje tė ecim me kėmbėt t'ona, me njė Komitet Qėndror t'onin, me njė Organizatė t'onėn, me njė vijė t'onėn, tė njohur e tė aprovuar nga Internacionalja Komuniste. Dhe kemi besimin mė tė plotė, si neve komunistėt, ashtu edhe populli mbarė, se Partija e jonė Komuniste ėshtė nė gjendje qė ta drejtojė popullin drejt Objektivit Final, sepse e patėt formuar dhe edukuar e mėsuar ju...
Vijon nė numrin e ardhshėm
Dossier
E vėrteta e kryengritjes sė Delvinės (3)
Cili ishte qendrimi grek ndaj kryengritjes sė Totove
Vijon nga numrat e kaluar
Shtypi britanik
"Evening News" (fondi 2510, dosja 78, faqe 194-240).
"Kjo gazetė sėbashku me fotografitė e sovranit jep lajmin zyrtar tė falimentimit tė plotė tė lėvizjes sė drejtuar nga Et'hem Toto. Me shkronja tė veēanta, gazeta thekson se tė vrarėve u janė gjetur dokumenta qė dėshmojnė qartazi se lėvizja ka qenė komuniste. Mė poshtė ajo boton njė komunikatė tė 'British Unitet Press', qė fliste se nga persona tė arratisur nga Shqipėria nė Jugosllavi, del se kryengritja ėshtė pėrgatitur prej Italisė..."
"Thė Great Britain" and the Easte" e Londrės, mė 27 maj 1937
Kryengritjet nė Shqipėri
"...Thėnien se kryengritja e fundit ka patur origjinė komuniste, nuk e ka besuar asnjeri. Shqipėria ėshtė cilėsuar ndoshta si vendi mė i dhėnė i Europės pas lėvizjeve kryengritėse, jo pėr arsye tė ndonjė mungese tė veēantė tė administratės nė Tiranė, por pėr arsye tė natyrės sė vendit dhe implikimit tė tė huajve.
Kryengritja e filluar nga ish-ministri i Brendshėm Et'hem Toto, ka qėnė mė me pak kuptim nga paraardhėset. Ajo u lokalizua nė Jug dhe u shua nė themel..."
Qėndrimi i qeverisė greke (fondi 251, dosja 79, faqe 149-193).
Qeveria greke me anė tė kryeministrit tė saj Jani Metaksa, i kishte dhėnė premtimin qeverisė shqiptare pėr tė mos i pranuar rebelėt nė tokėn greke. Nė telegramin qė konsulli shqiptar nė Janinė i dėrgon ministrisė sė Punėve tė Jashtme mė datė 16 qershor 1937, theksohet: "... Rahmi Kamberi, Haki Rushiti, Nevruz Bello gjenden nė katundin Lopės tė Ēamėrisė, nėn mbrojtjen e autoriteteve greke...".
Nė shkresėn e datės 17 qershor 1937, konsulli nė Janinė i sqaron ministrit tė Punėve tė Jashtme zotit Ekrem Libohova se: "... Nė Filat tė Ēamėrisė, tė shoqėruem miqėsisht prej dy agjentėve civilė, tė arratisurit Rahmi Kamberi ("Prefekti" i Gjirokastrės i emėruar nga Et'hem Toto gjatė ditėve tė rebelimit) dhe Haki Rushiti, janė pritė me kafe e pije nga komandanti i xhandarmėrisė greke tė Filatit. Mbasi Hakiu ka shpjeguar gjatė e gjerė ngjarjen e Delvinės, komandanti i xhandarmėrisė greke i ka thėnė: 'E keni filluar lėvizjen tepėr shpejt. Kryengritja ėshtė caktuar pėr mė 20 maj. Ne do t'ju ndihmojmė kurdoherė, sepse jemi tė sigurt se me ardhjen tuaj nė fuqi, do tė njihen tė drejtat e kristianėve nė Shqipėri. Por meqenėse zoti Metaksa qysh vjet u ka dhėnė fjalėn italianėve se nuk do tė pėrfshihet nė punėt e brendshme tė Shqipėrisė, ne do tė veprojmė nė mėnyrė qė vendasit tė kujtojnė qė ju u ekspulsuat. Pra besojini fjalės sė njė oficeri grek dhe mos keni frikė. Pėrgatituni pėr udhėtim."
Vazhdimėsi heroizmi
Origjina e ushtarakut Rustem Sadria
Rustem Sadria rrjedh nga fisi i Gashit qė, ndėr shekuj, ėshtė konsideruar si fis i ardhur nga Ulqini dhe fis i parė nė Malėsinė e Gjakovės. Nė kujtesėn popullore ky fis ka mbetur me emrin "lulja e fiseve". Kjo pėr shkak tė qėndrimit tė kėtij fisi nė raport me lėvizjet patriotike pėr liri e pavarėsi.
Haklajt janė njė vėllazėri qė kanė kontribut nė disa breza nė pėrpjekjet pėr liri, pavarėsi dhe konsolidimin e institucioneve tė shtetit shqiptar. Konkretisht:
-Shpend Zeqiri, gjyshi i Rustem Sadrisė, ka qėnė ndėr pjesėmarrėsit aktivė nė veprimtaritė politike dhe ushtarake tė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit dhe njė ndėr drejtuesit e strukturave tė saj. Nė betejėn e Shtimjes, mė 21 prill 1881, zhvilluar midis forcave tė Lidhjes tė udhėhequra nga Ali Ibra dhe atyre turke tė udhėhequra nga Dervish Pasha, Shpend Zeqiri, nė njė akt heroik, plagoset rėndė dhe vdes si pasojė e plagėve tė marra. Pėr kėtė akt dhe pėr kontributin e tij nė lėvizjet kombėtare tė shekullit XIX-tė, nė vitin 1978 ėshtė dekoruar me medaljen e Trimėrisė "Naim Frashėri" tė Klasit Parė, si "organizator dhe drejtues i aftė i kryengritjeve pėr ēlirim kombėtar".
- Man Arif Haklaj, djali i xhaxhait tė Rustem Sadrisė, ėshtė vrarė nė afėrsi tė Haklajve nė luftė kundėr forvcave turke. Pėr kėtė ėshtė shpallur 'dėshmor'.
- Grosh Zeqiri Haklaj, vėllai i Shpend Zeqirit, ėshtė plagosur nė betejėn kundėr forcave turke, nė kryengritjen e viteve 1911-1912.
- Sokol Shpendi Haklaj, xhaxhai i Rustem Sadrisė, plagoset nė Tropojė tė vjetėr kundėr forcave austro-hungareze.
- Sali Shpendi Haklaj, xhaxhai tjetėr i Rustem Sadrisė, plagoset nė Qafė tė Morinės nė betejė me forcat turke, gjatė kryengritjeve tė viteve 1911-1912.
- Zmajl Plak Haklaj, kushėri i Rustem Sadrisė, vritet nė betejėn kundėr forcave turke nė Sukė-Hereē tė Kosovės.
- Ibish Shpendi Haklaj dhe Isuf Grosh Haklaj, respektivisht xhaxha dhe kushėri i Rustem Sadrisė, kanė marrė pjesė aktive nė mbledhjen e Shkupit, ku nė tetor 1911 u vendos pėr tė luftuar me tė gjithė mjetet pėr pavarėsinė e Shqipėrisė.
Nisur nga kėto kontribute tė fisit Haklaj nė lėvizjet lokale dhe kombėtare pėr liri dhe pavarėsi, Mbreti Zog I-rė, pas ardhjes nė pushtet realizoi lidhje tė ngushta me kėtė vėllazėri.
Nė shėrbim, nė forcat ushtarake dhe nė xhandarmėrinė e kohės sė Mbretit Zog, kanė qenė: Rustem Sadri Haklaj, toger dhe komandant i Entit ushtarak nė Gjirokastėr; Musė Zeneli Haklaj oficer nė rezervė; Isuf Grosh Haklaj oficer aktiv nė xhandarmėri; Nak Rexhė Haklaj dhe Ali Rexhė Haklaj, nėnoficerė aktivė; Din Ahmet Haklaj, oficer aktiv; Tahir Zmajl Haklaj, oficer aktiv.
Fund
DOSSIER
Ja si shkruanin gazetat komuniste tė Tiranės nė kulmin e lulėzimit tė marrėdhėnieve tė Hoxhės me Titon
Rėndėsia e studimit tė gjuhės serbo-kroate
Nė vėndin t'onė, studimit tė gjuhėve Sllave, jo vetėm qė nuk u ishte dhėnė ndonjė rėndėsi nė tė kaluarėn, por elementi qė praktikonte njė gjė tė tillė, persekutohesh. Shembuj tė tillė kemi mjaftė, qė tregojnė qėndrimin fanatik tė regjimeve antipopullore. Mjaftonte qė tė dėgjoheshe nga agjentat e Zogut, tė flisnje serbisht, pėr t'u ndjekur si armik i regjimit dhe pėr tė pėrfunduar shpejt a vonė nė internim ose burg. Metodat e pėrdorura nė ēdo formė prej agjentėve tė imperializmit, shkojshin paralelisht me edukimin qė bėnin ata edhe nė fushėn e kulturės, pėr tė na armiqėsuar me popujt Sllavė.
Tė rinjtė t'anė qė ndiqnin shkollat, helmatoseshin pėrmjet gjuhėve tė huaja me ideologjinė e kalbur tė regjimeve antipopullore. Kėtė edukatė e transmetonin misionarėt e ndėrgjegjshėm tė ardhur nė Shqipėri pėr kėtė punė. Kėta apostuj u kuptuan se nuk kishin ardhur nė Shqipėri pėr tė edukuar nxėnėsit e shkollave tona, se nuk u ishte djegur zemra nga filantropija, por pėrmjet kėtij funksioni ata kryenin detyrėn qė u ngarkonin patronėt e tyre.
Kėshtu mundoheshin t'a edukonin popullin regjimet qė nuk kishin asgjė tė pėrbashkėt me popullin; e edukonin atė me frymėn e shovinizmit tė urrjejtes dhe mbillnin antagonizmat nė mes tė vendeve dhe gjuhėve tė tyre. Kjo ishte arma e grindjeve pėr pėrēarje dhe sundim.
Mėsimi i gjuhės Serbo-Kroate, qė ka filluar tė mėsohet ndėr ne, nuk ėshtė i njėjtė me rastet mė sipėrme tė mėsimit tė gjuhėve tė tjera. Nėse sot njerėzit t'anė kanė dėshirė pėr studimin e gjuhės serbo-kroate, dhe bėjnė ēmos qė t'a mėsojnė, kjo ėshtė e lidhur ngushtė me dashurinė e madhe qė ushqen i gjithė populli i jonė pėr t'u bashkuar e vėllazėruar me popujt heroikė tė Jugosllavisė.
Studimi i Serbo-kroatishtes nuk mund tė bėhet si studimi i njė ē'farėdo gjuhe tė huej, nga vetė interesi qė kemi sot pėr njohjen e shpejtė tė kėsaj gjuhe.
Nė punėn t'onė tė pėrditshme, gjuha Serbo-Kroate do tė jetė njė ēels mė tepėr nė zgjidhjen e problemave tė pėrditshme, sepse do tė jetė ndėrmjetės pėr tė marrė eksperiencėn e ēmuarshme tė popujve tė RP tė Jugosllavisė, eksperiencė e nevojėshme pėr ne. Ka nga ata qė sigurisht nuk u tingėllon mirė gjuha Serbo-Kroate, pėr tė vetmen arsye se ėshtė njė gjuhė Sllave. Ata nuk shikojnė pėrfitimin e math qė vjen prej studimit tė kėsaj gjuhe, dhe kėtė jo sepse nuk e kupėtojnė, por nuk u pėlqen. Ata janė tė edukuar nga propaganda shoviniste qė t'i shikojnė popujt sllavė jo me syun e vėrtetė. Sigurisht se kėta kampionė tė nacionalizmit falco, janė po ata qė qenė pengeėsa e parė dje nė luftė pėr ēlirim, qė bėri populli i jonė dhe qė sot i gjejmė konsekuentė nė vijėn e tyre. Atyre nuk u pėlqejnė marrėdhėniet mėse ėėllazėrore qė kemi sot me popujt e Jugosllavisė sė Re, se nga kėto marrėdhėnie ata shikojnė t'u rrėshqasė toka nėn kambė. Pushteti Popullor i ngritur nė vendet t'ona dhe vendosmėrija e popujve t'anė pėr tė shkuar pėrpara drejt njė jete tė re, krahė pėr krahė tė vėėllazėruar dhe tė pandarė me popujt e Jugosllavisė sė Mareshallit TITO, siē thotė Shoku Komandant, u duket vdekje.
Tė mėsuarit e gjuhės serbo-kroate, mbi tė gjitha ėshtė nevojė e domosdoshme pėr njėrėzit tanė. Gjithėsecilit prej nesh, ēdo kuadro nė pushtet ose ēdo punėtor nė qėndrėn e prodhimit, e ka tė nevojshme tė dij Jugosllavisht. Me studimin e gjuhės Serbo-Kroate do tė kemi mė shumė kuadro tė mesme. Kėtu nukė ėshtė puna qė tė mėsojmė Jugosllavishten pėr tė pasuruar vehten me njė gjuhė tė dytė, kjo ėshtė vetėm njė anė, por mė e rėndėsishmja ėshtė qė duke e mėsuar kėtė gjuhė do tė jemi nė gjendje tė zgjidhim njė tokė problemesh qė na dalin pėrpara. Nuk do tė kishte kuptim mėsimi i njė gjuhe pa pėrdorur dhe pa e shfrytėzuar pėr tė mirėn vetjake dhe kolektive.
Studimi serioz i gjuhės Serbo-kroate na hapė horizonte pėr njohjen sa mė tė thellė tė gjithė veprimtarisė sė jetės ekonomike politike e kulturale tė popujve tė RFP tė Jugosllavisė.
Pėrmjet kėsaj gjuhe njerėzit tanė tė kulturės do tė studjojnė literaturėn e popujve Jugosllavė, do tė njohin shkrimtarėt e mėdhenj dhe veprat e tyre pėrparimtare...
Vijon nė numrin e ardhshėm
___________________________
22 August 2004, Nr.33
___________________________
Intervistė me N.T. Princ Leka II rreth jetės sė tij private, planeve pėr tė ardhmen dhe politikės shqiptare
Princ Leka: Duam tė fitojmė besimin e shqiptarėve pėrmes pėrmes fakteve, jo fjalėve
Njė gjė qė e kam mėsuar nga gjyshi im, Mbreti Zog, se pėr aq kohė sa bėhet punė dhe jo fjalė, mund tė fitosh. Ne sot e kemi humbur zėrin e mbretit Zog. Mund tė mos kemi shumė fjalė tė tijat nė zė apo tė shkruara, por ne kemi punėt e tij kudo. Shpresoj se nė rrugėn e tij ne do tė fitojmė besimin e tė rinjve, sepse ato do tė jenė e ardhmja. Dhe nėse ne do tė punojmė me vepra e jo me fjalė ne do tė arrijmė tė fitojmė besimin e tyre, e pėrmes tyre tė ndryshojmė edhe tė ardhmen e Shqipėrisė.
Editorial
Lazarati, objektiv i politikave konfliktuale
Nga Astrit KOLA
Incidenti i fundit nė fshatin Lazarat, shėnon jetėsimin e politikave konfliktuale dhe destabilizimin e qėllimshėm tė situatės sė nderė tė rendit nė vend. Nė kėtė kėndvėshtrim, ky skandal me prapavijė politike dhe plumba mitralozėsh mbi armiqtė e pėrjetshėm tė komunizmit, konsiderohet me tė drejtė si precedent i rrezikshėm nė vazhdėn e synimeve tė segmenteve tė caktuara qė synojnė prishjen e imazhit tė vendit dhe paraqitjen e tij si vatėr destabilizimi pranė Greqisė fqinje, nė tė cilėn shumė shtete janė angazhuar me struktura speciale pėr tė siguruar mbarėvajtjen e Olimpiadės.
Plumbat mbi lazaratasit dhe deklaratat kundėrthėnėse tė qeverisė e ministrisė sė Rendit, dėshmuan se pasardhėsit e Hoxhės nuk ngjiten dot as nė nivelin e propagandės sė etėrve dhe tablove sinoptike ku kryqėzoheshin "armiqtė".
Ky incident qė s'ka kurrfarė lidhjeje me drogėn qė pushtetarėt e tregtojnė dhe trafikojnė si tė ishte miell buke, ėshtė pėrgatitur pėr t'u shfrytėzuar politikisht dhe pėr tė larguar vėmendjen e opinionit nga kriza e brendshme nė PS, nga skandalet e importit tė plehrave, ndotjes sė ujėrave tė Jonit nga anijet greke dhe grabitjes sė rėrės sė bregdetit pėr llogari tė padronėve grekė dhe Mafia-s rajonale.
Toska, nė vazhdėn e Xoxes dhe Hazbiut, u ka shpallur luftė tė gjithė shqiptarėve "armiq" duke ndėrmarrė operacione ndėshkimore, ndėrkohė qė djersėt i rrjedhin ēurkė nė sipėrmarrjen e shegertit ndaj grekėve, pėr tė siguruar Rendin e Greqisė qė bėn Olimpiada dhe pėr tė destabilizuar Rendin e vendit qė i ka rrėmbyer postin politik aq tė rėndėsishėm, tė dhuruar pėr merita politike.
Nė vend qė tė guxojė tė konfrontohet me lazaratasit dhe niviciotėt pėr llogari tė Nanos, sikundėr edhe ka planifikuar, Toska bėn mirė tė shullėhet nė plazhet-pronė tė bregdetit tė Jugut, ku miqtė-padronė tė vjehėrrit ambasador nė Athinė kanė mbytur edhe valėt e TV Publik, Vodafon-it e AMC-sė shqiptare , si tė ishim nė territorin e Greqisė.
Nė njė kohė qė shteti shqiptar, qė prej vitit 1997, thjesht pėr motive tė pastra politike e ka lėnė Lazaratin nė gjendje absurde ekstraterritorialiteti, segmente tė Policisė sė shtetit, nėn hyqmin e Toskės, kujtohen tė kryejnė mbi kėtė fshat misione "patrullimi" me helikopterė, duke kryer njė provokim tė pastėr me mitralime mbi banorėt e pafajshėm tė Lazaratit.
Fshati mė i madh i Jugut tė vendit, me afro 4 mijė banorė, ėshtė lėnė nė gjendje tė mjeruar dhe pa kurrfarė investimi, (si kundėrshtar politik i deklaruar), dhe ėshtė braktisur totalisht prej shtetit. Dhe kėtė fakt Toska e di mirė, si anėtar i kabinetit ku gatuhen kėto politika tė mbrapshta.
Para dy vjetėsh, Lazarati i priti me hare kryetarin e shtetit z.Moisiu, deputeten e zonės (nėnkryetaren e Kuvendit Makbule Ēeēon) dhe ministrin e Pushtetit Vendor e Decentralizimit z.Blushi - me shpresėn e paqtimit me shtetin dhe heqjen e politikės sė geto-izolimit mbi njė pjesė tė territorit tė tij administrativ. Ky takim asokohe u shndėrrua nė njė festė tė vėrtetė nė Lazarat dhe pėrfaqėsuesit e lartė shtetėrorė, nė mallėngjim e sipėr, u premtuan banorėve dhe pushtetarėve vendorė investime pėr ujėsjellėsin e munguar qė prej 60 vjetėsh, drita e shkolla, por qė nuk u realizuan kurrė. Madje atėkohė banorėt i kėrkuan paraardhėsit tė Toskės edhe vendosjen e njė poste policie nė Lazarat pėr tė siguruar rendin dhe si shenjė e pranimit tė sovranitetit e autoritetit tė shtetit.
Toska dhe padroni i tij Nano, e dinė mirė se ky fshat kontraston thellė pėr nga gjendja social-ekonomike dhe investimet me fshatrat fqinjė tė minoritetit, tė cilat megjithėse kanė mbetur me disa dhjetra pleq qė ruajnė shtėpitė, kanė ujė e drita me bollėk dhe shkolla qoftė edhe pėr disa nxėnės, e ku mėsuesit marrin rroga ministrash, ngaqė paguhen edhe nga shteti grek. Ndėrsa Lazarati vazhdon tė pėrjetojė mbi kurriz politikat e segregacionit shtetėror dhe izolacionizmin politik e administrativ.
Kjo gjendje e vėshtirė e Lazaratit e kishte tė tepėrt inkriminimin e paramenduar dhe provokimin e fundit, pėr tė rikthyer me ēdo kusht kohėt e viteve 1997-2000, kur shteti pėrplasej me armė me Lazaratin tamam si Millosheviēi dhe Boshkovski me shqiptarėt nė Kosovė e FYROM. Nėse Toska ka vendosur tė bėjė Sllobon dhe Boshkovskin shqiptar kundėr bashkatdhetarėve, duhet tė kujtojė fjalėn e urtė tė popullit "Mirė, mirė..., por me hajėr tė qoftė e mbramja, mor bir...".
Nė kushtet e njė skenari pėr destabilizimin e vendit, institucionet e specializuara tė shtetit duhet tė sqarojnė ngjarjet dhe tė ulin gjakrat, pėr tė shmangur acarimin e mėtejshėm tė situatės sė rendit.
Prokuroria e Pėrgjithshme lipset tė zhvillojė hetime e tė penalizojė fajtorėt, ndėrsa qeveria duhet tė heqė dorė sa mė parė nga deklaratat e luftės me Lazaratin dhe trajtimin radikal tė incidentit.
Implikimi i qėllimshėm i ushtarakėve italianė nė kėtė incident, e detyroi Italinė tė reduktojė menjėherė praninė e kontigjenteve ushtarake nė kuadėr tė "Inter-force" nė Shqipėri, pėr tė shmangur implikimin keqdashės qė u pėrgatitėn Nano dhe Toska nė konfrontime tė armatosura me shqiptarėt, brenda territorit shqiptar - krejtėsisht tė panevojshme dhe tė padėshirueshme pėr njė shtet me vizione dhe interesa tė ndryshme nga ato tė Mafia-s dhe pushtetit tė saj nė Shqipėri.
Nė njė kohė qė situatat rajonale dhe vendi kanė nevojė mė shumė se kurrė pėr stabilitet dhe rend publik, e kur krimi ordiner ėshtė ulur kėmbėkryq nė mbarė vendin, ky incident nuk i intereson asnjė shqiptari tė ndershėm, aq mė tepėr lazaratasve tė ngujuar qė prej vitit 1997, e qė i shtyjnė ditėt nė mjerimin qė u kanė gatuar qeveritė socialiste nėpėrmjet papunėsisė sė skajshme, mungesės sė ujit, dritave, shkollave dhe investimeve publike.
Z.Moisiu, nė funksionin e Kryekomandantit tė Forcave tė Armatosura duhet tė mbledhė sa mė parė Kėshillin e Sigurimit Kombėtar pėr tė analizuar kėtė incident tė armatosur midis vartėsve tė tij dhe shtetasve, shtetin e tė cilėve kryeson.
Gjithashtu, z.Moisiu duhet tė ndėrmjetėsojė sa mė parė, duke ushtruar kompetencat dhe autoritetin kushtetues si kryetar i Shtetit pėr ētensionimin e situatės, pa harruar edhe premtimet qė dikur u dha lazaratasve nė takimin me ta, e qė, pėr fat tė keq, mbetėn pa u nisur e jo tė realizoheshin.
KRYESORE
Qėndrimet parimore tė PLL vazhdojnė tė tėrheqin vėmendjen e pėrfaqėsive ndėrkombėtare nė Shqipėri
BE - PLL, intensifikim i kontakteve institucionale
Paraditen e sė enjtes, mė datė 19 gusht 2004, nė zyrėn e Grupit parlamentar tė PLL pranė Kryesisė sė Kuvendit, u zhvillua njė takim pune dhe shkėmbimi pikėpamjesh midis kryetarit tė PLL z.Spahiu dhe pėrfaqėsuesit tė Misionit tė Vėzhgimit tė KE nė Shqipėri, z.Daniel Munk.
Nė kėtė takim, njė nga temat e shumta tė bisedės ishte edhe pozicionimi i PLL nė kuadėr tė LZHK dhe risia qė kjo Lėvizje sjell nė zhvillimet e fundit politike nė Shqipėri. Nė fjalėn e tij lidhur me kėtė angazhim politik, kryetari i PLL z.Spahiu ndėr tė tjera theksoi se "LZHK nuk ėshtė njė sipėrmarrje politike spontane, por bashkim vullnetesh politike tė partive, shoqatave dhe personaliteteve tė spikatura tė shoqėrisė shqiptare, tė cilėt shohin shpresė tek NMT Mbreti Leka I-rė dhe synojnė ndryshime thelbėsore tė politikės dhe pushteteve nė Shqipėri".
Nė vazhdim tė rezumesė sė tij, z.Spahiu theksoi se "kjo Lėvizje e iniciuar nga Mbreti Leka dhe e frymėzuar nga ideale tė larta, ėshtė mirėpritur pėr shumė arsye: Sė pari sepse politika shqiptare gjatė kėtyre 14 vjetėve nuk ka sjellė progres, pėrkundrazi, ka sjellė vetėm zhgėnjim masiv tek shqiptarėt, gjė qė reflektohet nė abstenim masiv nė votime dhe largim nga Shqipėria. Nė vitet '90-tė proceset demokratike kishin si moto 'Ta bėjmė Shqipėrinė si gjithė Evropa'. Por pas kėtyre viteve tė tranzicionit qė s'ka tė sosur, Shqipėria jo vetėm qė nuk ėshtė integruar nė Evrpoėn e ėndėrruar por ėshtė larguar shumė prej saj. Nė Evropė kanė shkuar shqiptarėt qė largohen nga Atdheu i tyre. Nė tė kundėrt tė kėsaj braktisjeje masive tė Atdheut, nė momentin mė tė parė oportun Mbreti Leka kthehet nė Atdhe pėr tė jetuar pėrgjithmonė pranė bashkatdhetarėve. Ardhja e Tij nuk ėshtė thjesht rikthim fizik pas 60 vjet mėrgimi tė detyruar, por edhe rikthim i shpresės bashkė me Prijėsin qė e ngjizi atė tek mbarė shqiptarėt. Mbreti Leka ndryshon thelbėsisht nga politikanėt shqiptarė, sepse ėshtė rritur, edukuar dhe formuar nė Perėndim dhe pėrveē kėtyre ka edhe bagazhet e pėrvojės politike e qeverisėse tė Mbretit Zog I-rė.
Njė arsye tjetėr e pėrkrahjes sė Mbretit nga populli ėshtė edhe fakti se Ai nuk synon tė bėhet as deputet, as ministėr dhe as kryeministėr. Nė kėtė kuptim Ai ėshtė jashtė interesave personale krahasuar me politikanėt e tjerė.
Arsye tjetėr e simpatisė sė popullit pėr Mbretin dhe LZHK ėshtė edhe deklarimi i Tij se nė kėtė Lėvizje nuk ka vend pėr njerėz tė korruptuar, tė pėrfolur e tė damkosur dhe pėr subjekte apo individė qė vendosin kushte politike pėrfitimi pėr pjesėmarrjen e tyre. Mbreti i ka fjalėt tė pakta e tė sakta, dhe lehtėsisht tė verifikueshme e tė zbatueshme.
Nė fushatėn pėr Referendumin pėr formėn e regjimit nė vitin 1997, u evidentuan tre momente kuptimplotė: ndėrkohė qė z.Nano premtonte kthimin 100 % tė parave tė humbura nė firmat piramidale, Mbreti Leka deklaroi se 'asnjė qeveri nuk do t'i kthejė paratė 100 %'. Sė dyti, nė dallim nga kryetari i PS qė deklaroi se do tė hapte 250 mijė vende pune, Mbreti premtoi futjen e vendit nė rrugėn e zhvillimit gradual e tė sigurtė nė tė gjitha fushat, ēka do tė siguronte punėsim dhe pjesėmarrje masive tė shqiptarėve nė rindėrtimin e vendit tė shkatėrruar nga rebelimi. Dhe momenti i tretė ėshtė se nė njė kohė qė socialistėt dhe aleatėt e tyre e bazonin fitoren e pushtetit tek bandat dhe festonin e fotografoheshin tė pėrqafuar me banditėt rebelė e me kallash nė krahė - Mbreti deklaroi se ta vendoste rendin pėr 90 ditė. Dhe kjo sepse Mbreti nuk mund tė pranonte qė shteti tė shkėrmoqej brenda disa ditėsh e tė ēarmatosej, ndėrkohė qė populli ishte armatosur i tėri, sepse kjo do tė thoshte humbje e besimit tė popullit tek shteti".
Lidhur me interesimin e z.Munk pėr elementėt kryesorė tė fushatės sė ardhshme tė LZHK dhe nivelit tė organizimit tė saj politik, z.Spahiu sqaroi: "Ndryshe nga fushata e subjekteve tė tjera, qė do tė dominohet nga propaganda dhe premtimet e bujshme, fushata e Mbretit nė kuadėr tė LZHK do tė bazohet nė premtime konkrete e plotėsisht tė realizueshme dhe jo nė mashtrime elektorale. Shqiptarėt i besojnė Mbretit dhe ky ėshtė hapi i parė i suksesit tė ardhshėm zgjedhor tė LZHK. Hapi i dytė do tė jetė krijimi gradual i besimit tek politikanėt dhe intelektualėt qė do ta mbėshtesin LZHK.
Deri tani janė realizuar kontakte tė rėndėsishme me subjekte dhe individė qė e kanė pėrqafuar Lėvizjen. Nė kuadėr tė saj janė ngritur Departamente me specialistė tė fushave pėrkatėse dhe tė gjitha stafet po pėrgatisin platforma tė cilat mė pas do tė ballafaqohen e pėrpunohen deri nė variantin pėrfundimtar tė njė platforme tė pranuar nga tė gjithė".
Ndėrsa lidhur me interesimin e z.Munk pėr avantazhet qė ka LZHK pėr sukses politik, sipas mendimit tė z.Spahiu, kryelegalisti u pėrgjigj: "Pėrparėsi e suksesit tė kėsaj Lėvizjeje pėrbėn fakti se ajo nuk lidhet me formėn e regjimit, por do tė jetė njė shembull sesi bėhet politikė dhe sesi zgjidhen politikisht problemet e shumta qė ka shoqėria shqiptare aktualisht. Nė kėtė pikėpamje Mbreti dhe LZHK do tė kenė avantazhe tė dukshme nė raport me partitė dhe politikanėt e tjerė.
Mbreti nuk bėn spektakle politike por mbi gjithēka vendos interesat e vendit dhe qytetarėve tė tij, gjithmonė nė pėrputhje me ligjin.
Shumė objektiva konkretė nė tė gjitha fushat, Mbreti do t'i bėjė tė njohura nė tė ardhmen, kur tė fillojė fushata zgjedhore".
Ndėrsa interesimit tė z.Munk lidhur me objeksionet e PLL pėr Reformėn zgjedhore, z.Spahiu iu pėrgjigj: "PLL i konsideron si vendimtare zgjedhjet e ardhshme parlamentare pėr ecurinė e proceseve demokratike nė Shqipėri. Nė cilėsinė e kryetarit tė Grupit parlamentar tė PLL dhe si anėtar i Komisionit parlamentar pėr Reformėn zgjedhore, nė tė cilin bėjnė pjesė 16 anėtarė, nė emėr tė PLL do tė paraqes njė paketė propozimesh dhe do tė insistoj pėr amendimin e shumė neneve tė Kodit zgjedhor - pėr tė siguruar balancimin e KQZ, hartimin brenda afateve ligjore tė Regjistrit zgjedhor kombėtar, zgjerimin e pjesėmarrjes dhe pėrfaqėsimit politik nė komisionet e nivelit tė dytė e tė tretė, dhe shumė pėrmirėsime tė infrastrukturės zgjedhore.
Objeksionet tona pėr rolin dhe domosdoshmėrinė e angazhimit tė organizmave monitorues tė OSBE/ODIHR dhe tė Misionit Vėzhgues tė KE tė pėrfaqėsuar nga ju, ne i kemi parashtruar publikisht edhe nė kontaktet e vazhdueshme qė kemi patur nė nivel dypalėsh. Prandaj gjej rastin t'ju falenderoj ju, personalisht, pėr mirėkuptimin qė keni treguar dhe predispozicionin pozitiv pėr t'i parashtruar e pėrballuar kėto probleme nė kontaktet tona tė mėparshme, tė cilat shpresoj se do t'i kemi sėrish, madje tė intensifikuara".
Nga ana e tij dhe Misionit qė pėrfaqėson, z.Munk shprehu konsideratė tė lartė pėr mirėkuptimin e treguar nga PLL, pėr frymėn konstruktive, qartėsinė, sinqeritetin dhe guximin nė trajtimin e problemeve gjatė takimeve tė dypalėshe, duke premtuar me kėtė rast edhe kontakte tė tjera nė tė ardhmen.
"Atdheu"
Xhon Kerri, me gjak mbretėror shqiptar
Kandidati demokrat pėr President tė Shteteve tė Bashkuara tė Amerikės, mėsohet se ka njė linjė trashėgimie qė rrjedh pėrmes gjakut tė nėnės, mes tė tjerave edhe nga Familja Mbretėrore Shqiptare. Lajmi ėshtė publikuar ditėt e fundit nga agjensia prestigjioze amerikane e lajmeve "Associatted Press", qė ėshtė njėkohėsisht edhe agjensia zyrtare amerikane e lajmeve. Njė lidhje gjenealogjike, nėpėrmjet Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, me prejardhje nga njė familje e famshme fisnike e Hungarisė.
Senatori Xhon Kerri, kandidati demokrat pėr President i SHBA, ka gjak blu, rrjedhur veē tė tjerash edhe nga Familja Mbretėrore e Shqipėrise. Lajmi interesant pėr shqiptarėt, ėshtė publikuar nga agjensia zyrtare e lajmeve tė Shteteve tė Bashkuara tė Amerikės, "Asociatted Press" (AP). Lajmi i ėshtė referuar studimit njė-mujor tė tė mirėnjohurit nė fushėn e gjenealogjisė, z.Harold Brooks - Baker, Drejtor i "Burke's Peerage", njė lloj bible pėr aristokracinė britanike. Kėshtuqė, si pėr tė justifikuar zellin e njohur tė shqiptarėve pėr gjetjen e lidhjeve tė gjakut tė figurave mė tė shquara tė tė gjitha fushave nė botė me Shqipėrinė dhe shqiptarėt - kėtė radhė duket se lajmi ka vlerė zyrtare: Xhon Kerri, njeriu qė pretendon qė pas zgjedhjeve tė nėntorit tė kėtij viti, tė drejtojė SHBA-tė - duket se ka nė dejet e tij edhe gjak shqiptar, tė trashėguar nga nėna. Gjak mbretėror madje.
Sipas A.P, "senatori Xhon Kerri ka gjak blu dhe atė e ka tė trashėguar nga tė gjitha Familjet Mbretėrore tė Europės. Madje, kėtė lidhje e ka edhe mė tė madhe se lidhja e Presidentit aktual Xhorxh Bush". Lajmi ėshtė bėrė i njohur nė media, duke iu referuar Burke's Peerage.
I njejti burim, qė ėshtė i famshėm pėr kėrkimet nė fushėn e gjenealogjisė, ka thėnė se kandidati demokrat pėr nė Shtėpinė e Bardhė nė Uashington, ka njė linjė trashėgimie, qė rrjedh pėrmes gjakut tė nėnės sė tij nga Shtėpitė Mbretėrore tė Shqipėrisė, Anglisė, Suedisė, Norvegjisė, Danimarkės, Rusisė, Bizantit, Persisė (Iranit) dhe Francės.
Ky lajm ėshtė botuar gjithashtu edhe nga disa prej gazetave mė tė famshme tė botės dhe agjensi prestigjioze lajmesh.
***
Forbes rrjedh nga Uilliam Forbes, "Laird of Nee", njė familje qė shtrihet tutje nė histori dhe qė pėrfshin shumė baronė, - ka bėrė tė njohur, Burke's Peerage. "Pikerisht nė saje tė kanaleve tė kėsaj familjeje, kandidati demokrat pėr president, Xhon Kerri ka rrjedhur nga Henri II-tė, Mbret i Anglisė, qė ishte edhe babai i Rikard Zemėrluanit, "drejtues i Kryqėzatės sė Tretė nė vitin 1189", - ka thėnė Peerage.
Marrė nga "Korrieri"
PLL dhe LZHK kanė objektiva tė pėrbashkėta
PLL si njė parti historike, mė e vjetra dhe me pėrvojė politike e zgjedhore tė konsiderueshme, duke qenė njėkohėsisht edhe parti parlamentare dhe e azhornuar me problemet dhe eksperiencat zgjedhore - ėshtė e angazhuar dhe disponon njė paketė propozimesh lidhur me Reformėn zgjedhore, tė cilat do t'i publikojė sė shpejti.
Bazuar nė kėtė fakt, nė kuadėr tė LZHK, Partia "Lėvizja e Legalitetit" jo vetėm qė nuk mendohet tė ketė probleme me LZHK, por pėrkundrazi pėrvojat dhe kontributet e saj do tė jenė tė mirėpritura nga formacionet politike tė angazhuara aktualisht nė Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar.
Nga zhvillimet e pritshme pėr ndryshimet nė Kodin zgjedhor, PLL do tė ketė komisionerėt e saj nė tė gjitha nivelet e komisioneve zgjedhore, dhe kjo konsiderohet si pėrparėsi pėr monitorimin, ruajtjen dhe numėrimin e votės sė legalistėve, mbretėrorėve, simpatizantėve dhe votuesve tė LZHK.
Sugjerimet e fundit tė OSBE/ODIHR-it pėr rritjen e pėrfaqėsimit tė subjekteve politike nė komisionet zgjedhore, do tė krijojnė kushte predispozuese pėr monitorimin e procesit zgjedhor, vendim-marrjen dhe numėrimin e votave nga tė gjitha forcat politike konkurruese, dhe kjo do tė shėnojė njė fitore tė madhe nė kuadėr tė zgjedhjeve tė ardhshme, qė konsiderohen si "provimni i fundit i diplomimit" dhe test i politikės shqiptare nga faktorėt ndėrkombėtarė. Kėshtu, pėr herė tė dytė pas vitit 1992, subjektet politike nė Shqipėri do tė jenė nė pozita dhe kushte tė barabarta tė monitorimit tė rezultateve zgjedhore dhe pėr rrjedhojė edhe tė vendim-marrjes sė pakundėrshtuar. Nė fund tė fundit kjo ka qenė kėrkesa kryesore e subjekteve politike qė kanė pretenduar pėr manipulim tė votės, vendim-marrjes dhe interpretimit tė deformuar tė verdiktit zgjedhor.
Si konkluzion, LZHK e mirėpret njė pozicionim dhe emėrim ligjor tė pėrfaqėsuesve tė PLL nė komisionet zgjedhore, sepse kjo do tė mundėsonte matjen e saktė tė peshės sė verdiktit zgjedhor tė LZHK, si faktor prezent dhe konkurrues i fuqishėm politik nė zgjedhjet e ardhshme parlamentare tė vitit 2005.
A.Kola
POLITIKA
PLL kėrkon anullimin e marrėveshjeve pėr importimin e plehrave, grabitjen e rėrės dhe pėrgjegjėsitė pėr ndotjen e bregdetit
Spahiu: Qeveria Nano, marrėveshje kriminale kundėr interesave shqiptare
Ditėn e enjte, mė datė 19 gusht 2004, kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu dha njė konferencė pėr mediat e shumta, nė tė cilėn u prononcua lidhur me skandalet e fundit tė qeverisė Nano dhe zhvillimet politike aktuale.
Nė prononcimin e tij z.Spahiu shprehu shqetėsimin e thellė tė PLL pėr marrėveshjet kriminale e kundėr interesave tė shqiptarėve, tė firmosura nga Nano dhe qeveritarėt e papėrgjegjshėm lidhur me importimin e plehrave nga Italia dhe grabitjen e rėrės sė bregdetit nga kompanitė greke, me shpenzimet e shtetit shqiptar. Gjithashtu kryelegalisti foli me tone tė ashpra edhe lidhur me superskandalin e ndotjes sė qėllimtė tė bregdetit shqiptar nga anijet greke dhe heshtjen e gjatė tė qeveritarėve ndaj kėtij akti tė pastėr tė terrorizmit shtetėror dhe dhunimit flagrant tė sovranitetit tė shtetit shqiptar brenda ujėrave tona bregdetare.
Nė prononcimin e tij z.Spahiu shprehu nota zemėrimi pėr fshehjen e qėllimshme tė kėtyre akteve kriminale nga qeveritarėt deri nė publikmin e tyre, si dhe kėmbėnguljen pėr t'i zbatuar kėto marrėveshje duke i retushuar pėr tė ulur shkallėn e reagimit tė opinionit publik dhe mashtruar shqiptarėt.
Pėr sa mė sipėr, kryelegalisti kėrkoi anullimin e menjėhershėm tė kėtyre marrėveshjeve dhe u bėri thirrje Prokurorisė sė Pėrgjithshme e institucioneve mė tė larta tė shtetit, tė fillojnė hetimet e tė nxjerrin para drejtėsisė fajtorėt.
Nė vijim tė qėndrimeve tė tij nė emėr tė PLL, kryelegalisti premtoi se, me fillimin e sesionit tė ri tė Kuvendit, Grupi parlamentar legalist do tė kėrkojė interpelancė me kryeministrin Nano pėr transparencė tė plotė rreth nėnshkrimit tė kėtyre marrėveshjeve kriminale dhe evidentimin e pėrgjegjėsive konkrete.
Mė pas z.Spahiu iu pėrgjigj pyetjeve tė shumta tė gazetarėve tė pranishėm lidhur me qėndrimet e PLL rreth zhvillimeve mė tė fundit politike nė vend, sidomos pėr Reformėn zgjedhore, angazhimeve tė PLL nė kuadėr tė LZHK dhe tė lėvizjeve tė protestės tė paralajmėruara nga opozita dhe shoqatat e ish tė Burgosurve e Pėrndjekurve Politikė.
Nė pėrgjigje tė pyetjeve kryelegalisti sqaroi me detaje vizionin e PLL dhe strategjinė e luftės politike pėr rrėzimin e qeverisė Nano dhe ndėshkimin e shkaktarėve tė dhunimit tė interesave kombėtare, tė cilat pėr legalistėt janė tė shenjta.
Deklaratė pėr mediat e kryetarit tė PLL deputetit Eqerem Spahiu
Nė shtator, interpelancė me Nanon pėr ndotjen e ambjentit
PLL shpreh shqetėsimin e saj tė thellė pėr papėrgjegjshmėrinė e qeverisė nė plotėsimin e detyrimeve pėr mbrojtjen e mjedisit dhe zbatimin e kuadrit ligjor pėr kėtė qėllim. Politikat e dėshtuara nė drejtim tė mbrojtjes dhe ruajtjes sė mjedisit, tė gėrshetuara edhe me interesa tė ngushta klienteliste dhe korruptive, ēuan nė firmosjen fshehurazi tė marrėveshjes pėr importimin dhe pėrpunimin e plehrave tė Italisė nė vendin tonė.
Kjo marrėveshje jo vetėm qė nuk ėshtė shfuqizuar, por mėsohet se nė shtator ajo do tė fillojė tė zbatohet e retushuar, pėr tė mashtruar shqiptarėt.
Gjithashtu, nė vazhdėn e papėrgjegjshmėrisė pėr ruajtjen e kufijve tokėsorė e detarė tė vendit, qeveria neglizhoi derdhjen prej muajsh tė mbeturinave tė naftės dhe nėnprodukteve tė saj nga anijet greke brenda kufijve tanė detarė, deri kur ky fakt u mėsua nga publiku. Largimi i turistėve vendas e tė huaj pas kėtij skandali, u ka shkaktuar njė dėm tė pallogaritshėm pronarėve tanė dhe shtetit shqiptar, duke sjellė njėkohėsisht edhe pakėsimin e tė ardhurave nė valutė. Ky dėm rritet po tė kemi parasysh krijimin e njė imazhi tė pėrkeqėsuar pėr turizmin shqiptar pas kėsaj katastrofe ambientaliste nė bregdetin tonė.
Dhe si pėr t'i vėnė kapak kėtyre skandaleve, zbulohet marrėveshja e fshehtė e qeverisė me kompani greke pėr grabitjen e rėrės sė bregdetit tonė dhe dėrgimin e saj nė plazhet e Korfuzit. I gjithė ky operacion grabitjeje bėhet me shpenzimet e shtetit shqiptar, duke shėnuar njė abuzim flagrant me fondet e buxhetit tė shtetit.
Pra pasi shkatėrrojnė ambientin nė thellėsi tė territorit tė vendit, qeveritarėt tanė tė korruptuar po shkatėrrojnė edhe plazhet tona, duke u sjellė si pronarė tė papėrgjegjshėm dhe jo si menaxherė tė interesave publike.
Nė kėto kushte PLL i kėrkon qeverisė anullimin e marrėveshjeve pėr grabitjen e rėrės dhe importimin e plehrave, si dhe nxjerrjen e fajtorėve para drejtėsisė.
Me fillimin e sesionit tė ri parlamentar, PLL nėpėrmjet Grupit tė saj parlamentar do tė kėrkojė njė interpelancė me kryeministrin pėr kėto probleme, qė tė kemi njė transparencė tė plotė pėr situatat nė fjalė dhe pėrcaktimin e pėrgjegjėsive konkrete tė qeveritarėve.
Pas kėtyre zhvillimeve tė rėnda, PLL rikonfirmon edhe njėherė qėndrimin e saj programor dhe politik pėr ruajtjen e interesave kombėtare dhe atyre publike, duke kėrkuar me kėmbėngulje zbatimin e ligjeve nė fuqi dhe penalizimin e kujtdoqoftė qė i shkel ato.
Tiranė, mė 19.08.2004
Prononcim pė gazetarėt i zėdhėnėsit tė PLL Astrit Kola
Rrėzimi i Nanos prioritet i opozitės
Nė njė prononcim pėr mediat zėdhėnėėsi i PLL z.Astrit Kola u shpreh se nė prioritetet e PLL dhe tė opozitės ėshtė rrėzimi i qeverisė Nano, sidomos me skadimin e afateve pėr zgjedhjet e reja tė 2005-ės. Kola tha se "PLL ėshtė plotėsisht e bindur se Qeveria Nano as ka bėrė dhe as qė ka ndėrmend tė bėjė reforma, pėrveēse tė shtyjė ditėt e zhytur nė limontinė e shefit tė saj, qė ka harruar madje edhe se ekziston vendi qė pretendon se e qeveris, e tė cilin e sundon me telekomandė, nga hotelet dhe mejhanet e mbarė botės." Zėdhėnėsi i PLL argumentoi se "Nė kėtė kuptim, mund tė themi se parakushti i supozuar i z.Berisha "nėse Qeveria Nano nuk bėn reforma...", ėshtė plotėsuar qysh tani dhe afati i shtatorit nuk bėn gjė tjetėr veēse i jep shans Nanos qė tė ndėrrojė edhe disa destinacione tė tjera vakancash, derisa tė bėjė rrush e kumbulla edhe paratė e mbetura tė buxhetit xhepshpuar tė shtetit shqiptar."
Mė tej ai tha se "PLL ka qenė tepėr aktive nė gjirin e Lėvizjes politiko-qytetare "Nano Ik", madje ka propozuar qėndrime radikale nė Kėshillin e kėsaj Lėvizjeje, duke kėrkuar edhe ngujimin e deputetėve tė opozitės nė Kuvend deri kur Nano tė jepte dorėheqjen. PLL e konsideron dorėheqjen e Nanos si objektiv prioritar tė aksionit politik tė opozitės, si parakusht pėr zhvillimin e zgjedhjeve tė lira dhe pėr rotacion normal tė pushtetit, pa eksese. Nė kėtė kuadėr ajo e mirėpret ēdo aksion politik tė opozitės, por me objektiva, kushte dhe afate tė qarta. Ndryshe do ta konsideronte atė njė sipėrmarrje inefiēiente, qė do tė konsumonte energji tė konsiderueshme, qė do tė lipseshin e do tė ishin mė efektive nėse do tė pėrdoreshin pėr nisjen dhe thellimin e Reformės zgjedhore. Sepse PLL mendon se vetėm reformimi i sistemit zgjedhor ėshtė vendimtar pėr fatin e zgjedhjeve tė ardhshme, qė janė shansi i fundit dhe me rėndėsi jetike pėr Shqipėrinė e shqiptarėt. Nanos do t'i interesonte bjerrja e energjive dhe ditėve nga opozita, pėr ta demantuar, diskretituar dhe etiketuar atė si "destruktive", por edhe pėr ta zėnė gafil nė zgjedhjet parlamentare tė vitit tė ardhshėm - duke mos ndryshuar asgjė nga statukuoja dhe duke pėrgatitur votėvjedhjen qė do t'i siguronte njė mandat tė ri "tė ēertifikuar" tė pushtetit. Kjo do tė ishte njė aventurė e palavdishme pėr opozitėn dhe rrėnuese pėr vendin. Legalistėt nuk kanė ndėrmend t'ia japin kėtė shans dhe kėnaqėsi Nanos dhe PS."
Nė fund z.Kola u shpreh se "Gjithsesi, nė tė gjitha variantet qė do tė na vijė ftesa pėr pjesėmarrje nė njė aksion tė ardhshėm politik nė kuadėr tė opozitės dhe opozicionit nė raport me pushtetin aktual, PLL do ta shqyrtojė atė me kujdes dhe do tė mbledhė forumet drejtuese pėr tė vendosur e pėr t'u pozicionuar pėrfundimisht - ashtu sikundėr kemi vepruar vazhdimisht, konform statutit dhe frymės kolegjiale tė forumeve tona drejtuese, tė cilat kanė dėshmuar pjekuri dhe pėrgjegjshmėri maksimale politike," - tha pėr gazetarėt z.Astrit Kola zėdhėnėsi i shtypit i PLL.
N.K.
KOMENTE
Hetimi i Dr.Berishės ka prapavijė politike
Lidhur me kėrkesėn e njė grupi deputetėsh socialistė pėr tė hetuar z.Berisha pėr "dhėnien e nėnshtetėsisė disa islamikėve", PLL i pėrmbahet mendimit se nė njė demokraci parlamentare, askush, qoftė edhe politikan shumė i lartė, nuk duhet tė privilegjohet dhe tė mos hetohet pėr veprimtarinė e tij, dhe tė pėrgjigjet para ligjit, nėse duhet tė pėrgjigjet, konform legjislacionit nė fuqi. Kjo jo thjesht pėr tė rritur shkallėn e pėrgjegjshmėrisė ligjore tek ēdo shtetas, pra edhe politikan, por edhe nė pėrmbushje tė parimit kushtetues dhe ligjor tė barazisė sė shtetasve para ligjit. Madje duhet thėnė se pėrgjegjėsia ligjore e funksionarėve tė lartė duhet tė vlerėsohet e kontrollohet shumė mė tepėr se ajo e shtetasve tė thjeshtė, pasi dėmi qė mund tė shkaktojė delikti i supozuar i njė politikani tė lartė ėshtė shumė mė i madh se ai i njė qytetari tė zakonshėm. Pra, nė kėtė kuptim, shkalla e pėrgjegjėsisė ligjore tė funksionarėve e politikanėve tė lartė "e superon" edhe parimin e barazisė sė shtetasve dhe masa e ndėshkimit duhet tė jetė nė raport tė drejtė me dėmin (fajin ligjor) dhe shkallėn hierarkike.
Por duke e konkretizuar problemin, ndėrmarrja e mėsipėrme e deputetėve socialistė ėshtė thjesht njė shantazh politik, me prapavijė politike dhe pėr interesa politike e aspak kombėtare. Mirėpo nė politikė edhe kjo ėshtė pjesė e rregullave tė lojės.
Por, sė pari, deputetėt socialistė duhet tė identifikojnė pėrfituesit islamikė tė nėnshtetėsisė shqiptare dhe shkallėn e rrezikshmėrisė sė tyre aktualisht - pėr tė vėrtetuar "akuzėn".
Sė dyti, ata duhet tė dėshmojnė se nga e kanė marrė informacionin nė fjalė, sepse kur flitet pėr informacione tepėr sekrete tė kėsaj natyre, tė shkėmbyera midis shėrbimeve sekrete, deputetė tė rėndomtė nuk mund tė kenė rastin dhe mundėsinė tė njihen me to, pėrveēse 3-4 figurave kryesore tė shtetit. Nėse informacioni ka rrjedhur, madje pėr t'u pėrdorur politikisht edhe nga deputetė tė tillė, atėherė vajmedet se ku qenka katandisur SHISH-i ynė, qė supozohet tė jetė shndėrruar nė njė "thes tė shpuar" prej nga marrin "miell pėr tė gatuar..." 140 deputetė dhe soj-sorollopi i tyre dhe partive ku bėjnė pjesė!!!
Sė treti, akuzatorėt deputetė socialistė, duhet tė provojnė se z.Berisha, nė atė kohė - ka patur dijeni se kėta islamikė kanė qenė terroristė dhe, megjithatė, ish Presidenti i paskėrka pajisur me nėnshtetėsi shqiptare me anė tė dekreteve tė posaēme.
Sė katėrti, SHIK-u i kohės sė ish Presidentit Berisha ėshtė reformuar dhe asistuar pothuajse totalisht nga shėrbimet sekrete mė prestigjioze perėndimore, tė cilėt atėkohė kanė patur (madje kanė edhe sot) informacionet mė tė detajuara pėr terroristėt dhe, nė kėtė kontekst, ushtrimi i kompetencave kushtetuese nga ish-Presidenti, (pra edhe dhėnia e shtetėsisė shqiptare), natyrshėm qė ėshtė bėrė konform informacioneve tė siguruara nga instancat vartėse, pėr tė cilat Presidenti ka qenė kryetar i shtetit dhe Komandant i Pėrgjithshėm. Tė kundėrtėn duhet ta vėrtetojnė akuzatorėt-deputetė.
Kjo mėnyrė arsyetimi vlen edhe pėr pasardhėsit e z.Berisha, madje edhe pėr kryministrin aktual Nano, i cili ka marrė kompetencat e kreut tė ekzekutivit dhe tė shtetit, duke marrė nė vartėsi tė drejtpėrdrejtė SHISH-in.
Si konkluzion, qoftė edhe pėr tė respektuar parimin e transparencės publike tė administratės shtetėrore dhe politikės, brenda kufijve tė ligjit pėr ruajtjen e sekretit shtetėror - kėrkesa e deputetėve socialistė pėr kėtė qėllim nuk ka pse tė paragjykohet, qoftė edhe duke qenė pjesė dhe qėllim i luftės politike, ēka ėshtė e qartė pėr tė gjithė.
S.P.
Koment
Pėrralla e "Integrimit" dhe shqiptarėt
Nga Sazan Pipa
Pas pėrfundimit tė Luftės sė Ftohtė, rėnies sė Perdes sė Hekurt dhe legalizimit tė pluralizmit nė vendet ish komuniste, pas premtimeve verbale nė kontaktet me pėrfaqėsuesit perėndimorė, politikanėt e rinj futėn nė leksikun e tyre fjalėn "integrim", tė cilėn filluan ta premtojnė, por gjithmonė pa sqaruar thelbin, kushtet, afatet dhe pėrfitimet. Mė pas ky deformacion profesional i politikanėve ambiciozė u shndėrrua nė sloganin politik tė ditės e tė modės, ngaqė pėrkonte edhe me aspiratat e popujve tė vendeve autarkike ish komuniste. Tashmė ėshtė bėrė pothuajse e qartė se integrimi ėshtė ēeshtje standartesh politiko-demokratike, ekonomike, ushtarake e gjeopolitike (deri tek interesat e vendim-marrėsve), dhe realizohet nėpėrmjet reformave tė thella nė tė gjitha fushat, me rezultate tė prekshme e tė matshme, gjithmonė e domosdoshmėrisht tė vlerėsuara si tė tilla nga perėndimorėt.
Pas vėshtirėsive konkrete dhe kėrkesave tė panumėrta qė duheshin pėrmbushur, pėr politikanėt tanė u bė e qartė se Integrimi nuk ishte mė ēeshtje dėshirash dhe vitesh tė pakta. Nė kėto kushte Integrimi u pa si slogani mė atraktiv pėr leshkot dhe njerėzit e thjeshtė dhe si marifet pėr tė shtyrė ditėt e Zotit nė pushtet dhe opozitė, duke u pėrdorur enkas si instrument i luftės politike.
Natyrshėm, dėshtimet shqiptare nė tė gjitha fushat, do ta shtynin integrimin nė kohė dhe do tė prodhonin inflacion marramendės tė kėtij termi.
Por shembullin mė grotesk tė shpėrdorimit politik tė konceptit "Integrim" e dha njė lidere socialiste nė kongresin e PS tė vitit 1999, tek u justifikua se "... reformat qė kėrkohen pėr integrimin e vendit janė penguar pėr shkak tė mungesės sė stafeve tė specializuara, ngaqė nuk na la diktatura e Berishės tė shkollohemi!!!".
Mė pas integrimi u shpall leva e Arkimedit pėr pushtetin dhe filloi tė lakohej nė tė gjitha rasat, me vend e pa vend, duke u shtrirė deri tek planifikimi familjar i hallexhinjve qė s'dinė tė pėrdorin kontraceptivėt.
Por ai qė e kapi nė ajėr idenė e pėrdorimit politik tė Integrimit ishte kryesocialisti, i cili fabrikoi edhe njė Komision parlamentar "Ad hoc", tė cilin ia dha opozitės pėr ta drejtuar, duke i mbyllur gojėn nėpėrmjet "bashkėfajėsisė" dhe "ndarjes sė pėrgjegjėsive tė qeverisjes". Kėshtu "Integrimi" u bė "qyrk" i leckosur, tė cilin nuk denjon ta "veshė" askush, ndonėse dikur ishte "guna" mė e preferuar pėr tramundanat e politikės. Nisur nga parimi se "edhe leckat kanė vlerė pėrdorimi", Integrimi ėshtė shndėrruar nė njė "kassus" pėr t'ia mbathur andej nga Evropa e pėr t'ia bėrė "pauuu..." me patllaket e ndryshkura tė politikės shqiptare, pavarėsisht se kush e tėrheq kėmbėzėn.
Mė shumė nga tė gjithė e pėrdor pėr sebep udhėtimesh z.Nano, i cili tashmė justifikohet edhe nga deklarata e pakujdesshme e ministreshės Meksi, dhėnė para do kohėsh. Mesa duket, kryeministri ia ka mbushur mendjen vetes se ėshtė i vetmi qė e kupton konceptin e Integrimit nė tė gjithė formatin dhe pėr kėtė arsye mendon se ėshtė i vetmi nė kabinetin e tij, qė mund tė lėēisė teoritė e integrimit e tė qullosė ndonjė gjė pėr sė mbari nė praktikė. Por rezultatet flasin vetė...
Kjo ėshtė edhe arsyeja e vėrtetė e gjendjes sė mjerueshme tė dikasterit me emrin dhe funksionin "magjik". Shefi i qeverisė e ka kuptuar se ėshtė budallallėk tė shpenzosh para pėr njė "zhgjėndėrr" qė meriton si rezidencė njė karrakatinė institucionale, qė edhe fizikisht i ngjan njė katakombe me mure tulle, ku gjallojnė e vegjetojnė disa nga ata qė mundėn tė "specializohen" pas kaq vitesh.
Askush nuk flet pėr "stacionet" qė duhen kaluar pėr tė arritur nė Evropė dhe pėr objektivat afat-shkurtėra, afat-mesme e afat-gjata. Tė gjithė gėzohen dhe zihen pėr meritat e pranimit nė Kėshillin e Evropės, ndonėse gjasat janė qė tė na pėrzenė edhe qė andej.
Ekspertė tė kėsaj fushe argumentojnė se, nė rastet kur reformat dhe arritjet janė konkrete dhe sipas recetave - kufiri kohor i anėtarėsimit nė BE tė vendeve tė pazhvilluara, sintetizohet nė formulėn (3 herė 4 + 5) vjet. Sipas kėsaj formule, meqenėse jemi nė fillim tė rrugės, gjithmonė nė e vazhdofshim - i bie tė anėtarėsohemi pas 17 vjetėsh, pra nė vitin 2021.
Meqė jemi akoma tek "kėmba e urės", s'na mbetet gjė tjetėr veēse ta shtėrngojmė fort dhe tė bėrtasim nė kor "rrofshin urat e Integrimit..."; "rroftė e qoftė Integrimi...", qė ėshtė zemreku i orėve tė pushtetit dhe luftės politike.
INTERVISTA
Intervistė me N.T. Princ Leka II rreth jetės sė tij private, planeve pėr tė ardhmen dhe politikės shqiptare
Princ Leka: Duam tė fitojmė besimin e shqiptarėve pėrmes pėrmes fakteve, jo fjalėve
Njė gjė qė e kam mėsuar nga gjyshi im, Mbreti Zog, se pėr aq kohė sa bėhet punė dhe jo fjalė, mund tė fitosh. Ne sot e kemi humbur zėrin e mbretit Zog. Mund tė mos kemi shumė fjalė tė tijat nė zė apo tė shkruara, por ne kemi punėt e tij kudo. Shpresoj se nė rrugėn e tij ne do tė fitojmė besimin e tė rinjve, sepse ato do tė jenė e ardhmja. Dhe nėse ne do tė punojmė me vepra e jo me fjalė ne do tė arrijmė tė fitojmė besimin e tyre, e pėrmes tyre tė ndryshojmė edhe tė ardhmen e Shqipėrisė.
Agim Baēi
"Ajo ka mundur tė mbajė humorin deri nė frymėn e fundit", kujton Princi Leka gjatė njė interviste pėr "Panorama", duke mos e fshehur se ende e ka tė vėshtirė tė besojė atė ēfarė ka ndodhur. Pas asaj qė ka ndodhur, mezi pret tė mbetet vetėm me babain. Eshtė nė prag tė largimit nga Shqipėria pėr studime, por mbetet ende mjaft i lidhur me Lėvizjen e shpallur nga babai dhe me iniciativėn e tij pėr tė rinjtė. "Ata janė tė zhgėnjyer dhe ne do t“u kthejmė besimin. Ne s“jemi as tė majtė e as tė djathtė, por jemi pėr Shqipėrinė", thotė Princi Leka.
Keni pėsuar dy humbje tė mėdha, gjyshen dhe nėnėn tuaj, ku ndoshta kjo e fundit ka qenė edhe mė e rėndė. Si do tė ndikojė kjo nė jetėn tuaj, nė tė ardhmen tuaj?
Jam nė njė situatė tepėr tė vėshtirė, sepse gjyshja ime, mbretėresha Xheraldinė dhe nėna ime, mbretėresha Suzanė, kanė qenė dy shtylla pėr familjen tonė. Dhe gjithmonė, kur njė familje do tė humbė njė shtyllė, do tė humbė njė pjesė, do tė humbė njė zemėr. Ne kemi qenė shumė afėr tė gjithė, gjyshja, nėna, babai dhe unė, sepse ne gjithēka e kemi disktuar sė bashku, e kemi vendosur sė bashku. Dhe humbja e njė pjese tė familjes ėshtė humbja e njė pjese nga vetvetja. Mbretėresha Xheraldinė dhe mbretėresha Suzanė, gjyshja dhe nėna ime, kanė qenė pjesė e gjithēkaje qė ka ndodhur nė kėtė familje dhe humbja e tyre ėshtė humbja e njė pjese tė rėndėsishme pėr babain tim dhe pėr mua.
A mund tė kujtoni momentet e fundit me nėnė tuaj?
Momentet e fundit me nėnėn time i kam tė vėshtira t“i kujtoj tė gjitha. Ne ishim bashkė tė tre, unė babai dhe mamaja, deri nė momentin e fundit. Gjer nė ēastet e fundit unė dhe babai i kemi thėnė mbretėreshės Suzanė "merr frymė, merr frymė", gjersa ajo s“ka mundur mė. E kam menduar dhe rimenduar gjithė kėto ditė atė ēast. Ky ka qenė momenti mė i vėshtirė i jetės sime. Por gjithsesi unė do tė vazhdoj tė jem i fortė, sido qė tė jetė. Unė do tė vazhdoj tė punoj edhe pėr atė qė nėna ime nuk mundi ta ēonte mė tej, do tė vazhdoj tė punoj pėr Shqipėrinė, pėr tė ndėrtuar njė tė ardhme tjetėr kėtu.
A shprehu nėna juaj, Mbretėresha Suzanė, ndonjė amanet pėr ju nė ato ēaste tė fundit tė jetės?
Ajo mė ka kėrkuar tė besoj gjithnjė se jam djali i mbretit, se jam nipi i gjyshit tim e se duhet tė punoj sa tė mundem pėr kombin. Ajo dėshironte tė mė shihte gjithnjė duke punuar pėr kėtė vend. Por ajo mė ka kėrkuar edhe tė mos shkėputem nga shokėt e mi. Nėna ime mė ka kėrkuar gjithnjė tė studioj. E pėr mė tepėr, ajo mė ka kėrkuar gjithnjė tė mos harroj tė qesh. Gjithnjė ajo ka qenė njė grua qė kishte dėshirė dhe kurajo tė bėnte shaka. Edhe nė momentet e fundit ajo ka qenė nė humor. Edhe pse ajo ka jetuar njė jetė tė vuajtur, ajo ka patur kurajon tė bėnte humor.
Ndoshta ėshtė herėt pėr kėtė pyetje time, por nuk mundem ta anashkaloj: a jeni i gatshėm t“i falni familjes suaj njė tjetėr mbretėreshė?
Ėshtė shumė herėt pėr tė thėnė diēka pėr kėtė ēėshtje. Unė jam veēse 22 vjeē dhe nė kėtė ēėshtje besoj se vetėm zemra ime mund tė mė ndihmojė. Por unė shpresoj se nėse do tė kem fat si gjyshi im, si babai im, qė tė arrij tė zgjedh njė zonjė si gjyshja ime, si nėna ime, pra, nėse unė do tė kem njė fat tė tillė, mendoj se edhe pėr Shqipėrinė do tė jetė njė fat. Gjithsesi, zemra mund tė vendosė pėr kėtė zgjidhje.
Dy burra tė mbetur vetėm pas kėtyre humbjeve. Ēfarė keni diskutuar pėr kėto momente?
Ka qenė shumė e dhimbshme pėr tė dy ne kjo e gjitha qė ndodhi. Ka patur momente qė s“kemi dashur tė flasim pėr politikėn edhe pse nė kėto ditė kemi patur shumė kontakte me njerėz jo vetėm nga Shqipėria, por nga tė gjithė tė njohurit tanė nėpėr botė. Ndonjėherė dėshirojmė tė mbetemi vetėm bashkė, tė flasim pėr gjėrat tona, pėr ndonjė libėr, pėr njė ngjarje qė na lidh vetėm neve. Por megjithėse gjithēka qė ka ndodhur ėshtė shumė e rėndė, humbja e mbretėreshės nuk na ndal. Madje na ka dhėnė forcė. Ne do tė vazhdojmė tė punojmė pėr Lėvizjen, pėr ndėrtimin e njė tė ardhmeje ndryshe, sepse kjo do tė ishte edhe vetė dėshira e mbretėreshės Suzanė.
Cilat janė kontaktet e princit Leka me familjet mbretėrore nėpėr botė? A flisni me to pėr lėvizjet e fundit politike qė ka shpallur babai juaj?
Ne kemi disa lidhje me familjet mbretėrore nėpėr botė. Por ne jemi njė familje qė po vazhdojmė njė rrugė tė re, e cila ėshtė e ndarė nga kėto familje. Por gjithsesi ne kemi mbėshtetje pėr kėtė rrugė. Unė kam folur disa herė me disa miq tė mi, qė nuk janė ata tė familjeve kryesore mbretėrore por qė janė princėr apo trashėgimtarė nga familje tė ndryshme, P.sh., nuni im ka qenė mbreti i Belgjikės me tė cilin unė ruaj kontakte. Por edhe mbreti Simeon i Bullgarisė, kur jemi takuar, mė ka thėnė "Bėhu i fortė, Shqipėria ka nevojė pėr ju". Tė gjithė kėto kontakte mė japin forcė nė kėtė rrugė qė kemi vendosur.
Babai juaj sapo ka shpallur Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar. Ku e ndjeni veten nė kėtė lėvizje? A keni menduar se njė ditė duhet ta drejtoni ju?
Unė jam gjithnjė pranė mbretit dhe detyra ime ėshtė tė vazhdoj studimet e mia, qė tė bėhem njė mbėshtetje pėr tė. Nė kėtė moment pranė babait dhe brenda lėvizjes kam mundėsi pėr tė punuar, pėr tė mėsuar dhe pėr tė pėrmirėsuar gjėrat qė di. Babai im ėshtė njė person perfekt pėr tė mė ndihmuar nė kėtė drejtim. Ne jemi duke punuar pėr njė qėllim. Ky qėllim nuk ėshtė thjesht majtas apo djathtas, por ėshtė qėllim pėr Shqipėrinė. Ndaj unė jam pranė Mbretit pėr ta ndihmuar dhe pėr tė arritur atė qė familja jonė ka dashur gjithnjė pėr kėtė vend.
Ēfarė ėshtė ndonjė iniciativė konkrete e juaja? A ka diēka qė keni marrė pėrsipėr veēanėrisht nė kėtė lėvizje?
Unė shpresoj se do tė jem dhe do tė kontriboj pranė tė rinjve. Unė nuk kam dėshirė qė kjo lėvizje tė jetė thjesht njė lėvizje pėr tė fituar nė zgjedhje, por pėr tė ndryshuar mentalitetin e shqiptarėve. Kjo lėvizje ėshtė pėr tė ardhmen, pėr tė ndryshuar fytyrėn e politikės shqiptare. Prandaj ne me tė rinjtė nuk do tė komunikojmė vetėm pėr aspekte tė fushatave politike. Tė rinjtė shqiptarė janė inteligjentė dhe kanė shumė mundėsi pėr tė dhėnė ndihmesė tė jashtėzakonshme pėr ndryshime, por gjer tani duket se janė keqpėrdorur. Pikėrisht pėr tė rinjtė dėshiroj tė kontribuoj nė kuadėr tė Lėvizjes sė shpallur nga babai im edhe pse, koha e qėndrimit tim ende kėtu ėshtė shumė e shkurtėr. Tė rinjtė besoj se do tė jenė forca e lėvizjes sė shpallur nga babai, sepse tė rinjtė janė edhe e ardhmja e kėtij vendi.
Besoni se kjo iniciativė do tė kuptohet, do tė pėrqafohet nga tė rinjtė shqiptarė?
Nė kėtė moment tė rinjtė shqiptarė janė tė zhgėnjyer dhe ne po punojmė qė tė fitojmė dhe tė meritojmė besimin e tyre. Ne do tė fitojmė besimin e tyre jo pėrmes fjalėve, por pėrmes punės, pėrmes fakteve. Njė gjė qė e kam mėsuar nga gjyshi im, Mbreti Zog, se pėr aq kohė sa bėhet punė dhe jo fjalė, mund tė fitosh. Ne sot e kemi humbur zėrin e mbretit Zog. Mund tė mos kemi shumė fjalė tė tijat nė zė apo tė shkruara, por ne kemi punėt e tij kudo. Shpresoj se nė rrugėn e tij ne do tė fitojmė besimin e tė rinjve, sepse ato do tė jenė e ardhmja. Dhe nėse ne do tė punojmė me vepra e jo me fjalė ne do tė arrijmė tė fitojmė besimin e tyre,e pėrmes tyre tė ndryshojmė edhe tė ardhmen e Shqipėrisė.
Ēfarė po pėrgatit Princi Leka
Princi Leka ka lindur mė 26 mars 1982 nė Afrikėn e Jugut. Eshtė shumė i lidhur me politikėn dhe ka ndjekur shumė kurse nga kjo fushė. I gjatė dhe me njė buzėqeshje qė nuk i ndahet, ai ėshtė i gatshėm tė flasė, por sigurisht pasi tė kėrkon ndjesė pėr shqipen qė s“e ka ende perfekte. Qentė e racės boxer, qė janė tė shumtė e rrethojnė kudo. Ata nuk pėrtojnė tė shtrijnė gjuhėn as tek bashkėbiseduesit, ndėrkohė qė Princi tė kujton se nuk duhet t“i kesh frikė. Tashmė Leka po pėrgatitet pėr shkollėn ushtarake nė Londėr, ku studiojnė shumė princėr nga e gjithė bota. "Kam dhėnė disa provime dhe shpresoj se shumė shpejt, do tė vazhdoj shkollėn", thotė Princi Leka. Ai nuk ndalet sė pėrsėrituri se do tė vazhdojė atė qė i ka kėrkuar gjithnjė e ėma, mbretėresha Suzanė. "Unė duhet tė studioj, pėr tė dhėnė njė ndihmesė pėr babain tim, pėr qėllimet e tij, e pėr tė arritur atė qė dėshironte nėna ime prej meje", thotė Princi Leka, i cili ka nė mendje tė kontribuojė pėr njė rini ndryshe, gjithnjė pėrmes Lėvizjes qė ka shpallur babai, tė cilin ai nuk harron tė pėrsėrisė se e ka modelin e jetės.
Marrė nga gazeta "Panorama"
ANALIZA
Lėvizja e Mbretit ėshtė pėr interesa tė larta kombėtare dhe jo pėr interesa private
(Njė dialog i shkurtėr nė vend tė replikės me shkrimin e Alban Matit nė 'K.J.' tė datės 11 korrik me titull: "Ky, Leka Zogu, ē'pati qė hyri nė politikė")
Nga Prof.As.Dr. Bajram XHAFA
Thirrja e Mbretit Leka I pėr fillimin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar ka gjallėruar shqiptarėt e thjeshtė dhe ka ngjallur shpresa pėr ndryshime tė thella politike nė sensin kombėtar e demokratik, por ajo ka ngritur antenat e alarmit dhe ka shkaktuar frikė e panik tek ajo kategori qė mban frenat e sundimit politik e propagandistik nė Shqipėri qysh me rėnien e Diktaturės nė trajtėn e saj klasike. Kėtė e tregon edhe shkrimi i Alban Matit i datės 11 korrik 2004 qė mė mirė se kudo do ta gjeje tek 'KJ' e Nikollė Lesit. Njė shkrim i mbrujtur me cinizėm e frikė, urrejtje, dezinformacion e djallėzi, por edhe me njė karshillėk kėrcėnues prej mburraveci. Vetė titulli tregon shumėēka, se autori ėshtė njė provokator i pacipė nga ata qė e mbajnė veten mė tė madh edhe se hija e mėngjesit. Cili qenke ti farė burri qė emrit tė Mbretit i shton edhe dėftorin "Ky, Leka Zogu" dhe pastaj me tangėrllėk prej kapadaiu drejton i "ēuditur" pyetjen: "ē'pati qė hyri nė politikė?" si tė kishte bėrė njė veprim "ēmendurak". Siē duket, i qenka prishur fort terezia zotėrisė sė tij. Me atė megallomani qė tregon, duket sikur ajo kokė e madhe edhe diellin ėshtė gati ta eklipsojė pėr tė mos lėnė tė kalojnė rreze pėr tė tjerėt.
A.-Ishte mirė e pėr bukuri pretenduesi pėr Fronin Mbretėror Leka Zogu (fjalia e parė e paloshkrimit). Siē i pėlqen atij vetė tė thotė se ėshtė mbi partitė dhe kėshtu duhet tė ishte, (thotė pėr Mbretin, demiurgu gjenial i mendimit) nėse nuk bėnte gabimin qė e bėri (vėri veshin mirė mėsuesit tė madh, gjykatėsit suprem) kur deklaroi se do tė udhėheqė njė Lėvizje, e cila, nė thelb ėshtė krejtėsisht politike dhe pėr interesa private.
B.-Kėshtu e dashka Albani i 'KJ'-sė dhe ata qė e yshtin, qė shqiptarėt dhe Mbreti i tyre tė rrijnė duarkryq e tė bėjnė sehir katastrofėn kombėtare; qė tė jetė mirė e pėr bukuri klubi partiak i Ramiz Alisė; qė ai klub tė mbajė edhe mė tej nė duart e tij maskat e dhimokratisė e frenat e diktatorisė. Sipas A-sė, politika qenka shpallur domen vetėm i atyre qė kanė tapitė e Partisė sė Enver Hoxhės dhe askush nuk paska tė drejtė t'i afrohet asaj. Tre zogj njėherėsh qėllon me njė "top" balte tė ngjeshur nė fjalinė e dytė.
Sė pari, nėse nuk e paske ditur, mėsoje z. Mati se Mbreti qendron mbi partitė jo se i pėlqen Atij ta thotė, porse ashtu ėshtė vėrtet. Qendrimi pėrmbi partitė nuk pėrjashton tė drejtėn e Tij pėr t'u marrė me politikė dhe tė drejtojė njė lėvizje politike, pse tė pėlqen ty ta pėrjashtosh. Qendrimi i Mbretit mbi partitė, nuk do tė thotė qendrim jashtė politikės. Mbret e Mbretėri do tė thotė politikė si atėhere kur ėshtė nė pushtet, edhe atėhere kur e kanė detyruar ta lejė atė. Ashtu siē ėshtė politikė edhe diktatura, si atėhere kur rrethanat historike krijojnė kushte pėr ta ngjitur nė pushtet, edhe atėhere kur rrethana tė tjera e detyrojnė tė largohet. Politika z.Alban, nuk ėshtė e drejtė ekskluzive e partive, siē ka qenė dikur, monopol absolut i partisė dhe i diktatorit. Sė dyti, komunistėt dhe pjella e tyre kanė 60 vjet qė udhėheqin revolucione socialiste e demokratike dhe lėvizje tė panumėrta revolucionarizuese e demokratizuese, por Shqipėria vetėm tatėpjetė ka shkuar. Lėvizjet qė ndėrmori dikur Mbreti Zog ēuan nė krijimin e njė Shqipėrie, siē e thua edhe vetė. Atė qė e bėri Zogu, e zhbėnė komunistėt. Tani e ka radhėn ta ribėjė i biri, ta rimėkėmbė Mbreti Leka.
Sė treti, Lėvizja ėshtė krejtėsisht politike, ashtu siē thoni edhe ju, por jo pėr interesa private, por pėr interesat mė tė larta kombėtare. Shqiptarėt me mend tashmė e dinė mirė dhe e kanė parė se kush ka punuar pėr interesa private e partiake e kush pėr interesa kombėtare. Qorra dhe tė marrė nuk ka mė, por horra dhe avdallė ka sa tė duash.
A.-Familja Mbretėrore mbetet njė stoli e vlerė kombėtare.
B.-Shqiptarėt kanė nevojė edhe pėr stolira, edhe pėr objekte muzeale, por nė radhė tė parė e para sė gjithash shqiptarėt kanė nevojė pėr Mbretin dhe institucionin mbretėror si faktor politik drejtues, pėrbashkues, zhvillues, pajtues, qetėsues.
A.-...tek Ahmet Zogu ishin mishėruar tiparet e njė lideri kombėtar. Ai futi ligje demokratike. Ai vendosi rregull e rend nė shtet.
B.-Shumė mirė. Pikėrisht kėtė synon tė bėjė edhe Mbreti Leka, po udhėheq njė Lėvizje pėr Zhvillim Kombėtar (edhe lider kombėtar), tė fusė, ashtu si i jati, ligje krejtėsisht demokratike, tė vendosė rregull e rend nė shtet e tė bėjė njė shtet - komb.
A.-Por vitet bėnė nė mėnyrė tė pamėshirėshme punėn e tyre, duke ia lėnė vendin harresės dhe masakrimit komunist.
B.-Ani, ani, ajo kohė kaloi tashmė. Vetėm i duhet bashkėshoqėruar paskomunizmi. Koha ėshtė si shiu qė tokėn e tharė e tė zhuritur nga vapa e gjatė e zbut; ajo mbyll tė ēarat e shkaktuara nga thatėsira e madhe dhe bėn qė tė "mėshirohet" e zbutet edhe puna e atyre viteve tė pamėshirėshme. Apo, ndoshta ato dy fjalėt e fundit tė fjalisė i ke pėr shantazh.
Po tė kujtoj njė dialog: - Si ja ēon? E pyeti dikush njė tė njohur qė kishte njė kohė tė gjatė pa e parė. - E shtyjmė (kohėn) u pėrgjigj tjetri. - Po ti? E pyeti ai tė parin. - Edhe unė, e shtyj, ashtu sa mundem. - Po, apo tė ecėn? - Nė mos ectė, e shyn Gjeloshi, u pėrgjigj ai. Lėvizja do tė bėjė punėn e riaftėsimit tė kujtesės, por jo me masakra tė pamėshirėshme si komunistėt qė thoni ju, por me vullnetin e popullit.
A.-Respektohej si njė stoli e vjetėr, ku ēdo njeri ka dėshirė ta shohė njėherė (Albani bėka pjesė nė kategorinė e atyre qė i kanė punėt nė rregull, sepse Mbretin nuk e dashka pėr gjė tjetėr veēse si njė stoli, sa pėr t'i hijeshuar historinė me pak romantizėm monarkist). Por dikush nga Oborri, apo larg tij, qė premton rikthimin e tokave tė familjes Mbretėrore, e detyroi Leka Zogun tė dalė publikisht pėr tė qenė nė krye tė njė Lėvizjeje Politike qė pėrēan tė djathtėn shqiptare ("merak" i madh pėr tė djathtėn), e cila ėshtė mė shumė se kurrė afėr pushtetit ("merak" edhe mė i madh pėr Albanin).
B.-Njerėz si Albani nuk e kanė pėr gjė tė fyejnė e tė mohojnė gjithēka. Fyerje nė gjėnė mė tė shenjtė pėr cilindo qė i thotė vetes shqiptar, aq mė shumė, pėr Sovranin, jeta e tė cilit ka qenė plot rreziqe e privacione vetėm pėr shkak tė ēeshtjes kombėtare. Prandaj nuk e linin t'i zinte kėmba vend, por e hidhnin sa nė njė cep tė globit, nė tjetrin. Mbreti i Shqiptarėve, o zotėri Alban, nuk ėshtė xhambaz kuajsh tė bėjė tregti me ēeshtjen kombėtare. Ai jeton e lufton pėr njė gjė tė madhe e jo pėr njė copė tokė, pėr njė arė e njė livadh. Pastaj thua se "pėrēan tė djathtėn shqiptare". Kėtu nė Shkodėr i thonė "e djathtė e sė majtės". Shqiptarėt e kanė kuptuar prej kohėsh se e djathta "ēahet" dhe "ngjitet" me urdhrin e sė "majtės". A tė kujtohet se ē'bėri nė kohėn e rebelimit tė 1997-ės. Edhe 'KJ'-ja ku shkruan shkrimin ti, i hodhi benzinė sa mundi atij rebelimi.
A.-Siē thamė qė pretenduesi mbretėror duhet tė jetė sa mė larg konkurrimit politik (pėr Albanin, jo mė afėr se nė Johanesburg), pasi nuk mund tė pėrsėritet fenomeni bullgar nė kushtet e Shqipėrisė.
B.-Tė rrijė larg konkurrimit politik Mbreti nė mėnyrė qė ish komunistėt tė lajnė lesh, e tė shijnė lamė, nė kėtė Shqipėri, siē kanė bėrė prej 60 vjetėsh. PLL nuk ėshtė parti e Mbretit dhe e "suitės sė tij" dhe nuk lufton "me mish e shpirt pėr idealet e kėsaj familjeje" por, pėr rivendosjen e legjitimitetit politik e kushtetues tė shtetit shqiptar dhe pėr bashkimin kombėtar tė shqiptarėve e krijimin e Shqipėrisė Etnike. Pjesėrisht jemi dakord kur thua pėr fenomenin bullgar. Edhe mendimi tjetėr juaji se vendi i deputetit nė parlament ėshtė i ngushtė pėr Leka Zogun, pėrsėri na duket se ėshtė nė pajtim me programin e PLL - sė, sepse edhe ajo PLL-ja nuk e don dhe nuk lufton qė Mbreti tė ulet nė karrigen e kryeministrit (si nė Bullgari), as nė atė tė deputetit, por nė Fronin Mbretėror. Aty e ka vendin Ai, dhe kėshtu sigurohet edhe mė mirė ajo qė e thatė edhe ju nė fillim, qėndrimi i Tij mbi partitė dhe me mision pėrbashkues.
A.-Flamuri i familjes mbretėrore ėshtė mė lart se i njė partie politike dhe i pėrbashkon tė gjitha partitė. Kėshtu, tė paktėn thuhet nga Oborri. Pra, ē'don Leka Zogu me kėtė dalje... Nėse ai del nė fushatė, siē ka premtuar, atėhere ai humbet kurorėn e tė qenurit mbi tė gjithė. Nė mos qoftė ndonjė lojė pronash.
B.-Pėrpjekja pėr ta paraqitur Lėvizjen e Mbretit si njė "festival artistik" qė synon vetėm tė shtojė dekorin e flamujve janė njė mashtrim pėr tė tjerėt, sepse edhe vetė autori realisht nuk e beson. Gjithė "argumentet" e Lėvizjes sillen rreth "tokave tė familjes mbretėrore", ndėrsa me fjalinė e fundit (mos qoftė ndonjė lojė pronash) vetė autori i vė nė dyshim ato qė ka shkruar mė sipėr dhe gjithė shkrimi bėn njė bllof. Lėvizja e Mbretit pėr Zhvillim Kombėtar ėshtė njė lėvizje politike me objektiva tė mėdha e pikėsynime tė largėta thellėsisht kombėtare.
Shkodėr, 19 gusht 2004
Njė bisedė nė njė takim jo tė rastėsishėm
Duam bashkim, hej!
A je e si je o Bim Zeneli?
- Gjallė e i fortė boll.
- Po tė shoh tė lodhur e tė plakur e nuk po mė dukesh si dikur, e ngacmoj. Kėshtu dukem, por pėr Shqipni kam forcė boll.
- Hė de, se kėshtu na duhesh. A je gati se ka ardhė dita? - i them, sikur tė vazhdonim njė bisedė tė kahershme tė lėnė pėrgjysėm.
- Gati jam e bukur fort, - tha, duke treguar se e ka kuptuar fort mirė se pėr ēfarė bėhej fjalė.
- "Thirrja" u ba e ty nuk po tė shohim kund, - e nguci mė tej.
- Unė gati jam, por ku jeni ju intelektualėt qė nuk po shohim tė luani nga vendi, - ma ktheu kusurin aty pėr aty, ashtu siē e prisja se ku do tė dilte. - Bashkoniu Mbretit mor tė marrė, bahuni me Tė pėr bashkimin kombėtar, e mos shkoni mbas ēfarėdo llomhanesh, dallkaukėsh e tė shiturish se na morėt mė qafė. Nuk e kam pėr ty, - ma bėri qejfin shpejt e shpejt, - se ti nuk luan nga "istikami" i Mbretit, por ata shokėt tuaj.
- Tek e fundit, ēdo berr varet pėr kambėve tė vet, - i them.
- Megjithėse nė kėtė moshė e prej shumė vitesh nė pension, unė nė kambė e i papėrkulur qendroj, dhe i jep kokės pak lart. Nuk vdes pa u ba Bashkimi.
- A je vetėm a me shokė, e pyes pėrsėri me ton ngacmues?
- Veē prej gjakut e fisit tim tė Krajės, m'kėt' anė e m'at' anė, dhe e lėviz kokėn nė drejtim tė kufirit, e bajmė nji ushtri, pa llogaritur miq e dashamirė, ilaka, probatinė e kumari; A pėr Shqipni, a?!!! Nuk ka gja qė na del pėrpara. "Gishtin e shllinės" e kemi aty ku duhet. Thirrja u ba e bukur dhe bukur nė kohė ka ardhė. I marsha tė keqen se mu si duhet e bash nė kohė ka dalė. Duam bashkim hej. Boll na kanė mbajtė tė ndamė e tė pėrēamė. Ne shqiptarėt, kishte thanė Arbėr Xhaferri, bashkimin njėherė po e kėrkojmė me dial(l)og, dhe i mėshoi asaj "ll"-sė, masandej po e bajmė ndryshe, po mė sqaronte Brahimi. Pastaj vazhdoi duke mė kujtuar bisedėn e Mbretit Leka I: Gjermanėt u bashkuan siē deshėn; edhe ēekėt e sllovakėt u ndanė, siē deshėn, tha mbreti Leka nė Top Channel. Po ne shqiptarėt, a ma tė dobėt jemi, a ma frikacakė se tė tjerėt aaa?! Pse, a vetėm pėr ne paska "kufij" e kufiza, he ja ...majkėn, duke e rėnduar ca fjalorin punėtori i vjetėr i gurores.
- Ditėn e mirė e na priftė e mbara, se u morėm vesh o Bim Zeneli.
- Rroftė Mbreti Leka se s'gja qė s' bahet e si asht ma mirė do tė bahet dhe i mėshoi me vrull pedales sė njė biēiklete tė vjetėr si ata djemtė e rinj entuziastė.
B.Xh.
Shkodėr, me 15 gusht 2004
PERKUJTIMORE
Mirditorėt pėrkujtojnė me dhimbje masakrėn komuniste tė 17 Gushtit nė Valmer
Qafė Valmer, njė krim pa ndėshkim
17 gusht 1949, teksa e kujton kėtė datė edhe pse kanė kaluar kaq kohė, tė zė trishtimi, tė rrėnqethet mishi, pasi ajo do tė shėnonte pėr Mirditėn e mė gjerė fillimin e njė genocidi tė pashembullt, qė pushteti komunist i sapoinstaluar nė Shqipėri do tė realizonte pėr 50 vjet. Qafa e Valmerit pėrmes sė cilės shtegtuan prej qindra vjetėsh nga Shkodra deri nė Prizren si miq me raste gėzimesh e hidhėrimesh aty ku tė njohur e tė panjohur kishin pushuar pranė njeri-tjetrit, kishin biseduar kishin pyetur se nga vinin e ku shkonin, kishin ndėrruar edhe duhan sipas zakonit, tė mbetur kėshtu miq pėrjetė - do tė kryhesh masakra mė monstruzoze qė Mirdita kish parė e kish dėgjuar deri atėherė, atė luginė do tė pushtonte dhimbja, tmerri. Mijėra njerėz nga tė gjitha krahinat ishin bėrė si tė vdekur, tė afėrmit s'po kuptonin se ē'po ndodhte. Pėr 45 vjet ajo luginė do tė pėrcillte vit pas viti gjėmėn qė vazhdonte tė kumbonte si njė thirrje tė atyre shpirtrave qė dergjeshin atje, nė atė Luginė. Se drejtėsia duhet tė vendosej njė ditė e se kėtė poshtėrim nuk e kishin merituar asnjėherė; amaneti i tyre se njė ditė do tė kujtoheshin se vdiqėn pa hak, me kokėn lart, tashmė ėshtė realizuar. Jo vetėm familjarėt e atyre burrave, por tė gjithė tė persekutuarit e 50-vjeēarit komunist, do tė formėsonin shoqatėn e tyre me tė vetmin mision, atė tė vėnies nė vend tė nderit e dinjitetit, si dhe luftėn pėr integrim tė kėsaj shtrese nė demokracinė qė po pėrpiqemi tė ndėrtojmė. Kėshtu para disa ditėsh, Shoqata e tė Persekutuarve Politikė Antikomunistė tė Mirditės, pėrkujtoi nė njė tubim tė zgjeruar nė qytetin e Rrėshenit, 55-vjetorin e genocidit nė Qafės Valmer. Pikėrisht ata 14 burra tė masakruar padrejtėsisht, por jo vetėm kėta. Por tė gjithė tė persekutuarit nė mbarė vendin.
Tubimi u organizua nė qendrėn kulturore Rrėshen, e cila si rrallė herė ishte mbushur me pjesėmarrės nga tė gjitha shtresat. Nė respekt tė kėtij takimi nuk ishin tė pranishėm vetėm familjarėt e tė masakruarve tė Valmerit, por edhe qytetarė tė thjeshtė tė Rrėshenit. Intelektualė, shkrimtarė, studiues, por tė pranishėn ishin edhe pushtetarė vendorė, edhe pse i pėrkisnin spektrit tė majtė.
E nderuan kėtė tubim homazh kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu, nėnkryetari i PD dhe kryetar i grupit parlamentar z.Bamir Topi, kryetari i Shoqatės sė tė pėrndjekurve politikė tė Shqipėrisė z.Afrim Haēi, kryetari i PBKD Hysen Selfo, deputetė e pushtetarė vendorė tė PD e forcave tė tjera tė djathta.
Takimin e hapi kryetari i bashkisė Rrėshen z.Preng Toma. Ai ndėr tė tjera tha se jemi nė kėtė tubim homazh tė martirėve tė 14 gushtit 1949, qė u masakruan nė emėr tė mbrojtjes sė komunizmit, pėr tė nderuar emrin e krahinės tonė. Koha tregoi se ata 14 burra qenė masakruar pėr tė terrorizuar krahinėn e jo pėr ndonjė ideal siē ėshtė propaganduar. Nė emėr tė Bashkisė, vazhdoi z.Toma, i falenderojmė tė pranishimit pėr kėtė vlerėsim e respekt qė kanė manifestuar nė kėtė dhimbje qė po pėrkujtojmė.
Mė pas z.Toma ia dha fjalėn kryetarit tė Shoqatės sė Persekutuarve Politikė z.Gjon Nikollė Deda, i cili, jo pa emocione, edhe pse kanė kaluar 55 vjet, do tė sillte nė vėmendjen dhe kujtesėn e tė gjithėve, ngjarjen e dhimbshme tė 17 gushtit, masakrėn qė u realizua mbi ata burra, qė veē njė Zot e di se pse!? 17 gushti nuk qe njė masakėr pėr hakmarrje, do tė vazhdonte z.Gjon Deda. Asokohe i erdhi keq Mirditės edhe pėr vrasjen e Bardhok Bibės, e kurrsesi ajo nuk mund tė shėrbente pėr hakmarrje. Ndofta kėtu do tė zėrė fill edhe genocidi 50 vjeēar pėr ta shndėrruar 17 Gushtin si nė ditėn simbol tė sė keqes pėr Mirditėn. Nė pėrfundim tė fjalės sė tij kryetari i Shoqatės do t'iu drejtonte tė pranishmėve: "Ju jeni tė nderuar, sepse na u gjendėt pranė nė kėtė pėrvjetor dhimbjeje, nė kėtė homazh nė nderim tė 14 burrave".
Spahiu: Komunistėt e kanė bėrė nga njė masakėr tė tillė nė ēdo krahinė
Pas tij e mori fjalėn kryetari i PLL njėkohėsisht deputet i saj z.Eqerem Spahiu i cili ndėr tha se: "Falenderoj organizatorėt e kėsaj pėrkujtimoreje dhe pjesėmarrėsit. Sa mė shumė tė pėrkujtohen aq mė shumė hiqet balta qė sistemi i kaluar u mundua t'i baltosė kėto 14 burra qė nuk ishin as kriminelė, as vrasės, as armiq tė popullit, por ishin burrat mė tė shquar tė krahinės sė Mirditės. Sa mė shumė tė pėrkujtohen ata, aq mė shumė rishkruhet historia, sepse duke kujtuar dhe vlerėsuar ato, nxjerrim nė pah vlerat e kėtyre burrave qė pėrfaqėsonin virtytet mė tė mira tė Miditės. Sa mė shumė tė pėrkujtohen ata, iu themi shqiptarėve se sistemin komunist nuk e donin shqiptarėt, por kėrkonin t'ua impononin me ēdo kusht si sistemi mė i mirė.
Vetė rezistenca e mirditorėve me armė nė dorė deri nė vitin 1957, dėshmon mė sė miri se mirditorėt nuk e kanė dashtė sistemin komunist. Do pėrmendur se komunizmi nuk u pranua pa kundėrshtim dhe se nuk ėshtė vetėm rezistenca e mirditorėve, por ėshtė rezistenca e tė gjithė shqiptarėve kundėr sistemit komunist. Identike me ngjarjen e 17 gushtit tė vitit 1949, ėshtė edhe vrasja e 21 burrave nė Lumė nga Shefqet Peēi, Et'hem Gjinushi dhe nga bishat e tjera komuniste. Nė pėrpjekjet e komunistėve me forcat e Muharrem Bajraktarit, vritet njė farė Hysen Ēina dhe nė shenjė hakmarrje ata pushkatojnė 21 vetė krejtėsisht tė pafajshėm.
Me kėtė doja tė thoja qė sistemi qė ata donin ta vendosnin me armė ka dėshtuar totalisht jo vetėm nė Shqipėri, por nė tė gjitha vendet ish komuniste duke pėrfshirė edhe vendlindjen e sistemit komunist, Rusinė. Pėrderisa u ekzekutuan pa gjyq apo me gjyq formal nė emėr tė idealeve komuniste, gjėja mė minimale qė duhej tė bėnin persekutorėt, do tė ishte qė tė kėrkonin njė falje publike pėr sistemin kriminal qė instaluan nė Shqipėri dhe pėr krimet e genocidin e ushtruar ndaj kėtij populli. Duke e mbyllur, z.Spahiu tha: "kėta martirė tė lirisė do tė kujtohen pėr jetė e mot nga shqiptarėt!"
Nė kėtė pėrkujtimore, pėrveē familjarėve dhe tė afėrmve tė martirėve tė lirisė, ishin edhe drejtuesit lokalė tė PLL si Petrit Jushi, Mark Deda Anton Ēupi, veterani legalist i ardhur nga Lezha z.Gjon Pėrjaku, pėrfaqėsues tė partive politike shoqatave antikomuniste e tė ish tė persekutuarve, veteranė tė nacionalizmit shqiptar etj..
Nė emėr tė familjarėve tė tė masakruarve prej komunistėve nė Valmer foli z.Lek Shija, fjalėn e tė cilit po e botojmė tė plotė nė kėtė numėr gazete.
Kjo pjesėmarrje e zgjedhur nė kėtė pėrkujtimore, tregon rėndėsinė qė po i kushtojnė sot partitė e opozitės rivendosjes sė drejtėsisė nė vend dhe sidomos dokumentimit tė genocidit komunist mbi popullin shqiptar.
Korresp "Atdheu"
Fjala e z.Lek Shija nė emėr tė familjarėve tė tė masakruarve prej komunistėve nė Valmer
Vetėm njė mendje e verbėr bėn masakra tė tilla
Mesazh Mirėnjohje
Dhe qiellit rrotullonjės i thėrrita!
Dhe e pyeta. Cila ėshtė drita?
Pėr djemt' e tu tė humbur nė errėsirė?
"Njė mendje e verbėr".
M'u pėrgjigj njė zė nga prita!
Kėto vargje tė shkruara nė kapėrcyell tė epokave mė riprodhoi memorja nė momentin kur m'u kėrkua mua fatėkeqit tė dal pėrpara jush e t'ju pėrshėndes nė emėr tė atyre qė nuk rrojnė, e t'ju pėrshėndes nė emėr tė tim eti qė nuk e njoha. I thashė nė fillim kėto vargje jo pėr tė dėshmuar erudicion, e aq mė pak aktrim, por si spunto pėr tė evokuar diēka nga ngjarja pėr tė cilėn ju kemi ftuar sot.
Mė ndieni pėr kėtė hyrje disi tė veēantė...
E nderuar tribunė!
Tė dashur miq e tė ftuar, politikanė e drejtues vendorė! Prezenca juaj nė kėtė sallė na lumturon, na bėn tė ndihemi dikushi.
Tė respektuar shkrimtarė, studiues, historianė, gazetarė, pėrfaqėsues tė inteligjencės! Mirėnjohja pėr ju ngrihet mbi tė zakonshmen.
Ėshtė guxim tė dal kėtu pėrpara jush. E di mirėfilli se nuk do tė jem kaq i zoti tė them tė gjitha ato qė duhen thėnė pėrpara jush. Kjo do tė thotė se unė jam i vogėl pėr kėtė tribunė tė nderuar dhe pėr kėtė kualitet cilėsor nė sallė. Por, i obliguar tė them diēka pėr tė vdekurit; dhe diēka tjetėr pėr tė gjallėt e tė vdekurve, u mbėshteta nė filozofinė e fortė tė Niēes, i cili thotė "Morali i tė vdekurit mbi tė gjallin ėshtė tradita".
Tė nderuar zonja dhe zotėrinj!
Jam sot nė kėtė foltore i mandatuar nga familjarėt e tė masakruarve nė Valmer me 17 Gusht 1949.
Sė pari pėr t'ju shprehur juve, mirėnjohjen tonė pėr prezencėn tuaj nė kėtė ditė dhimbje.
Sė dyti, pėr tė dėshmuar pėrpara jush se emocioni nuk na errėson llogjikėn.
Se urrejtja nuk e dominon dashurinė.
Se lufta nuk ėshtė mė e mirė se paqja.
Dhe ē'ka ėshtė mė e rėndėsishme, se falja nuk ėshtė dobėsi.
Duke shpresuar nė mirėkuptimin tuaj do tė kthehem 55 vjet mė parė. Njė kohė e trazuar dhe e ngjeshur me ngjarje. Njė fushėbetejė ku ndeshen pėr jetė a vdekje ortodoksia ruse me traditėn. E kjo betejė pati viktima. Kosto e saj qe dhimbja, e dhimbja ishte nė tė dy krahėt. Ne jemi pjesė e kėsaj dhimbjeje, madje jemi ajo pjesė qė e humbėm kėtė betejė e pėr rrjedhojė kostoja qe mė e madhe e dhimbja qe mė e thellė nė formė dhe nė pėrmbajtje.
E pėr tė qenė tė qartė: me 17 gusht 1949 vritet Bardhok Biba, njė burrė qė kishte bėrė emėr nė bindjen e vet, udhėheqės politik dhe deputet i krahinės, pinjoll i njė dere tė nderuar tė Mirditės.
Me 17 gusht 1949 mbas njė operacioni "blic" qė zgjati vetėm dhjetė ditė, sqaroj: - brenda kėtij dhjetė ditėshi, - arrestim, hetim, gjykim dhe ekzekutim, mė duken paradoks!... Nė Qafė Valmer, nė vendin ku ėshtė vrarė Bardhoku, ekzekutohen 14 vetė, katėr varen dhe dhjetė pushkatohen, persona tė paimplikuar nė asnjė rrethanė rėnduese pėr vrasjen e Bardhokut.
Pse? Dhe pse publikisht? E pse pikėrisht kėta?
Pėrgjigjet e kėtyre pyetjeve tashmė janė dhėnė. Ėshtė sqaruar motivi i vrasjes dihen dhe autorėt e unė nuk do t'i trajtoj si ngjarje, por si fenomen. E shoh tė arsyeshme qė disa pyetje retorike t'i hedh kėtu nė sallė, edhe pėr tė qetėsuar shpirtin tim, edhe nė formėn e njė thirrjeje pėr studiuesit dhe historianėt qė mund tė merren me kėtė ngjarje. Pėrse duhej tė varej Ded Preng Gjomarku pėr tė birin? Pėrse duhej tė vritej Gjergj Keē Beleshi pėr tė vėllain? Pėrse e shoqja e Gjin Kaqit (tė vrarė) duhej tė linte fėmijėn nė Tepelenė nė prezencė tė rreth 800 vetave? Pse tė shoqes sė Nikoll Bardhokut (tė vrarė) duhej t'i mohohesh djepi i tė birit dhe foshnjen ta mbėshtillte nė njė tjegull tė hequr nė strehėn e shtėpisė lėnė shkretė dhe tė rrugtonte drejt "pushimeve" nė Tepelenė? Pse Pjetėr Dedė Vila (ai far viganit) kambėt e tė cilit cikėn tokėn, kur po e varnin, duhej tė tėrhiqej nga kėmbėt pėr t'i dalė shpirti dhe kėtė xhelati e bėri pa mėshirė?! Pse nė ekzekutim duhet tė merrnin pjesė edhe persona qė nuk e kishin pėr detyrė?! Pse tė ekzekutuarit u hodhėn nė varr pa u dalė shpirti?! Pėr tė ardhur nė pėrfundim: - Cili ishte "morali" i masakrės?!...
Tė nderuar pjesėmarrės!
Ne qė mbetėm tė gjallė shumė herė flasim me vete si pėrēart dhe nuk e dimė kė pyesim, nuk e dimė kujt i drejtohemi, e megjithatė jemi shprehur. Pse kaq barbarisht u vramė e u masakruam?! (Mirė ata katėrmbėdhjetė burra pėr tė cilėt sot po i lutemi Hyut). Po ne ēfarė mėkati bėmė; apo se lindėm nė atė kohė tė trazuar e pėr prindėr patėm ata?! Po nėnat tona a e rrezikonin pushtetin qė i shėtitėn nėpėr kampet e pėrqendrimit si ēifutėt nė shkretėtirė?! Po baballarėt e atyre, ē'faj patėn tė gjorėt, qė nuk i lanė as t'i varrosnin, qė i pėrbuzėn dhe i zhburrnuan, vetėm se ishin prindėrit e atyre?!
Kėto dhe shumė tė tjera, qė nuk po i them kėtu mė kujtuan vargjet e fillimit:
/"Njė mendje e verbėr".
M'u pėrgjigj njė zė nga prita!/
Vetėm njė mendje e "verbėr" tė motivon tė ralizosh atė qė bėri Koloneli i Zi, duke e shoqėruar operacionin ndėshkimor me skena monstruoze, duke shpėrfillur edhe ligjet e kohės sė tij, deri nė atė masė sa dhe emrin kishin vėshtirė t'ia pėrmendnin. Ky ishte Zija Kambo. Vetėm njė mendje e verbėr e dhunon viktimėn pėrpara vrasjes. Vetėm njė mendje e verbėr e varros tė dėnuarin gjallė pėr ta riekzekutuar nė varr. Vetėm njė mendje e verbėr e kryen ekzekutimin nė prezencė tė njerėzve tė viktimės; si nė ndeshjet e gladiatorėve. Vetėm njė mendje e verbėr e urdhėron atė qė nuk e ka pėr detyrė tė marrė pjesė nė ekzekutim pėr t'i hyrė nė hatėr pushtetit. Vetėm njė mendje e verbėr joshi gjeneralin mirditor tė deklaronte nė prag tė masakrės "Do tė bėj qė nė Mirditė tė kėndojė kukuvajka". Dhe pėr ēudi e realizoi atė qė tha. Nė Mirditė pėr njė kohė tė gjatė, qyqja vajtoi edhe nė Qafė Valmer edhe mbi shtėpitė e atyre qė mbetėn gjallė; Por gjenerali harroi njė postulat latin "Kush luan me shpatėn, vdes prej saj", sepse ajo qyqe qė vajtoi shumė gjatė nė Mirditė, i kėndoi kėtij gjenerali tek qelia e burgut tė Burrelit shumė kohė, derisa mbylli sytė e u nis pėr tek ata qė me 17 Gusht kishin ndėrruar jetė, veēse me njė ndryshim, mendja e tij akoma nuk ishte kthjelluar... Perėndia e ndihmoftė nė atė botė!
Pėr hir tė respektit pėr prezencėn nė sallė, se sinqerisht e meritoni kėtė respekt, pėrderisa na ndodheni pranė nė kėtė ditė dhimbjeje, unė nuk do tė flas mė pėr tė vdekurit. Tani do tė flas pėr tė gjallėt e tė vdekurve:
Tė dashtun vėllaznit e mij, qė dhimbja na bėri vllazėn!
Do t'ju bėj njė thirrje e nėse pranohet, tė shėrbej si mesazh. Tė falim, edhe pse nuk na kėrkuan falje. Tė falim qė tė mos pėrtėrihet dhimbja. Tė falim qė fėmijėt tanė tė mos bėhen si ata, - Vrasės, - e ata nuk janė anonimė, ata kanė emėr. Tė falim se krahina ka nevojė pėr rikthim tė vlerave qė e patėn bėrė tė njohur. Tė falim, se ndoshta kombi ka nevojė pėr faljen tonė.
E nė pėrfundim nėn okeljon: - Post Skriptum:
Apel atyre, qė me dashje ose pa dashje, u bėnė pjesė e mekanizmit tė masakrės, sėpaku tė heshtin; Ne i kemi falur edhe nėqofėse ata nuk heshtin. I kemi falur, por nuk i kemi harruar. Tė vdekurit i gjykoftė perendia! Nostalgjikėt i kemi lėnė nė shenjtninė e tyre, e fanatikėt i ftojmė ta braktisin atė llogore. Boll ma u kacagjeluam, kemi nevojė tė fillojmė njė jetė tė re, kemi nevojė tė jemi bashkė e tue qenė bashkė, rruga drejt prosperitetit ėshtė mė e lehtė.
Ju faleminderit dhe mirėnjohje pėr tė gjithė.
Rrėshen 17 Gusht 2004
Vrasja e Bardhok Bibės dhe masakra e 17 gushtit
Gjergj Marku
MIRDITĖ - 7 gusht 1949, Qafė Valmer. Tre burra tė armatosur ecnin rrugės sė Kaēinarit, pėr tė zbritur poshtė nė bregun e Fanit tė Madh, e mė pas drejt sė pėrpjetės pėr nė Shpal. Njė radhė punėtorėsh tė sapolistuar pėr punė, u shkonin nga pas. I afrohen njė maje kodre, kur befas njė batare e zgjatur pushkėsh, vjellin nga grykat fishekė tė panumėrt, shėnjuar mbi njėrin prej tyre. Gjithēka ishte projektuar saktė. Dy plumba i kishin marrė jetėn sekretarit politik tė PK sė Mirditės, njėherit deputet i kėsaj zone, 29 vjeēarit Bardhok Biba...
Dy shoqėruesit, me dy pushkė karakatina mbi supe, nuk kanė mundur tė bėjnė asgjė, pėrveē ritualit malėsor tė rregullimit tė kufomės, vėnies sė dy duarve nė mes sipas zakonit. Atentatorėt, pasi kanė kėqyrur nga afėr dhe janė bindur saktėsisht se "i pari i Mirditės" kishte dhėnė shpirt, kanė lėnė njė pusullė nė gėmushat ku kishin zėnė pritėn, me mbishkrimin: "nė emėr tė Komitetit tė Maleve" e ia kanė mbathur prej andej...
Hakmarrja mbi Mirditėn
Mė 9 gusht 1949, vetėm dy ditė pas vrasjes sė Bardhok Bibės, me urdhėr nga lart ishte pėrgatitur njė nga ofensivat mė famėkeqe qė do tė synonin jo vetėm atentatorėt e Bardhok Bibės, por tėrė Mirditėn. Njė brigadė e specializuar pėr ndjekjen e bandave, nėn komandėn e kolonel Z.Kambos, hyn natėn nė Mirditė. Janė mbi 300 tė arrestuar brenda pak orėsh. Rreth 300 familje grumbullohen dhe vendoset internimi i tyre nė Tepelenė. Shumica e tė burgosurve dėrgohen nė Shkodėr a gjetkė. Pas shoshitjeve, 26 prej tė arrestuarve, caktohen tė dalin nė gjyq. Prej 20 tė pandehurve, pėr tė cilėt prokurori kėrkoi dėnimin me vdekje, gjykata vendos 4 me vdekje nė litar dhe 10 tė tjerė me pushkatim. Ekzekutimi i vendimit do tė bėhej nė Qafė Valmer, bash atje ku ishte vrarė Bardhok Biba. Ishte lajmėruar popullsia pėr ta parė skenėn e ekzekutimeve me sy. Pasi i ēuan nė vendin ku ishte hapur njė gropė e madhe, filluan ekzekutimin nė sy tė njerėzve tė pranishėm atje, duke i vrarė njė e nga njė. Mė pastaj i hodhėn nė gropė, edhe ndonjėri qė nuk vdiq me plumbin e parė, u mbulua pėr sė gjalli nė dhe me lutjen pėr ta qėlluar. Po sipas dėshmitarėve, moti pas gjithė kėsaj kasaphane, ka qenė i tmerrshėm, bora qė ra gjithė natėn, thuhet se ra me ngjyrėn e kuqėrremtė. Tė pushkatuarit, sipas dėshmitarėve, nuk kishin asnjė lidhje me vrasjen e Bardhok Bibės. Ata ishin pėrzgjedhur me kujdes nga familje tė dėgjuara e me peshė nė bajraqet e Mirditės. Absurdi nė kėto pushkatime, ka shkuar deri aty sa dhe kur nuk ėshtė gjetur nė shtėpi emri i listuar, ėshtė marrė i vėllai dhe ky ėshtė pushkatuar. Po ashtu janė internuar gra shtatzėna, qė kanė lindur nė kampe internimi.
Mbrėmjen e 17 gushtit janė kryer dy lloj ekzekutimesh. Katėr prej tyre me varje dhe 10 me ekzekutim me plumb.
Tė ekzekutuarit e 17 gushtit 1949
Tė varur nė litar:
1.Preng Ded Kola, Orosh.
2.Pjetėr D. Vila, Kaēinar.
3.Dodė Mark Biba, Kthellė Epėr.
4.Pjetėr Paloka, Kaēinar.
Tė pushkatuar:
1.Nikollė Bardhok Bajraktari, Rrėshen.
2.Llesh Gjon Melyshi, Malaj.
3.Nikoll Llesh Bajraktari, Orosh.
4.Ndrecė Mark Ndoj, Kaēinar.
5.Bardhok Dodė Gjini, Prosek.
6.Gjok Gjin Kaēi, Bukmirė.
7.Gjergj Beleshi, Kthellė Epėr, vritet pėr tė vėllanė, Dodėn.
8.Ndoc Gjet Cupi, Blinisht.
9.Preng Shkurt Nikolli, Orosh.
10.Frrok Mata, Kaēinar.
Marrė nga "Shekulli"
NEKROLOGJI
Ndėrroi jetė legalisti Skėnder Zenel Shehu
Pas njė sėmundjeje tė rėndė, mė datėn 18 gusht 2004 u nda prej nesh legalisti i njohur Skėnder Zenel Shehu.
Skėnderi lindi nė janar tė vitit 1937 nė njė familje me tradita tė spikatura atdhetare, qė gjithmonė ka kontribuar me armė nė dorė nė luftėrat pėr liri, kundėr armiqve shekullorė tė Kombit. Babai i tij, i famshmi Zenel Shehu, gjatė kohės sė Mbretėrisė Shqiptare shėrbeu me besnikėri e pėrkushtim nė Gardėn Mbretėrore me gradėn Kapiten. Familja Shehu kishte lidhje tė vjetra miqėsore me Familjen Zogolli dhe pėr kėtė arsye Mbreti Zog I-rė, (i cili e njihte personalisht Zenelin, madje e respektonte shumė atė), e mori nė shėrbim pranė Tij. Edhe pas largimit tė detyruar tė Familjes Mbretėrore pas pushtimit fashist tė vendit, Mbreti Zog e mori Zenelin me vete, duke i besuar misione dhe detyra tė rėndėsishme, tė cilat ai i kreu me nder.
Pikėrisht pėr arsye tė bindjeve familjare dhe qėndrimeve nacionaliste, gjatė viteve tė diktaturės komuniste familja e Skėnder Shehut u persekutua barbarisht, por kurrė nuk hoqi dorė nga bindjet dhe nuk u nėnshtrua. Shkak pėr shtimin e persekutimit u bė edhe veprimtaria e armatosur e Zenelit gjatė viteve tė rezistencės antikomuniste, kur ai luftoi me armė nė dorė kundėr bandave komuniste, deri nė fund tė misionit tė tij tė tradhtuar nga spiuni i KGB Kim Filbi.
Me ardhjen e demokracisė pluraliste, nė vazhdėn e rrugės dhe idealeve tė ushqyera nga paraardhėsit, Skėnder Shehu familjarisht aderoi nė PLL qė nė ditėt e para dhe i qėndroi asaj besnike deri kur mbylli sytė. Ditėt e gėzimeve mė tė mėdha tė Skėnder Shehut dhe familjes sė tij ishin ato tė ardhjes nė Atdhe tė NMT Mbretit Leka nė vitet 1993 dhe 1997, si dhe kthimi pėrfundimtar nė Atdhe i Familjes Mbretėrore nė qershor tė vitit 2002, kur ėndrra e tyre pėr ta takuar dhe pėr tė punuar pėr Mbretin dhe kauzėn e Monarkisė u bėnė realitet.
Me dashuri dhe pėrkushtim pėr Mbretin dhe idealin mbretėror, Skėnderi ushqeu edhe fėmijėt, dhe pėr shkak tė kontributit personal e familjar, si dhe tė reputacionit tė merituar tė familjes Shehu, legalistėt bulqizakė e zgjodhen Zenelin, djalin e Skėnder Shehut, nė detyrėn e nderuar tė kryetarit tė Degės sė PLL Bulqizė, detyrė tė cilėn ai vazhdon ta kryejė me nder, pėrkushtim dhe rezultate inkurajuese.
Vdekja e parakohshme e Skėnder Shehut hidhėroi pa masė familjen, miqtė dhe tė afėrmit. Nė ceremoninė mortore tė lamtumirės pėr legalistin e nderuar Skėnder Shehu, morėn pjesė edhe drejtues tė lartė tė PLL si kryetari i saj z.Ekrem Spahiu, Sekretari i Senatit tė Veteranėve legalistė z.Seit Preni, anėtari i Komitetit Drejtues tė PLL dhe kryetar i Degės sė PLL Mat z.Besnik Murati, nėnkryetari kėsaj Dege z.Behar Dedolli, si dhe nėnkryetari i Degės sė PLL Tiranė, njėkohėsisht anėtar i Senatit tė Veteranėve z.Hamit Kurti.
Mė pas bėnė ngushėllime nė familjen e tė ndjerit edhe nėnkryetari i PLL z.Murat Basha dhe anėtari i Senatit tė Veteranėve z.Akil Basha.
Me vdekjen e parakohshme tė Skėnder Shehut, familja dhe tė afėrmit humbėn njeriun e shtrenjtė, miqtė humbėn mikun e dashur e fisnik, qė kurrė nuk u ankua pėr fatin e vėshtirė dhe privacionet e shumta, ndėrsa PLL humbi anėtarin besnik e tė pėrkushtuar, qė shkriu gjithēka pėr Monarkinė, Mbretin Leka I-rė dhe idealet e PLL, duke kontribuar familjarisht, ēka e bėn Skėnder Shehun tė paharruar nė mendjet dhe zemrat e bashkėluftėtarėve me tė cilėt ai ndau sakrificat dhe kontributet, me urtėsi shembullore dhe pa u ankuar kurrė, deri nė fund tė jetės.
Seit Preni
Hamit Kurti
Besnik Murati
Behar Dedolli
___________________________
15 August 2004, Nr.32
___________________________
Askush nuk mund ta besojė se persekutorėt do tė shpėrblejnė viktimat e tyre
Legalistėt, pro protestės sė tė pėrndjekurve
Nė shkresėn zyrtare dėrguar kreut tė shtetit z.Alfred Moisiu, PLL i kėrkon mosdekretimin e Ligjit "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė". Pas nxitimit tė Moisiut pėr ta dekretuar atė, PLL shpreh keqardhjen e thellė pėr kėtė akt kushtetues tė pamerituar dhe fyes pėr shtresėn mė tė martirizuar tė shoqėrisė shqiptare
Editorial
Propozime pėr reformėn zgjedhore
Nga Ekrem SPAHIU
Me rilindjen e pluralizmit, pas viteve '90-tė janė zhvilluar deri tani 5 palė zgjedhje parlamentare (31 mars 1991; 22 mars 1992; 26 maj 1996; 29 qershor 1997; 24 qershor 2001); 4 palė zgjedhje vendore (22 korrik 1992; 26 tetor 1996; 20 tetor 2000; 12 tetor 2003) dhe 2 referendume (29 qershor 1997 - pėr formėn e regjimit dhe mė 1 nėntor 1998 - pėr kushtetutėn e Republikės sė Shqipėrisė).
Pėrveē zgjedhjeve tė 22 marsit tė vitit 1992, ku ėshtė respektuar vota dhe rezultati ėshtė pranuar nga tė gjitha palėt, zgjedhjet e tjera janė kontestuar, si nga faktorėt politikė shqiptarė, ashtu edhe nga ato ndėrkombėtarė.
Moszhvillimi i zgjedhjeve tė lira lidhet me shumė arsye, por mė kryesorja ka qenė dhe ėshtė mungesa e vullnetit politik tė partive nė pushtet pėr tė zhvilluar zgjedhje tė lira e tė ndershme, pasi kėto tė dyja kanė qenė nė pushtet gjatė kėtyre 14 vjetėve.
Partia "Lėvizja e Legalitetit" i vlerėson si shumė tė rėndėsishme zgjedhjet e ardhshme parlamentare dhe, nė kėtė kuadėr, ndodhet nė fazėn e propozimeve konkrete pėr Reformėn zgjedhore.
Sistemi zgjedhor
A.Sistemi proporcional i pastėr
- Numri i deputetėve = 140.
- Votohet vetėm pėr subjektin.
- Lista shumemėrore, e mbyllyr e kandidatėve, tė paraqitura nė KQZ nga partitė konkurruese.
- Pragu elektoral: 2.5 % pėr partitė dhe 4 % pėr koalicionet.
Anėt pozitive tė kėtij sistemi:
- Shmang raundet zgjedhore.
- Siguron pėrfaqėsim maksimal tė tė gjitha shtresave tė shoqėrisė nė parlament.
- Shmang kandidatėt e ashtuquajtur tė "fortė" (qė pėrdorin forcėn e pushtetit, qė disponojnė financa tė siguruara nė rrugė kriminale, qė disponojnė dhe pėrdorin kontigjente kriminale pėr tė ushtruar presion ndaj votuesve dhe pėr tė vjedhur votat, qė pėrdorin mediat e blera etj.,).
- Zvogėlon ndjeshėm manipulimin.
- Siguron pėrfaqėsim real tė partive nė parlament, nėpėrmjet mbėshtetjes sė merituar elektorale.
Ky sistem duhet zbatuar sepse:
- Zgjedhjet e deritashme bazuar nė sistemin maxhoritar tė korrektuar me proporcional, janė konsideruar me probleme.
- Pėrvoja elektorale e vendeve perėndimore, qė dolėn nga diktaturat pas Luftės Dytė Botėrore, si Gjermania, Italia, Spanja etj., tregoi se sistemi proporcional pėr njė kohė relativisht tė gjatė (Italia pėr rreth 50 vjet), ndonėse solli zgjedhje mė tė shpeshta, konsolidoi institucionet e shtetit.
Madje Hollanda vazhdon tė pėrdorė kėtė sistem, me njė prag elektoral fare minimal.
-Shtetet Lindore qė dolėn nga diktaturat komuniste, kanė pėrparim tė dukshėm nė proceset elektorale pėr shkak tė zbatimit tė kėtij sistemi.
-Kosova e dalė nga lufta, i zhvilloi zgjedhjet e para dhe do t'i zhvillojė ato tė vjeshtės po me kėtė sistem.
B.Sistemi proporcional rajonal
- Numri i deputetėve = 140.
- 12 zona elektorale duke iu referuar 12 prefekturave qė ka vendi.
- Votohet vetėm subjekti elektoral.
- Lista shumemėrore rajonale dhe kombėtare tė kandidatėve.
- Pragu elektoral: 2.5 % pėr partitė dhe 4 % pėr koalicionet.
Anėt pozitive
Pėrveē atyre qė pėrmendėn pėr sistemin proporcional tė pastėr, mund tė shtojmė se ėshtė mundėsia e pėrfaqėsimit tė elektoratit nė parlament me deputetė tė ēdo prefekture (p.sh.: nė Prefekturėn e Vlorės, megjithėse e Djathta mori mbi 30 % tė votave, aktualisht nuk pėrfaqėsohet me asnjė deputet).
Kėtė sistem e aplikon Maqedonia fqinje.
C.Sistemi maxhoritar i korrektuar me proporcional (aktuali)
- Numri i deputetėve = 140.
- 70 deputetė tė dalė direkt nė zona (maxhoritar) dhe 70 deputetė nga lista shumemėrore e kandidatėve tė paraqitur nga subjektet elektorale.
- Pragu elektoral: 2.5 % pėr partitė dhe 4 % pėr koalicionet.
Anėt pozitive
- Elektorati pėrfaqėsohet nga deputetėt sipas zonave.
-Votat e marra nga partitė nė proporcional, vlerėsohen 100 %.
D.Sistemi maxhoritar i pastėr
- Numri i deputetėve = 120.
- Kandidati zgjidhet deputet me 50 % + 1 tė votave tė vlefshme.
Ky sistem jep rezultat pozitiv nėse zbatohet Statuti Themeltar i Mbretėrisė Shqiptare.
Maxhoritari i pastėr aplikohet me sukses nė Britaninė e Madhe, por duhet theksuar se Britania nuk ka njohur diktatura dhe ka njė demokraci parlamentare tė konsoliduar.
Zonat zgjedhore
Zonat zgjedhore aktuale kanė diferencė tė madhe midis votuesve. Po sjellim vetėm njė shembull: Nė zonėn Nr. 21 tė Dibrės ishin tė regjistruar 25.313 votues, nga tė cilėt morėn pjesė nė votime 16.562 zgjedhės. Kandidati i PLL mori 8.801 vota, duke u shpallur deputet i zonės. Ndėrsa nė zonėn Nr. 99 tė Sarandės, numri i votuesve ishte 6.911, nga tė cilėt kandidati i PS (Gramoz Ruēi) mori 2.861 vota dhe ėshtė deputet i kėsaj zone.
Mjafton vetėm ky fakt, pa renditur tė tjerė, qė tė konkludohet se ndarja e re e zonave elektorale ėshtė domosdoshmėri.
Kujtesė:
Sipas ligjit, nėse Kuvendi nuk miraton ligjin "Pėr Zonat Zgjedhore" para 6 muajve tė fundit tė mandatit tė tij, zgjedhjet parlamentare zhvillohen nė bazė tė zonave ekzistuese.
Dihet se zgjedhjet normale janė nė qershor tė vitit 2005, ēka i bie qė nė fund tė dhjetorit tė vitit 2004 duhet tė pėrfundojė ndarja e zonave, por indiferenca e deritanishme e institucioneve qė lidhen me kėtė proces, rrezikon riparimin ligjor tė kėtij manipulimi "ligjor".
Komisionet zgjedhore
Do tė ishte shumė mirė qė anėtarėt e komisioneve zgjedhore tė ishin ekspertė - jashtė ndikimeve partiake por, aktualisht, ėshtė shumė e vėshtirė tė gjinden tė tillė.
Nė kėto rrethana, PLL propozon qė pėrbėrja e komisioneve tė tė 3 niveleve tė jetė jo mė pak se 7 anėtarė.
Pėr KQZ formula qė ne propozojmė ėshtė si mė poshtė:
3 anėtarė nga pozita ( 1 + 1 + 1), sipas renditjes sė 3 partive tė para tė pozitės nė zgjedhjet e fundit parlamentare.
3 anėtarė nga opozita (1 + 1 + 1), sipas renditjes sė 3 partive tė para tė opozitės nė zgjedhjet e fundit parlamentare.
Anėtarin e shtatė e zgjedh Presidenti.
Ndėrsa pėr KZZ dhe KQV (komisionet e nivelit tė dytė dhe tė tretė), 6 anėtarė zgjidhen sipas formulės sė mėsipėrme (pozitė + opozitė), ndėrsa anėtari i shtatė tė zgjidhet nė 50 % tė zonave elektorale nga pozita, dhe nė 50 % tė tyre nga opozita.
Variant tjetėr mund tė jetė: 7 anėtarėt e tre niveleve tė komisioneve zgjedhore tė jenė pėrfaqėsues tė 7 partive tė para tė zgjedhjeve tė fundit parlamentare.
PS:
Kjo skemė propozohet nėse komisionet do tė jenė tė pėrbėrė nga 7 anėtarė. Edhe nėse ky numėr rritet nė 9 apo mė shumė, ruhet barazia e pėrfaqėsimit pozitė-opozitė.
Listat e zgjedhėsve
Pėr tė eleminuar difektet e kaluara dhe pėr tė realizuar njė proces brenda standarteve tė kėrkuara, duhet qė Qeveria tė kryejė informatizimin e menjėhershėm tė Regjistrit Kombėtar tė Gjendjes Civile.
Pushteti Lokal dhe organet ndihmėse, duhet tė zgjidhin problemin e emėrtimit pėrfundimtar tė rrugėve, tė vendosjes sė numrave tė banesave, si dhe tė informatizimit real e tė plotė tė adresave.
Duhet tė kihet parasysh se, sipas ligjit, "Zyrat e Gjendjes Civile, jo mė vonė se 7 muaj para zgjedhjeve, fillojnė hartimin e listave paraprake".
(Bashkangjitur keni radhėn e veprimeve dhe afatet pėr pregatitjen e listave tė zgjedhėsve).
Numėrimi i votave
Nė Qendrat e Votimit (QV), pasi mbyllet procesi i votimit, Komisioni harton proces-verbalet duke kryer veprimet e mėposhtme:
-Pėrcakton numrin e personave qė kanė votuar, sipas listės sė zgjedhėsve.
-Numrin e fletėve tė votimit tė pėrdorura, nė bazė tė numrit tė serisė sė kundėrvleftave.
-Numrin e fletėve tė votimit tė papėrdorura.
Tė gjitha kėto formularė, pasi nėnshkruhen nga anėtarėt e komisioneve, futen nė kutinė e votimit, e cila duhet tė jetė e pahapshme (vetėm e thyeshme).
Numėrimi i votave dhe plotėsimi i proces-verbaleve pėr rezultatin e zgjedhjeve, tė bėhet nė qendrėn e Zonės elektorale, (KZZ), qė mund tė jetė njė vend publik, si p.sh.. shkollė, kinema, pallat sporti etj..
Fleta e votimit
Pėr tė mos ngatėrruar zgjedhėsit gjatė votimit, pėr tė thjeshtuar procesin e votimit dhe numėrimit, pėr tė ulur koston financiare tė zgjedhjeve, e tė tjera, duhet tė kemi njė fletė votimi.
Nė kėtė variant, votat pėr kandidatin janė tė vlefshme edhe pėr partinė apo pėr koalicionin qė ai pėrfaqėson.
Burimet financiare
Financimi i partive pėr fushatėn zgjedhore tė bėhet nė kohė, sipas ligjit.
Pėr tė siguruar transparencė maksimale dhe pėr tė evituar financime tė paligjshme, apo tė rrugėve kriminale - domosdoshmėrisht duhet qė, tė gjitha partitė dhe kandidatėt konkurrues, tė deklarojnė dhe publikojnė burimet e tė ardhurave dhe shpenzimet qė do tė bėjnė gjatė fushatės.
Mediat
Tė gjitha mediat elektronike tė jenė tė detyruara tė pasqyrojnė spotet e kandidatėve dhe partive parlamentare, pa pagesė.
KQZ duhet tė caktojė kohėn pėr ēdo subjekt qė do tė pasqyrojė alternativėn nė mediat publike dhe private. Kėto media tė detyrohen me ligj pėr tė transmetuar spotet dhe alternativat e partive, nė mėnyrė tė balancuar pėr pozitėn dhe opozitėn.
***
Siē e pėrmendėm mė lart, zgjedhjet herė pas here janė manipuluar, por, deri mė sot, manipulatorėt jo vetėm qė nuk janė penalizuar, apo ngarkuar me pėrgjegjėsi formale administrative por, pikėrisht pėr kėto "merita", pushteti i ardhur nėpėrmjet manipulimit tė votės, i ka pėrgėzuar dhe shpėrblyer me poste e pėrfitime tė tjera.
Prandaj, zbatimi i ligjit pėr ndėshkimin e manipulatorėve tė zgjedhjeve, duhet bėrė me ashpėrsinė mė tė madhe dhe me pėrgjegjėsi tė plotė nga organet kompetente.
Politika
Askush nuk mund ta besojė se persekutorėt do tė shpėrblejnė viktimat e tyre
Legalistėt, pro protestės sė tė pėrndjekurve
Nė shkresėn zyrtare dėrguar kreut tė shtetit z.Alfred Moisiu, PLL i kėrkon mosdekretimin e Ligjit "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė". Pas nxitimit tė Moisiut pėr ta dekretuar atė, PLL shpreh keqardhjen e thellė pėr kėtė akt kushtetues tė pamerituar dhe fyes pėr shtresėn mė tė martirizuar tė shoqėrisė shqiptare
Megjithė miratimin, konform draftit tė Qeverisė, tė Ligjit "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė", PLL do tė kėmbėngulė edhe nė tė ardhmen nė mbėshtetjen e kėrkesave tė drejta tė shtresės sė Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė - pėr njė dėmshpėrblim tė merituar tė punės sė detyruar e tė papaguar nė burgjet dhe kampet e diktaturės komuniste, pavarėsisht nga kostot politike, sociale e financiare. Dhe ky ėshtė qėndrim i palėkundur, pėr tė cilin PLL nuk ka bėrė e nuk do tė bėjė kurrė kompromis.
Duke e konsideruar kėtė qėndrim si njė detyrim moral, kushtetues, ligjor dhe politik, PLL, nė kuadėr tė opozitės aktuale dhe qeverisjes sė ardhshme - pas fitores sė padiskutueshme nė zgjedhjet e ardhshme parlamentare - do tė ndėrmarrė nismat ligjore pėr amendimet e domosdoshme tė ligjit tė porsamiratuar, me qėllim qė kėrkesat e drejta tė Shoqatave tė Ish tė Pėrndjekurve tė gjejnė mbėshtetjen e duhur dhe tė realizohen konform Kodit tonė Penal, detyrimeve morale tė mbarė shoqėrisė, angazhimeve dhe pėrvojave ndėrkombėtare tė ndėrmarra nga shteti shqiptar dhe tė realizuara nė vendet ish-komuniste e me tė kaluar tė ngjashme.
Ky angazhim konstant i PLL ėshtė konfirmuar jo vetėm nėpėrmjet veprimtarisė sė Grupit parlamentar tė saj, prononcimeve e deklarimeve tė vazhdueshme publike pėr mediat dhe qėndrimeve tė pasqyruara nė organin zyrtar tė saj, gazetėn "Atdheu", por edhe nė korrespondencėn zyrtare me institucionet mė tė larta tė shtetit.
Kėshtu, pėr ilustrim, nė shkresėn zyrtare dėrguar Presidentit tė Republikės z.Alfred Moisiu, me Nr. 218 tė Protokollit, mė datė 28 korrik 2004, PLL i drejton kryetarit tė Shtetit kėrkesėn pėr mosdekretimin e Ligjit "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė". Nė kėtė shkresė-kėrkesė, nė emėr tė PLL, kryetari i saj dhe njėkohėsisht kryetar i Grupit parlamentar legalist, z.Ekrem Spahiu, ndėr tė tjera shprehet: "Parlamenti i Shqipėrisė, vetėm me votat e deputetėve tė Partisė Socialiste, mė datė 15 korrik 2004 ka miratuar projekt-ligjin (i kthyer nė Ligjin Nr. 9260) "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė".
Gjatė zhvillimit tė seancės pėr miratimin e kėtij ligji, u vunė re shkelje flagrante tė Rregullores sė Kuvendit qė, sigurisht, nuk mund t'i kenė shpėtuar as vėmėndjes Tuaj.
Maxhoranca socialiste nuk mori parasysh projekt-ligjin e nėnshkruar nga 53 deputetė, por miratoi skemėn e qeverisė, e cila jo vetėm qė nuk i pėrmbush kriteret e njė dėmshpėrblimi tė drejtė, por ėshtė fyese dhe diskriminuese.
Po ashtu ėshtė e dukshme tendenca e qeverisė pėr tė minimizuar numrin e viktimave tė diktaturės.
Nisur nga sa mė lart, kėrkojmė nga Ju, si kryetar i Shtetit, qė duke ushtruar tė drejtat Tuaja, qė burojnė nga Kushtetuta e Shqipėrisė - tė mos e dekretoni Ligjin "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe tė Pėrndjekurve Politikė".
Pas moskonsiderimit tė shkresės sė saj nga Presidenti Moisiu dhe nxitimit pėr ta dekretuar atė, PLL shpreh keqardhjen e thellė pėr kėtė akt kushtetues tė pamerituar dhe fyes pėr shtresėn mė tė martirizuar tė shoqėrisė shqiptare, kontributi dhe sakrificat e sė cilės pėr demokraci u shpėrfillėn nė mėnyrė kaq flagrante dhe poshtėruese. Tashmė demokracia pluralisto-parlamentare shqiptare ėshtė damkosur me njollėn e turpit, papėrgjegjshmėrisė dhe dhunimit tė Kodit Penal, legjislacionit tonė, drejtėsisė shoqėrore dhe kartave ndėrkombėtare pėr tė Drejtat dhe Liritė e Njeriut, tė firmosura nga shteti shqiptar.
Bashkė me keqardhjen pėr mungesėn e mbėshtetjes nė kėtė reagim institucional nga partitė e tjera tė opozitės parlamentare dhe tė sė Djathtės, PLL shpreh vullnetin dhe angazhimin pėr ta vazhduar me tė gjithė mjetet demokratike luftėn institucionale deri nė realizimin pėrfundimtar tė kėrkesave dhe tė drejtave tė pamohueshme tė pararendėsve tė Demokracisė - Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė tė Shqipėrisė.
A.K.
PLL ėshtė pjesė integrale e LZHK
PLL ėshtė pjesė integrale e LZHK dhe ka njė rol tė rėndėsishėm nė kuadėr tė saj. Kjo pėr arsye se PLL ėshtė subjekti politik mė afėr objektivave dhe vizionit tė NMT Leka I-rė, qė ėshtė edhe iniciuesi i kėsaj Lėvizjeje.
Gjithashtu, nisur nga prania aktuale e subjekteve qė i janė bashkėngjitur "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar", PLL ėshtė edhe partia mė e madhe, mė e pjekura, mė e sprovuara, mė e organizuara politikisht e nė aspektin strukturor e infrastrukturor, dhe kjo pėr shkak tė backgroundit historiko-politik dhe programit tė saj, qė kanė vulėn dhe kontributin e Mbretit Zog, i cili ėshtė edhe krijuesi i saj.
Aktualisht LZHK ndodhet nė fazėn e definimit pėrfundimtar tė programit dhe platformave politike, zgjedhore e qeverisėse dhe kontakteve pėr parashtrimin e objektivave politiko-zgjedhorė tek grupimet dhe personalitetet qė e kanė pėrkrahur nismėn dhe kanė kontaktuar me iniciuesit e saj.
Mendohet se nė fillim tė shtatorit, kur pritet tė ketė shumė ndryshime politike dhe jeta politike tė futet nė shtratin normal, ēka pėrkon nė kohė edhe me mbarimin e pushimeve tė verės dhe fillimin e punimeve tė Sesionit tė ri tė Kuvendit - LZHK tė shpėrfaqė disa nga objektivat, vizionet dhe elementė tė formatit real tė shtrirjes dhe mbėshtetjes politike. Nė kėtė kuptim edhe PLL do tė intensifikojė aktivitetin dhe qėndrimet politike, deri nė unifikimin pėrfundimtar tė objektivave dhe kontributeve politike pėr kurorėzimin me sukses tė LZHK.
A.K.
Balancimi politik i KQZ, njė domosdoshmėri
PLL, e bindur se kontrollet e hipermaxhorancave mbi KQZ kanė sjellė probleme tė mėdha nė zgjedhjet shqiptare, madje i kanė nxjerrė ato tė kontestuara e shpesh edhe tė pavlefshme nė aspektin e pėrfaqėsėsimit real tė subjekteve politike, gjithmonė ka sugjeruar ndryshime konkrete dhe balancim tė KQZ. Kėtė qėndrim dhe koncept politik konstant, PLL e ka bėrė publik si nė rrugė mediatike e politike pėr opinionin publik shqiptar, ashtu edhe nė kontaktet direkte me pėrfaqėsitė e prezencės sė OSBE dhe ODIHR nė Shqipėri. Ndaj, nė kėtė kuptim PLL e mirėpret nismėn e OSBE nė drejtim tė balancimit tė KQZ dhe thellimit tė procesit tė reformimit tė sistemit zgjedhor.
Pas shqyrtimit tė 4 varianteve tė propozuara nga ekspertėt e OSBE dhe tė analizuara nga grupet e ekspertėve tė partive (GET), Partia Lėvizja e Legalitetit mbėshtet dy variantet e para, duke vlerėsuar mė shumė variantin e dytė, i cili ėshtė mė i lehtė pėr t'u realizuar, gjithmonė nėse ekziston vullneti politik.
Por PLL mendon se kurrsesi KQZ nuk duhet tė pėrbėhet nga njerėz apolitikė, pėrveēse nga pėrfaqėsues politikė tė zgjedhur nga subjektet konkuruese. Madje PLL ka kėrkuar dhe do tė insistojė qė balancimi i KQZ tė realizohet me pėrfaqėsues politikė (3 + 3), tė 6 subjekteve politike tė pozitės dhe opozitės, qė kanė marrė rezultatet mė tė larta nė zgjedhjet e fundit palamentare. Gjithashtu PLL do tė kundėrshtojė ēdo variant qė do tė synojė zvogėlimin e pėrfaqėsimit politik pėr t'ua lėnė atė dy partive kryesore, tė cilave partitė e tjera nuk munden dhe nuk kanė tentuar ndonjėherė t'ua vjedhin votat. Dhe kjo do tė thotė se PLL nuk do tė pranojė qė votat e legalistėve t'ua numėrojė "Stalini" apo stalinistėt shqiptarė.
Gjatė periudhės paspluraliste nė asnjė rast nuk ka ndodhur qė partitė e vogla tė kenė prishur proceset zgjedhore.
Si konkluzion, nėse KQZ e balancuar do tė pėrbėhet me pėrfaqėsues politikė tė 6 partive tė pozitės dhe opozitės, procesi i numėrimit tė votave dhe vendim-marrja e lidhur me tė do tė jenė pothuajse tė pakontestuara dhe, rrjedhimisht, tė gjitha partitė do tė marrin votat e merituara tė zgjedhėsve.
A.K.
Angazhimet e PLL nė gjirin e sė djathtės
Pjesėmarrja e PLL nė Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar (LZHK), nuk ka ndikuar aspak nė marrėdhėniet shumė tė mira me Partinė Demokratike, dhe kjo nė radhė tė parė i dedikohet shkallės sė lartė tė emancipimit, maturisė dhe mirėkuptimit tė demonstruar nga ana e lidershipit tė PD, i cili gjithmonė ka vlerėsuar koherencėn dhe intransigjencėn e qėndrimeve opozitare tė PLL, ēka ka determinuar edhe partnershipin politik dypalėsh.
PLL mendon dhe konsideron se, edhe nė tė ardhmen, bazuar nė kėto vlerėsime e luajalitet reciprok, marrėdhėniet midis dy partive do tė jenė mjaft tė mira, sepse bazohen nė vizionet dhe synimet e pėrbashkėta pėr ndryshimet madhore qė do tė sjellė rotacioni politik dhe ardhja e opozitės nė pushtet, pas zgjedhjeve tė ardhshme parlamentare.
PLL nė bashkėpunimin me PD, nė zgjedhjet e fundit ka krijuar dhe mbart dy pėrvoja qė, gjithashtu, janė mirėkuptuar nga PD dhe nuk kanė cėnuar nivelin e marrėdhėnieve politike dypalėshe: Sė pari, nė zgjedhjet parlamentare tė muajit maj 2001, PLL ka qenė pjesė e koalicionit "BF" me forcė kryesore PD.
Sė dyti, nė zgjedhjet vendore tė tetorit tė kaluar, PLL ka konkurruar mė vete si forcė politike, por aleancat politiko-programore me PD nė pushtetin vendor kanė funksionuar nomalisht dhe kanė qenė evidente, e shpesh edhe pėcaktuese, nė vendim-marrjen e kėshilltarėve demokratė e legalistė tė tė gjitha niveleve (komuna, bashki, rrethe e qarqe).
Ndėrsa lidhur me pyetjen "nėse PLL do tė jetė apo jo nė tė ardhmen pjestare e koalicionit tė drejtuar nga PD", bazuar nė kompetencat statutore, vendimin mund ta marrė vetėm Kėshilli Kombėtar i PLL, i cili ėshtė organi mė i lartė politik dhe vendim-marrės i partisė sonė nė periudhėn midis dy kongreseve. Dhe kjo i pėrket sė ardhmes!
A.K.
PLL do t'i kontribuojė Reformės zgjedhore
PLL ėshtė anėtare e Komisionit parlamentar pėr pėrmirėsimin e Kodit zgjedhor, ngritur para njė muaji (sugjeruar dhe rekomanduar nga OSBE), e nė tė cilin marrin pjesė 16 subjekte politike (8 nga pozita dhe 8 nga opozita).
Nė kėtė komision, PLL pėrfaqėsohet nga kryetari i saj z.Spahiu.
Pra del e qartė se PLL ėshtė anėtare e kėtij komisioni, madje me tė drejta tė plota.
Ndėrsa lidhur me qėndrimin brenda kėtij komisioni, PLL do tė propozojė dhe insistojė nė pėrmirėsimin rrėnjėsor tė Kodit zgjedhor dhe infrastrukturės zgjedhore, konform logjikės dhe interesave politike tė saj, si edhe tė rekomandimeve tė organizmave monitorues OSBE/ODIHR.
PLL ka pėrgatitur dhe do tė propozojė e publikojė propozime tė qarta pėr njė Reformė zgjedhore rrėnjėsore, tė cilat jo vetėm janė tė thjeshta e konstruktive, por parandalojnė dhe evitojnė tė gjitha mangėsitė qė kanė determinuar dhe shkatėrruar proceset zgjedhore nė Shqipėri. Natyrisht qė pranimi dhe miratimi i kėtyre propozimeve nuk varet vetėm nga PLL, por nė radhė tė parė varet nga vullneti politik qė do tė demonstrojnė tė gjitha forcat politike pjesėmarrėse nė kėtė komision.
Pa paragjykuar ndryshimet nė Kodin zgjedhor ekzistues, mund tė themi se gjithēka do tė qartėsohet nė muajin shtator, kur pritet tė fillojė funksionimi i kėtij komisioni, vendimet e tė cilit do tė jenė pėrcaktuese pėr tė ardhmen e procesit zgjedhor qė do tė zhvillohet nė vitin 2005. Deri atėherė kemi shumė gjėra pėr tė ndryshuar dhe fjalėn e fundit do ta thonė koha dhe zhvillimet politike, qė natyrshėm priten me interes tė jashtėzakonshėm.
A.K.
SPECIALE
Vazhdojnė mesazhet e ngushėllimit dhe tė mbėshtetjes pėr Mbretin Leka dhe PLL
PLL falenderon bashkatdhetarėt pėr ngushėllimet
Qė pas ndarjes prej nesh tė Mbretėreshės Suzanė, nga trevat etnike dhe nga diaspora, nė adresė tė PLL kanė ardhur me dhjetra ngushėllime tė sinqerta dhe mesazhe mbėshtetėse tė drejtpėrdrejta, me fakse, me postė tė thjeshtė e elektronike, e qė pasqyrojnė dhimbjen e thellė pėr kėtė humbje tė madhe pėr Familjen Mbretėrore, mbretėrorėt, legalistėt dhe mbarė popullin shqiptar.
Bazuar nė traditėn shqiptare PLL i ka mirėpritur kėto mesazhe dhe i ka falenderuar thellėsisht autorėt e tyre, duke u shprehur atyre mirėnjohje, duke i uruar pėr fat dhe mbarėsi, dhe pėr solidaritetin e shfaqur nė kėto ditė tė vėshtira.
Me kėtė rast, nėpėrmjet kėtyre radhėve ne u shprehim atyre edhe njėherė falenderimet tona, bashkė me keqardhjen pėr pamundėsinė e botimit tė tyre nė gazetė. Por njėkohėsisht PLL i siguron bashkatdhetarėt tanė se ajo do t'u jetė gjithmonė mirėnjohėse pėr mesazhet e ngrohta tė solidaritetit njerėzor dhe pėr ngushėllimet e sinqerta me rastin e kesaj humbjeje tė madhe. Njėkohėsisht PLL i siguron ata se, gjithmonė, do tė luftojė pėr realizimin e ėndrrės sė tyre tė pėrbashkėt, qė ishte edhe ėndrra e Mbretėreshės sė paharruar Suzanė - begatimin e Shqipėrisė dhe realizimin e bashkimit kombėtar. Vetėm kėshtu ne do tė jemi nė lartėsinė e amaneteve qė na lanė i madhi Mbreti Zog, Nėna Mbretėreshė Geraldinė dhe Mbretėresha Suzanė.
Djali i xhaxhait tė Mbretit Leka, z.Skėnder Zogu, shpreh mirėnjohje dhe falenderime pėr PLL
Skėnder Zogu: Legalistėt, krenaria e shqiptarėve
Z.Ekrem Spahiu - Kryetar i PLL
I nderuari dhe i dashuri z.Ekrem!
Mė lejoni t'ju drejtoj juve, personalisht, si edhe tė gjithė drejtuesve dhe aktivistėve tė PLL, falenderimet mė tė mira pėr kontributin e jashtėzakonshėm nė drejtimin dhe organizimin e shkėlqyer tė Ceremonisė mortore me rastin e ndarjes prej nesh tė Mbretėreshės Suzanė.
Mė lejoni gjithashtu t'ju uroj pėr pėrkushtimin, dashurinė, respektin, kujdesin mbėshtetjen dhe nderimin e thellė qė ju keni dėshmuar e dėshmoni pėr NMT Mbretin Leka I-rė, Princin Leka dhe Familjen Mbretėrore.
Me qėndrimin dhe pėrkujdesjen tuaj tė admirueshme pėr Familjen Mbretėrore, nė tė gjitha gėzimet dhe hidhėrimet qė e kanė shoqėruar gjatė dy vjetėve tė qėndrimit pėrfundimtar nė Atdhe, ju keni vėrtetuar thėnien e Mbretit Leka se "shqiptarėt janė populli mė i mrekullueshėm nė botė", dhe se ju legalistėt, si pjesa mė atdhetare dhe idealiste e popullit shqiptar, u keni dėshmuar tė gjithė shqiptarėve, kudo ku ata banojnė, se legalistėt dhe mbretėrorėt mbartin vlerat mė tė mira tė Kombit, duke dėshmuar kėshtu edhe sigurinė e garancinė se pushtetet e ardhshme ku legalistėt dhe mbretėrorėt do tė jenė faktorė tė rėndėsishėm politikė, do tė jenė pushtete nė shėrbim tė popullit dhe Kombit, qė do tė luftojnė pėr begatinė dhe ngritjen e dinjitetit kombėtar tė shqiptarėve.
Ju legalistėt shqiptarė jeni fytyra e vėrtetė e Monarkisė shqiptare dhe vlerave tė saj, e qė tashmė janė tė njohura, pasi kanė shoqėruar dhe karakterizuar epokėn e ndritur tė Mbretėrisė me nė krye Mbretin Zog I-rė.
Ju legalistėt jeni garantė tė Kauzės sonė dhe e pėrfaqėsoni atė me dinjitet, ndaj ju pėrgėzoj pėr gjithēka keni bėrė dhe ju siguroj nė mbėshtetjen time modeste kurdoherė, nėse e lyp nevoja.
Me dashuri dhe respekt tė thellė pėr Ju!
I juaji vėllazėrisht
Skėnder Zogu
Paris, mė 12.08.2004
esazh ngushėllimi pėr NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve
Lartmadhėri!
Kryesia e Degės sė PLL Sarandė, Ju shpreh Juve ngushėllimet mė tė thella dhe mė tė sinqerta pėr humbjen e parakohshme tė Mbretėreshės sė Shqiptarėve - Suzanė.
Besojmė nė forcėn Tuaj pėr ta pėrballuar kėtė dhimbje tė rėndė, por lutemi qė Zoti ta bėjė mė tė lehtė pėr Ju dhe Madhėrinė e Tij Princin Leka.
Ju sigurojmė Lartmadhėri se edhe kėtu, nė skajin mė Jugor tė vendit, ka shumė njerėz, sidomos njerėz tė thjeshtė, qė bashkojnė dhimbjen e sinqertė me Tuajėn, pėr ta lehtėsuar sadopak atė.
Ne dhe ata, Lartmadhėri, duke Ju ngushėlluar, lutemi njėkohėsisht qė Ju dhe Princi tė keni jetė tė gjatė, pėr tė mirėn e Shqipėrisė dhe shqiptarėve.
Mirėnjohje dhe respekt tė pėrjetshėm pėr Mbretėreshėn Suzanė
Pėr Kryesinė e Degės sė PLL Sarandė
Kryetari
Shkėlqim Selmani
SPECIALE
Suzana e Shqiptarėve, mė e pėrkora e mbretėreshave
Nga Philippe Delorme
"Point de vue"
Bashkėshortja e mbretit shqiptar Leka, mbretėresha pa kurorė, ka ndėrruar jetė para pak ditėsh. Ajo ishte 63 vjeēe. As i shoqi, as ajo nuk kanė pasur mundėsi tė hipin nė fron. Megjithatė ata e kanė realizuar tashmė njė pjesė tė ėndrrės sė tyre, duke u kthyer nė Tiranė, pas njė gjysmė shekulli tė mėrguar.
"Madhėria e Saj Mbretėresha Suzana, na la". Nė atė mbrėmje tė 17 korrikut, zėdhėnėsi i Familjes Mbretėrore nuk i pėrmban dot emocionet. Por, kush ishte kjo mbretėreshė e panjohur, pothuajse e papėrmendur nga Gotha? (Almanaku i Gotha-s, - shėn. i pėrkth.). A nuk e paskan humbur monarkistėt shqiptarė referendumin e 1997-ės, ku mblodhėn mė shumė se njė tė tretėn e votave? Njė referendum i denoncuar menjėherė nga pretendenti i Fronit, Leka I, i cili s'ka pranuar tė zhvishet nga titulli i tij e nga pretendimet.
Ai e konsideron veten tė jetė me tė drejta tė plota "Mbret i Shqiptarėve", qė prej vdekjes sė tė atit Zog I, mė 1961, kur njė pėrfaqėsi tė emigruarish politikė, e shpalli nė Hotel Bristol nė Paris.
Tetė vjet mė vonė, Leka njihet me njė australiane tė re 28 vjeēare gjatė njė darke nė Sydney. Ishte njė dashuri me shikim tė parė. Susan Barbara Cullen Ward, bija e njė pronari tė madh tokash, ka lindur nė Waverley, nė New South West. Ajo ėshtė shkolluar nė njė kolegj tė zgjedhur presbyterian pėr vajza nė Orange, njė prej instituteve mė elegante tė Australisė.
E apasionuar pas arteve, Suzana ishte gjithashtu njė tip mjaft sportiv, praktikonte tenisin dhe ekuitacionin (garat me kuaj).
Ky idil pati njė pėrfundim tė lumtur, nė Francė, mė 8 tetor 1975, me njė martesė civile nė bashkinė e Biarritz-it. Dy ditė mė vonė, nė Toledo, nė njė pritje madhėshtore u mblodhėn 8000 tė ftuar, pėr tė festuar me ēiftin e ri. Ndėrmjet personaliteteve shquheshin Duka i Madh Vladimir i Rusisė, Mbretėresha Feride e Egjiptit, Princi Michel i Francės dhe gjithashtu duka e dukesha e Cadix-it. Meqenėse Leka ėshtė musliman dhe Suzana anglikane, nuk u zhvillua njė ceremoni e mirėfilltė fetare, megjithėse u mbajtėn disa lutje ekumenike e rite fetare.
Mbasi u bė "Mbretėresha e Shqiptarėve", Suzana "pėrqafoi me pasion ėndrrėn e bashkėshortit tė saj pėr tė restauruar monarkinė", siē ka thėnė njė njeri shumė i afėrt i tyre nė mėnyrė artistike. Atėbotė "Vendi i Shqipeve" rėnkonte nėn diktaturėn mizore tė Enver Hoxhės dhe nuk shquhej asgjė qė tė bėnte tė mendoje fundin e kėtij makthi pa fund.
Atėherė fillon pėr Suzanėn njė jetė sakrificash e endjesh tė shpeshta, tė cilat s'kanė aspak lidhje me tregimet pėr princeshat e zanat e pėrrallave. Leka nuk kėnaqej me rolin e tij si pretendent i fronit. Ai shpreson tė marrė pushtetin duke pėrdorur armėt! (kundėr komunistėve). Pas kėsaj Familja Mbretėrore detyrohet tė largohet nga Spanja dhe gjen strehė nė Rodezi, pastaj nė Afrikė tė Jugut. Nė kėtė tė fundit, nė Sandtown, mė 26 mars 1982, lindi djali, Leka Anouar Zog Reza Baudouin, i vetmi princ trashgimtar i kurorės.
Mė 28 qershor 2002, Leka u rikthye pėrfundimisht nė vendin tė cilin e kishte lėnė mė 1939, nė moshėn dy-ditėshe. Nė krah tė tij, Suzana iu pėrkushtua detyrave tė saj. Qė prej disa kohėsh ajo kishte mėsuar shqip dhe vazhdoi t'ia pėrkushtonte kohėn pėrmirėsimit tė kushteve tė femrės - nė njė vend 70 pėr qind islamik - nė ndihmė tė fėmijėve pa pėrkrahje, dhe nė mbėshtetje tė projekteve sociale e kulturale. Duke merituar, me pėrkushtimin e saj, titullin e "mbretėreshės".
E dobėsuar qė prej disa muajsh pėr shkak tė njė kanceri nė mushkėri, Suzana u shua mė 17 korrik, nė orėn 19.10, nė rezidencėn e saj, nė rrethinat e Tiranės. Ajo ishte veēse 63 vjeēe.
"Ne nderojmė ndjenjėn e saj tė detyrės, ēiltėrsinė e saj, thjeshtėsinė dhe kurajon e saj," pėrfundon komunikatėn e shtypit kushėri i tyre, Skėnder Zogu, ku njoftohet ky lajm i trishtė.
Marrė nga "Point de Vue"
Nr.2923, 28 korrik - 03 gusht 2004,
viti 59 i botimit, Francė
Pėrktheu:
Neritan Kolgjini
AKTIVITETE
Dega e PLL Tiranė nė pikun e punės
Javėn e kaluar, Sekretari i Senatit tė Veteranėve tė PLL z.Seit Preni, i shoqėruar nga nėnkryetari i Degės sė PLL Tiranė z.Hamit Kurti dhe nga anėtarja e kryesisė sė kėsaj Dege zonja Flutura Pėrleka, zhvilluan njė takim pune me drejtuesit e nėndegės sė PLL Ndroq. Nė kėtė takim, kryetari i nėndegės z.Halit Mancaku, nė emėr tė anėtarėve tė kryesisė sė nėndegės u bėri tė ditur drejtuesve legalistė punėn e bėrė pėr shtimin e radhėve tė anėtarėsisė sė seksioneve tė nėndegės si dhe punėn mobilizuese e sqaruese qė ata kanė ndėrmarrė nė kuadėr tė angazhimit mė tė fundit politik tė PLL nė gjirin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, tė iniciuara dhe drejtuara personalisht nga NMT Mbreti Leka.
Nė takim z.Mancaku kėrkoi njė ndihmė tė drejtpėrdrejtė nga qendra pėr plotėsimin e dokumentacionit tė strukturave dhe anėtarėsimeve tė reja, pėr tė cilėn mori edhe udhėzime konkrete si dhe premtimin pėr njė ndihmė mė tė kualifikuar pėr plotėsimin e gjithė dokumentacionit tė Nėndegės dhe pasqyrimin e pėrpilimin e tij edhe pėr arshivim nė Degėn e PLL Tiranė. Drejtuesit e lartė legalistė theksuan nė takim domosdoshmėrinė e shtimit tė radhėve me anėtarė tė rinj e tė devotshėm dhe plotėsimin me kėtė rast tė formularėve tė rinj pėr pranimet, hartuar nga qendra dhe shpėrndarė nė tė gjitha strukturat e bazės.
Nė fund tė takimit, z.Mancaku u zotua pėr pėrmbushjen e detyrimeve statutore si drejtues i strukturės dhe njėkohėsisht edhe tė porosive konkrete tė dhėna nga zotėrinjtė Preni e Kurti dhe nga zonja Pėrleka, si dhe pėr shtimin e kontakteve me drejtuesit e Degės, pėr tė marrė pėrsipėr detyra tė reja dhe pėr raportimin e pėrmbushjes sė detyrave tė ngarkuara.
***
Javėn e kaluar, drejtuesit e lartpėrmendur zhvilluan njė takim tjetėr pune me kryetarin e nėndegės sė minibashkisė Nr. 2 z.Nderim Kurti, i cili i njohu ata me detyrat qė kish planifikuar si drejtues i nėndegės dhe punėn konkrete qė kish bėrė pėr realizimin e tyre. Z.Nderim Kurti raportoi se aktualisht punėn kryesore e kish fokusuar nė plotėsimin e formularėve tė rinj tė dhėnė nga qendra, pas ndryshimit konceptual tė kėrkesave pėr plotėsimin nė pėrgjithėsi tė dokumentacionit, qoftė pėr qėllim arshivimi, qoftė pėr pėrdorim tė thjeshtė nė funksion tė detyrave organizative, nė kuadėr tė angazhimeve tė reja tė legalistėve nė gjirin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, si dhe pėr zgjedhjet e ardhshme parlamentare, tė konsideruara si vendimtare nga forumet e larta drejtuese tė PLL.
Nė fund tė takimit z.Nderim Kurti premtoi dorėzimin nė afate tė afėrt tė dokumentacionit tė kėrkuar, nė tė cilin zėrin kryesor e pėrbėnin formularėt e anėtarėsimeve tė reja, pėr tė cilat kjo nėndegė po punon intensivisht pėr tė zgjeruar bazėn e mbėshtetjes dhe angazhimit politik tė nėndegės. Sidomos nė kuadėr tė fushatės sė ardhshme zgjedhore, kjo nėndegė ka pėrcaktuar objektiva rritjeje serioze, me synimin pėr tė pėrmbysuar rezultatet zgjedhore.
***
Me tė njejtin preokupacion pėr realizimin e objektivave sipas planit mujor tė punės, drejtuesit e lartpėrmendur organizuan dhe realizuan njė takim pune edhe me drejtuesit e nėndegės sė Bėrxullit dhe personalisht me veprimtarin e palodhur, kryetarin e kėsaj nėndege z.Xhetan Ēejku, i cili i njohu drejtuesit me punėn e deritashme tė bėrė nga drejtuesit e kėsaj nėndege nė drejtim tė shtimit tė radhėve tė seksioneve tė nėndegės me anėtarėsi tė re e cilėsore, si edhe me punėn e bėrė pėr pėrmbushjen e formularėve tė rinj konform kėrkesave tė parashtruara nga drejtuesit e Degės, me synim pėrmirėsimin e punės dhe disiplinės shkresore e dokumentare, si bazė pėr njė punė mė tė kualifikuar organizative. Z.Ēejku theksoi me kėtė rast se porositė e dhėna pėr kėtė qėllim ishin tė qarta dhe kishin mundėsuar lehtėsimin e pėrshpejtimin e punės voluminoze tė kėrkuar nga qendra, duke mundėsuar plotėsimin me sukses tė kėsaj detyre.
Njėkohėsisht z.Ēejku kėrkoi sqarime pėr disa nga detyrat dhe shkėmbeu me drejtuesit legalistė pėrvojė konkrete nė dobi tė punės.
Nė fund tė takimit, nga tė dy palėt premtuan intensifikimin e kontakteve pėr marrje detyrash e angazhimesh dhe llogaridhėnie pėr realizimin e tyre konform objektivave organizativė, politikė e zgjedhorė tė ndėrmarrė nga PLL dhe strukturat e bazės, nė kuadėr tė pėrgatitjeve pėr fushatėn e ardhshme zgjedhore dhe tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, tė iniciuar nga NMT Mbreti Leka.
A.K.
DOSSIER
Kryengritja e Delvinės e vitit 1937, u pėrsėrit pas 60 vjetėsh, por kėsaj here fitoi rebelimi(2)
1937, si u organizuan rebelėt pėr kryengritje dhe aktiviteti i policisė sekrete
Nga Sazan PIPA
Vijon nga numri i kaluar
Kapiteni rebel Ismail Gjylbegu u zu rob vet' i tretė, nga forcat e xhandarmėrisė, nė Bolenė tė Kurveleshit. Ndėrkohė forcat e xhandarmėrisė dhe reparte tė Ushtrisė Mbretėrore, zhvilluan luftime kundėr mbeturinave tė rebelėve, nga ku mbetėn tė vrarė 6 prej tyre. Paskėtaj trupa tė shumta tė ushtrisė dhe xhandarmėrisė ngushtuan gradualisht darėn e rrethimit tė grupit tė kryesuar nga Et'hem Toto, me synimin pėr ta zėnė tė gjallė dhe jo pėr ta asgjėsuar. Gjatė luftimeve tė ashpra, trupat qeveritare arritėn tė zėnė rob edhe Gegė Marka Gegėn, i cili ishte cilėsuar si njė ndėr krerėt mė tė rrezikshėm tė kryengritėsve, i liruar nga rebelėt pas shpėrthimit tė Burgut Kala tė Gjirokastrės, ku vuante dėnimin me burgim tė pėrjetshėm si autor i krimeve tė rėnda dhe vrasjeve tė shumta.
Gjithashtu, pa humbur kohė, Trupa e Gjykatores Speciale pėr faje politike, e kryesuar nga nėnkolonel Abedin Xhiku, u transferua me shpejtėsi nga Tirana drejt Gjirokastrės, duke filluar menjėherė hetimet nė vendngjarje. Anėtarė tė tjerė tė kėtij trupi gjykues ishin ushtarakėt Shan Vila (major) dhe Lan Kraja (kapiten), si dhe anėtarėt civilė z.z. Eqerem Hado, Dhimitėr Goda, tė ndihmuar nga gjyqtarėt hetues z.z. Engjėll Ēoba, Rasim Kolonja dhe Vasil Kajno. Njėkohėsisht, Qeveria dhe Komanda e Pėrgjithshme shpėrndanė qarkoren e pėrbashkėt, e cila autorizonte dhe emėronte si komandant tė trupave tė ndjekjes major Bilal Nivicėn.
Gjatė luftimeve nė Sevaster tė Vlorės, nga trupat qeveritare mbeti i vrarė nėntoger Hamit Ismaili, reshteri Hamdi Kosova dhe djaloshi trim nga Sevasteri Tahir Koēiu, i cili luftoi heroikisht me armė nė dorė kundėr 250 rebelėve tė kryesuar nga Et'hem dhe Tahsin Toto, duke ndihmuar kapter Zef Mirashin nė krye tė 5 xhandarėve trima tė postkomandės sė Sevasterit.
Megjithėse luftimet vazhdonin me ashpėrsi, dhjetra tė rinj gjirokastritė u paraqitėn pranė Garnizonit ushtarak tė qytetit pėr t'u moblizuar me dėshirė dhe pėr tė marrė pjesė nė luftimet kundėr rebelėve, nė pėrbėrje tė trupave qeveritare, gjė qė u kundėrshtua me takt nga drejtuesit e operacionit, (tė cilėt dėshironin tė evitonin lėndimet apo humbjet e jetėve tė rekrutėve tė rinj e pa pėrvojė), duke i falenderuar me kėtė rast tė gjithė vullnetarėt pėr gjestin trimėror dhe gatishmėrinė pėr tė luftuar me armė nė dorė kundėr rebelėve.
Me dekret tė veēantė mbretėror, u emėrua me detyrėn e nėnprefektit tė Gjirokastrės dhe u nis urgjentisht nė detyrė njėri nga ekspertėt e shėrbimeve inteligjente tė Mbretėrisė, z.Zef Kadarja.
Brenda njė kohe tė shkurtėr, populli i qyteteve tė Jugut, i cili priste me gjak tė ngrirė zhvillimin e ngjarjeve, u tubua nė mitingje solidariteti me Mbretin dhe Qeverinė, duke mbėshtetur trupat qeveritare dhe duke shpėrthyer nė entusiazėm tė paparė pas shtypjes sė rebelimit.
Hyrja nė Gjirokastėr e forcave qeveritare tė kryesura prej kapiten Dedė Jakovės, oficerit Luigj Berisha nė krye tė formacioneve tė xhandarmėrisė dhe tė atyre tė Ushtrisė Mbretėrore tė komanduara nga kolonel Osman Gazepi - ishte njė triumf i vėrtetė. I gjithė populli i priti ata qė jashtė qytetit me brohori, i shoqėroi drejt sheshit duke brohoritur pėr Mbretin dhe lėshuar sharje e mallkime kundėr rebelėve.
Hollėsira nga veprimtaria e rebelėve nė Gjirokastėr
Sapo rebelėt e kryesuar nga Et'hem Toto shtinė nė dorė qytetin e Gjirokastrės, para se tė niseshin nė drejtim tė Tepelenės dhe Vlorės, krijuan nė Gjirokastėr njė administratė tė vogėl rebelėsh, duke emėruar si prefekt dhe qark-komandant tė qytetit njėfarė Rahmi Kamberi, tė cilit iu dhanė si trupa ushtarakė njė grup banditėsh tė porsaliruar nga burgu, e qė nė shumicė figuronin si vrasės tė dėnuar me burgim tė pėrjetshėm.
Pėrveē Kamberit, Toto emėroi ndihmės tė qark-komandantit Neshet Zazanin dhe post-komandant tė qytetit kafexhiun Levzat Sinani, me tė cilėt shpėrtheu zyrat e Prokurorisė, Gjykatės dhe Prefekturės, ku rrėmbyen dhe dogjėn tė gjitha dosjet gjyqėsore e hetimore dhe dokumentat e tė gjitha llojeve.
Rahmi Kamberi mendoi tė shfrytėzojė rastin, dhe veprimi i parė administrativ ishte grabitja me dhunė e drejtorit tė Financave tė qarkut tė Gjirokastrės, z.Ali Rusi, nė shtėpinė e kėtij tė fundit, duke i grabitur 600 franga ari. Gjithashtu, nė mes tė ditės, Et'hem Toto grabiti me kobure nė dorė, nė sytė e tė gjithė punonjėsve tė Post-telegrafės sė Gjirokastrės, shumėn prej 700 franga ari nga arka e kėsaj zyre, tė cilat i mori me vete dhe u nis me shpejtėsi drejt Vlorės.
Pas largimit tė shefit tė tij, "Prefekti" don-kishot i porsaemėruar nga rebelėt, me madhėshti vuri telallėt tė lajmėronin popullin e Gjirokastrės pėr t'u mbledhur e dėgjuar me detyrim fjalimin e tij, ku pasi mburri veprėn e rebelėve, shefat e kryengritjes dhe shprehu bindjen e thellė nė fitore, mburri vetveten dhe kėrcėnoi banorėt qė tė mbylleshin nėpėr shtėpitė dhe tė dilnin vetėm kur t'i lajmėronte ai.
Por pas kėsaj maskarade, ai nuk pati kohė pėr tė shijuar pushtetin, pasi ia mbathi me tė katra pas afrimit nė qytet tė trupave qeveritare.
***
Menjėherė pas futjes sė trupave qeveritare nė qytetin e Gjirokastrės, pėr tė ndihmuar nė rivendosjen e rendit, funksionimin normal tė administratės shtetėrore dhe largimin e panikut tė natyrshėm, kėshilltarėt e Bashkisė sė qytetit u mblodhėn urgjentisht nė njė mbledhje tė jashtėzakonshme tė kėshillit, nėn drejtimin e nėnkryetarit tė Bashkisė z.Niko Tola, ku u ndanė detyrat pėr pėrballimin e situatės emergjente. Me kėtė rast, kėshilltarėt hartuan dhe miratuan njė telegram drejtuar Qeverisė Mbretėrore dhe personalisht kryeministrit z.Koēo Kotta, nė tė cilin ndėr tė tjera shkruanin: "Kėshilli bashkiak i Gjirokastrės u mblodh sot nė njė mbledhje tė jashtėzakonshme, ku konstatoi faktin se popullsia e Gjirokastrės disaprovoi dhe stigmatizoi me rezistencėn e saj pasive, veprėn rebele dhe tradhėtore tė kriminelėve...
Popullsia e Gjirokastrės tashmė krejt e qetėsuar dhe e mallėngjyer, priti me entusiazėm tė papėrshkruar fuqitė qeveritare qė i dhanė fund rebelizmės dhe ristabilizuan rendin, qetėsinė publike dhe legalitetin. Bashkia, nė emėr tė popullit tė Gjirokastrės, i parashtron qeverisė dhe Juve, personalisht, si kryeministėr, pėrgėzimet mė tė nxehta pėr rivendosjen e shpejtė tė rendit dhe shpartallimin e rebelizmės pa gjakderdhje masive. Me kėtė rast ajo shpreh dhe shfaq besnikėrinė mė tė thellė ndaj Sovranit August Mbretit Zog dhe Qeverisė Mbretėrore...".
Nė pėrgjigjen e tij tė menjėhershme, kryeministri Kotta ndėr tė tjera falenderon nė emėr tė qeverisė z.Niko Tola dhe kėshilltarėt e Bashkisė sė qytetit tė Gjirokastrės pėr "... besnikėrinė ndaj Mbretit dhe Qeverisė, si edhe pėr pėrkrahjen morale e konkrete dhėnė trupave qeveritare pėr shtypjen e rebelizmės, rivendosjen e qetėsisė dhe tė ligjės...".
Dėshmorėt pėr Mbret e Atdhe
Togeri trim Rustem Sadriu lindi nė Gash tė Malėsisė sė Gjakovės. Ishte martuar me zonjėn Lushe dhe kish dy djem e njė vajzė. Ishte emėruar aspirant nė Armėn e Kėmbėsorisė mė 26 maj 1927, duke shėrbyer shumicėn e kohės nė Trupė dhe si instruktor nė shkollat ushtarake. Nė vitin 1928 ishte graduar nėntoger dhe toger nė vitin 1932. Nė vitin 1937, para se tė vritej, ishte kualifikuar pėr gradim tė mėtejshėm si kapiten.
Togeri Lik Beqir Bardhi, kish lindur nė Klos tė Matit mė 1 gusht 1903 dhe ishte martuar me zonjėn Fitnete Sadik Dema. Ish rekrutuar nė Armėn Xhandarmėrisė nė vitin 1925 dhe nė vitin 1927 kish marrė gradėn e aspirantit. Pas transferimit nė Armėn e Kėmbėsorisė, ku shėrbeu deri nė vitin 1929, fitoi gradėn e nėntogerit. Mė pas u transferua nė Trupėn e Rojes Mbretėrore tė Kufirit deri nė vitin 1936, pasi nė vitin 1933 ishte graduar toger.
Nė vitin 1936 u transferua sėrish nė Armėn e Kėmbėsorisė.
Funeral madhėshtor lamtumire pėr toger Rustem Sadrinė
Pas shtypjes sė kryengritjes, populli i krahinave tė Jugut tė vendit iu pėrkushtua kryerjes sė riteve tė lashta shqiptare, pėrcjelljes me nderime tė trimave tė rėnė pėr Atdhe e Flamur. Nė ceremoninė mortore kushtuar dėshmorit tė Atdheut, togerit trim Rustem Sadria - Haklaj, mori pjesė gjithė populli i Gjirokastrės dhe mbi arkivolin me trupin e tij u mbajtėn fjalime mallėngjyese.
Pėr kėtė qėllim, nė tė gjitha vendet publike ishin afishuar njoftime pėr orėn dhe vendin e kryerjes sė Ceremonisė mortore pėr dėshmorin Rustem Sadriu, emri i tė cilit ishte bėrė i njohur dhe kishte pushtuar tė gjitha zemrat dhe bisedat e gjirokastritėve, ato ditė zije. Vepra e tij njėkohėsisht kish risjellė edhe frymėmarrje tė qetė pas rebelimit qė tronditi rėndė rendin publik dhe qetėsinė e krahinave tė Jugut tė vendit. Institucionet publike, me iniciativėn e drejtuesve tė tyre, pa kurrfarė urdhėri nga lart, u pėrgatitėn qė, sėbashku me qytetarėt e thjeshtė, tė pėrmbushnin traditėn e lashtė tė pėrcjelljes sė martirėve.
Nė shpalljet e afishuara theksohej se nė ceremonitė e nderimit do tė merrnin pjesė tė gjithė nėpunėsit dhe autoritetet e administratės shtetėrore, civilė e ushtarakė, nxėnėsit e shkollave tė qytetit, banda frymore qė do tė ekzekutonte himnin kombėtar dhe meloditė e kėngėve patriotike me tė cilėt populli gjithmonė pėrcillte bijtė e tij.
Sipas programit tė ceremonive, tė hartuar nga drejtuesit e lartė vendorė, njė kompani e xhandarmėrisė e pasuar nga njėsi paraushtarakėsh, do tė kryenin nderimet ushtarake mbi arkivolin me trupin e dėshmorit Rustem Sadriu, e, mė pas, personalitete tė njohur dhe qytetarė tė ndryshėm do tė mbanin fjalimet e rastit dhe do tė vendosnin kurora. Kjo cereoni lajmėrohej se do tė zhvillohej nė sheshin qė mbante emrin e heroit Ēerēiz Topulli.
Nė ceremoni morėn pjesė autoritetet mė tė larta vendore, me nė krye zv/prefektin Zef Kadarja, tė pasuar nga klerikėt mė tė lartė tė besimeve fetare, si drejtuesit e klerit muhamedan, klerit bektashi e atij ortodoks, me Hirėsinė e Tij Peshkopin nė krye. Merrnin pjesė edhe punonjėsit e administratės shtetėrore, nxėnėsit e shkollave, paraushtarakėt dhe i gjithė populli i thjeshtė.
Varri i toger Rustem Sadriut u vendos tė ndėrtohej mbi bregun e urės sė lumit dhe u ndėrtua nga Bashkia e qytetit me parmakė hekuri e mermeri, tė lyer kuq e zi. Varri u mbulua me njė flamur tė madh kombėtar, tė cilin toger Sadriu e nderoi dhe e lau me gjakun e tij tė derdhur pėr Atdhe e Mbret.
Nė kėtė ceremoni asistoi edhe e veja e dėshmorit, e shoqėruar nga xhaxhai i tij. Qėndrimi i saj i heshtur e krenar, emocionoi tė pranishmit dhe respektoi thellėsisht traditėn e Malėsisė. Banda frymore ekzekutoi mjeshtėrisht himnin kombėtar dhe muzikėn funebre, duke ia shtuar solemnitetin ceremonisė e cila vazhdoi me pelegrinazhin e kortezhit mortor drejt vendbanimit tė fundit tė dėshmorit Rustem Sadriu.
Me tė arritur nė vendvarrim, major Bilal Nivica, i mallėngjyer thellėsisht mbajti fjalimin prekės tė mėposhtėm:
"Toger Rustemi! Ti, me heroizmėn tėnde nderove Armėn e Ushtrisė Mbretėrore dhe me vdekjen tėnde vulose me gjak aktin mė tė ndritur tė besės sė dhėnė pėr Mbret e pėr Flamur. Ushtria mburret me tė drejtė me oficerė trima si ti. Atdheu me tė drejtė lėvdohet me bij sokola si ti. Ti bėre detyrėn si njė fatos dhe nuk i pėrfille aspak plumbat mizorė qė shpuan trupin tėnd, tė shtėnė prej atyre qė mohuan ēdo gjė tė shenjtė tė Kombit. Ti re nė fushė tė nderit me gaz nė buzė e nė zemėr, sepse me gjakun tėnd tė kulluar plotėsove misionin mė tė madh ndaj Prijėsit e ndaj Atdheut.
Kujtimi yt do tė mbetet kurdoherė i gjallė, ndėrsa vepra jote do tė mbetet shembulli i ushtarit tė Atdheut dhe Kombit. Mbi veprėn e dobėt tė gjakėsorėve tradhtorė, do tė rėndojė kurdoherė mallkimi i njė Kombi tė tėrė.
Toger Rustemi! Shok i Armės dhe vėlla gjaku, tė pėrshėndes nė emrin tim dhe tė Ushtrisė Kombėtare.
Mė pas e mori fjalėn z.Koēo Lito, i cili pėrshėndeti nė emėr tė administratės sė Bashkisė sė Gjirokastrės: "Toger Rustem Sadria, dėshmor trim i Mbretit dhe Atdheut! Pikėrisht sot mbushet njė javė qėkurse plumbat e tradhėtorėve dhe kriminelėve tė shtrinė pėrdhe tek luftoje heroikisht bashkė mė shokėt e tu oficėrė trima, pėr tė mbrojtur nderin e Atdheut, Mbretit e tė ligjit. Ky qytet qė tė njohu e tė provoi kaq vjet me radhė si komandant trim, tė regjistroi midis trimave heronj si Ēerēizi me shokė, nė panteonin e historisė kombėtare. I gjithė populli shqiptar, po veēanėrisht populli i Gjirokastrės, qė pati fatin e zi tė bėhej spektator i njė tradhtie kaq tė madhe, e disaprovoi dhe e pėrbuzi veprėn e tradhtisė sė atyre qė ky vend i nderoi e lartėsoi aty ku nuk e meritonin dhe as qė patėn ėndėrruar. Nė veprėn e rivendosjes sė ligjit dhe tė prestigjit tė goditur tradhtisht, tė Mbretit dhe Atdheut, kontribuoi gjaku i shenjtė qė derdhėt ti dhe shokėt e tu...
O dėshmor i detyrės dhe i Mbretit! Banesėn tėnde tė fundit ta kemi bėrė kėtu, qė t'u tregojmė tė gjithėve pėr veprėn tėnde heroike, therorinė qė t'i nėnshkrove me gjak, se historia shkruhet me gjak dhe se nderi e prestigji i Atdheut mbahet me sakrifica dhe lulėzon nga gjaku i trimave dhe dėshmorėve...
U mbajtėn edhe fjalime tė tjera nga shokė tė dėshmorit, nga paraushtarakė tė drejtuar prej tij, nga nxėnės tė gjimnazit dhe studentė. Nė fund njė hoxhė bėri lutjet ndaj Zotit pėr qetėsimin e shpirtit tė ushtarit besnik. Ndėrkaq njė nxėnės i gjimnazit falenderoi nė emėr tė familjes sė toger Sadrisė autoritetet dhe gjithė popullin e Gjirokastrės pėr nderimin qė i bėnė kujtimit tė tė dashurit tė tyre.
Pastaj mbi varr u vendosėn kurorat si mė poshtė: Qeveria mbretėrore, Komanda e Mbrojtjes Kombėtare, Prefektura e Gjirokastrės, Komanda e Garnizonit, Bashkia e Gjirokastrės, Mitropolia, Bashkia e Tepelenės, Mitropolia e Gjirokastrės, Gruaja Shqiptare, Shoqėria "Drita", Oda e Tregėtisė, Studentėt e Gjimnazit, Shkollat Fillore tė qytetit, Vėllazėritė Serian Bezhani, Fotaq Qirko, Hasan Spahi, Behaudin Dobi, Bedri Kokalari, Veli Bakiri, Skėnder Tushe e Shokėt.
Nė kėtė ceremoni asistuan edhe konsulli shqiptar nė Janinė z.Maksut Hulusi dhe kryetari i Bashkisė sė Tepelenės z.Teki Rusi.
Pas pėrfundimit tė ceremonisė, tė pranishmit u larguan tė mallėngjyer dhe me mbresa tė paharruara pėr togerin trim dhe veprėn e tij heroike.
***
Pas ceremonisė, zv/prefekti Zef Kadarja, konsulli Maksut Hulusi, nėnkolonel Shaban Bega, major Gjysh Deda, nėnkryetari i Bashkisė Niko Tola, kapiten Mulė Bajraktari, kapiten Mehmet Delia e shumė personalitete tė tjerė, i paraqitėn nė shtėpi ngushėllimet vejushės sė tė ndjerit toger Sadrisė dhe xhaxhait tė tij, qė bashkė me jetimėt u nisėn mė pas drejt Tiranės.
Falenderim i familjes Sadria
I falenderojmė nga zemra tė gjithė miqtė dhe dashamirėt qė, nė momentet mė tė zeza tė jetės sonė patėn mirėsinė tė na ngushėllojnė me rastin e humbjes sė burrit dhe atit tonė, toger Rustem Sadrisė. Veēanėrisht falenderojmė zotėrinjė Halim Prushi e Shefqet Kruqi qė, duke rrezikuar jetėn e tyre, shkuan nė Kala pėr tė ndihmuar Rustemin, me shpresėn e plagosjes, si dhe zotėrinjtė Hasan Spahiu, Behaudin Dobi e Fiqo Bakiri, tė cilėt tė ndihmuar edhe nga paraushtarakėt, studentėt dhe i gjithė populli fisnik i Gjirokastrės, patėn mirėsinė pėr mbartjen e trupit tė tė ndjerit nga Kalaja nė shtėpinė tonė dhe nė pėrgatitjen e pėrcjelljen e trupit tė Rustemit deri nė banesėn e fundit.
Dhėntė Zoti qė t'ua shpėrblejmė tė gjithėve nė raste gėzimi.
Familja Sadria
Shtypi i huaj pėr Lėvizjen e Delvinės
1.Shtypi jugosllav
"Vreme", Belgrad, 18 maj 1937. (Fondi 251, Dosja 78, faqe 194-240)
Ja cili ėshtė prijėsi i kryengitjes!
Karrierėn e ka filluar para lufte, si nėnoficer, por mbas lufte kaloi nga Ushtria nė administratė dhe mė sė pari shėrbeu si Prefekt nė Peshkopi, mandej si Prefekt nė Shkodėr. I ri dhe jashtėzakonisht ambicioz, por pa asnjė kulturė, ai qysh nė vitin 1935, kur u bė ministėr i Punėve tė Brendshme nė Qeverinė e Mehdi bej Frashėrit, fitoi krah pėr ambiciet e tij. Filloi me pjellė plane pėr riorganizimin e shtetit, pėr zgjedhje tė reja parlamentare, nė tė cilat ky do tė kishte rolin kryesor. P.sh. si ministėr i Punėve tė Brendshme u kishte dhėnė njė qarkore rezervate prefekturave, qė t'i njoftojnė personat tė cilėt mund tė merreshin parasysh si kandidatė tė tij pėr zgjedhjet parlamentare dhe tė zgjidhen deputetė.
Njė drejtor fletoreje (gazete), atėherė i disponuar nė opozitė, mbėrriti me e shti nė dorė kėtė qarkore dhe me e publikue. Plasi skandali, ministri e thirri nė zyrė dhe debati u ndez deri tek koburja...
"Vreme", mė 20 maj 1937, (Fondi 251, Dosja 78, faqe 141-289)
Jepet deklarata e ministrit tė Brendshėm z.Musa Juka; "... Hyrja nė Gjirokastėr gjithashtu ka qenė e lehtė dhe shėnonte sukses pas suksesi pėr kryengritėsit. Tė pa lajmėruar dhe tė habitur, natėn, xhandarėt nėpėr postat e rrugės as qė kanė mundur tė bėjnė edhe kundėrshtimin mė tė vogėl. Nuk ka bėrė kundėrshtim tė fuqishėm edhe Gjirokastra, e cila u muar nga rebelėt tė djelėn nė mėngjez. Luftimi ėshtė zhvilluar kur kryengritėsit kanė provuar tė burgosin njė nga komandantėt e Qarkut Rustem Sadriun dhe Prefektin. Nė kėtė luftim ka mbetur i vrarė komandant Sadriu.
***
Mė pas fletorja boton deklaratėn e ministrit tė Brendshėm Musa Juka pėr situatėn; "... Nė shtet mbretėron qetėsia. Kryengritėsit tė cilėt kishin kapur tė djelėn Delvinėn, Gjirokastrėn dhe Tepelenėn, u thyen dhe dje tė gjithė vendit iu kthye qetėsia.
Nė anėn tonė u vranė dy oficerė dhe u plagosėn dy xhandarė. Kryetari i kryengritjes Et'hem Toto, gjendet i rrethuar nė njė grykė mali dhe, sė shpejti, do tė bjerė nė dorė. Kryengritja ka pasur njė karakter personal dhe s'ka asnjė lidhje me botėn e jashtme. Kryengritjen e bėnė Ismet Toto, ish nėnprefekt nė Sarandė, komunist prej ndjenjave, dhe i vėllai i tij Et'hem Toto, njeri i ekzaltuar dhe gati tė shkonte deri nė gjėra ekstreme. Kryengritėsit u ndihmuan vetėm nga miqtė e tyre, privatisht.
Pas kryengritjes tė gjithė dėrguan telegrame, nė tė cilat i shprehin besnikėri Mbretit dhe shfaqin simpati pėr Regjimin...".
Fletorja "Vreme", nr. 5511 e datės 21 maj 1937, (Fondi 251, Dosja 78, faqe 98).
"... Dyzet kilometėr larg nga Vlora, atje ku u thyen kryengritėsit, shtrihen ende kufomat e vėllait tė Et'hem Totos, Tahsinit, dhe ajo e kapterit tė xhandarmėrisė Abdul Ismaili. Nga pozicioni i kufomave duket menjėherė se Toto dhe Ismaili kanė qėlluar flakė mė flakė njėri-tjetrin, duke u vrarė njėkohėsisht. Sipas pohimeve tė robėrve kryengritės, kėta ishin ndarė nė tre grupe. Tė parin dhe mė kryesorin e udhėhiqte Tahsin Toto. Grupin e dytė e udhėhiqte Ismet Toto, nėnprefekt i Sarandės, ndėrsa grupin e tretė e udhėhiqte vetė Et'hemi. Tė tre vėllezėrit e kishin lėnė pėr t'u takuar nė Vlorė, pasi aty i kishin varur shpresat pėr kurorėzimin me sukses tė kryengritjes. Mė pas ata kishin planifikuar tė shkonin edhe nė Qarkun e Beratit, ku Et'hemi kishte shumė miq, por bektashinjtė nė Kėlcyrė mbyllėn rrugėn, kėshtu Et'hemi u detyrua tė kthehej me gjithė trupa dhe tė hikin nė drejtim tjetėr.
Nė Gjirokastėr ėshtė vendosur Burgu i madh i Shqipėrisė pėr tė dėnuarit pėr krime tė rėnda. Et'hemi shpresoi shumė tek tė burgosurit. Sapo hyri nė Gjirokastėr nė krye tė trupave tė tij, ai sulmoi Burgun e Kalasė, ku pasi ēarmatosi rojet nxori jashtė tė burgosurit, shumicėn e tė cilėve i mori me vete, pasi i armatosi e i veshi me uniforma ushtarake qė i mori nė njė magazinė.
Fletorja "Politika" numėr 10/409, datė 18 maj 1937(fondi 251), dosja 78).
Nė sqarimet qė i dėrguari nė legatėn e Beogradit Tahir Shtylla, ka bėrė pėr shtypin;
"....Nė mes tė Vlorės dhe Tepelenės u pėrpoqėn forcat qeveritare me kryengritėsit. Pas betejės, kryengritėsit u larguan duke lėnė nė rrugė 3 tė vrarė, nė mes tė tė cilėve edhe i vėllai i udhėheqėsit tė kryengritjes Ismet Toto. Nė xhepat e tij u gjetėn disa dokumenta, tė cilat vėrtetonin se Ismet Toto kishte lidhje me komunistėt. Megjithėkėtė, ky person ka qenė i njohur edhe mė parė nė tė gjithė Shqipėrinė pėr kėto bindje..."
- Shtypi rumun
Gazeta "Proia", datė 22 maj 1937 (fondi 251, dosja 78, faqe 141/289)
Cili ka qėnė qėllimi i kryengritjes shqiptare?
Telegrame nga Bukureshti lajmojnė se gazeta "Miskaria" boton zbulime tė gjata pėr organizimin e lėvizjes revolucionare nė Shqipėri. Sipas kėtyre zbulimeve, lėvizja u riorganizua nga Internacionalja III-tė Komuniste, e cila ka patur pėr qėllim krijimin e njė qendre pėr tė shtrirė agjentėt e saj nė shtetet ballkanike. Pėr qėllimet e saj, Internacionales iu duk mė e pėrshtatshme Shqipėria, sepse nuk qe e mundur tė pėrdorte njė vend tjetėr nė Ballkan. Gazeta "Miskaria", duke pėrfunduar thekson: "Imponohet bashkėpunimi i tė gjitha shteteve ballkanike pėr t'i bėrė ballė rrezikut komunist.
-Gazeta "Universul", Bukuresht mė 1 korrik 1937.
Gjenda e brendshme nė Shqipėri vazhdon tė jetė e turbullt
"...Ministri i Luftės zoti Xhemal Aranitasi, shkoi me njė leje pesė muajshe, ngaqė kjo iu dha si shpėrblim nė postin e Komandantit tė Mbrojtjes Kombėtare, pėr merita nė shtypjen e kryengritjes sė Et'hem Totos. Kjo gjė krijoi pakėnaqėsi tek oficerėt e tij, sepse u konsiderua vlerėsim i pamerituar. Nė qarqe tė besueshme pranė qeverisė dhe Oborrit Mbretėror, thuhet dhe besohet se ai nuk do tė kthehet mė nė deytrėn e tij. Vendin vakant tė gjeneral Aranitasit e ka zėnė gjenerali Gustav Mirdasch, i cili dikur ka qėnė kolonel i shtabit madhor tė ushtrisė austro-hungareze tė instaluar nė Shqipėri nė kohėn e Luftės sė Parė Botėrore, e qė mė vonė u ngarkua pėr tė organizuar ushtrinė shqiptare nė detyrėn e shefit tė shtabit madhor shqiptar. Pėrflitet se gjeneral Xhemal Aranitasi kishte pasur dijeni pėr pėrgatitjen e revolucionit tė muajit maj tė kaluar, dhe se me mosveprimin e tij ka favorizuat rebelėt. Ky lajm u pėrhap edhe nė gazetat "Politika" dhe "Vreme tė Beogradit.
Ndėrkohė, pėrfaqėsia jonė nė Beograd, pas njė telegrami tė marrė nga ministria e Jashtme e Shqipėrisė, e pėrgėnjeshtroi kėtė lajm si "tendencioz".
Vijon nė numrin e ardhshėm
In memoriam
Shuhet legalisti veteran Xhemal Berisha
Para pak ditėsh u nda nga jeta kryetari i Senatit tė Veteranėve tė PLL Dega Elbasan, z.Xhemal Berisha, pas njė sėmundjeje tė rėndė e tė pashėrueshme.
Z.Xhemal rridhte nga njė familje e dėgjuar atdhetare nga Ferizajt e Kosovės, ardhur nė Shqipėrinė londineze qė nė kohėn e Mbretit Zog, pėr t'i shpėtuar persekutimit barbar serb, pėr shkak tė qėndrimeve tė paepura nacionaliste.
Pas ardhjes nė Elbasan, nė Fushė Mbret, ku u akomodua me pėrparėsi nga shteti mbretėror i kohės, kjo familje ndjeu menjėherė interesimin personal tė Mbretit Zog, i cili ushqente dashuri tė veēantė pėr vėllezėrit kosovarė, qė vuanin nėn ēizmen serbe. Nė kėto rrethana, midis familjes Berisha, Mbretit Zog dhe regjimit monarkist, u vendos e u ēelnikos njė lidhje idealesh tė pėrbashkėta, qė kish nė fokus bashkimin kombėtar. Kjo ishte dhe mbetet edhe shkaku i lidhjes shumė tė fortė tė kėsaj familjeje me Familjen Mbretėrore dhe alternativėn monarkiste.
Dhe nė kėto kushte, Xhemali u rrit i mbrujtur me ndjenja atdhetare, idealet monarkiste dhe dashurinė e zjarrtė pėr Mbretin Zog, ēka u pėrcoll mė pas nė afeksionin e fortė shpirtėror pėr Mbretin Leka, Familjen Mbretėrore dhe PLL, nė tė cilėn ai militoi qė nė ditėt e para tė rithemelimit tė saj nė Atdhe.
Pėr shumė vite z.Xhemal ka qenė anėtar i Komitetit Drejtues tė Degės sė PLL Elbasan dhe kryetar i Senatit tė Veteranėve tė kėsaj Dege.
Megjithėse kohėt e fundit Xhemali vuajti njė sėmundje tė rėndė, asnjėherė nuk i rreshti pėrpjekjet pėr pėrmirėsimin cilėsor tė punės sė partisė, shtimin e radhėve tė saj dhe propagandimin e ideve e idealeve legaliste e mbretėrore. Ishte pikėrisht ky pėrkushtim qė shtoi besimin dhe respektin e legalistėve elbasanas ndaj punės dhe kontributit tė z.Xhemal Berisha, tė cilėt do tė mbeten kurdoherė tė respektuara.
Me humbjen e tij, familja humbi njeriun e saj tė dashur, miqtė humbėn mikun e shtrenjtė dhe gojėmbėl, ndėrsa PLL humbi njė nga aktivistėt e saj mė tė mirė.
Me rastin e fatkeqėsisė sė largimit tė parakohshėm nga jeta tė z.Xhemal Berisha, kryesia e PLL dhe Senati i Veteranėve i dėrgojnė familjarėve dhe tė afėrmve ngushėllimet mė tė thella pėr kėtė humbje tė rėndė e tė pazėvendėsueshme dhe i sigurojnė ata se emri dhe vepra e Xhemal Berishės do tė mbeten nė kujtesėn e legalistėve dhe mbretėrorėve kurdoherė tė ēmuara.
Pėr tė ngushėlluar familjarėt e z.Xhemal Berisha, nė emėr tė PLL dhe tė tijin personal, kryetari i PLL z.Spahiu kreu njė vizitė kortezie pranė familjes sė tė ndjerit, gjatė sė cilės shprehu vlerėsimet e merituara pėr veprėn dhe vlerat qė rrezatonte ky legalist i paharruar dhe i pėrkushtuar deri nė fund tė jetės.
Kryesia e PLL
Senati i Veteranėve
Dega e PLL Elbasan
Senati Veteranėve Elbasan
Daut Sulkurti, Ushtar i Atdheut, Mbretit e flamurit
Para pak ditėsh u nda nga jeta njėri nga djemtė e familjes famėmadhe tė Sulkurtajve tė Matit, zogisti veteran Daut Sulkurti. Dauti lindi nė vitin 1913, nė njė shtėpi tė madhe prej 94 vetėsh. I pari i kėsaj dere ka qenė Adem Kurti, i cili ėshtė vrarė nė luftė me serbo-malazezėt nė vitin 1854, nė pėrbėrje tė fuqive matjane, tė udhėhequra nga Xhelal Pashė Zogolli.
Nė rininė e tij Dauti fillimisht mbaroi Internatin e Burrelit dhe, mė pas, shkollėn e Xhandarmėrisė, prej nga kaloi me shėrbim nė Gardėn Mbretėrore.
Pas pushtimit fashist, nė pėrbėrje tė njė kompanie tė komanduar nga oficeri zogist Xhelal Ibrahim Ēupi nga fshati Gjoēaj i Matit, Dauti mori pjesė dhe luftoi trimėrisht gjatė ditėve tė rezistencės sė armatosur.
Nė vitin 1943, Dauti shkoi tė punonte nė Kosovė, ku e ndihmoi tė sistemohej nipi i Sulkurtajve, Ismail Sali Hysa nga Dėrjani, i cili asokohe kryente detyrėn e Prefektit tė Prishtinės.
Pas vendosjes sė regjimit komunist, sėbashku me 13 djem tė Sulkurtajve dhe tė tjerė nipa e kushėrinj, tė cilėve u printe major Sulė Kurti, Rustemi dhe Kurti, Dauti doli nė mal pėr tė mos rėnė nė duar tė komunistėve. Nga ky grup komunistėt pushkatuan 7 burra, ndėrsa 8 tė tjerė vdiqėn nė birucat e burgjeve tė tmerrshėm tė diktaturės.
Vetė Dauti u arrestua nė vitin 1946 dhe u dėnua me pushkatim, dėnim i cili mė vonė iu kthye nė burgim tė pėrjetshėm. Pas njė burgimi tė gjatė e tė rėndė, arriti tė mbijetojė, ndonėse pėr shkak tė qėndrimit tė paepur dhe origjinės fisnike, iu nėnshtrua familjarisht luftės klasore, deri nė ditėt e demokracisė.
Qė nė ditėt e para tė rikrijimit nė Atdhe tė PLL, ai militoi bashkė me djemtė pėr partinė e krijuar nga i madhi Ahmet Zogu.
Me ardhjen e Mbretit Leka, nė vitin 1997, Dauti ishte ndėr tė parėt qė e takoi dhe qė iu betua pėr besnikėri, deri nė vdekje, ashtu siē iu betua dikur Mbretit Zog, betim qė e mbajti deri kur mbylli sytė.
Daut Kurti u nda nga familja, miqtė, shokėt dhe tė afėrmit, duke lėnė pas njė hidhėrim tė thellė, qoftė pėr virtytet e larta, qoftė pėr vuajtjet qė i pėrballoi pa u pėrkulur, qoftė pėr kujtimet dhe mbresat e pashlyera tek tė gjithė ata qė e njohėn.
Pėr tė bėrė ngushėllimet e rastit pranė familjes sė tij, morėn pjesė drejtues tė lartė tė PLL, ndėr tė cilėt edhe kryetari i saj z.Ekrem Spahiu.
Me vdekjen e tij familja humbi njeriun e saj tė dashur, PLL njė nga anėtarėt mė tė devotshėm, ndėrsa NMT Mbreti Leka humbi njėrin nga pėrkrahėsit mė besnikė.
Seit Preni ; Ramiz Mena ; Qemal Selmani ; Hamit Kurti
Njė jetė e gatuar pėr Mbret dhe Atdhe
U nda nga jeta legalisti mė i vjetėr matjan anėtar i shoqatės atdhetare "Ahmet Zogu", Haxhi Myrtja
Kėto ditė u nda nga jeta legalisti mė i vjetėr matjan dhe njėkohėsisht anėtar i Shoqatės atdhetare "Ahmet Zogu", i nderuari Haxhi Myrtja.
Haxhiu lindi nė fshatin Lis tė Matit, nė njė familje me ndjenja tė larta nacionaliste.
Gjyshi i tij Myrte efendiu, ishte pjesėmarrės nė Lidhjen Shqiptare tė Prizrenit, nė krah tė Xhelal dhe Riza Pashė Zogollit, duke e vazhduar angazhimin atdhetar nė tė gjitha rastet qė Atdheu dhe detyra e kėrkoi.
Haxhi Myrtja, nė gjurmėt e tė parėve, u bė qė nė rininė e hershme njė ndėr moarkistėt mė tė vendosur matjanė. Nė vitin 1934 ai mbaroi shkollėn e Xhandarmėrisė nė qytetin e Burrelit dhe mė pas shėrbeu nė armėn e Xhandarmėrisė nė Prefekturėn e Kukėsit, nė Burrel dhe nė qytete tė tjera deri mė 7 prill 1939, ku mori pjesė me armė nė dorė nė mbrojtje tė qytetit tė Durrėsit, nėn komandėn e majorit kreshnik Abaz Kupi.
Pas pushtimit fashist ai arrestohet bashkė me oficerėt e shquar tė Ushtrisė Mbretėrore, major Sulė Kurtin e kapiten Haxhi Kurtin dhe tė tjerė legalistė tė njohur matjanė. Ndonėse atyre iu kėrkua tė pranonin fashizmin dhe tė mohonin Mbretin Zog nė kėmbim tė lirisė dhe privilegjeve, ata nuk pranuan dhe pėr kėtė arsye fashistėt i internuan nė ishujt e Italisė, nga tė cilėt kapiten Haxhi Kyrti nuk u kthye mė i gjallė pėr tė parė Atdheun dhe familjen, tė cilėt vuajtėn skėterrėn nėn robėrinė fashiste.
Menjėherė pas kthimit nga internimi nė fund tė vitit 1942, Haxhiu u bashkua me komandantin legjendar Abaz Kupi, nė shėrbim pranė tij si ushtarak besnik, duke pėrmbushur shpesh edhe detyrėn e sekretarit personal, nė tė gjitha mbledhjet qė Kupi zhvilloi me parinė nacionaliste e zogiste tė Matit, si nė shtėpinė e tij nė Lis, nė Kurdari tek Allamanajt, nė Shtamė e nė Krujė, nė mbledhjen rithemeluese tė PLL nė Zall Herr tė Tiranės, etj..
Haxhiu mori pjesė me armė nė dorė duke luftuar si trimat mė 31 korrik 1943, nė epopenė e lavdishme tė 3 mijė matjanėve, nėn drejtimin e parisė nacionaliste - kundėr garnizonit fashist italian nė Burrel dhe forcave tė tjera fashiste tė ardhura nė ndihmė tė tyre. Ai luftoi krahas 30 djemve tė Lam Menės sė Lurės, si mė 31 korrik ashtu edhe mė 5 gusht 1943 nė betejėn e lavdishme tė Qafė Shtamės, tė drejtuar personalisht nga Major Kupi, me ē'rast u detyruan tė dorėzohen me qindra fashistė italianė. Po kėshtu, Haxhiu luftoi heroikisht edhe nė betejėn e Suēit tė Matit, ku fashistėt u shpartalluan duke lėnė dhjetra tė vrarė.
Megjithė meritat nė luftė pėr Atdheun, nė vitin 1946 komunistėt e arrestuan Haxhiun bashkė me 10 legalistė tė shquar matjanė, me nė krye Sekretarin e Pėrgjithshėm tė Rinisė legaliste, heroin Musa Ruēi, me Sabri Dungun e tė tjerė - duke i nxjerrė nė njė gjyq me akuza tė montuara politike si "armiq tė Atdheut dhe popullit!!!".
Nė kėtė gjyq Haxhiu u dėnua me 10 vjet burgim tė rėndė. Nė krye tė pretencės sė prokurorit komunist qėndronte akuza "... kėta armiq dhe kriminelė i kishin vėnė vetes si detyrė tė krijonin njė pushtet tė tyre dhe tė sillnin nė fuqi Ahmet Zogun...".
Megjithė vuajtjet dhe persekutimin ēnjerėzor, nacionalisti Haxhi Myrtja arriti tė jetojė, tė shohė e tė takojė personalisht NMT Mbretin Leka I-rė dhe tė kontribuojė nė radhėt e PLL dhe Shoqatės politiko-atdhetare "Ahmet Zogu", duke marrė pjesė nė tė gjitha kongreset e zhvilluara nga partia dhe mbledhjet e zhvilluara nga Shoqata e kryesuar nga legalistė tė vendosur matjanė dhe tė mbrujtur me idealet monarkiste e legaliste.
Edhe nė ēastet e fundit tė jetės, ai i mbylli sytė duke lexuar gazetėn "Atdheu", me fotografitė e Mbretit Zog, Mbretit Leka dhe albumin e Familjes Mbretėrore nė duar.
Dega e PLL Mat dhe Shoqata "Ahmet Zogu" e pėrcollėn me dhimbje legalistin Haxhi Myrtja pėr nė banesėn e fundit, duke u zotuar mbi varrin e tij se do t'i pėrmbushin me devocion idealet pėr tė cilat ai shkriu jetėn e tij, pa bujė, si atdhetar, mbretėror dhe legalist i zjarrtė.
Besnik Murati ; Ferit Kėputa ; Agim Selita ; Islam Hysa ; Ramazan Neli
___________________________
08 August 2004, Nr.31
___________________________
Mesazhe falenderimi tė Mbretit pėr angazhimin e legalistėve nė Ceremoninė e Lamtumirės sė Mbretėreshės Suzanė
Mbreti, falenderim tė posaēėm pėr PLL
"Dėshiroj qė t'ju falenderoj posaēėrisht Juve, z.Ekrem Spahija - Kryetar i PLL, si dhe z.Murat Basha, z.Artan Tujani, z.Blerim Kamberi, z.Sulejman Gjana, z.Nebi Ganellari, z.Novruz Ndregjoni dhe tė gjithė zonjat e zotėrinjtė qė, si motra dhe vėllezėr e pėrcollėn me punė cilėsore dhe nderim kombėtar MS Susan Mbretėreshėn e Shqiptarėve"
Editorial
Prioritetet e reformės zgjedhore
Astrit Kola
Reformimi i sistemit zgjedhor, padyshim qė mbetet prioritet absolut i politikės shqiptare, aq mė tepėr kur vendi ėshtė zhytur nė njė krizė rrėnuese dhe zgjedhjet konsiderohen si zgjidhje shpėtimtare. Goditja "vdekjeprurėse" e z.Patten e hodhi pėrfundimisht nė "nokaut" kryeministrin qė kish rėnė nė nokdaun nga goditjet Komitetit tė Helsinkit tė Kongresit amerikan. Nė kėto kushte, maxhoranca po pėrpėlitet pėr tė zgjatur agoninė, me shpresėn pėr ta ruajtur pushtetin deri dhe pas zgjedhjeve tė ardhshme parlamentare!!!
Tė shquar pėr djallėzi, tė yshtur nga rebelėt komitarė, nga lakmitarėt e pushtetit tė marrė me grykėn e pushkės e tė tronditur nga 14 Shtatori, hartuesit dhe miratuesit e kushtetutės, tė vendosur pėr tė pėrjetėsuar pushtetin e '97-ės sipas motos "do ta mbajmė me ēdo kusht pushtetin derisa tė mos mbahet mend se kur e kemi marrė" - e shenjtėruan formėn sistemit zgjedhor nė kushtetutė. Ata nėnshkruan, vulosėn dhe votuan bashkė me kushtetutėn edhe sistemin maxhoritar, tė bindur se nuk do tė kishte djalė nėne shqiptare tė fitonte pėrballė naēėve, baēėve, ruēėve dhe kaēėve miliarderė. Sipas pėrvojės sė Stalinit dhe gjeorgjianėve, me popujt dhe kuajt hergjele e tė pabindur, socat me paramendim dhe aftėsi tė admirueshme arritėn tė mjeronin shqiptarėt, pėr t'i gjunjėzuar e pėr t'ua blerė votat tė uriturve, nė kėmbim tė njė thesi mielli apo krundesh, nė pamundėsi pėr t'ua vjedhur tė gjitha ditėn pėr diell.
Nė kėto kushte, i vetmi mekanizėm qė mund tė thyejė kėtė pushtet banditėsh tė korruptuar, mbetet amendimi i kushtetutės pėr njė sistem zgjedhor proporcional, ndryshimi i Kodit zgjedhor drejt balancimit tė KQZ dhe vendim-marrjes sė tij, hartimi i Regjistrit zgjedhor kombėtar dhe, sė fundmi, pėrfaqėsimi sa mė i gjerė politik nė komisionet zgjedhore tė tė gjitha niveleve, pėr tė arritur, sė paku, deri tek Ramiz Alia, i cili u lejoi tė gjitha partive pėrfaqėsimin nė komisionet zgjedhore dhe mbrojtjen e votave tė tyre.
Mirėpo pėr fat tė keq, sugjerimet e OSBE pėr Reformėn zgjedhore, u perceptuan nga partitė e mėdha si sinjal pėr t'u pozicionuar nė llogore lufte pėr pėrfitime dypalėshe. Protokolli i firmosur para z.Lipponen dhe mbledhjet e stėrzgjatura e pa bukė tė Grupit tė Ekspertėve Teknikė (GET), dėshmuan paqėndrueshmėrinė e "paqes" midis kampeve politike dhe pėrcaktimin me konsensus tė KQZ si fushėbeteja e ardhshme ku do tė vendoset fati i opsionit tė statukuosė aktuale apo balancimit tė tij. Pra lufta politike e verės filloi me betejėn pėr tė marrė apo mbrojtur "kėshtjellėn" KQZ, si karakolli qė dominon rrugėn pėr marshimin e ushtrive ndėrluftuese drejt fitores sė zgjedhjeve tė ardhshme.
Pa injoruar rėndėsinė dhe domosdoshmėrinė e balancimit, pėr tė cilin varianti nr. 2 i propozuar nga OSBE ėshtė mė oportuni dhe rrjedhimisht edhe mė i mundshmi pėr t'u realizuar - injorimi i listave zgjedhore si pėrparėsi, dėshmon se beteja pėr KQZ do tė jetė e gjatė dhe e ashpėr.
Megjithėse ėshtė pranuar se hartimi i Regjistrit zgjedhor kombėtar kėrkon minimalisht 8 muaj kohė pune intensive pėr t'u realizuar, ngeshmėria pėr ta bėrė dhe spostimi i habitshėm, do ta kufizojnė atė nė kufinj kohorė kritikė duke e pamundėsuar apo duke e realizuar shkel e shko, sikundėr i bėjmė zakonisht punėt ne, shqiptarėt.
PD dhe opozita i kanė varur shpresat tek balancimi i KQZ, duke dekonspiruar kėshtu frikėn e njė manipulimi me pasoja shkatėrrimtare, i cili dikur u shfrytėzua pėr fabrikimin e duzina deputetėsh fiktivė, madje edhe prej syresh qė i ishin dorėzuar humbjes.
Pavarėsisht se problemi i listave zgjedhore ėshtė vendosur i dyti nė axhendėn e punės sė Grupit tė Ekspertėve Teknikė, tė befason mosvlerėsimi i tij nga opozita. Nė betejėn brenda grupit tė ekspertėve po ecet me parimin "mbro atė pozicion qė sulmon kundėrshtari".
Ndėrkohė qė tė gjithė bėrtasin pėr parimin "njė njeri - njė votė", pėr "votėn dhe vlerat e saj...", pėr "demokracinė si pjesėmarrje...", pėr "tė drejtėn kushtetuese pėr tė zgjedhur e pėr t'u zgjedhur", pėr "verdiktin popullor", e tė tjera slogane - askush nuk flet sot pėr listat zgjedhore, ndonėse dikur ato u pėrdorėn si "ushtė" nga sulmonjėsit dhe si "parzmore" nga tė sulmuarit.
Fakti qė nė Shqipėri regjistrohen 2.7 milionė zgjedhės (nga tė cilėt votojnė vetėm 40 %), konsiderohet i mjaftueshėm pėr tė sfumuar manipulimin e listave dhe masakrimin e tė drejtės kushtetuese tė shtetasve pėr tė votuar. Madje edhe kur nga kjo e drejtė shmangen 150 mijė zgjedhės, vota e tė cilėve nė kushtet e diferencave minimale midis kampeve politike ėshtė nė gjendje tė pėrmbysė kahjen e verdiktit zgjedhor. Kėshtu, demokracia allashqiptare vazhdon tė funksionojė e pėrfaqėsuar dhe e mbėshtetur nga minoranca e votuesve tė regjistruar, ndonėse dikur kemi dėgjuar edhe liderė qė flisnin pėr vota e pushtete "plebishitare". Nga kjo kuptohet lehtė se ēfarė legjitimiteti mund tė kenė pushtetet e ardhshme, e qė burojnė nga votat e njė minorance tė cilės mund t'i hiqen me lehtėsi 20 % e votuesve prezentė nė momentin e votimit.
Ēuditėrisht, tė gjithė bėjnė sikur harrojnė, apo nuk kuptojnė, konceptin se mohimi i tė drejtės sė votuesve zhvleftėson edhe votėn e votuesve realė, sepse pjell pushtete dhe raporte politike fiktive e ilegjitime, qė, mė pas, shoqėrohen me keq-qeverisje e abuzime antidemokratike, tė cilat shqiptarėt i kanė pėrjetuar dikur, madje edhe sot, bashkė me pasojat qė i vuajmė si mallkim i votėvjedhjes.
Para njė viti, zoti Nano u mburr pėr inicimin e programit qeveritar pėr pėrpilimin e "data base" tė popullsisė "si zgjidhja pėrfundimtare dhe bashkėkohore pėr regjistrimin e popullsisė dhe hartimin e regjistrit tė saktė zgjedhor". Nė vazhdim tė tezės sė shefit tė qeverisė, ministri Blushi premtoi financimin e programeve nga dikasteri i tij "pėr kompjuterizmin e Zyrave tė Gjendjes Civile, pėr pasqyrimin dhe identifikimin me saktėsi tė lėvizjeve migratore dhe hartimin e listave zgjedhore", por sot heshtet...
Nė njė kohė qė kemi qindra Zyra tė Gjendjes Civile qė lėshojnė afro 100 mijė ēertifikata ēdo ditė (madje shumė prej tyre edhe tė kompjuterizuara), pėrsėri nuk jemi tė aftė tė hartojmė lista tė sakta zgjedhore.
Sikundėr vlerėsojnė edhe raportet kritike tė OSBE/ODIHR-it, problemi i listave tė parregullta lokalizohet nė Shqipėrinė e Mesme dhe kryesisht nė rrethet e Tiranės dhe Durrėsit, ku vendosen migruesit. Lėvizjet migratore tė pakontrolluara, natyrisht qė sjellin probleme pėr regjistrimin e shtetasve nė vendbanimet e reja dhe saktėsimin e listave zgjedhore. Pėrvoja ka treguar se heqja e emrit tė votuesve nga listat, nė zonat e thella ėshtė e pamundur, por nuk ėshtė i pamundur falsifikimi i listave, shpesh me lehtėsi dhe mirėkuptim - kryesisht nėpėrmjet shtimit tė emrave apo votimit me anė tė bedelave dhe "fshatēe", gjithmonė nė kėmbim tė tė mirave materiale, qoftė nė para, qoftė edhe nė natyrė, me miell, hime, krunde dhe ermik, tė cilat qeveritarėt dhe pushtetarėt i posedojnė me shumicė. Skandali i shtimit tė emrave tė votuesve nė lista, kulmoi dhe u kurorėzua me "lavdi" mė 12 tetor nė fshatin Morinė tė Kukėsit, ku "votuan" afro 100 tė vdekur, tė arratisur para e pas LDB, madje "votuan" edhe pasardhėsit qė kishin lindur e rritur jashtė Shqipėrie, tė cilėn nuk e kishin parė me sy, e jo mė tė figuronin edhe nėnshtetas shqiptarė me banim nė njė fshat tė humbur kufitar.
Tė gjithė e dimė qė kemi edhe INSTAT (ku janė tė punėsuar e angazhuar me qindra operatorė), qė boton edhe buletine pėr ēmimet sezonale tė domateve e trangujve tė vendit dhe ndikimin e tyre mbi bilancin valutor dhe nivelin e import-eksporteve - por ky institucion merret shumė pak me listat, tė cilat, edhe kur i ka hartuar, janė kontestuar.
Athua tė jemi kaq tė paaftė sa tė mos jemi nė gjendje tė hartojmė lista zgjedhore tė pakontestuara!?
Ndoshta ekspertėt teknikė tė politikės do tė kujtohen pėr pikėn nr. 2 tė Protokollit tė firmosur para z.Lipponen (listat zgjedhore) dhe pėr problemet e tjera tė rėndėsishme e tė domosdoshme pėr reformimin e Kodit zgjedhor.
Dhe kėsisoj do tė jemi sėrish tė dėnuar e tė detyruar tė dėgjojmė retorikat dhe refrenin e njohur tė "kėngės" sė listave tė falsifikuara dhe tė votėvjedhjes. Nuk do tė gjindet askush qė tė ketė kohė dhe nerva, si dhe tė marrė mundimin pėr tė na sqaruar apo pėr t'iu pėrgjigjur pyetjes: Ēfarė pėrgjegjėsie ka dhe ēfarė borxhi na detyrohet pėr Reformėn zgjedhore "I padėshiruari..." zoti Lipponen!?
Zhvillimet aktuale dhe kacafytjet e ekspertėve nė praninė e OSBE, nuk parandjellin asgjė pozitive, pėrkundrazi...
Ditėt do tė kalojnė dhe askush nuk do tė arrijė ta kapė "demin pėr brirėsh".
Kėshtuqė do tė pėrballemi sėrish me tė njejtat probleme, pasi tė kemi bjerrė kohėn, durimin dhe tė ardhmen e shqiptarėve. Por atėherė do tė jetė vonė, pėr tė gjithė, dhe nuk do tė ketė tė humbur e fitues. Do tė ketė vetėm "idhuj pa krena" dhe shqiptarė nė jermi e me atdhe tė shprishur - pėr faj tė politikanėve tė papėrgjegjshėm.
Kryesore
Mbreti falenderon Kryesinė e PLL
OBORRI MBRETEROR SHQIPTAR
KUTIA POSTARE NR.8170
TEL/FAX: 00355 4 271 191
Tiranė, SHQIPĖRI
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
29.07.2004
Z.Ekrem Spahija dhe Kryesisė sė Partisė Lėvizja e Legalitetit, Tiranė
Ne ju kemi ndjerė pranė kėto ditė zije dhe nderimi pėr MS SUSAN MBRETĖRESH E SHQIPTARĖVE. Ju falenderoj zemėrsisht pėr kėtė edhe nė emėr tė Princ Lekės.
Bashkėpunimi Juaj me Oborrin Mbretėror pėr Organizimin e Ceremonive tė Lamtumirės ishte shumė i rėndėsishėm pėr ta kryer me dinjitetin qė e meritonte Mbretėresha e Shqiptarėve.
Dėshiroj qė t'ju falenderoj posaēėrisht Juve, z.Ekrem Spahija - Kryetar i PLL, si dhe z.Murat Basha, z.Artan Tujani, z.Blerim Kamberi, z.Sulejman Gjana, z.Nebi Ganellari, z.Novruz Ndregjoni dhe tė gjithė zonjat e zotėrinjtė qė, si motra dhe vėllezėr e pėrcollėn me punė cilėsore dhe nderim kombėtar MS SUSAN MBRETĖRESHĖN E SHQIPTARĖVE.
Vėllazėrisht
NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve
Mbreti falenderon Kryesinė e Senatit
OBORRI MBRETEROR SHQIPTAR
KUTIA POSTARE NR.8170
TEL/FAX: 00355 4 271 191
Tiranė, SHQIPĖRI
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
29.07.2004
Z.Ali Ohri dhe Kryesisė sė Senatit tė Partisė Lėvizja e Legalitetit, Tiranė
Tė dashur motra dhe vėllezėr,
Ju falenderoj zemėrsisht pėr ngushėllimet vėllazėrore dhe nderimin qė i bėtė MS SUSAN MBRETĖRESHĖS SĖ SHQIPTARĖVE.
Ndihmesa Juaj nė Ceremoninė e Lamtumirės na ndihmoi tė gjithėve sė bashku.
Dėshiroj t'ju falenderoj posaēėrisht Juve z.Ali Ohri, si dhe Znj.Vera Dema, z.Zihni Dervishi, Z.Seit Preni, Z.Hamit Kurti, Z.Kadri Dajko dhe tė gjithė ata senatorė e veteranė legalistė dhe monarkistė qė morėn pjesė nė Ceremonitė e Nderimit tė
MS SUSAN MBRETĖRESHĖ E SHQIPTARĖVE.
Ne besojmė se do ta realizojmė edhe amanetin e Saj pėr ta ndryshuar sėbashku Shqipėrinė, Atdheun tonė tė dashur dhe tė ndihmojmė nė zhvillimin e tė gjithė Kombit Shqiptar.
Vėllazėrisht
NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve
Politika
Legalistėt shprehen se qeveria Nano duhet tė ikė para se ta dėbojnė
Spahiu: Eshtė rritur vėmendja e SHBA ndaj nesh
Kryetari i PLL Spahiu ėshtė shprehur para disa ditėsh nė shtyp se seanca dėgjimore nė Kongresin amerikan, ėshtė njė moment shumė i rėndėsishėm pėr tė ardhmen e politikės shqiptare dhe qė sipas tij shėnon njė hop cilėsor tė interesimit amerikan pėr Shqipėrinė. Z.Spahiu tha se "Seanca dėgjimore nė Komisionin e tė Drejtave tė njeriut tė Kongresin Amerikan ka njė rėndėsi tė jashtėzakonshme pėr proceset politike nė Shqipėri, pasi kemi tė bėjmė me politikėn e vendit mė tė fuqishėm tė botės e njėkohėsisht vendit, i cili ka bėrė mė shumė pėr shqiptarėt qė pas Luftės sė parė Botėrore, SHBA-tė. Kjo seancė ka njė rėndėsi tė posaēme sot, sepse aty u vėrtetua edhe njėherė teza e opozitės (Bashkimi pėr Fitore) se zgjedhjet e kaluara parlamentare janė vjedhur e manipuluar. Sipas deklaratės sė z.Christopher Smith, rreth 30 pėrqind e votave tė vitit 2001 janė manipuluar. Ai u referohej procesverbaleve tė ODIHR. Pra thelbi i krizės politike, doli qartė si nga fjalimet e ambasadorit Liponen, dhe nga referuesit shqiptarė, po ashtu edhe nga reagimet e kongresmenėve amerikanė," - deklaroi Spahiu pėr gazetarėt.
Mė tej nė lidhje me procesin e ardhshėm zgjedhor ai u shpreh: "Mendoj se denoncimi qė u bė nė kėtė seancė do tė vlejė sė tepėrmi pėr zgjedhjet e ardhshme parlamentare dhe pėr fatet e mėtejshme tė demokracisė shqiptare. Unė personalisht e shoh kėtė seancė si njė rritje tė vėmendjes amerikane ndaj vendit tonė. Kjo bėhet mė e dukshme po ta pėrqasim edhe me lajmin e fundit se Bordi i Sfidave tė Mijėvjeēarit ka lėnė jashtė programit Shqipėrinė pėr financimet e vitit 2005. Siē dihet ne si shtet nuk pėrfituam nga financimet e 2004-ės, tashmė kjo situatė bėhet mė e keqe kur shohim se nuk jemi nė njė listė prej 75 vendesh qė mund tė pėrfitojnė pėr vitin 2005. Kėtė qendrim tė Bordit tė Sfidave unė e shoh si njė shuplakė e fortė politike qė i jepet qeverisė mė tė korruptuar tė Europės qeverisė Nano. Tashmė as demagogjia e zakonshme e Nanos dhe klanit tė tij, nuk mund tė hyjė nė punė, pasi ata patėn bėrė kėrkesė zyrtare me ministrin K.Islami qė tė kualifikoheshin nė listėn e vendeve qė do tė pėrfitonin mė 2005-ėn. Injorimi amerikan i kėsaj kėrkese duhet lexuar si njė qendrim i fortė dhe i prerė i SHBA-sė ndaj ritmeve nė rritje tė korrupsionit qeveritar, shkeljes sė rėndė tė lirive thelbėsore tė njeriut dhe nė fund tė fundit, mungesės sė standardeve minimale demokratike nė Shqipėri," - tha kryetari i PLL.
Spahiu, mė tej, me tone tė ashpra sulmoi qeverinė e kryeministrit Nano nė lidhje me korrupsionin dhe tha se kjo qeveria dhe pseudomaxhoranca e saj duhet tė ikin vetė para se ta dėbojė opozita, qoftė me protesta, qoftė me vota. Spahiu u shpreh se "Nė kėto kushte, unė shoh si rrugė tė vetme tė kapėrcimit tė kėsaj krize nga ana e qeverisė Nano, largimin e saj nga pushteti, me sa mė pak humbje, pasi po shkoi puna nė zgjedhjet e ardhshme, besoj se klani Nano do tė pėsojė njė disfatė tė paparė ndonjėherė nga ndonjė grup politik. Rotacioni politik tashmė ėshtė bėrė njė domosdoshmėri me vlerė kombėtare dhe kėtė duhet ta kuptojnė nė radhė tė parė qeveritarėt, pasi nė cilėsitė e politikanit duhet tė jetė edhe aftėsia pėr t'u tėrhequr nė momentin mė tė favorshėm," tha z.Spahiu nė prononcimin e tij pėr mediat.
N.K.
Zėdhėnėsi i PLL Astrit Kola komenton pėr mediat skandalin e fundit qeveritar
Kakomeja, njė ilustrim i grabitjes sė pronės
Nė njė prononcim pėr mediat, zėdhėnėsi i PLL z.Astrit Kola komentoi skandalin e Kakomesė, duke theksuar se ky ėshtė njė rast i cili kėrkon seriozitet maksimal nga gjithė politika shqiptare, pėr shkak tė pasojave qe ajo mund tė sjellė. Ai u shpreh se "Vendimin e K.K.RR.T - kryesuar nga kryeministri Nano, pėr gjirin e Kakomesė, dhe reagimin e pronarėve tė kėtij fshati, PLL e konsideron si njė zhvillim shqetėsues e tė rrezikshėm. Nėse "dukuria Kakome" nuk trajtohet me maturi dhe mbi baza kushtetuese e ligjore, rrezikon tė shndėrrohet nė njė konflikt social me pėrmasa tė paparashikueshme, ēka do tė krijonte precedentin e konfrontimeve tė vazhdueshme e tė pėrgjakshme pėr probleme tė pronėsisė.
Vendimi i marrė nga kryeministri pėr dhėnien me koncension tė njė pasurie tejet tė konsiderueshme, (bazuar mbi ēmimet aktuale tė tregut tė tokės nė bregdet), dhe kohėzgjatja prej 99 vjetėsh e marrėveshjes koncesionare, dėshmojnė se maxhoranca i jep vetes tagrin e pronarit tė trojeve tė ligjshme dhe tė interesave tė shtetasve, me argumentin absurd tė "implementimit tė strategjisė pėr zhvillimin e turizmit...".
PLL ka mbėshtetur dhe mbėshtet ēdo nismė politike apo iniciativė ligjvėnėse tė deputetėve, qė do tė ndihmonte nė zbatimin e tė Drejtės sė shenjtė, kushtetuese dhe ligjore pėr Pronėn nė Shqipėri. Nė kėtė kėndvėshtrim, PLL do tė mbėshtesė edhe hetimin pėr rastin e Kakomesė apo iniciativėn e PD dhe grupit tė saj parlamentar pėr zhvillimin e njė seance tė jashtėzakonshme tė Kuvendit - pėr sqarimin dhe zgjidhjen pėrfundimtare tė kėtij problemi.
PLL shpreh me kėtė rast indinjatėn e saj lidhur me papėrgjegjshmėrinė e qeverisė pėr t'u tallur me pronarėt e ligjshėm tė Kakomesė, ndėrkohė qė nuk ka bėrė asgjė pėr kthimin dhe kompesimin e pronave tė pronarėve, sikundėr ka pretenduar, por ka vazhduar me kokėfortėsi ligjėrimin dhe tolerimin e grabitjes sė trojeve tė mbetura tė lira nė bregdet, sidmos nė zonat prioritare pėr zhvillimin e turizmit.
Nėse qeveria disponon ndonjė masterplan tė studiuar pėr zhvillimin turistik nė zonėn e Kakomesė, le t'ua bėjė tė ditur pronarėve tė kėtij fshati dhe opinionit publik, madje t'u kėrkojė atyre zbatimin e tij nėn mbikqyrjen e shtetit, duke garantuar gjithashtu edhe kreditimin e investimeve - por qeveria kurrsesi nuk duhet tė guxojė tė falė trojet e shqiptarėve pėr interesa klienteliste, nė favor tė kujtdo qoftė.
Lidhur me skandalin-Kakome, PLL ėshtė e bindur se pas vendimit tė nxituar tė kryeministrit qėndrojnė interesa dhjetra milionė dollarėshe dhe klientelisto-pushtetore, pavarėsisht nė emėr tė kujt deklarohet marrėveshja koncesionare.
Nga vlerėsimi i veprimeve dhe qėndrimeve arbitrare tė kohėve tė fundit, tė ndėrmarra nga klika e Nanos dhe enturazhi rreth saj, PLL ka arritur nė konkluzionin se ky nxitim pėr tė abuzuar me pushtetin dhe grabitur pronat e qytetarėve shqiptarė - ėshtė dėshmi e panikut tė humbjes sė pushtetit dhe njėkohėsisht edhe tė privilegjeve abuzive qė lidhen me tė.
Deklaratat tejet tė ashpra tė shoqatės sė Pronarėve tė Bregdetit dhe pėrfaqėsisė sė banorėve tė Kakomesė nė shtypin e shkruar, si dhe paralajmėrimi i dikurshėm pėr "destabilizim tė pritshėm tė situatės sė rendit nė Shqipėri", (dhėnė nga "target"-i i sotėm i mediave dhe politikanėve tė pushtetit, z.Liponnen), paralajmėrojnė zhvillime tė frikshme, qė duhet tė mbahen nėn kontroll me mjete dhe rrugė institucionale. Ndaj, PLL kėrkon rishikimin e vendimit tė fundit tė K.K.RR.T dhe anullimin e marrėveshjes koncesionare lidhur me Kakomenė.
PLL kėrkon gjithashtu anullimin e tė gjitha vendimeve arbitrare tė Ekzekutivit dhe organeve tė pushtetit vendor lidhur me dhėnien e trojeve tė lira, nė bregdet apo kudoqoftė.
PLL do tė inkurajojė zbatimin e kushtetutės lidhur me njohjen e pronėsisė, kthimin dhe kompensimin e trojeve pėr pronarėt legjitimė.
PLL konsideron se parimet e shenjta tė tė Drejtave dhe Lirive Themelore tė Njeriut, ndėr tė cilat ai i Pronės ėshtė ndėr kryesorėt - nuk mund tė jenė apo tė bėhen objekt votimi dhe dhune kartonash nga njė psedomaxhorancė qė ka marrė pėrsipėr tė rrėnojė vendin. Kėto parime tė gjithėpranuara dhe tė firmosura nė kuadėr tė marrėveshjeve tė nėshkruara si palė edhe nga shteti shqiptar, nuk mund tė dhunohen, deformohen apo injorohen - ndryshe ky do tė ishte edhe refuzimi formal e ligjor i standarteve demokratike qė kujtuam se do tė zbatohen bashkė me njohjen dhe ligjėrimin e pluralizmit politik. Ndryshe, do tė na duhet tė pranojmė vendosjen e neodiktaturės sė Mafia-s politike, shprehja e koncentruar e sė cilės ėshtė grabitja e ligjėruar e pronave tė shtetasve shqiptarė nga Mafia e trojeve, e lidhur me politikėn dhe pushtetin.
PLL konsideron se vetėm gjuha e mirėkuptimit me pronarėt e ligjshėm dhe shmangia e kokėfortėsisė sė Ekzekutivit, mund tė fashisė protesta tė rrezikshme si ajo e banorėve tė Shtiqnit, Kakomesė dhe pronarėve tė tjerė, tė drejtat e tė cilėve pseudomaxhoranca i ka injoruar me logjikėn e Hoxhės e diktaturės enveriste - arsenalin e tė cilėve ajo trashėgon dhe zbaton, duke pėrgatitur konflagracione sociale me pasoja shkatėrrimtare pėr vendin, pėr llogari tė Mafia-s dhe armiqve tė kėtij vendi," tha zėdhėnėsi i PLL nė deklaratėn e tij.
N.K.
Koment
Grekėt guxuan sėrish tė na poshtėrojnė
Nga Sazan PIPA
Pėrgėnjeshtrimi qė ministri grek i Mbrojtjes Spilio Spiliotopulo nėpėrmjet Ambasadės greke nė Tiranė, i bėri Presidentit Moisiu, ėshtė njė tjetėr sfidė qė shteti grek dhe funksionarė tė lartė tė tij i bėjnė Shqipėrisė dhe shqiptarėve. Nė njoftimin e dhėnė pėr shtyp nga Presidenca, shpreheshin konsideratat e larta nė adresė tė popullit shqiptar, "dhėnė" nga ministri grek i Mbojtjes nė takimin me z.Moisiu nė pritjen zyrtare tė rezervuar pėr nder tė tij dhe delegacionit ushtarak grek. Sipas njoftimit tė Presidencės, Spiliotopulo vuri nė dukje se niveli aktual i marrėdhėnieve dypalėshe e ka bazėn nė miqėsinė e vjetėr mes dy popujve, duke nėnvizuar me mirėnjohje faktin e njohur historik tė qėndrimit tė popullit shqiptar ndaj atij grek gjatė Luftės II Botėrore. "Unė do tė dėshėroja t'u bėja njė falenderim tė madh, njė falenderim historik pėr qėndrimin, qė populli juaj ka mbajtur gjatė Luftės II Botėrore".
Por ambasada greke nuk vonoi tė kundėrpėrgjigjesh se ato konsiderata nuk i adresoheshin popullit shqiptar pėr qėndrimin qė ka mbajtur gjatė LDB dhe pėrkatėsisht gjatė luftės italo-greke, por babait tė Presidentit, Gjeneral Spiro Moisiut.
Nga pėrgėnjeshtrimi i Ambasadės greke nė Tiranė, konkludohet lehtėsisht se pėrfaqėsuesi i lartė grek dhe qeveria e sotme greke, nė emėr tė tė cilėve u bė pėrgėnjeshtrimi, nuk paskėrkan kurrfarė konsiderate pėr popullin shqiptar dhe qėndrimin e tij antifashist gjatė luftės italo-greke..., pėrkundrazi!
Grekėt indirekt dėshmuan se kanė konsideratė shumė tė lartė pėr ushtrinė greke tė diktatorit fashist grek "Moltke i vogėl", gjeneralit Xhon Metaksa, qė pushtoi Jugun e Shqipėrisė gjatė kundėr-mėsymjes nė frontin e luftės nė fund tė vitit 1940 dhe nė fillim tė vitit 1941. Atėkohė grekėt bėnė masakra tė pėrbindshme ndaj popullsisė sė pafajshme shqiptare, nė territoret e sė cilės vendosėn njė regjim barbar pushtimi, duke shkruar nė histori dhe nė memorien e shqiptarėve atė qė quhet "pushtimi i tretė grek". Dhe jo pak, por pėr 5 muaj, nė periudhėn nėntor 1940 - mars 1941.
Edhe pas vdekjes sė gjeneralit fashist Metaksa, mė 29 janar 1941, pasardhėsi i tij kryeministri Aleksandėr Koricis u tregua po aq antishqiptar dhe urdhėroi masakrat e ushtrisė greke ndaj shqiptarėve nė territoret e pushtuara. Madje asokohe shtypi grek deklamonte me bujė se "erdhi koha pėr marrė Epirin e Veriut" dhe i bėnte thirrje ushtrisė greke qė tė "ēlironte trojet e vjetra greke e t'i spastronte nga shqiptarėt myslimanė". Ndėrkohė dihet se ushtarakėt shqiptarė dezertuan nė masė nga ushtria fashiste qė i kish mobilizuar me dhunė dhe nuk bėnė kurrfarė rezistence ndaj ushtrisė pushtuese greke, kur ajo kapėrceu kufirin ndėrshtetėror londinez tė vitit 1913.
Grekėt nė krimet e tyre gjatė pushtimit tė pėrkohshėm tė trojeve shqiptare, morėn zemėr nga ndihma e britanikėve tė cilėt, me flotiljet e avionėve tė vendosur nė bazėn e Kretės, bombarduan jo vetėm qytetet italiane dhe bazat ushtarake tė atjeshme, por edhe pika tė tėra tė territorit shqiptar, prej nga italianėt kishin sulmuar Greqinė.
Grekėt gjatė kundėrmėsymjes dėshmuan se nuk e kishin hallin tek ēlirimi i territoreve tė Epirit tė Jugut tė pushtuara nga italianėt nė fillim tė luftės, por kishin vendosur qė, edhe duke i rėnė murit me kokė (pra duke iu kundėrvėnė Bllokut fashist dhe planeve tė tij), tė realizonin aneksimin pėrfundimtar tė Epirit tė Veriut, duke shfrytėzuar rastin e agresionit fashist, pėr tė cilin populli shqiptar nuk kishte dhe nuk ka pėrse tė mbajė kurrfarė pėrgjegjėsie.
Nė rizgjimin me ėndrrėn e vjetėr vorio-epirote nėn bomba dhe luftė, grekėt morėn zemėr pėrfundimisht pas vizitės sė Entoni Iden-it (ministrit tė Jashtėm britanik) nė Athinė, nė fillim tė marsit tė vitit 1941 dhe pas evakuimit drejt frontit italo-grek tė afro 60 mijė trupave britanike me origjinė neozelandeze e australiane nga fronti i Libisė, tė pėrforcuara kėto edhe me kontigjente tė shumta trupash angleze tė vendosura nė Kretė.
Nėse duhet tė akuzohet ndokush pėr krimet e kryera gjatė luftės italo-greke, pėr kėtė duhet tė japė llogari pala greke, e cila pushtimin e territoreve shqiptare nė Jug tė vendit e shoqėroi me regjim terrori ndaj popullsisė sė zonave tė okupura, sidomos ndaj asaj myslimane.
Madje edhe tradhtari Enver Hoxha nuk denjoi t'i evidentojė viktimat e shkaktuara nga agresioni grek mbi trojet shqiptare, por ia bashkangjiti shifrėn e tyre tė rėnėve tė Luftės Nacional-Ēlirimtare pėr tė nxjerrė shifrėn prej 28 mijė dėshmorėsh fiktivė partizanė, tė cilėt ekipet qė punuan pėr 20 vjet me radhė pėr pėrpilimin e pėrrallave tė titulluara "Yje tė pashuara", nuk arritėn t'i nxjerrin mė shumė se 2500. Nga kėta, askush nuk u pėrmend si viktimė e krimeve tė ushtrisė greke.
Por kėtė denoncim tė krimeve monstruoze tė ushtrisė greke gjatė luftės me italianėt - nuk e kanė bėrė e nuk mund ta bėjnė as kuislingėt enveristė "vorio-epirotė", tė vetquajtur socialistė shqiptarė.
Institucionet shqiptare heshtėn pas poshtėrimit qė u bėri Ambasada greke shqiptarėve me anė tė pėrgėnjeshtrimit tė komunikatės sė Presidencės. Heshti kryeministri kuisling Nano, heshti ministri ynė i Mbrojtjes Majko (homologu i ministrit grek), dhe, mbi tė gjithė heshti ministri ynė i Jashtėm Kastriot Islami.
Dhe nė vend qė pėrfaqėsuesi i njė vendi tė ashtuquajtur demokratik (Greqisė), tė kėrkojė falje publike pėr krimet greke gjatė luftės italo-greke tė zhvilluar nga italianėt nė territoret shqiptare nė tė dy anėt e kufinjve shtetėrorė, pikėrisht kur Shqipėria ishte e pushtuar nga fashistėt, ai guxon tė sfidojė popullin shqiptar duke shprehur indirekt pėrbuzje dhe mungesė konsiderate.
Edhe kėsaj radhe Greqia, nė mes tė Tiranės, bėri karshillėkun ndaj shqiptarėve, i poshtėroi ata me cinizėm dhe politika e institucionet heshtėn!!! Deri kur do tė heshtim? Ndoshta edhe pak kohė, derisa tė shporren kuislingėt..., pastaj...
Kujtime
In memoriam, nga revista "Monarchy" e Ligės Monarkiste Botėrore
Si e njoha Mbretėreshėn Suzana
Nga Daniel Cooke
Madhėria e Saj Mbretėresha Suzana e Shqiptarėve, e cila vdiq nė Tiranė mė 17 korrik 2004, edhepse nuk ka lindur nė "purpurin" (mjediset mbretėrore - shėn.i pėrkth.) e Europės sė vjetėr, e ka prejardhjen familjare prej mbretėrve dhe mbretėreshave tė Anglisė dhe Irlandės dhe prej fisnikėrisė franceze.
I ati i saj, ishte Alan Cullen-Ward, e ėma, Phyllis nee Murray-Prior. Suzana ka lindur ditėn kombėtare tė Australisė, mė 28 janar 1941 nė Waverley, New South Wales dhe ėshtė rritur bashkė me vėllezėrit dhe motrat e saj nė familjen e madhe tė fermerėve pranė Cumnock. Ndėrsa shtėpia familjare nė Sidney ishte nė Drommoyne, e cila shtrihej nė Sydney Harbour.
Nė fillim ka qenė studente e mė pas pedagoge arti nė Presbyterian Ladies College tė Orange (tani i bashkuar me Kinross, Wolaroi).
Kur mė 1988, Madhėria e saj e mori Princin e Kurorės Leka nė fluturimin e tij tė parė mbi Transvaal (Afrika e Jugut - shėn.i pėrkth.) (nė njė aeroplan tė vogėl 4-vendėsh me rastin e 6-vjetorit tė tij), Mbretėresha tha se ajo dėshironte tė fluturonte gjithė jetėn dhe se kjo i kujtonte asaj ditėt kur ishte vajzė e vogėl, dhe lutej ta merrnin xhiro me aeroplanėt e spėrkatjes me pesticide "Tigrat e dashur fluturues me katėr krahė".
***
Takimi i saj i parė me Mbretin Leka ka qenė nė njė party mbrėmjeje nė Sydney, dhe ajo u marros qoftė prej Madhėrisė sė Tij, edhe prej vendosmėrisė sė Tij pėr t'u rikthyer nė Shqipėri, prejnga ai kishte qenė i detyruar tė largohej pa mbushur tri ditė jetė!
Mbasi ishte shkolluar nė Sydney pėr dizajn tė avancuar interioresh, gjatė rrugės nė kthim nga Parisi ku bėnte studimet nė Sorbonė, Suzana vendosi ta kalojė verėn nė Madrid ku rifreskoi njohjen e saj me Mbretin Leka - njė distancė "e shkurtėr" kur tjetri ėshtė rritur nė antipod!
Romanca shpėrtheu lule dhe Mbretit iu dha mundėsia ta prezantonte kėtė vashė tė re, e shumė tė bukur, para Nėnės sė tij, Madhėria e Saj Mbretėresha Geraldinė, Nėna Mbretėreshė e Shqiptarėve. Suzana nuk u rikthye mė nė Paris.
Nė pėrgatitjet e saj pėr Martesėn Mbretėrore, mbretėresha e ardhshme Suzana u stėrvit pėr etiketat europiane njėherazi edhe prej Mbretėreshės Geraldinė, dhe prej shoqes sė ngushtė tė Nėnės Mbretėreshė, Madhėrisė sė Saj Xhovana, Nėna Mbretėreshė e bullgarėve.
E rritur mes rangjesh tė larta tė shoqėrisė australiane, Suzana nuk kishte boshllėqe njohurish nė bisedat e larta dhe nė manierat e fisme.
Martesa civile u zhvillua nė Biarritz nė jug tė Francės, ndėrsa bekimet fetare u bėnė nė Madrid prej njė imami musliman, njė prifti anglikan nga Australia dhe prej njė prifti katolik roman, i njohur i Mbretėreshės Geraldina. Fisnikė dhe njerėz tė thjeshtė erdhėn nga gjithė bota pėr tė marrė pjesė nė celebrimet e Tetorit 1975.
Nė nėntor 1976 Mbretėresha Suzana shoqėroi Mbretin dhe Nėnėn Mbretėreshė nė Rikthimin nė Fron tė Madhėrisė sė Tij Mbretit Huan Karlos dhe MS Mbretėreshės Sofia tė Spanjės, pėrkrah familjeve mbretėrore dhe krerėve tė shtetit nga shumė vende tė botės. Madhėria e Saj fliste gjithmonė me dashamirėsi pėr Sovranėt spanjollė dhe sensin e hollė tė humorit qė ata kishin.
Madhėria e Saj rikujton se ajo bėri shumė vizita nėpėr miq gjatė "turit tė madh" tė Madridit dhe rrethinave, saqė stafi rezidencial nė Escorial, (mur rrethues i pallatit mbretėror spanjoll ku ka edhe manastire dhe godina tė tjera - shėn. i pėrkth.) pandehu se ajo ishte njė shoqėruese zyrtare e Sovranėve, sė cilės duhej t'i hapeshin dyert e tė gjitha ndėrtesave shtetėrore, me ceremoni, e jo si tė gjithė njerėzve tė tjerė tė zakonshėm!
Mė 1979 qeveria spanjolle u vu nė zor sė tepėrmi pėr shkak tė prezencės sė Mbretit Leka dhe mbėshtetjes sė Tij pėr shqiptarėt nė Kosovėn e sunduar nga Tito. Mbretit dhe Mbretėreshės iu lanė vetėm 9 ditė kohė qė tė linin Spanjėn! Miku dhe fqinji i tyre, MT Mbreti Simeon i bullgarėve (tashmė kryeministėr i Bullgarisė) ndėrhyri si mediator ndėrmjet tyre dhe monarkėve spanjollė.
Njė fluturim traumatik pėrmjet Gabonit qė pėrfundoi nė Rodezi, pėr tė cilin Mbretėresha Suzana gjeti pėrcaktimin e ekzagjeruar se udhėtimi i tyre ishte "magjepsės"!
Madhėria e saj la Spanjėn duke marrė me vete vetėm njė ēantė dore dhe macen e saj.
***
Madhėria e Saj vuajti nė Salisbury (Harare, Zimbabwe - shėn.i pėrkth.) edhe tragjedinė e njė vajze tė lindur e vdekur.
Kur Rodezia u bė Zimbabwe, Familja Mbretėrore u shpėrngul bashkė me imunitetin diplomatik drejt Afrikės sė Jugut, ku pėrjetuan shumė herė ndjenjėn e izolimit.
Nė Johannesburg Mbretėresha Suzana u shpėrblye prej zotit mė 26 mars 1982, kur lindi djalin e saj dhe Trashgimtarin, NT Princin e Kurorės Leka Anwar Zog Baudouin Reza.
Madhėria e Saj ishte gjithmonė tepėr krenare pėr Djalin e Saj dhe pėr arritjet e tij, duke mbikėqyrur shkollimin e tij me kujdes tė madh. Nė nėntor 1988 Madhėria e Saj shprehu ngazėllimin e vet kur mori letrėn e parė nga Shqipėria - tė shkruar nė shqip me titujt mbretėrorė, edhe pas 50 vitesh mėrgimi!
-Njė prej kartolinave tė mia shqiptare qendron nė vendin e nderit ndėrmjet Urimeve pėr Vitin e Ri 1989. - Pranė skrivanisė sė Madhėrisė sė Saj ishte njė kartolinė (cartoon) me njė fjalor tė qėruar tė njė zotėrie qė shkruante: "Unė s'mund ta gjej fjalėn shqipe pėr 'Glasnost'!"
Mbreti komentoi se ai mendonte qė "na duhet tė ecim me hapa tė vegjėl para".
Madhėria e Saj nuk ka qenė e kėnaqur tė ndryshonin vendbanim herė pas here pėr shkak tė njė njoftimi tė momentit, por sinqeriteti i saj i thellė ndaj Mbretit, e mposhti kėtė kundėrshtim.
Mbretėresha mė pas ka qenė pro njė rikthimi nė Tiranė dhe "ka mbajtur kalanė" nė Afrikė tė Jugut gjatė kohės qė Mbreti bėri dy udhėtimet e para nė Shqipėri.
Megjithėse njė votim i debatueshėm nuk e ka mundėsuar rikthimin e Monarkisė, dhe shumė prej shqiptarėve tė thjeshtė pyesin: "Pse duhet tė votojmė prapė - Mbreti tashmė ėshtė kthyer?", 72 anėtarė tė Parlamentit ftuan Familjen Mbretėrore tė riktheheshin thjesht si shqiptarė, dhe ata e bėnė kėtė nėn njė pritje tė jashtėzakonshme me 28 qershor 2002.
Nė 2003-shin Madhėritė e Tyre patėn mundėsinė tė prisnin Mbretin Simeon (qė bėri vizitė si kryeministėr i Bullgarisė) nė shtėpinė e tyre nė Tiranė, rreth 24 vjet pasi u kishte uruar udhėtim tė mbarė nė Madrid!
***
Nė njė prej letrave tė saj tė fundit nga Tirana, Mbretėresha njoftonte me krenari se Princi po udhėtonte gjithandej nėpėr Shqipėri nė emėr tė Mbretit dhe Mbretėreshės. Ai shpesh bėnte shaka me Tė, rreth gramatikės shqiptare, mė shumė pėr ta argėtuar!
Madhėria e Saj shkruante pėr bukurinė e vendit tė saj dhe pėr potencialet pėr turizėm qė ka Shqipėria, mbasi tė rregullohet e pėrmirėsohet infrastruktura. "Ky ėshtė njė vend kaq i bukur, me male, plazhe tė pastra, lugina tė gjelbra e shumė tė bukura dhe fusha tė pashkelura."
Mbretėresha Suzana ishte tepėr inteligjente dhe artiste e vėrtetė, kishte pikėpamje tė fuqishme, por gjithmonė ishte nė ankth tė dėgjonte edhe tė tjerėt.
Pozita e saj si "Mbretėreshė nė mėrgim" i kėrkonte edhe shkallė tė lartė prudence, por sensi i saj i humorit nuk e linte asnjėherė larg gjėrave.
Gjatė njė qendrimi tė shkurtėr nė njė spital tė Afrikės sė Jugut, ajo rikujton se njė kapelan anglikan ishte duke bėrė vizitat e zakonshme dhe dukej se nuk ishte i informuar pėr praninė e Mbretėreshės.
Duke lexuar emrin sipėr kartelės informuese "Queen Susan" (Mbretėresha Suzanė) ai supozoi thjesht se emri i saj duhet tė ishte shkruar gabim mbrapsht dhe i drejtohet asaj si "Zonja Queen" ("queen" nė anglisht do tė thotė mbretėreshė, por ėshtė edhe mbiemėr - shėn. i red.).
Por ajo iu pėrgjigj qetėsisht:
"Jo unė jam Mbretėresha Suzanė!" ...shprehja e tij ndryshoi nė njė habi dashamirėse dhe ai e bėri lidhjen menjėherė!
Nė fund tė viteve '80, Madhėria e Saj dha njė intervistė tė rrallė nė TV nė emisionin "Good Morning South Africa" nė ndihmė tė Kryqit tė Kuq dhe ishte mjaft nė ankth qė unė, si njė mik (dhe si student i monarkisė moderne) t'i bėja njė kritikė tė ndershme.
S'ka nevojė tė flasim pėr vetėkontrollin, dėlirėsinė dhe pėrgjegjshmėrinė e Madhėrisė sė Saj qė ishin larg ēdo qortimi.
Edhe gjatė mėrgimit tė gjatė, Madhėria e Saj i bėri detyrimet e veta me shumė seriozitet dhe e dashuroi Shqipėrinė dhe shqiptarėt me mjaft pasion, mjaft kohė pėrpara rikthimit historik dhe tė gėzueshėm tė Familjes dy vjet mė parė.
***
Njė prej filmave mė tė preferuar tė Madhėrisė sė Saj ishte "A Man For All Seasons" (Njė burrė pėr tė gjitha stinėt), njė film qė flet pėr jetėn dhe vdekjen e Sir Thomas More, Kryepeshkopi i Anglisė, fjalėt e fundit tė tė cilit ishin "Unė vdes si shėrbėtor i mirė i Mbretit - por para sė gjithash ėshtė Zoti."
Shqipėria ka humbur mė tė devotshmen "bijė" tė adoptuar tė Vendit tė Bijve tė Shqipes; Mbreti ka humbur njė bashkėshorte tė shtrenjtė dhe mė tė sinqertėn, ndėrsa Princi Leka ka humbur nėnėn mė krenare dhe kampionen mė tė madhe tė arritjeve tė tij.
Familja, miqtė dhe monarkistėt rreth e pėrqark botės, tė painformuar me vdekjen e Madhėrisė sė Saj, vuajnė shuarjen e njė zonje tė shquar dhe u dėrgojnė ngushėllimet e tyre mė tė sinqerta atyre qė ajo ka lėnė prapa nė Tiranė.
Korrik 2004
Pėrktheu nga origjinali anglisht:
Neritan Kolgjini
Opinion
"Lėvizja pėr zhvillim kombėtar" dhe shteti etnik shqiptar
Adnan Ramadani
New York, SHBA
"Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar" ėshtė e reja e shumėpritur nė sfondin politik tė Shqipėrisė. E organizuar kjo nga N.M.T. Leka I-rė, Mbret i Shqiptarėve, sigurisht qė ka tėrhequr vėmendjen e shumėkujt duke shkaktuar natyrshėm emocione dhe reagime tė shumėllojshme. Anipse nė fazėn e saj fillestare, kjo lėvizje meriton pėr t'u pėrshėndetur dhe pse jo, mbėshtetur fuqishėm pėr atė qė ajo i ofron dhe kėrkon kombit shqiptar.
Si erdhėm tek kjo ditė dhe pse disa lozin rolin e tė ēuditurit?
Duke lėnė mėnjanė pėrpjekjet e parreshtura qė nga dita e betimit Mbret, le tė kthehemi vetėm dy vjet prapa, nė qershorin e vitit 2002. Njė ditė pasi familja mbreterore u kthye nė Atdhe, pyetjes sė gazetares sė R.T.SH-sė: "A do tė merreni me politikė?", Mbreti iu pėrgjigj: "Vetkuptohet, vetė ardhja ime kėtu ka kėtė qėllim, do tė merrem me politikė kombetare".
Me rastin e festės kombėtare tė pavarėsisė sė 2003-it, Mbreti u pat dėrguar njė mesazh tė qartė shqiptarėve. Nė janarin e kėtij viti, me rastin e 84-vjetorit tė Kongresit tė Lushnjes, Ai u kujtoi atyre, me nje pėrshėndetje nė formė thirrjeje, qė Atdheu ėshtė nė rrezik dhe se atdhetarėt shqiptarė duhet tė mendojnė pėr tė marrė nė dorė fatet e kombit tė vet. Me 29 maj tė kėtij viti, Leka I-rė e shpalli zyrtarisht krijimin e "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar".
Pra shihet qartė se njė punė sistematike dhe e studiuar dy vjeēare ka qėnė e mjaftueshme pėr Mbretin.
Reagimi nga politika ndaj kėsaj lėvizjeje ishte shumė i shpejtė, si nga ana e socialisteve nėpėrmjet zj. Makbule Ēeēo. "Nuk e kuptoj fare. Ai vetė pat thėnė se nuk do tė merrej me politikė, do tė qėndronte mbi partitė", - deklaroi ajo. Po ashtu, i athėt ishte dhe reagimi nga selia blu pėrmes liderit tė saj z.Sali Berisha: "Nuk e kam kuptuar qartė, por nuk ka pėr tė arritur gjė, pasi opozita ėshtė e fituar."
Shumė "analistė" e "politikanė" mundohėn tė heqin paralele mes kėsaj lėvizje me atė tė ish-kryeministrit z. Ilir Meta, "Lėvizja pėr Integrim Socialist", me tendencėn e dukshme: Zbehjen e pretendimit qė ka "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar". "Lėvizja" e z. Meta ėshtė e ngritur mbi baza vetėm ideologjike (socialiste) e nė asgjė tė re, ajo funksionon brenda programit tė Partisė Socialiste. Edhe pse e quajtur lėvizje, nė konceptimin politik klasik nuk ėshtė tjetėr, por fraksion i PS-ė. Nėse kjo lėvizje (e Metes) ka tė pėrngjarė me ndonjė formacion tjetėr politik nė Shqipėri (anipse nė kahe disi tė ndryshme), ajo ėshtė partia qė kryeson z.Pollo. Tė dyja lindėn nga tė njėjtat shkaqe: Mospajtimet me kryetarėt e partive respektive (pėrkatėsisht me zz. Nano-Berisha). Ndodh krejt e kundėrta me "Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar". Ajo vjen nė skenėn politike shqiptare si rrjedhojė e gjendjes sė mjeruar nė tė cilėn gjendet shteti dhe kombi. Kjo lėvizje ėshtė gjithėpėrfshirėse dhe jo vetėm e djathtė apo e majtė. Ajo iu drejtohet shqiptarėve atdhetarė, ēfarėdo bindjeje qofshin ato.
Politikat jokombėtare tė ndjekura nga dy partitė e "mėdha" gjatė katėrmbėdhjetė viteve tė fundit, kanė bllokuar procesin e demokratizimit tė Shqipėrisė si shtet dhe kanė penguar pėrpjekjet e shqiptarėve nė rrugėn drejt bashkimit kombėtar. Parė nė kėtė rrafsh, "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar" ėshtė oponente nė princip e nė program me politikat e ndjekura deri mė tani. Kėtu qėndron edhe dallimi kryesor.
Shteti shqiptar sot nuk ėshtė tjeter, pos hije e kuptimit klasik e real tė tij qoftė si koncept apo institucion. Le tė kujtojmė periudhėn e qeverisjes sė PD-sė. Shteti nuk kishte kushtetutė, por kishte gjykatė kushtetuese. A nuk pėrbėn kjo njė paradoks? Kurse sot, shteti ka kushtetutė, por nuk ka gjykatė kushtetuese. Argumenti i egzistencės sė gjykatės sė sotme kushtetuese bie poshtė, kur kushtetuta shkilet sistematikisht nga vetė hartuesit e saj (qėllimi i gjykatės ėshtė tė mos lejojė shkeljen e kushtėtutes)?
Politika e jashtme e Shqipėrisė nuk ėshtė e bazuar nė platforma afatgjata pėr ēėshtjen e bashkimit kombėtar dhe lė tė kuptohet hapur se kėrkon tė bėhet faktor stabiliteti nė Ballkan, bash duke neglizhuar ēėshtjen kombėtare. Ēėshtja e bashkimit shqiptar nė njė shtet-komb nuk ėshtė dhe nuk duhet tė jetė pronė e partive tradicionalisht nacionaliste. Ata e kanė marrė kėtė barrė mbi supe ngase shteti e pėrbuz (kujtojmė kėtu partia "Lėvizja e Legalitetit", partia e "Ballit Kombėtar", partia "Rimbėkėmbja Kombėtare" e ndonjė tjetėr).
Pėrkundrazi, ēėshtja e bashkimit tė kombit dhe territoreve etnike shqiptare ėshtė detyrė morale e ēdo shqiptari dhe detyrim kushtetues i shtetit shqiptar. Le tė kujtojmė kėtu preambulėn e parė te kushtetutės sė sotme tė Republikės sė Shqipėrisė: Ne, Populli i Shqipėrisė, krenarė dhe tė vetėdijshėm pėr historinė tonė, me pėrgjegjėsi pėr tė ardhmen, me besim tek Zoti dhe/ose tek vlera tė tjera universale, me vendosmėri pėr tė ndėrtuar njė shtet tė sė drejtės, demokratik e social, pėr tė garantuar tė drejtat dhe liritė themelore tė njeriut,me frymėn e tolerancės e tė bashkėjetesės fetare, me zotimin pėr mbrojtjen e dnjitetit dhe tė personalitetit njerėzor, si dhe perprosperitetin e tė gjithė kombit, pėr paqen, mirėqėnjen, kulturėn dhe solidaritetin shoqėror, me aspiratėn shekullore tė popullit shqiptar pėr identitetin dhe bashkimin kombėtar, me bindjen e thellė se drejtėsia, paqja, harmonia dhe bashkėpunimi ndėrmjet kombeve ndėr vlerat mė tė larta tė njerėzimit.
Nuk ėshtė e nevojshme tė vihet nė dukje dhe tė arsyetojmė se si dhe sa e kanė shkelur kėtė pikė tė kushtetutės sė Republikės sė Shqipėrisė partitė nė pushtet dhe qeveritė rrjedhėse tė tyre, e pėr pasojė vetė Shteti i Shqipėrisė.
"Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar", me shpresėn se nesėr do tė marrė pushtetin, kėtė (ēėshtjen kombėtare) na e garanton me programin e saj si dhe me qėndrimin e pandėrrueshėm tė vetė krijuesit tė saj N.M.T Lekės I-rė, Mbret i Shqiptarėve. Kujtojmė kėtu, vizitėn e tij nė Kosovė vitin e shkuar dhe deklaratėn e tij pėr kėtė ēėshtje para intelektualėve shqiptarė atje me rastin e pėrvjetorit tė Lidhjes Shqiptare tq Prizrenit. A nuk ishte bashkimi i trojeve dhe i kombit nė njė shtet, qėllimi i vetėm i saj (Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit tė 1878-ės)?
Nė katėrmbėdhjetė vitet e fundit, shanset e shtetit shqiptar pėr tė ndikuar fuqishėm nė arenėn politike ndėrkombėtare pėr ēėshtjen tonė kombėtare qėnė mė tė mėdha se kurrė mė parė (kujtojmė hallakatjen e Federatės sė Jugosllavisė). Por, udhėheqėsit tanė tė "mėdhenj" socialistė e demokratė, nė vend qė tė angazhoheshin me kėtė ēėshtje sa madhore aq edhe jetike pėr kombin e shtetin,u pėrqėndruan nė luftė me njėri-tjetrin duke shfaqur komplekse tė dukshme inferioriteti ndaj tė huajve, sidomos para Greqisė. Shpeshherė kėto luftėra pėrfunduan nė dashuri ēiftėrore Nano-Berisha duke mbarsur e pjellur shkatėrrim pėr vendin. Kėshtu, ata i kthyen detyrimet nė harresė e kjo qe e qėllimtė padyshim. Ka njerėz qė neglizhimin e qeverisė sė sotme rreth ēėshtjes sė Kosovės, e pėrafrojnė me racizmin e tyre rajonal, por kjo s'qėndron. Po tė ishin vetėm lokalistė, ashtu si janė kur ndėrtojnė qeveritė e tyre, do te ishte gjysma e sė keqes. Ata janė totalisht antikombėtar, ndryshe si shpjegohet i njėjti qėndrim pėr ēėshtjen ēame? Pse "frigohen" kėta "burra" kur vjen puna me i dal zot vendit tė vet e s'kanė frikė tė vrasin bashkėkombasit pėr interesa tė ngushta klanore e deri dhe personale?
Kanė arritur deri aty sa t'i mbushin mendjen shumėkujt se po bėjnė politikė tė madhe duke shkallmuar njė popull tė uritur e tė dėbuar (rreth 900,000 shqiptarė janė larguar nga Shqipėria nė 14 vjet), me propaganda bajate asosacionesh, integrimesh e pallavrash tė tjera tė pavėrteta sa ata vetė. E si mund tė na integrojnė kudoqoftė ata tė cilėve u mungon integriteti individual dhe nuk ndjehen pjesė integrale e kombit tė cilit i pėrkasin (nėse i pėrkasin). Shpesh herė, tėrthorazi, lėnė tė kuptohet (sa pėr pėrfitim politik) se do tė donin tė kontribonin mė tepėr pėr ēėshtjen kombėtare, por ėshtė e papranueshme nga komuniteti ndėrkombėtar, (thua se e kanė provuar ndonjėherė). Nė tė vėrtetė as qė kanė kėrkuar, qoftė edhe formalisht, atė qė komuniteti ndėrkombėtar u ofron rasteve tė tilla. Le tė shohim me kujdes se ēfarė thotė ky komunitet rreth kėsaj ēėshtjeje pėrmes rezolutės 2625 (XXV), e datės 24 dhjetor 1970 paragrafi 5: "Krijimi i shteteve tė pavarura dhe sovrane, bashkimi i lirė me ndonjė shtet tjetėr tė pavarur, varet nga vendimi i aprovuar politik i atij populli, qė mbėshtetjen e ka nė realizimin e sė drejtės pėr vetėvendosje. Prandaj, ciladoformė tjetėr shtetėrore qė i imponohet me forcė, duke e vėnė kėshtu atė nė pozitė tė pabarabartė dhe tė varur, pėrbėn shkelje flagrante tė sė drejtės pėr vetėvendosje dhe tė tė drejtave tė barabarta tė atij populli ndaj njė tjetri".
Pėr tė plotėsuar logjikėn, le tė sjellim edhe rezolutėn 1514 (XI) e datės 14 dhjetor 1960 paragrafi IX/B: " Integrimi i njė territori etnik duhet tė jetė rezultat i shprehjes sė vullnetetit tė lirė tė popullit tė atij territori".
Opinioni i "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar", ashtu si dhe i Mbretit Leka i I-rė, ėshtė se nga kjo e drejtė ndėrkombėtare nuk mund tė pėrjashtohemi vetėm ne shqiptarėve. Dėshira dhe nevoja jonė madhore pėr bashkim pėrbėjnė bazėn ligjore dhe morale tė kėrkėsės pėr bashkim si komb, por nė rast fitoreje tė atdhetarėve nacionaliste me nė krye Lekėn e I-rė edhe si shtet.
Nėse arrihet njė fitore nė zgjedhjet e vitit 2005-sė nga "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar", fitimtarėt do tė kenė shumė punė pėr tė kryer, por pėr tė arritur deri aty ėshtė njė vit ndėrmjet e pengesa tė shumta pėr t'u kapėrcyer.
Cila do tė jetė ideologjia e kėsaj lėvizje? Ēfarė ka nė favor e disfavor tė saj?
Qeveria e Shqipėrisė me tė gjitha veglat e saj pa tjeter qė do tė pėrdorė tė gjitha potencialet nė disponim kundra kėsaj lėvizje pėr shumė arsye e kryesisht pėr tė ruajtur pushtetin, tė cilin ka vite qė e pėrdor si mjet pėr pasurim marramendės tė kastės sė saj, pasurim ky tejet i shpejtė dhe ilegjitim. Duke marrė parasyshė se sot rreth 62% e ekonomisė sė Shqipėrisė ėshtė nė dorėn e tė huajve patjetėr qė reagimi nga ana e tyre do tė jetė i ashpėr e kundėrshtues. Monopolistėt, qė nė tė vėrtetė posedojnė rreth 94% tė kapitalit tė lėvizshėm nuk pėrbejnė nė realitet as klasė mė vehte e as shtresė shoqėrore tė veēantė, pasi kėta s'janė tjetėr veē inkorporime tė politikanėve nė pushtet me biznesin e huaj. Eksperienca e pasur e kėsaj kaste qeverisėse nė manipulimin e votės sė lirė ka herė qė shqiptarėt nė masė tronditėse tė bėhen abstenues nė vendimmarrje pėr tė ardhmen e vendit e kjo pėrbėn njė rrezik sa aktual aq edhe perspektiv. Njė pjesė e opozitės sė sotme qė drejt pėr drejt apo tėrthor ėshtė bashkėfajtore me pushtetin pėr situatat e krijuara nė katėrmbėdhjetė vitet e pluralizmit demekdemokratik, pėr aresye tė ambicjeve pushtetore, pa meritė, por thjeshtė duke ėndėrruar nė rrotacinin qeverisės patjetėr qė do bėhet pengesė pėr "Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar".
Mjetet e informimit janė nė nivel qė lėnė shumė pėr tė dėshiruar. E shumta e gazetave, radiove e televizioneve qoftė shteterore apo private janė tė manipuluara e tė krijuara bash pėr kėtė qėllim nga njėri krah i politikės apo dhe tjetri. Nuk mund tė anashkalohen kėtu edhe pronėsia apo nė rastin mė tė mirė tė huajt tutorė tė tyre (medias). Vlen tė pėrmendet kėtu ditėt kur disa prej kėtyre gazetave dalin me tė njėjtin editorial.
Prokuroria dhe gjykatat nuk bėjnė dallim.
A ka si bėhet situatė mė e disfavorshme pėr "Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar"?!
Nga ana tjeter, janė po kėto rrethana qė e kthyen nė imperative daljen nė skenė tė "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar". Siē e thamė mė parė, doktrinat ideologjike qė shpesh frymėzuan e shpesh u pėrdoren si justifikime nga politikanėt nė pushtet qė nga viti 1944 e deri mė sot kanė provuar mė sė shumti dėshtim e kėmbėngulja e matutjeshme e tyre do tė shkaktojė dėme afatgjata nė mos tė pariparueshme ēėshtjes shqiptare.
Pasi i hodhėm nje shikim tė shpejte efekteve penguese pėr "Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar" le tė shohim edhe anėn tjetėr: Cilat janė elementėt qė do e ndihmojnė kėtė lėvizje?
Nacionalizmi si doktrinė bazė, patjetėr qė do tė jetė bashkudhėtar me kėtė lėvizje shqiptare qė nga lindja e saj e deri nė pėrmbushjen e plotė tė misionit qė pretendon: Zhvillimit Kombėtar. Kjo ėshtė njė armė e fortė nė duart e lėvizjes pasi nė vėrtetė nuk pėrbėn thjeshtė njė ideologji, por edhe nevojė. Duhet patur mirė parasysh se vetė arma ideologjike (nacionalizmi) do tė pėrbėjė objektin kryesor tė sulmit qoftė nga forcat renegate brenda vendit ashtu edhe nga shovinizmat fqinjė (gjithmonė nė akord me njera-tjetrėn). Nacionalizmi nė mospajtim me internacionalizmin si doktrina politike kritikohet shpesh nga politikanė e politologė europerendimorė jo aq pėr arsye teorike sa pragmatiste. Me qėllim tė paracaktuar atė (nacionalizmin) shpesh e "ngatėrrojnė" me format e tij ekstreme shovinizmin, hegjemonizmin etj..
Kjo nuk ka pse tė trembė aspak shqiptarėt e devotshem pėr zhvillim e bashkim kombėtar pasi historia provon se nacionalizmi si doktrinė ideologjike u ka sherbyer shumė kombeve nė rrugėn e tyre tė formimit tė shteteve kombėtare.
Shpeshherė ne shqiptarėve na gjykojnė si tė mangėt nė sensin shtetformues. Kjo ėshtė thjesht gabim. Pėr herė tė parė nė historinė tonė kombėtare ishin rilindasit tonė tė vyer qė nacionalizmin e pėrqafuan si doktrinė politike nė pėrpjekjet pėr krijimin e shtetit kombėtar me Lidhjen Shqiptare tė Prizrenit mė 1878-ėn. Asnjė ditė mė parė, por bash mė 1878-ėn u arrit pėr herė tė parė bashkimi i landeve gjermanike. Nuk ėshtė pra magnėsia e idesė dhe aftėsisė tonė shtetformuese qė nė nuk kemi sot shtet kombėtar (etnik), por pengimet qė na u bėnė atbotė e deri sot. Vendet europiane e kanė kaluar procesin e formimit tė shteteve nacionale, prandaj na pėrrallisin ne se kufijtė nuk do tė kenė mė rėndėsi nė Europėn e bashkuar. Nėse kufijtė e shteteve nuk paskan pėr tė patur kuptim, atėherė pėrse u bashkua Gjermania, pse u nda Ēekosllovakia, pse u nda ish-federata e Jugosllavisė duke krijuar shtete qė nuk kishin ekzistuar mė parė si shtete tė pavarura (Kroacia, Sllovenia, ish-republika jugosllave e Maqedonise e minifederata e Bosnjės)? Nė krah tjetėr pse nuk lejohet tė marre jetė as vetė ideja e shtetit kombėtar shqiptar? Apo kėtu merr kuptim pėrsėri ēėshtja e kufijve pasi na u dėmtokan intersat sllave e greke? Thana tė tharta pėr shqiptarėt pėr tė ngrėnė.
Gjithsesi ėshtė e nevojshme tė pragmatizohet nacionalizmi shqiptar dhe tė ndėrtohen programe afatgjata e afatshkurta pėr tė cilat Leka I-rė, Mbret i Shqiptarėve thotė se i ka tė detajuara. Ndėrtimi i institucioneve shtetėrore, se pari formimi i sistemit tė pavarur juridik, i organeve tė ruajtjes sė rendit publik, reformimi i institucionit tė shėrbimit kombėtar, ndėrtimi i njė sistei arsimor nga i cili tė edukohen nxėnės e studentė me pėrgatitje jo vetėm tė lartė teknike, por edhe me formirn kombėtar. Pasi studentėt e sotėm do tė jenė drejtuesit e nesėrm tė shtetit, reforma nė ushtri konform me interesat kombėtare, rregullimi me ligj i tė drejtave dhe detyrimeve tė komuniteteve fetare si institucione jo veē shpirtėrore, por edhe kombėtare, ndryshimet konstitucionale si dhe krijimi i njė gjykate kushtetuese kombetare e te pavarur nga politikat partiake, artikulimi me ligj i tė drejtave e detyrimeve tė minoriteteve nacionale nė pėrputhje tė plotė me dispozitat ndėrkombėtare (as mė shumė e as mė pak), nė mėnyrė qė nė tė ardhmen minoritetet reciproke tė bėhen arsye mbarėvajtjeje mes shtetesh e jo sebep acarimi e prishjeje. Tė gjitha kėto e tė tjera, tė cilat kėrkojnė punė tė pandalshme e dedikim tė lartė jo vetėm tė shtetit shqiptar, por krejt kombit e ēdo individi, pėrbėjnė nė vetvehte nismėn dhe qėllimin qė i ka vėnė vetes "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar".
Patjetėr qė mbėshtetja e kėsaj lėvizjeje nga shqiptarėt jashtė territorit tė sotėm shtetėror shqiptar do tė jetė me ndikim tė madh nė rrugėn drejt fitores. Nė rastin e fitores sė zgjedhjeve nga "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar", paralelisht me zhvillimet e shpejta tė lartpėrmendura, zhvillim tė paparė do tė marrė edhe institucionalizimi i marrėdhėnjeve ndėrshqiptare si nė rrafshin e brendėshėm ashtu edhe nė atė ndėrkombėtar. Le tė hamendėsojmė pėr njė moment se sa e fuqishme do tė jetė kėrkesa jonė kombėtare kur nė mėnyrė tė sinkronizuar pothuaj tetė milionė shqiptarė tė kenė njė qėllim nė njė kėrkesė: Bashkimin nė njė shtet; kėrkesė kjo aspak ekstravagante, por thjeshtė e drejtė e pakushtėzueshme e njė kombi e mohuar kaq gjatė. Kjo jo vetėm qė nuk prish ekuilibra ballkanike, por pėrkundrazi.
Krijimi i njė shteti etnik pėr shqiptarėt do tė ēbėnte coptimin e territoreve tė tij, qė nė vetvehte s'ėshtė tjetėr, por aresyeja e vetme e disekuilibrėve ballkanike pėr njė shekull. Kjo ėshtė krejt e e arritshme duke iu shmangur nacionalizmit emocional e simbolik, por thjeshte duke aplikuar nacionalizmin pragmatist (rritja e ndjenjes kombėtare mbi bazėn e vlerave reale e rezultateve). Besoj se nė kėtė kontekst duhet kuptuar vetėpėrcaktimi i N.M.T. Leka I-rė, Mbret i Shqiptarėve, si romantik-pragmatist. Patjetėr qė profili i lartė i Tij ėshtė tipar karakterizues i "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar".
Se ēfarė rruge do tė marrin nė tė ardhmen zhvillimet shqiptare mbetet pėr t'u parė, por njė gjė mund tė thuhet me siguri: Politika e deritanishme jo vetėm qė ka provuar dėshtim, por edhe nuk lė shpresė pėr tė ardhmen. Ajo duhet tė zėvendėsohet patjetėr me diēka tė re qė premton zhvillimin e shtetit e tė kombit. Me shtet tė konsoliduar e komb tė bashkuar mund tė bėhet i mundur antarėsimi nė B.E: Si shtet-komb, me dinjitet kombėtar e me tė drejta e detyrime tė ngjashme me tė tjerėt dhe jo tė coptuar e tė poshteruar siē jemi aktualisht. Ashtu do t'i gjejmė vendin e merituar vehtes nė kontinentin qė sot pėr sot vetėm na premton e kushtėzon.
Opinione
Pse Shqipėria ndodhet nė udhėkryq
Shkėlqim Selmani
(kolonel nė rezervė)*
Sot jo vetėm nostalgjikėt e kohės sė mbretėrimit tė Naltmadhnisė sė Tij Mbretit Zog I-rė - Mbret i Shqiptarėve, por edhe historianėt, intelektualėt dhe populli i thjeshtė, e deri edhe nostalgjikėt e diktaturės komuniste, kanė filluar ta pranojnė dita-ditės dhe pėrfundimisht se periudha e qeverimit tė Mbretit Zog i Parė, falė aftėsive e sidomos atdhedashurisė sė Tij, kanė qenė mė tė mirat, mė tė lartat dhe mė legjitimet nė historinė e vjetėr dhe tė re tė Shqipėrisė.
Pėr herė tė parė, ndoshta qė nga antikiteti, u hodhėn bazat e njė shteti ligjor e human pėr shqiptarėt, e tė drejtuar nga shqiptarėt. Dhe kjo, nga hiēi, u realizua pėr njė periudhė 10 vjeēare.
7 Prilli i zi e ndėrpreu nė mes kėtė ėndėrr. Lufta Dytė Botėrore, Jalta e mė pas diktatura komuniste, nuk lejuan qė shqiptarėt ta jetonin atė kohė...
Pėrfundimi i Luftės Dytė Botėrore i la shqiptarėt nė udhėkryq. Komunizmi kombėtar e ndėrkombėtar i shtyu ata majtas, pesėdhjetė vjet majtas.
Diktatura e proletariatit, lufta e klasave, kolektivizimi dhe krijimi i Njeriut tė Ri, nuk na lejuan tė ecim asnjėherė para por majtas, majtas..., si gaforrja...
Viti 1990 e ēoi Shqipėrinė pėrsėri nė udhėkryq. Ramiz Alia asokohe deklaroi se "... ne nuk jemi as Lindje e as Perėndim (!!!)". Po ēfarė jemi, nuk na e tha kurrė!
Po populli?! Populli, i tejlodhur nga ecja majtas, vendosi tė ecė ashtu, turmėrisht, tė ecė djathtas, pas tė majtėve!!!
Pėrsėri si gaforre. Kaluan 14 vjet.
Populli shpresėhumbur, i varfėr, i zhgėnjyer, pėrsėri ėshtė nė udhėkryq dhe nuk po di nga tė shkojė. Eshtė verbuar, ėshtė lodhur. Majtas, anash, anash e pėrsėri anash, pasi nuk arrin tė shikojė qė ka rrugė edhe para!!!
Sepse ka rrugė, para dhe lart. Ja atje, lart, ėshtė Naltmadhnia e Tij Mbreti Leka i Parė.
Lėvizja e Tij pėr Zhvillim Kombėtar tashmė u shpall. Mbėshteteni o njerėz dhe nuk ka e nuk do tė ketė mė udhėkryq.
Bijve tė shqipes kjo rrugė u takon, e ata nuk duhet ta humbin kėtė rast.
*Autori ėshtė kryetar i Degės sė PLL Sarandė
Opinion
Qytetarėt e dorės sė dytė nė atdheun e tyre
Remzi Muhja
Kryetar i PLL dega Kavajė
More, po ky sikur ka privatizuar edhe rėrėn e detit!!!
..., se mos vetėm rėrėn, edhe ujin more! Nuk e shikon gardhin me tela me gjėmba, qė futet deri nė ujė?
Po tė guxosh tė futesh brenda rrethimit e tela, tė nxjerrin gorrillat me shqelma jashtė gardhit. Kėshtu mė ka ndodhur mua para disa ditėsh.
Ēudi, si nuk i ndalon njeri, xhanėm!?
Kush do t'i ndalojė?!
Po ja, ndonjė qeveritar, ndonjė ministėr apo funksionar tjetėr.
Epo nuk e di Fatosi. Se po ta dinte ai, hėėė..., namin do tė bėnte.
Ē'Fatos leshi thua, more kaqol. Ai bėri dasmėn e dytė kėtu, nė "Mak Albania", more debil. U hargalisėn dhe u zdėrhallėn gjithė natėn, dhe ti thua se nuk e di Tosi. Hajde merhum hajde!
Kėto debate mes qytetarėsh tė ndryshėm, zhvilloheshin nė njė nga ditėt e korrikut tė kėtij viti, nė plazhin e Kavajės, pranė zonės me emrin "Mali i Robit". Bėhesh fjalė pėr njė sipėrfaqe prej disa hektarėsh, zėnė nga firma arabe "Mak Albania". Kjo firmė ka ndėrtuar njė kompleks pushimi tek pishat, tė cilat janė prerė, ashtu siē kanė vepruar barbarisht edhe shumė ndėrtues tė tjerė, me bekimin e qeveritarėve tanė tė (ē)nderuar dhe, nė njė gjatėsi prej 600 metėr linear nė breg tė detit, nuk lejohet tė kalojė askush, qoftė nė rėrė apo nė ujė tė detit, duke e rrethuar vendin me tela me gjėmba. Duket tamam si kamp pėrqėndrimi, apo si plazhet e dikurshme tė Bllokut.
Tė vjen tė pėllcasėsh nga inati apo tė vėsh ulėrimėn, kur disa tė huaj tė venė kufirin tek thana, bash nė bregdetin tonė.
Pėrse lejohet njė diskriminim i tillė, pėrse shqiptarėt nė Atdheun e vet, nė plazhet tona, trajtohen si qytetarė tė dorės sė dytė!
Ēfarė shqiptarėsh jeni ju zotėrinj pushtetarė e qeveritarė, qė bėni orgji e zdėrhalleni nė ato hareme arabe, ndėrsa qytetarėt, bashkombės tuaj, i godasin po tė prekin rėrėn apo ujin e detit tė TYRE?!
Me tė vėrtetė kjo firmė arabe ka blerė apo ka marrė me qira edhe rėrėn bashkė me ujin e detit? Nėse po, a ėshtė i drejtė dhe i ligjshėm ky veprim skandaloz? Cili institucion e ka kryer dhe me ēfarė ēmimi?
Nėse jo, pėrse lejohet kjo dhe pėrse nuk ndėrhyhet? Nuk kanė mundėsi, nuk duan qeveritarėt, kanė frikė? Janė indiferentė..., janė..., janė shitur, janė korruptuar, kanė marrė pjesėn e tyre?
Pra kush na e ka fajin? Vetė qeveritarėt "shqiptarė"! Kėshtu vėrtetohet edhe njėherė thėnia "shqiptarėve u vjen e keqja nga vetė shqiptarėt", thėnė ndryshe nga vetė qeveritarėt e kuq shqiptarė.
Shpresoj se redaksia e gazetės "Atdheu" do tė interesohet pėr kėtė padrejtėsi qė i bėhet qytetarėve kavajas, nė plazhin e tyre.
Opinion
Apoteoza e plehrave
Nga Pranvera Bardhi
Mesuese
Qielli rrudh ballin e formuar nga ca rrudha reshė tė murrme, tė lėvizshme. Dielli, fshehur, hedh herė pas here njė trajektore dhe ngjyros me fasha drite njė pirg plehėrash aty pranė shtepisė. Qėndroj nė dritare e sodis atė lojė dritė-hije. Ndjehem aq e pėrpirė, thua se shoh kalopterin samuraj tė regjizorit Kurosava, me shprehjen e tij tė plotė apokaliptike. Ne tė majtė konturohet vetėm njė profil plehėrash. Ndryshoj pozicion. Nė tė djathte pirgu shfaqet me tėrė lakuriqėsinė e tij tė dhimbshme. Ndjej se diku, nga njė skaj i errėt i nėnvetėdijes, burojnė vibracione energjie qė pėrplasen nė atė pirg, pėr t'u rikthyer sėrish provokuese e ngazėllyese. Dhe tė mendosh qė nė botė projektohen hotele kozmike... ! Ndofta..., ndofta ėshtė njė copė asteroidi, apo njė ngastėr hėne..., apo hedhurinat e njė predhe balistike. Ndofta janė mbeturinat e njė sateliti gjeostacionar... Do tė ishin elementė plot prestigj pėr epokėn, - pėrpiqem tė fantazoj, - por ai pirg aq mjeran... Pafajsi e naivitet. Naivitet e cinizėm. Ai shtrihet para meje me njė kompleks faji. Jemi ēuditėrisht mjaft pranė, me njė simbiozė surealiste. Fatalistėt do ta quanin "destine". Plehrat i ndjejmė rreth nesh, brenda nesh, ēdo hap, ēdo minutė. Me atė lakuriqėsinė e tyre tė pafaj, invadojnė si njė virozė...
Letra gjysėm tė kalbura, shishe koka-kola hedhurina zarzavatesh, pluhur i mpiksur nė baltė... njolla tė murrme, materia e erret e kozmosit... boshllėku fals... Por mund t'i soditėsh edhe si art komercial, si substrat... Edhe mund t'i shijosh si patatina me erė myku, si majonezė e shkumėzuar, si akullore me shije peshku, si tranguj me shije kungulli, apo si ushqime gjenetikisht tė modifikuara... Ēuditėrisht, ndjehem e pėrqėndruar. Ndjej kureshtje. Kjo s'ėshtė neveri, as pėshtjellim. Ndjehem e mbėrthyer nga paniku. Ē'po ndodh me mua? Ē'ėshtė kjo tėrheqje psikokinetike si njė lloj hipnoze, ndofta e stilit joga, apo e njė dreq stili qė s'arrij ta kuptoj.
Bėj pėrpjekje tė largoj vėshtrimin tim nga plehėrat. E pamundur. Bėj pėrpjekje tė largohem nga dritarja. S'mė bėjnė kėmbėt. Rrėshqas vėshtrimin vjedhurazi. Ndjej kėnaqėsinė tė mė drithėrojė. O zot! Ka vite qė vuaj nga kjo sindromė. Fillimisht i sodis, pastaj ato me pėrpijnė nė thelbin e tyre. Atėherė, shikimi mė bėhet mė analitik, mė pas filloj e meditoj, e mė pas mezi i bėj ballė ngasjes t'i afrohem e t'i qėmtoj. O zot ē'po ndodh me mua? Gjenetikisht unė edhe krenohem pėr pemėn e familjes... Ndjehem konfuze.
Mezi marr frymė. Pėr fat, njė grua e moshuar i afrohet plehėrave. Rrėmon me njė shkop, pėrkulet. Gjen diēka. Ah po, dy krodhe buke, i fryn, i pastron, i fut nė njė trastė nejloni e ikėn pa kthyer kokėn.
- Plehėrat janė tregues tė shkallės sė qytetėrimit tė njė kombi, meditoj unė. Gjykuar nga forma, pėrmbajtja, mėnyra si janė hedhur pėrbėjnė vlera tė jashtėzakonshme historike. Ashtu siē ka paleontologė, etnografė, gjuhėtarė, duhet tė ketė edhe studiues plehėrash. Ato mund tė studiohen nė kėndvėshtrime tė ndryshme; ekonomike, sociale, kulturore, industriale... Mund tė mbahen leksione, tė mbrohen dizertacione. I pėrfytyroj nė qese tė errėta nejloni, nė fuēi me kapak, nė kuti plastike... si biznes, si ndihma "made for Albania...". Mendimet m'i ndėrpret njė burrė i veshur disi, me njė ēadėr tė zbėrdhylėt nėn sqetull, i kėrrusur ai mban nė dorėn e djathtė njė shkop. Rrėmih, zgjat dorėn dhe tėrheq nga njė inkarnacion tė njė lecke qė zgjatet e zgjatet ēuditėrisht. E tėrheq qetėsisht, e kur arrin fundin e shkund dhe e fut nė njė trastė nejloni. Hedh sytė i hutuar e niset tė ikė, duke tėrhequr kėmbėn zvarrė.
- Eh, amator leckash, them unė. Europa ėshtė para nesh. Ajo i ka tė prera, tė qepura, fustane, triko, rripa, badi, streēe, veshje klubesh, prezentatorėsh, hipish... M'u kujtua dita e parė kur erdha nga "xhiku". Nė fyt mė rrinte si ngėrē njė aromė deodoranti, lagėshtie e myku... Shpesh dėgjoj shoqet tek mė thonė:
- E, tė pelqen? Pastaj me zė tė ulėt:
- E kam blerė tek Xhiku.
Maratonė plehėrash... plehėra nga Greqia, nga Italia... nga... plehėra nė rrugė, nė punė, nė familje... Emisione tė mrekullueshme pėr plehėrat, reklama fantastike pėr plehėrat. Plehėrat vėrshojnė nga gjithė anėt e botės. Asnjėherė s'e kemi ndjerė vehten kaq tė pėrkėdhelur. Ne, njė kazan i stėrmadh plehėrash. Mė nė fund, arritėm tė na duan, tė kujtohen pėr ne. Epo edhe korridori i Tetė ka nevojė pėr njė kazan tė madh plehėrash. Thonė qė do tė ngrihet edhe njė impiant pėr riciklimin e plehėrave tė botės. O Zot! Sa qejf! Imagjino, njė impiant pėr gjithė botėn. Njė shtet impiant, njė shtet lavatriēe... Pėrsėri ndėrpres mendimin. Njė djalė 12 vjeēar, i veshur keq. Qė pas kurrizit ndjehet rrapėllima e shisheve bosh "amstel". Sheh pa shpresė. Tė tjerė, mė tė shkathėt, i kanė rrėmbyer. Dhe ikėn duke u hallakatur e duke vėrshėllyer gropave tė rrugės. Sot s'ka apoteoza perėndish, as apoteoza misri e gruri. Nė kohėt moderne ka apoteoza plehėrash. Plehėra, plehėra, plehėra..., realitet e perspektivė. Bėj tė iki por s'lėviz dot. M'u kujtua Sartri, Buxati..., labirinte, minj, gri tė errėt, qė ecin nga gjithė anėt, nuhasin, rendin, njė minishtet populluar me minj... Konturet shpėrbėhen, minjtė ēuditėrisht bėhen tė stėrmėdhenj, minj nė rrugė, institucione, parlament... Metamorfozė e tmerrshme... Tė gjithė ne shqiptarėt po marrim diēka nga Gregori, kėnaqėsinė e dhimbjen pėr tė shkuar nė Europė..., si minj e duke ecur mbrapsht ashtu si Gregori... duke u dridhur nė pritje tė qortimeve tė nėnės Europė, ashtu si Gregori, tė pėrbuzur ashtu si Gregori, tė pėrgjakur ashtu si Gregori.
M'u kujtua Dostojevski. Ai s'mundi tė mbaronte Kafkėn. "Jo, jo. S'mund ta lexoj. Shpirti njerėzor s'mund tė jetė kaq i trazuar", - thėrriti ai.
Sodis pėrsėri plehėrat.
- E tmerrshme, - mendoj, edhe vetė Sharkoi, me mijėra seanca hipnoze s'mund tė mė shpėtojnė nga kjo sindromė individuale e kombėtare.
Dossier
Kryengritja e Delvinės e vitit 1937, u pėrsėrit pas 60 vjetėsh, por kėsaj here fitoi rebelimi
E vėrteta e kryengritjes sė Delvinės
Astrit Kola
Pushkėt e zbrazura para shtėpisė sė Et'hem Totos nė Delvinė, pasditėn e sė shtunės tė datės 15 maj 1937, (duke shfrytėzuar qėllimisht fundjavėn), shėrbyen si sinjal luftarak pėr kryengritėsit qė, menjėherė pushtuan bashkinė e Delvinės dhe arrestuan e burgosėn zv/prefektin Asim Kalasa. Pas pushtimit tė bashkisė dhe grumbullimit para saj tė qytetarėve kureshtarė, autorėt e rebelimit, nga frika e reagimit tė popullit, hapėn fjalėn se pushkėt ishin shkrehur nė shenjė gėzimi e pėrcjelljeje, "sepse Et'hem Toto do tė shkojė nė Itali pėr studime". Por pasi u shpėrndanė njerėzit, pėr t'u dhėnė zemėr trimave tė tij, kryerebeli Et'hem Toto mbajti njė fjalim tė zjarrtė kundėr regjimit tė Mbretit Zog, duke e ftuar popullin tė merrte pjesė nė kryengritje.
Nė kėtė ēast, oficeri paraushtarak Lik Bardhi thirri me zė tė lartė "Rroftė Mbreti Zog, rroftė Mbretnia Shqiptare", por pa mbaruar fjalėn, njėri nga shefat e rebelimit, oficeri Xhelal Shtėpani e qėlloi Bardhin me armė duke e lėnė tė vdekur.
Duke parė se rebelėt e filluan me vėllavrasje, delvinjotėt e mbetur nė shesh, tė frikėsuar dhe tė shqetėsuar, u larguan me shpejtėsi nėpėr shtėpitė e tyre dhe nuk u bashkuan me ta. Mė pas kryengritėsit shpėrthyen tė gjitha zyrat e administratės mbretėrore nė Delvinė, ku asgjėsuan plotėsisht dokumentacionin. Nė kėtė rrėmujė, tagrambledhėsi i Delvinės, Elmaz Toto (kushėri i Et'hemit), pasi grabiti arkėn e shtetit u zhduk nė drejtim tė paditur.
Nė vijim tė planit tė kryengritjes, rebelėt, pa humbur kohė u drejtuan me shpejtėsi drejt Jugut, ku nė bashkėpunim me njėsi tė tjera ushtarakėsh tė rebeluar u nisėn drejt Kumenicės sė Delvinės dhe, mė pas, me mashtrim e tradhti, (duke qenė me uniformė ushtarake), pushtuan postėn e Jorgucatit (ku gjendeshin 5 xhandarė), dhe shumė pika kufitare.
Bėrthama nismėtare e rebelimit pėrbėhej nga Et'hem Toto, vėllezėrit e tij Ismeti e Tahsini, toger Tajar Hoxha (ndihmės qark-komandant i Delvinės), nėntoger Xhelal Shtėpani (oficer i rekrutimit nė Sarandė), oficeri rezervist Xhevdet Gjoleka, ndihmės qark-komandanti i Gjirokastrės Ismail Gjylbegu, oficeri Ali Nivica dhe kapteri Abdi Golemi.
Et'hem Toto kish qenė ministėr i Brendshėm nė qeverinė e Mehdi bej Frashėrit.
Pas rėnies sė qeverisė Frashėri, Toto u riangazhua nė shėrbimin e xhandarmėrisė me gradėn e majorit dhe, me porosi tė Mbretit Zog, do tė dėrgohej nė Itali pėr kualifikim tė mėteshėm pėr kėtė armė.
Para shpėrthimit tė kryengritjes ai shkoi nė Delvinė, gjoja pėr t'u pėrgatitur pėr tė shkuar me studime dhe pėr t'u pėrshėndetur me tė afėrmit.
***
Operacioni i rebelėve u krye me shpejtėsi, pasi ata morėn me dhunė 8 kamionė ushtarakė, ku u transportuan afro 25 xhandarė lebėr nga Kurveleshi, tė cilėt u bashkuan me rebelėt.
Nė krye tė trupave rebele ata marshuan mė pas drejt Gjirokastrės dhe, me sulm tė armatosur, shpėrthyen burgun e Kalasė (burg i sigurisė sė lartė), ku liruan tė gjithė tė burgosurit, (300 vetė, kriminelė tė dėnuar pėr krime tė rėnda), tė cilėt pasi i armatosėn i pėrdorėn si luftėtarė tė kauzės sė rebelimit. Tė burgosurit i veshėn me uniforma ushtarake, i armatosėn rėndė dhe me 8 kamionė i nisėn nė drejtim tė Tepelenės.
Mė pas, pėr tė neutralizuar rezistencėn e trupave besnike tė shtetit, rebelėt sulmuan Komandėn e Xhandarmėrisė pėr tė arrestuar qark-komandantin e Gjirokastrės Dedė Jakovėn, Mehmet Rizanė, Rustem Sadrinė dhe oficer Berishėn. Por besnikėt e shtetit i pritėn rebelėt me armė dhe nė pėrleshjen e ashpėr e tė pėrgjakshme dha jetėn duke mbrojtur shtetin togeri Rustem Sadriu. Megjithatė rebelėt arritėn tė shtijnė nė dorė zyrat e administratės mbretėrore, ku ashtu si nė Delvinė, asgjėsuan plotėsisht dokumentacionin zyrtar.
Duke u tėrhequr drejt Jugut, rebelėt arritėn tė marrin edhe postėn ushtarake tė Dhoksatit. Paskėtaj rebelėt mėsyen nė befasi qytetin e Tepelenės, ndėrkohė qė trupat besnike tė shtetit me nė krye nėnprefektin e Gjirokastrės, kryetarin e bashkisė dhe qark-komandantin, u tėrhoqėn dhe zunė Martallozin pėr tė siguruar krahėt dhe shpinėn deri nė ardhjen e pėrforcimeve nga Tirana dhe rrethe tė tjera.
Nė orėn 9.00 tė mėngjezit tė ditės sė djelė, mė datė 16 maj, pasi u informua me hollėsi pėr shpėrthimin e kryengritjes, qeveria nisi me shpejtėsi drejt Vlorės major Bilal Nivicėn dhe kapiten Neki Dacin, pėr tė organizuar trupat, parandaluar pėrhapjen dhe mbėshtetjen e kryengritjes, si dhe pėr t'u marrė krahėt e izoluar rebelėt. Mė pas, drejt Vlorės u dėrgua njė detashment, kryesuar nga toger Gjon Destanishta, i mbledhur me urgjencė, i cili u urdhėrua t'i bashkėngjitej major Nivicės e tė vihej nėn komandėn e tij. Po kėshtu, drejt Beratit u dėrgua deputeti Veis Xhindi me instruksione pėr njėsitė ushtarake dhe pushtetin vendor.
Akoma pa mbėrritur nė Vlorė detashmenti i toger Destanishtės, me urdhėr tė drejtėpėrdrejtė tė Mbretit u nisėn drejt Vlorės edhe 300 trupa tė zgjedhura tė Shkollės sė Xhandarmėrisė, nėn komandėn e kapiten Murat Bashės dhe oficerėve Dik Cani e Ndue Pali. Menjėherė pas tyre u nisėn drejt Vlorės edhe 600 trima krutanė, nėn komandėn e majorit kreshnik Abaz Kupi.
Ndėrkohė, nė Kalanė e Tepelenės 25 xhandarė tė rrethuar luftuan trimėrisht dhe nuk pranuan tė dorėzohen deri nė ardhjen e pėrforcimeve tė trupave qeveritare.
Ndėrkohė, pa humbur kohė, qeveria kish urdhėruar nisjen nga Korēa tė njė njėsie trupash specialė prej 250 vetėsh, me pėrbėrje nga xhandarmėria dhe rojet e kufirit, nėn komandėn e major Osman Gazepit dhe oficerit Dodė Nikolla. Fuqitė qeveritare, pasi kapėrcyen Urėn e Dragotit iu afruan qytetit tė Tepelenės. Kjo njėsi e nisur pasditėn e ditės sė djelė, nė mėngjezin e ditės sė hėnė sulmoi rebelėt qė mbanin tė pushtuar qytetin e Tepelenės dhe e mori atė.
Gjithashtu, pasditen e sė djelės, trupat qeveritare tė udhėhequra nga major Bilal Nivica zhvilluan luftime tė ashpra me forcat rebele nė katundin Dorėz tė Tepelenės, ku pasi shpartalluan rebelėt zunė robėr Shefqet Babameton dhe 16 tė tjerė, shumica e tė cilėve ishin tė burgosur tė arratisur nga burgu i sigurisė sė lartė tė Kalasė sė Gjirokastrės.
Me tė arritur nė Vlorė, pasi mori vesh se trupat rebele kishin mėsyer e pushtuar Tepelenėn dhe po marshonin drejt Vlorės - nė krye tė njė njėsie speciale major Bilal Nivica u nis drejt Sevasterit, duke i zėnė rrugėn rebelėve dhe, pas njė pėrleshjeje tė ashpėr, i shpartalloi ata. Gjatė luftimeve nė Sevaster u vra Tahsin Toto, vėllai i Et'hem Totos, ndėrsa nė Delvinė, i rrethuar nga forcat qeveritare, xhaxhai i Et'hem Totos, pėr tė mos u dorėzuar gjallė, vrau veten.
Pas mbėrritjes sė pėrforcimeve tė komanduara nga toger Gjon Destanishta dhe atyre tė komanduara nga oficeri Dik Cani e deputeti i Vlorės Sadik Shaska, trupat rebele u ndoqėn kėmba-kėmbės derisa u shpartalluan plotėsisht.
Pas shpartallimit tė plotė tė rebelėve, kėta, nė arrati e sipėr u futėn nė gropat e fshatit Sinanaj tė Tepelenės, ku u rrethuan menjėherė e u zunė robėr nga njė njėsi e komanduar nga Nazmi Numani, e cila ishte nisur pėr nė Krahės dhe prej aty nė drejtimin Dukaj-Tepelenė, pėr t'u marrė krahėt rebelėve.
Po nė tė njejtėn ditė, njėsia e udhėhequr nga kolonel Osman Gazepi, nė Qafėn e Kėlcyrės u nda nė dy pjesė, njėra nga tė cilat u urdhėrua t'i priste rrugėn mbeturinave tė udhėhequra nga Et'hem Toto, pėr t'i zėnė me ēdo kusht tė gjallė. Pėrveē kėtyre forcave u dėrgua drejt Kurveleshit edhe njė detashment pre 50 vetėsh, nėn komandėn e toger Lutfi Batkut.
Njėkohėsisht me marrjen e Tepelenės nga trupat qeveritare, njė njėsi tjetėr e komanduar nga kapiten Mehmet Luzati, sulmoi dhe mori brenda njė kohe tė shkurtėr qytetet e Gjirokastrės dhe Delvinės. Ndėrkohė, kapiten Murat Basha, me shpejtėsi mori nėn kontroll gjithė krahinėn e Himarės dhe duke u dalė rebelėve pas shpine, i sulmoi dhe i theu keqas, duke hyrė njėkohėsisht me trupat e kapiten Luzatit nė qytetin e Delvinės.
***
Nė tė njejtėn kohė Ministria e Punėve tė Brendshme shpėrndau njė qarkore nė tė cilėn i udhėzonte drejtuesit e trupave qeveritare qė tė bėnin kujdesin mė tė madh me popullin e krahinave ku kaluan rebelėt, pėr tė mos dėmtuar jetėn dhe pasurinė e askujt qė ishte i pafajshėm. Gjithashtu qarkorja porosiste rreptėsisht qė tė mos burgosej askush padrejtėsisht, pa prova dhe pa shkak.
***
Pėrveē dėshmorėve Lik Bardhi e Rustem Sadriu, qė dhanė jetėn heroikisht nė mbrojtje tė shtetit dhe rendit kushtetues, nė kėto luftime, nga ana e trupave qeveritare mbetėn tė plagosur dy xhandarė, ndėrsa nga trupat rebele mbeti i plagosur Ismet Toto dhe katėr tė tjerė, ndėrkohė qė u zunė robėr 15 rebelė bashkė me tre kamionė ushtarakė.
***
Me njė urdhėr tė posaēėm, qeveria mbretėrore urdhėroi sjelljen nė "kryeqytet tė trupave tė dėshmorėve tė rėnė nė krye tė detyrės, pėr Mbret e pėr Atdhe, pėr tė organizuar me kėtė rast njė ceremoni madhėshtore e pėr t'i pėrcjellė me nderimet e merituara pėr nė banesėn e fundit, ashtu siē u takon heronjve tė Kombit".
Vijon nė numrin e ardhshėm
___________________________
01 August 2004, Nr.30
___________________________
Nė njė konferencė tė posaēme shtypi Mbreti Leka falenderon shqiptarėt nė Shqipėri, trojet etnike dhe diasporė
Mbreti, falenderim pėr tė gjithė shqiptarėt
"Me nderim falenderoj tė gjithė pėrfaqėsuesit e besimeve fetare shqiptare, katolikė, ortodoksė, myslymanė, bektashinj, qė bashkė me pėrfaqėsuesin e Kishės Anglikane pėrcollėn sipas riteve fetare Mbretėreshėn Susan. Bashkėsitė fetare shqiptare treguan se zakonet tona na bashkojnė tė gjithėve, qė feja e vėrtetė e tė gjithė shqiptarėve ėshtė Shqiptaria. I falenderoj publikisht, nėpėrmjet medias shqiptare."
Elegji e shkruar nga njė mik i vjetėr i Familjes Mbretėrore Shqiptare
Nė kujtim tė MS Susan, Mbretėreshės sė Shqiptarėve
Nga Michael de Kock
Kontakti im i parė me MS Susan - Mbretėreshėn e Shqiptarėve, ishte nė lidhje me hapjen e njė ekzpozite tė artit pėr shoqatat e Kryqit tė kuq dhe Gjysėm Hėnės sė Kuqe, mbėshtetėse e tė cilave ajo ishte pėr gjatė gjithė jetės sė Saj. Pėrpara takimit tonė tė parė, kisha studiuar protokollin mbretėror dhe kisha memorizuar kėrkesėn time zyrtare, me frikėn se nėse unė do tė thoja ose do tė bėja ndonjė gabim qė mund tė rrezikonte pranimin e ftesės nga ana e saj.
Nė orėn e caktuar mbėrrita tek Kompleksi i Vilave Mbretėrore, i cili ndodhej jashtė Johannesburgut. Pėr paraqitjen time tek Madhėria e Saj, bėra gjithēka qė ishte e pėrcaktuar nė rastet e takimeve mbretėrore. Por, ndėrkohė qė po merrja pozicionin pėr tė bėrė njė pėrkulje nė shenjė nderimi, ajo mė mori pėr dore dhe mė tha: "Ju lutem qetėsohuni dhe mė flisni thjesht - Susan".
Pas pak e gjeta veten tė ulur nė njė karrige pranė saj dhe ne po flisnim pėr artet e bukura, pėr hapjen e njė ekspozite me variacionet e artit ekspresionist, tė cilat e befasonin gjithmonė dhe ishte e mirinformuar. Unė kurrė nuk pata rastin tė them fjalėt e mėsuara pėrmendėsh me aq mund, sa qė i kujtoj fjalė pėr fjalė edhe sot! Nuk ishte e nevojshme: MS Susan ishte njė natyrė njerėzore me shumė ngrohtėsi dhe me paqe e harmoni tė plotė pėr kėtė botė dhe njerėzit e kėsaj bote. Ajo nuk kishte nevojė pėr asnjė kėrkesė zyrtare apo fjalė tė bukura qė ta bindnin pėr tė marrė pjesė nė "projektet" pėr tė lehtėsuar vuajtjet e tė tjerėve, pasi Ajo shprehte thelbin e pėrkushtimit njerėzor.
Pasdite Madhėria e Tij Mbreti Leka u bashkua me ne nė takimin tonė. Unė jam konsideruar njeri i gjatė nė tė gjitha standardet, por nė kėtė rast e ndjeva veten me tė vėrtetė shumė tė vogėl. Jo vetėm se ky burrė ishte si njė kėshtjellė para meje, por prania e tij ishte shumė e magjishme dhe e fuqishme, duke mė bėrė mua tė ndihem gati i parėndėsishėm! Vetėm nė pak minuta mė pas e gjeta veten shumė lirshėm edhe me tė. Pėrpara se ta kuptoja se ēfarė po bėja, unė po i tregoja tė gjithė historinė e jetės sime.
Pak mė vonė, njė djalė i ri, i cili ishte mė i ri sesa e tregonte gjatėsia e tij, u bashkua me ne. Mua m'u prezantua ky djalė 4 - vjeēar si Princi Trashėgimtar Leka. Ai, shumė zyrtarisht, zgjati dorėn dhe mė tha: "Jam i nderuar t'ju takoj Ju". Nė kėtė ēast e ndjeva veten shumė tė vlefshėm dhe shumė tė mirėpritur.
Miqėsia ime me Mbretin, Mbretėreshėn, Princin vazhdoi pėrafėr dy dekadash. Mė vonė nė kėtė shoqėri u pėrfshi edhe Nėna Mbretėreshė Geraldina, bashkė me Konteshėn Apponyi. Shoqėria jonė me tė gjithė Familjen Mbretėrore Shqiptare, nė veēanti me MS Susan, ka zgjatur rreth dy dhjetėvjeēarė.
Mbretėresha Susan bėri njė punė tė shkėlqyer nė hapjen e asaj ekspozite. Ēdo person i rėndėsishėm dhe i famshėm u ftua dhe, ēuditėrisht, tė gjithė erdhėn pėr kėtė rast, pasi ishte shfaqja e parė dhe e vetme zyrtare publike e Mbretėreshės Susan gjatė gjithė kohės sė qėndrimit tė Saj nė Afrikėn e Jugut. Mbretėresha e veshur me shumė stil, e stolisur me shumė elegancė, ecte duke vėshtruar me shumė sinqeritet ēdonjėrin nga njerėzit qė i paraqiteshin asaj. Kur erdhi ēasti pėr tė mbajtur fjalėn, ajo, mbretėrisht, eci drejt mikrofonit, vendosi syzet pėr tė lexuar dhe pa vėshtruar letrėn qė kishte nė duar, pa asnjė gabim, iu drejtua secilit nga personalitetet e shumta pjesėmarrėse me titull dhe me emėr. Mė pas vėshtroi letrėn dhe filloi: "Burri im dhe Unė...". Nė kėtė ēast... ajo pushoi, vėshtroi tek audienca e cila ishte e heshtur pėrpara saj dhe i ftoi tė gjithė: "Tani, zonja dhe zotėrinj, nėse ju po prisnit kėtė, ju e meritoni kėtė".
Pesėqind tė ftuarit shpėrthyen nė tė qeshura spontane dhe e duartrokitėn atė zemėrsisht. Ajo hyri nė zemrat e tė gjithėve qė me fjalėt e para, duke e ditur se i kishte tė gjithė tė ftuarit nė pėllėmbė tė dorės... Mė pas ajo me shumė pėrkushtim vazhdoi tė tregonte arsyet e gjendjes sė rėndė tė tė varfėrve. Herė pas here gjatė fjalimit tė saj brilant, ajo hidhte vėshtrimin nė letrėn e saj.
Nė mė pak se njė orė pas kumtit tė hapjes, tė gjitha veprat e artit u shitėn dhe ne fituam njė shumė tė paparė parash pėr Kryqin e Kuq. Para largimit unė e falenderova atė pėr ndihmesėn e saj mahnitėse dhe i kėrkova njė kopje tė fjalimit. Ajo mė dha njė buzėqeshje tė shkėlqyer, qė nė shoqėrinė tonė tė gjatė do tė bėhej e zakonshme dhe mė dha njė bllok shėnimesh. Pasi u largua unė e hapa tufėn e bllokut: tė gjitha fletėt ishin tė bardha.
Vetėm dy vite mė parė, nė vitin 2002, kur unė intervistova Nėnėn Mbretėreshė Geraldina, e kuptova se si Mbretėresha Susan kishte arritur tė pėrcillte atė fjalim tė pashkruar me aq madhėshti dhe me aq shumė pėrkushtim. Nėna Mbretėreshė kėmbėnguli se dėshironte tė fliste pėr Susanėn. Mė mori premtimin se unė do tė pėrfshija mendimet e saj pėr nusen, nė artikullin qė do tė botoja pėr revistėn "Style". Kaloi mė shumė se njė orė gjatė sė cilės MS Geraldina ndau me mua mirėnjohjen e saj mė tė lartė pėr kurajon e MS Susanė gjatė gjithė viteve tė varfėrisė dhe vuajtjeve nė mėrgimin e detyruar. Ajo mė tregoi pėr shoqėrinė e tyre dhe lidhjet e ndjenjave, tė cilat mund tė jetonin vetėm mes dy grave, tė cilat kanė ndarė pikėllime tė pabesueshme dhe shumė mjerim pėr dashurinė pėr burrat qė kishin zgjedhur dhe pėr fatin e tyre. Ajo lavdėronte MS Susan pėr pėrkushtimin e saj tė plotė pėr Shqipėrinė, njė vend nė tė cilin ajo kurrė nuk kishte vendosur kėmbėn e saj. Por pėr MS Susan ai ishte Atdheu, tė cilin duhej ta ndihmonte nė ēdo mėnyrė tė mundshme pėr tė lehtėsuar vuajtjen e popullit tė tij, pjesėn mė tė madhe tė sė cilit ajo nuk e kishte takuar kurrė".
Nėna Mbretėreshė pėrfundoi: "Ėshtė Susana dhe jo unė ajo qė ka pasur jetėn mė tė vėshtirė. Por ajo ėshtė njė grua e fortė me shumė karakter dhe vuajtjet qė kaloi qė nga vitet '70-tė, i dhanė asaj aftėsinė ripėrtėritėse dhe ndenjėn e dhembshurisė. Ata qė vuajnė shumė vetė, janė ata qė kujdesen mė sė shumti pėr tė tjerėt."
MS Geraldina vazhdoi: "Kur erdhėn pėr herė tė parė nė Afrikė, kishte shumė mjerim. Atje ku u vendosėn ata ishin shumė larg nga ēdo gjė dhe nga ēdo njeri dhe nisur nga kjo, Mbreti Leka filloi udhėtimet e tij, duke takuar shumė komunitete emigrantėsh shqiptarė nė mbarė botėn dhe duke u kujdesur pėr fatin e atyre qė kishin rėnė nė darėn e regjimit komunist. Mbretėreshės Susan i ishin ngarkuar tė gjitha kujdesjet pėr shtėpinė, financat e me njė mori faturash pėr t'u paguar. Pėr gjithė kėto vite Susana duhej qė tė mbaronte kėto detyrime me njė Mercedes tė vjetėr qė ndonjėherė edhe nuk ndizej!" Mbretėresha Geraldina nė kėtė pikė ngriti duart nga qielli nė shenjė dėshpėrimi.
Dhe me tė vėrtetė Mbretėresha Susan ka kaluar e vetme tė gjitha detyrimet pėr gjatė tė gjithė qėndrimit nė Afrikė. Dy vite pas vendosjes sė tyre nė Johannesburg lindi Princi Trashėgimtar Leka. Pėr tė dhe djalin e saj nuk ishte vetėm luksi mbretėror, por tė ardhurat nė pėrdorim ishin pėr tė gjitha problemet, deri tek Shqipėria, Atdheu i vėrtetė pėr tė.
Gjatė 25 viteve tė qėndrimit tė saj nė Afrikėn e Jugut, pothuajse nė izolim tė plotė, nė njė periferi tė Johannesburgut, ajo njohu disa miq tė mirė, njerėz tek tė cilėt mund tė besonte dhe me tė cilėt ndihej mirė. Me raste ajo organizonte festa ku i mblidhte tė gjithė miqtė e saj. Gjithashtu ishin ekspozitat nė Galerinė e Arteve tė Johannesburgut, mė sė shumti kur Mbretėresha Geraldina u vendos pėrfundimisht tė jetonte nė Johannesburg. MS Susan nė raste tė veēanta shkonte nė njė koncert, balet apo opera. Pjesėn tjetėr tė jetės ajo ia pėrkushtoi veprės nė mbėshtetje tė shumė projekteve ndėrkombėtare me synimin pėr tė lehtėsuar vuajtjet e popullit shqiptar.
Kur nė njė ditė tetori nė Biarritz nė vitin 1975, ajo u lidh nė martesė me Mbretin e saj, ishte plotėsisht e bindur t'i shėrbente jo vetėm atij, por mbi tė gjitha vendit dhe popullit tė tij pėr tė gjithė jetėn e saj. Ajo me tė vėrtetė, gjatė gjithė jetės sė saj martesore, nuk ishte vetėm bashkėshorte e Mbretit Leka, por, njėkohėsisht gjatė tė gjithė kohės ajo ishte Susana, Mbretėresha e Shqiptarėve. Dhe si Mbretėreshė ajo i ka shėrbyer mirė vendit tė saj duke i dhėnė njė Mbret dhe popullit tė tij njė Trashėgimtar, tė cilin ajo e rriti qė jo vetėm tė jetė njė burrė e njė mbret por gjithashtu qė tė jetė njė krijesė njerėzore nga mė tė mirat dhe me zemėr tė mirė, qė unė kam pasur privilegjin qė tė njoh. Kjo, nė fund, sipas mendimit tim, ishte dhurata e saj pėr Mbretin dhe pėr Popullin Shqiptar.
Kam folur me Susanėn ēdo javė qė nga koha kur familja u rikthye nė Shqipėri. Ajo gjithnjė ishte shumė e entuziazmuar pėr vendin e saj dhe pėr popullin e saj. Pėr gjėrat qė ajo planifikonte nė kėtė botė: njė vend tė mirė pėr tė gjithė. Nė njė nga bisedat tona, ajo mė tregoi mua se pėr herė tė parė kishte arritur tė kuptonte se ēfarė ishte kuptimi i asaj qė kishte thėnė Mbretėresha Geraldina nė intervistėn e saj tė fundit me mua kur tha: "Kjo botė po bėhet shumė e vogėl dhe ka shumė njerėz. Dhe tė gjithė janė qenie njerėzore e kanė njė shpirt. Shumė shpesh ne e harrojmė kėtė fakt. Ēfarė bote!"
Nė fillim tė kėtij viti ajo mė tregoi pėr sėmundjen e saj shumė serioze. Nė bisedat tona tė shumta gjatė kėsaj kohe ne flisnim pėr shqetėsimin e trajtimeve, por ajo gjithnjė ishte me shumė kurajo dhe kurrė nuk e pėrmendte mundėsinė e vdekjes. Ajo gėzonte plotėsisht kėnaqėsitė e jetės dhe mė siguronte se ēdo ditė po ndihej edhe mė mirė. Ajo gjithashtu m'u betua solemnisht se flokėt do t'i rriteshin sėrish deri kur unė tė shkoja nė shtator pėr ta takuar, sipas planit qė kisha.
Pėr herė tė fundit unė fola me tė tė enjten kur ajo mė telefonoi pėr tė mė uruar sukses pėr njė operacion qė do tė kisha tė premten nė mėngjes. E shumta e bisedės tonė telefonike u pėrqendrua rreth pregatitjeve tė vizitės sime tė afėrt nė Tiranė. Para se tė pėrfundonim bisedėn tonė, ajo mė kėrkoi qė t'i premtoja se sapo tė dilja nga narkoza do tė dėrgoja njė mesazh. Ajo mė tha gjithashtu se do tė mė telefononte tė shtunėn nė mbrėmje kur unė do tė dilja nga spitali. Kėshtu qė ne do tė bėnim pėrgatitjet pėrfundimtare pėr udhėtimet e mia.
Tė premten sapo mė erdhi vetėdija unė i dėrgova asaj kėtė mesazh: "Madhėria juaj, pacienti u zgjua, pacienti ėshtė me shumė jetė, pacienti ėshtė shumė i vėshtirė. Ju lutem merreni menjėherė pėr nė Shqipėri." Ajo iu pėrgjigj kėtij mesazhi me menēurinė e saj tė zakonshme: "Mė vjen shumė mirė pėr ju. Aeroplani qė do tė vinte pėr t'ju marrė ėshtė nė bazė".
Tė shtunėn nė mbrėmje telefoni im celular ishte nė pritje tė pazakontė pėr gjatė orės nė tė cilėn prisja telefonatėn e saj. Kurrė nuk do ta harroj momentin kur filloi tė binte dhe unė u pėrgjigja menjėherė. Gjithmonė, prej ditės qė pėr herė tė parė takova "Ariun e ri" ai kurrė nuk mė prezantohej si "Princ" - dhe sigurisht nė asnjė prej bisedave tona private. Unė e njoha zėrin e tij, por gjithashtu dėgjova njė zė tė ēuditshėm qė dridhej. Kur unė u pėrgjigja, ai mė pyeti: "Jeni Michael de Kock?" Unė i thashė: "Po?" - dhe menjėherė e kuptova se kishte ndodhur diēka shumė e rėndė. Kur ai me gjysėm zėri vazhdoi: "Ju flet Princi Trashėgimtar Leka i Shqiptarėve. Babai im Mbreti, mė kėrkoi qė t'ju telefonoja pėr t'ju dhėnė njė lajm shumė tė keq."
Susan - Mbretėresha e Shqiptarėve ndėrroi jetė pa pritur. Susan mikja ime kishte ndėrruar jetė.
Unė u trondita pa masė. Natėn qė ata u nisėn nga Johannesburgu pėr nė Shqipėri, nė Qershor 2002, unė e dija shumė mirė se nuk do tė mund tė takoja mė Geraldinėn Nėnėn Mbretėreshė. Ajo ishte e dobėt dhe e sėmurė. Gjithashtu edhe motra e saj ishte sėmurė. Por unė kurrė nuk mund ta dija se do tė ishte hera e fundit qė do tė pėrqafoja miken time tė dashur Mbretėreshėn Susanė.
Ajo ishte njė nga miket e mia mė tė besueshme qė kam njohur ndonjėherė. Gjithashtu ajo ishte shumė mike e prindėrve tė mi tė ndjerė dhe e tė gjithė miqve tė tjerė qė kishte takuar ndėr vite. Disa prej tyre, siē ėshtė artisti nga Afrika e Jugut, Hannatjie van der Uat, njė nga miqtė e saj tė ngushtė dhe gjatė gjithė kohės ata diskutonin tė gjitha problemet. Babai im, mbesa ime Nicolette dhe Danielle dhe tė gjithė miqtė e mi qė e kanė takuar dhe e kanė dashur atė u bashkuan me mua nė kėtė ditė tė trishtueshme.
Piktori kanadez Leif Ostlund, i cili mė bėri njė vizitė disa vite mė parė dhe me tė cilin pata privilegjin qė gjatė vizitės sė tij sė bashku tė kalonim njė mbrėmje me Familjen Mbretėrore, dje pasi mėsoi pėr lajmin e vdekjes sė Madhėrisė sė Saj mė shkroi mesazhin nė vazhdim: "qė nga ēasti qė mėsova atė lajm tė hidhur kėtė mėngjes, unė vetėm kam shkruar. Pas pesė orėsh kam pasur njė deng me fjalė dhe me ide, asnjėra prej tė cilave nuk mund tė pėrshkruante bukurinė dhe dinjitetin e kėsaj Zonje. Prezantimi qė mė bėre me Mbretėreshėn Susan nė atė kohė mbeti njė impresion, i cili mė ka ndihmuar qė tė kuptoj dhe tė formoj karakterin tim nė mėnyrėn mė pozitive. Inteligjencėn dhe vėshtrimin e saj tė mprehtė nuk mund ta harroj kurrė. Kėmbėt e mia nuk shkelnin tokėn kur ajo me aq shumė mirėsjellje po mė shoqėronte pėr nė dhomėn e ndenies... Madje edhe tani unė ndjej buzėqeshjet dhe dėgjoj tė qeshurat qė ajo bėri me mua pa shumė mundim. Ajo natė ėshtė njė thesar pėr mua."...
Edhe diēka tjetėr do tė doja tė shtoja nė kėtė moment trishtimi: E kujtoj sesi Susana e shoqėruar edhe nga Mbreti, nuk mungonte asnjėherė nė asnjė prej ngjarjeve tė rėndėsishme tė jetės sime. E pranishme nė ditėlindjet e mia, nė fjalimet e mia publike, nė humbjen e njerėzve tė mi tė dashur, vizitat kur unė isha i sėmurė: Mikja ime kurrė nuk mungonte tė mė mbėshteste dhe tė mė ngushėllonte.
Nė njė mbrėmje, vite mė parė, kur ajo erdhi nė llozhėn e Teatrit Publik tė Johannesburgut pėr tė dėgjuar njė nga prezantimet e mia, dirigjenti i orkestrės sė Johanesburgut Joan Brickhill, u prezantua tek Mbretėresha. Ylli i famshėm u pėrkul dhe i tha Mbretėreshės: "Kam dėgjuar kaq shumė pėr ju, saqė ndiej se ju kam njohur gjithnjė, dhe nuk jam i sigurt si mund t'ju drejtohem".
Mbretėresha Susan i mori dorėn nė dorėn e saj dhe i tha "Unė kam qenė njė fanse e zjarrtė e juaja pėr shumė vite dhe jam njė admiruese e juaja. Ju mund tė mė quani Susan dhe unė do t'ju quaj Madhėria Juaj."
Kjo ishte Susana qė kam njohur unė. Njė mbretėreshė e vėrtetė, por thellė nė shpirtin e saj ajo ishte njė qenie njerėzore, njė person qė respektonte tė tjerėt dhe u jepte atyre atė qė ata meritonin. Dhurata e saj mė e madhe ishte se ajo mund tė bėnte tė ndihej shumė rehat njė njeri nga mė tė parėndėsishmit dhe se si ajo nxirrte nė dukje aristokracinė e brendshme tek ēdo njeri qė ajo takonte.
Madhėria e saj Mbretėresha Susan e Shqiptarėve ka vdekur, por mikja ime dhe shoqja ime e ngushtė do tė jetojė gjithnjė nė zemrėn time. Pėrkrah ngrohtėsisė sė saj dhe miqėsisė sė saj besnike ajo la trashėgim tek unė Mbretin e saj dhe Princin e saj. I gjithė sinqeriteti, kujdesi, mirėkuptimi dhe besnikėria qė ajo shfaqi ndaj meje pėr gjithė kėto vite, mė shkul nga zemra qė unė tė zotohem pėr besnikėrinė time tek dy miqtė e mbetur tė kėsaj familje tė jashtėzakonshme Madhėrisė sė Tij Mbretit Leka I dhe Lartėsisė sė Tij Princit tė Kurorės sė Shqiptarėve.
Unė ju pėrshėndes ju tė dyve ashtu si i shpreha lamtumirėn Mbretėreshės Susan.
Johannesburg, 20 korrik 2004
KRYESORE
Nė njė konferencė tė posaēme shtypi Mbreti Leka falenderon shqiptarėt nė Shqipėri, trojet etnike dhe diasporė
Mbreti, falenderim pėr tė gjithė shqiptarėt
"Me nderim falenderoj tė gjithė pėrfaqėsuesit e besimeve fetare shqiptare, katolikė, ortodoksė, myslymanė, bektashinj, qė bashkė me pėrfaqėsuesin e Kishės Anglikane pėrcollėn sipas riteve fetare Mbretėreshėn Susan. Bashkėsitė fetare shqiptare treguan se zakonet tona na bashkojnė tė gjithėve, qė feja e vėrtetė e tė gjithė shqiptarėve ėshtė Shqiptaria. I falenderoj publikisht, nėpėrmjet medias shqiptare."
Mbreti Leka ka bėrė njė falenderim publik pėr tė gjithė shqiptarėt nė Shqipėri, trojet etnike nė Kosovė, Maqedoni, etj., si dhe nė diasporė, pėr ngushėllimet e bėra pėr humbjen e Mbretėreshės Suzana.
Nė njė konferencė shtypi tė mbajtur nė njė nga sallat e "Valleverde" nė Tiranė, Mbreti Leka I, i shoqėruar edhe nga Princ Leka, ka mbajtur njė deklaratė pėr mediat ku ka falenderuar tė gjithė shqiptarėt pėr mbėshtetjen qė i kanė dhėnė nė kėto dite zije.
Mė pas Ai ka folur shkurt rreth mesazheve qė ka marrė dhe ka theksuar se shqiptarėt janė populli mė i ndershėm i mė i miri nė botė.
Mbreti ka pėrmendur nė deklaratėn pėr shtyp njė pjesė tė personaliteteve, partive politike e figurave shtetėrore e politike shqiptare, nė pamundėsi pėr t'i pėrmendur tė gjithė.
Siē dihet Mbretit Leka dhe Familjes Mbretėrore i kanė ardhur me mijėra telegrame ngushėllimi e mesazhe tė tilla, nga shqiptarėt, por edhe nga personalitete tė huaja. Gjithashtu edhe krerė tė shtetit shqiptar dhe drejtues nė Kosovė e Maqedoni kanė bėrė mesazhe ngushėllimi.
Nė kėtė konferencė Mbreti ėshtė pėrqendruar vetėm nė mesazhet qė ka marrė nga shqiptarėt, pa pėrmendur ato nga miqtė joshqiptarė tė Familjes Mbretėrore, njė pjesė e tė cilėve kanė pozita drejtuese nė shtete tė ndryshme tė botės.
Familja Mbretėrore shqiptare gėzon qė prej njė viti njė status tė veēantė, i cili ėshtė aprovuar nga parlamenti pothuajse me konsensus tė tė gjithė krahėve politikė.
N.K.
OBORRI MBRETEROR SHQIPTAR
KUTIA POSTARE NR.8170
TEL/FAX: 00355 4 271 191
Tiranė, SHQIPĖRI
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
FALENDERIM
Kėto ditė zije pėr Familjen Mbretėrore Shqiptare, ne, bashkė me Princ Lekėn, kemi ndjerė pranė pėrfaqėsuesit nga tė gjitha krahinat e Atdheut tonė tė dashur, nga gjithė kombi shqiptar. Falenderoj metalurgėt e Matit, qė ndaluan protestėn e tyre tė ligjshme, ditėn e Lamtumirės pėr Mbretėreshėn Susan, ata qė ulėn flamurin nė gjysėm shtize nė qendėr tė Tiranės, si dhe nė shumė rrethe tė Shqipėrisė, delegacionet nga Prishtina, Gostivari, Gjirokastra, Gjakova, Peja, Prizreni, Shkodra, Korēa, Vlora, nga tė gjitha krahinat ku banojnė shqiptarėt. Falenderoj motrat dhe vėllezėrit, qė dėrguan pėrfaqėsuesit e tyre nga shqiptarėt e diasporės sė vjetėr dhe tė re nga SHBA, Britania e Madhe, Franca, Italia, Svicra, Suedia, Belgjika, Gjermania, Turqia, Greqia, etj. Falenderoj intelektualėt shqiptarė, qė nga shkrimtari ynė i shquar Ismail Kadare dhe Prof. Mentor Petrela, si dhe pėrfaqėsuesit e tjerė nga Universitetet e Tiranės, Elbasanit, Prishtinės, Tetovės, Shkodrės, Korēės, Vlorės, Gjirokastrės.
Ne Ju falenderojmė tė gjithėve pėr nderimin, qė i keni bėrė Mbretėreshės Susan. Populli shqiptar ka qenė dhe vazhdon tė jetė populli mė i ndershėm e mė i miri nė Botė. Dėshiroj qė t'ju falenderoj vėllazėrisht! Ju faleminderit!
Me nderim falenderoj tė gjithė pėrfaqėsuesit e besimeve fetare shqiptare, katolikė, ortodoksė, myslymanė, bektashinj, qė bashkė me pėrfaqėsuesin e Kishės Anglikane pėrcollėn sipas riteve fetare Mbretėreshėn Susan. Bashkėsitė fetare shqiptare treguan se zakonet tona na bashkojnė tė gjithėve, qė feja e vėrtetė e tė gjithė shqiptarėve ėshtė Shqiptaria. I falenderoj publikisht, nėpėrmjet medias shqiptare.
Me kėtė rast dua tė falenderoj Kuvendin e Shqipėrisė, qė mbajti njė minutė zi pėr Mbretėreshėn Susan, Kryetarin e Parlamentit, Shkėlqesinė e Tij Servet Pėllumbi qė pėrcolli me pėrfaqėsuesit e tij zyrtarė kurorėn e nderimit pėr Mbretėreshėn Susan. Ne falenderojmė posaēėrisht Kryetarin e Shtetit, Shkėqesinė e Tij, Gjeneral Alfred Moisiun pėr ngushėllimet e paraqitura personalisht, si dhe nėpėrmjet pėrfaqėsuesėve tė tij zyrtarė nė Ceremoninė e Lamtumirės. Vėllazėrisht i falenderoj deputetėt dhe liderėt e partive parlamentare shqiptare, tė partive dhe tė shoqatave atdhetare e kulturore, si dhe ministrat, Shtabin e Pėrgjithshėm tė Ushtrisė qė pėrcollėn nderimin e tyre, duke shprehur personalisht ngushėllimet dhe nderimet pėr Mbretėreshėn Susan.
Dėshiroj tė falenderoj liderėt e shqiptarėve nė Kosovė, nė ish Republikėn Jugosllave tė Maqedonisė, si dhe nga trojet e tjera shqiptare, qė na pėrcollėn zemėrsisht ndjenjat e nderimit pėr Mbretėreshėn Susan. Falenderoj vėllazėrisht Shkėlqesinė e Tij Ibrahim Rugova, Presidentin e Kosovės dhe Shkėlqesinė e Tij Bajram Rexhepi, Kryeministrin e Kosovės, pėr mesazhet e ngushėllimit dhe tė nderimit pėr Mbretėreshėn Susan. Falenderoj Kryetarin e Partisė Aleanca pėr Ardhmėrinė e Kosovės, z. Ramush Haradinaj, qė pėrcolli personalisht nderimin pėr Mbretėreshėn Susan. Falenderoj vėllazėrisht z. Ali Ahmeti dhe z. Arbėr Xhaferi pėr ngushėllimet vėllazėrore, qė dėrguan pėr Ne dhe Princ Lekėn. Falenderime vėllazėrore pėrcjellim edhe pėr delegacionin e e Korit tė Burrave tė Kosovės, drejtuar nga kompozitori Rauf Dhomi dhe Drejtori i Galerisė sė Arteve tė Prishtinės, qė pėrcollėn nė mėnyrė tė veēantė nderimin pėr Mbretėreshėn Susan.
Nė kėto momente falenderimet qė dėshiroj tė pėrcjell janė tė shumta, por nuk kemi mundėsi qė t'i pėrmendim tė gjitha. Ne do t'ua pėrcjellim tė gjithėve personalisht.
Por sot, dua t'u Ju falenderoj posaērisht Juve, tė gjitha mediat shqiptare, kėtu edhe nė tė gjitha trojet shqiptare, qė, sipas zakoneve dhe traditave tė lashta shqiptare e pėrcollėt me nderim Mbretėreshėn Susan. Me kėtė rast dua tė falenderoj edhe teleshikuesit e Televizionit Teuta nė Durrės, qė pėrcollėn ngushėllimet e tyre nėpėrmjet ekranit televiziv. Po ashtu Telesportin, qė pėrgatiti njė dokumentar tė veēantė pėr Mbretėreshėn Susan, Televizionin Rozafa, qė ndėrpreu transmetimet nė Shkodėr, Televizionin Nesėr TV nė Tiranė qė pėrcollėn pėr teleshikuesit tė plotė Lamtumirėn e Fundit pėr Mbretėreshėn Susan.
Edhe njė herė dua tė falenderoj tė gjithė pėrfaqėsuesit e Trupit Diplomatik, qė pėrcollėn personalisht ngushėllimet e tyre, nė emėr edhe tė popullit dhe qeverive qė pėrfaqėsojnė.
Mbi tė gjitha falenderoj edhe njė herė popullin shqiptar, qė mė dha forcė pėr tė vazhduar veprėn e nisur sėbashku me Nėnėn Mbretėreshė Geraldinė dhe Mbretėreshėn Susan, qė pushojnė pėrgjidhmonė nė tokėn shqiptare, pėr tė cilėn punuan dhe dhanė dashurinė e tyre tė pėrjetshme.
Zoti i bekoftė!
Vėllazėrisht
NMT Leka I
Politika
Legalistėt kanė kėrkuar qė Moisiu tė thėrrasė tryezėn e partive, pėr shkak tė pushimeve tė parlamentit
Tė unifikojmė vullnetet politike pro sistemit proporcional
Deklaratė pėr mediat e PLL
PLL dhe grupi i saj parlamentar kanė shprehur vazhdimisht shqetėsimin lidhur me zvarritjen e qėllimshme tė Reformės zgjedhore, duke rrezikuar kėshtu zhvillimin e njė procesi zgjedhor normal nė zgjedhjet e ardhshme parlamentare, qė priten me interesim tė madh. Kėto zgjedhje do tė jenė bankoprovė pėr tė gjitha institucionet qė lidhen me kėtė proces, por njėkohėsisht do tė jenė edhe testim i ndėrkombėtarėve pėr politikėn shqiptare, pasi proceset integruese tė vendit janė bllokuar dhe po kushtėzohen prej tyre me zhvillimin e zgjedhjeve parlamentare tė lira.
Ditėt e fundit, me tė drejtė po diskutohet pėr ndarjen e zonave zgjedhore, pasi ėshtė njė hallkė shumė e rėndėsishme e procesit zgjedhor. Ndarja e zonave merr njė rėndėsi akoma mė tė madhe po t'i referohemi zgjedhjeve parlamentare tė qershorit 2001, nga ku rezultojnė zona me diferencė tė madhe votuesish, gjithnjė nė favor tė PS. Po marrim vetėm njė shembull: nė zonėn nr. 21 tė rrethit Dibėr, ishin tė regjistruar 25.313 votues, dhe morėn pjesė nė votime 16.562 zgjedhės. Kandidati i PLL, nė emėr tė koalicionit opozitar "B.F" mori 8801 vota, duke u shpallur deputet i zonės. Ndėrsa nė zonėn nr. 99 tė Sarandės, numri i votuesve ishte 6911, nga tė cilėt kandidati i PS mori 2861 vota, dhe u shpall deputet i zonės.
Ky fakt ėshtė i mjaftueshėm pėr tė konkluduar se pushteti aktual, ashtu si edhe mė parė, synon tė sigurojė fitoren nėpėrmjet zonave aktuale.
Por para se tė diskutojmė ndarjen e zonave zgjedhore, duhet qė partitė politike tė shprehin qėndrimet e tyre nė lidhje me sistemin zgjedhor, duke iu referuar edhe mangėsive tė shprehura nė raportin e Misionit tė Vėzhgimit tė Zgjedhjeve pėrgatitur nga OSBE/ODIHR.
PLL dhe partitė e tjera opozitare, kanė kėrkuar ndryshimin e sistemit zgjedhor, duke synuar njė sistem proporcional tė pastėr apo rajonal, pėr ēka ėshtė shprehur pozitivisht edhe PD. Madje ky propozim ėshtė pėrkrahur edhe nga partitė e majta parlamentare, pėrveē Partisė Socialiste. Duhet theksuar se ndryshimi i sistemit zgjedhor ėshtė sugjeruar edhe nga faktorėt ndėrkombėtarė, pėr tė shmangur manipulimet.
Gjatė muajit gusht, Kuvendi i Shqipėrisė ndėrpret punimet dhe, pėr rrjedhojė, nuk mund tė mbilidhet as Komisioni parlamentar pėr Reformėn zgjedhore.
PLL, pėr tė shfrytėzuar maksimalisht kohėn e mbetur deri nė zhvillimin e zgjedhjeve parlamentare, u propozon partive parlamentare qė, gjatė muajit gusht, tė iniciohet njė tryezė bisedimesh nėn drejtimin e kreut tė Shtetit z.Moisiu - pėr tė shprehur dhe unifikuar vullnetet politike pėr ndryshimin e sistemit zgjedhor aktual nė atė proporcional tė pastėr ose rajonal, qė do tė shmangte ndjeshėm manipulimet dhe rezultati nuk do tė kontestohej.
Tiranė, mė 28.07.2004
Kryetari i PLL Spahiu kėrkoi nė njė konferencė shtypi, ndryshimin e sistemit zgjedhor
Spahiu: Tė shmangim manipulimin pėrmes ndarjes zonale
Kryetari i PLL Spahiu ka kėrkuar nė njė konferencė shtypi, ndarjen e drejtė tė kufijve tė zonave elektorale, me qėllim shmangien e manipulimeve pėrmes zonave. Nė kėtė konferencė z.Spahiu ka sjellė si shembull faktin se shumė deputetė tė opozitės kanė fituar me dyfishin e votave nė zonat e tyre nė krahasim me deputetėt fitues socialistė, ndėrsa ka theksuar se ky difekt mund tė rregullohet pėrmes sistemit proporcional. Spahiu tha se deputeti i PLL nė zonėn 21 nė Dibėr ka fituar me gati 3-fishin e votave qė ka marrė kreu socialist Gramoiz Ruēi nė Sarandė. Spahiu solli si ilustrim edhe faktin se nė zonėn 21 kanė votuar mbi 16mijė vetė ndėrsa nė zonėn e Ruēit mė pak se 7mijė. Spahiu ngriti shqetėsimin se kjo ėshtė njė situatė, e cila demton rėndė barazinė e votės sė elektoratit shqiptar dhe disa votuesve u jep indirekt peshė mė tė madhe elektorale.
Kryetari i PLL i cili ėshtė njėkohėsisht kryetar i Grupit Parlamentar tė kėsaj partie, kėrkoi qė presidenti Moisiu, tė marrė njė iniciativė pėr mbledhjen e partive politike nė njė tryezė tė rrumbullakėt pėr tė diskutuar e vendosur pėr reformėn zgjedhore. Spahiu ngriti shqetėsimin e tij se zgjedhjet e ardhshme po komprometohen pėr shkak tė obstruksionit tė PS pėrmes mosaktivizimit tė komisioneve tė posaēme parlamentare ose joparlamentare, pėr tė ndryshuar shumė pika tė Kodit aktual zgjedhor si dhe pėr tė sanksionuar sistemin proporcional.
Nė kėtė konferencė tė zhvilluar nė kryesinė e Kuvendit (dt 28) Spahiu tha se opozita duhet tė kėmbėngulė qė nė tė ardhmen PS-sė t'i priten rrugėt manipulative pėrmes zonave zgjedhore ose trukeve me anė tė Kodit elektoral.
N.K.
Dhimbje dhe nderim pėr Mbretėreshėn Suzana
Ngushėllime tė pėrzemėrta Mbretit tė Shqiptarėve Leka I, Princit Leka, Oborrit Mbretėror, me rastin e ndarjes sė parakohshme nga jeta, tė MS Mbretėreshės Suzanė. Pranė Zotit, nė paqe u prehtė shpirti i saj! I lehtė i qoftė dheu!
Mbretit dhe Princit u pastė lėnė jetė tė gjatė dhe bekimin e zotit!
Nėpėrmjet ceremonisė madhėshtore tė lamtumirės, tė denjė pėr rangun e saj dhe qendrimit dinjitoz tė Mbretit, Princit, Oborrit dhe mbarė shqiptarėve, krahas dhimbjes, ndjeheshim edhe krenarė. Ritet fetare nė pesė besime tė ndryshme qė klerikėt ushtruan nė ceremoninė mortore, dėshmuan bashkimin tonė kombėtar, por pėr mė tepėr pati vlerė pėrfaqėsimi nė ceremoninė dhe pėrshpirtjen e fundit tė kishės ortodokse autoqefale shqiptare kryesuar nga atdhetari i shquar, Hirėsia e Tij At Nikoll Marku i Elbasanit, i cili pėr vullnetin e pamanipuluar tė shumicės sė shqiptarėve, ėshtė kreu i KOASH-it. Prezenca madhėshtore e At Markut nė atė ceremoni na bėri tė shpresojmė e besojmė se formula "feja e shqiptarit ėshtė shqiptaria" do tė vazhdojė tė na udhėheqė drejt aspiratės sonė madhore tė bashkimit kombėtar, pėr tė cilin NMT Mbreti Leka I nuk thotė vetėm fjalė te menēura, por po punon intensivisht. Ndodh fatkeqėsisht qė jo vetėm individė por edhe kombe tė presin ceremonitė mortore pėr tė ripėrtėrirė shpresat dhe besimin e venitur siē po ndodh me ne shqiptarėt qė ngushėllimet i shoqėrojmė edhe me falenderime.
Ju faleminderit Madhėri, dhe dita t'u bėftė njėmijė pėr tė mirėn e kombit!
Eqerem Beqo Plaku
Shqiptarėt e diasporės, me zemėr pranė Mbretit
Ditėt e fundit, shumė shqiptarė tė diasporės antikomuniste i kanė pėrcjellė ngushėllimet e tyre Mbretit Leka dhe Familjes Mbretėrore, pėr humbjen e parakohshme tė Mbretėreshės Suzana. Ndėr ta mund tė veēojmė legalistin e hershėm z.Ndue Pjetėr Nikaj i cili ka ardhur posaēėrisht nga Nju Jorku sė bashku me zogistin tjetėr z.Nush Mulosmani.
Bashkė me kėta, kėto ditė ka bėrė ngushėllimet nė Rezidencėn Mbretėrore edhe sekretari i degės sė PLL Belgjikė z.Julian Ismaili, i cili kėtė takim e zhvilloi sėbashku me tė jatin.
Siē dihet gjatė gjithė kėsaj kohe, Mbretit Leka dhe Familjes Mbretėrore i kanė ardhur me mijėra mesazhe e telegrame ngushėllimi. Pėr tė kthyer falenderimet pėr tė gjitha kėto mesazhe mbėshtetesė tradicionale shqiptare, Mbreti Leka zhvilloi njė konferencė shtypi me gazetarė ditėn e shtunė qė shkoi dt.30 korrik 2004.
N.K.
KOMENTE
Fjala e deputetit tė PLL Prof. Bahri Kollēaku nė mocionin pėr debat me Ministrin e Transporteve pėr Korridorin 8
S'ju lėmė ta ndėrroni Korridorin 8 me Korridorin 10!
Z.drejtues i seancės
Tė nderuar kolegė
Duke repektuar kėrkesėn pėr mocion me Ministrin e Transporteve nga njė grup deputetėsh, mendoj se angazhimi i parlamentit shqiptar dhe sidomos i opozitės pėr dhe mbi korridorin 8, ėshtė maksimal.
Personalisht pėrballė kėtij angazhimi, obligimi pėr tė nxitur dhe pėr tė bėrė presionin e duhur ėshtė maksimal.
Korridorin pan-evropian unė e shoh nė kompleks dhe si njė proces i domosdoshėm pėr Shqipėrinė nė tėrė gjatėsinė dhe gjerėsinė fizike dhe ekonomike tė tij. Konkretizimi dhe ndėrtimi i boshtit qendror si ndėrmjetės lidhės bashkohor mundėson integrimin, zhvillimin dhe lėvizshmėrinė e totalit ekonomik me tė gjitha degėt e ekonomisė ndėrkombėtare dhe si rrjedhim domosdoshmėria e korridorit duhet tė jetė mė nxitėse pėr qeverinė shqiptare, gjithmonė e parė kjo, sipas mendimit tim, nė interes tė ekonomisė shqiptare. Korridori 8 e bashkon politikėn shqiptare dhe pjesa ndarėse qendron nė pjesėn kohore, e pėrcaktuar kjo nė kėndvėshtrime tė ndryshme, si shprehje e njė vullneti mė tė mirė, mė konkret dhe mė bashkėkohor. Unė nuk jam cinik tė mendoj se ēdo gjė mbi korridorin 8 mvaret nga qeveria shqiptare, por kurrsesi nuk mund tė pajtohem me avashllėkun dhe apatinė e saj pėr tė realizuar pjesėn angazhuese tė detyrimit tė saj.
Shqipėria ėshtė ndėr vendet e pakta dhe ndoshta i vetmi nė botė qė nuk mundėsohet me korridor tokėsor lidhės me urat integruese qė janė vendet fqinje. Me pjesėza tė copėtuara, tė ndara dhe tė keqndėrtuara superstrade, ku degėzimet e rrugėve nacionale janė si mos mė keq. Pa e dekurajuar ministrinė pėrkatėse dhe nė kompleks tėrė qeverinė shqiptare, korridori s'duket ėndėrr vetėm nė pjesėn teorike.
Ka mbi 10 vjet qė kanė filluar njė mori pjesėza tė rrugėve nacionale tė papėrfunduara me njė mori e turli lloj justifikimesh ku si gjithmonė faji mbetet larg dhe jo midis nesh, dhe si rrjedhim duke qenė opozitar me qeverinė e partisė suaj, nuk mund tė jem optimist dhe i besueshėm nė angazhimet dhe premtimet tuaja, ndoshta dhe tė detajuara. Duke humbur ēdo ditė kredibilitetet pėrballė elektoratit shqiptar me morinė e premtimeve boshe nė tėrė hapėsirėn e mandatit tuaj nė aspektin kohė, tė paktėn ky korridor dhe angazhimet e juaja duhesh tė ishin bėrė publike me tėrė transparencėn e problematikėn, dhe korridori do bėhesh z.Ministėr, mė i besueshėm.
Padiskutim e shoh tė domosdoshėm prezencėn dhe fatin e kėtij korridori nėn presionin e mundėsive tė tij integruese.
Personalisht nisma e korridorit fillon me ndėrtimin dhe meremetimin e tė gjitha rrugėve qė janė aktualisht nė Shqipėri, qofshin nė qytet apo kudoqofshin nėpėr fshatra, pa diskutim tė asfaltuara. Dua tė shoh vendin tim tė pastėr, tė komunikueshėm, tė lidhur, mė tė ndriēuar.
Nėse dhe njė rrugė e vetme qė lidh dy fshatra fqinjė ėshtė pa praninė e kėtyre parametrave, korridori i madh bėhet demode. Mendimi se korridori 8 mund tė pėrfundojė punimet pas vitit 2010 ka logjikėn e vet. Ne nuk kemi mundėsuar tė integrohemi brenda vetes, si brenda qytetit lagje mė lagje, ashtu edhe brenda komunės fshat mė fshat.
Kemi qytete dhe fshatra tė tėra qė i zė paniku si nga dimri ashtu edhe nga pluhuri veror, sepse nga shirat shumė rrugė bllokohen dhe bėhen tė pakalueshme dhe shumė tė tjera pudrohen dhe marrin ngjyrėn e pluhurit.
Mendoj se ka ardhur koha tė mos mashtroni mė me premtime elektorale boshe, sepse ndoshta janė rrugėt qė ju kanė mundėsuar pushtetin dhe pėrsėri rrugėt do ju rrėzojnė nga pushteti.
Askush nuk mund dhe merr kurajon tė votojė pėr ju nė qytetin tim ku presioni pluhur e baltė ėshtė tmerrėsisht i frikshėm. Asnjė nga rrugėt e Kavajės nuk funksionon normalisht dhe si rrjedhim pasonjat sociale janė tė jashtėzakonshme. Ju e keni braktisur atė qytet duke e lėnė nėn mėshirėn e Zotit duke mos i mundėsuar asnjė fond bashkisė sė qytetit dhe duke lėnė pjesėn turistike tė qytetit nėn operimin e fukarallėkut tė kryekomunarėve. Nuk mund tė mbahet pjesa turistike e qytetit si Gosa, Kryevidhi dhe Golemi duke i kthyer nė lypės kryetarėt e komunave pėr tė meremetuar apo pėr tė thithur ndonjė fond nė tė mirė tė komunės. Ēdo ditė e mė tepėr kėtyre funksionarėve tė lartė vendorė, pėrfshi dhe kryetarin e bashkisė sė Kavajės me politikat tuaja, po u cėnoni nderin, kredibilitetin dhe personalitetin e pushtetarit dhe tė shtetarit shqiptar. Kjo nuk nderon askėnd dhe askush s'mund tė jetė fitimtar.
Sė fundmi, megjithėse rezervat e mia mbi dėshirėn tuaj pėr ta anashkaluar korridorin 8 duke e zėvendėsuar atė me korridorin 10, uroj tė kem ndikuar sadopak nė nxitjen e dikasterit tuaj pėr tė plotėsuar detyrimet e juaja nė vartėsi tė kėtij korridori tė rėndėsishėm pėr Shqipėrinė.
Fjala e deputetit tė PLL Sadedin Balla nė mocionin pėr debat me Ministrin e Transporteve pėr korridorin 8
Pse po e devijoni korridorin 8 nė drejtim tė Greqisė
I nderuar Kryetar!
Tė nderuar deputetė!
Nė kapėrcyellin e mijėvjeēarit tė dytė pėr nė tė tretin, shqiptarėve iu krijuan tre shanse pa shoq nė historinė tonė shumėshekullore.
Shansi pėr ndėrtimin e korridorit 8, shansi pėr shtetin-komb dhe shansi i integrimit nė Bashkimin Europian. Tash pasi e kaluam kapėrcyellin nga mijėvjeēari i dytė dhe jemi nė hapat fillestarė pėr tė tretin, mė duhet fatkeqėsisht tė them se kėta tre shanse mė shumė shfaqen si vegime sesa si realitet. Me sa duket ne shqiptarėt jemi tė mallkuar qė shanset historike nė vend qė t'i shndėrrojmė nė realitet, i shndėrrojmė nė prralla. A nuk ka marrė trajtėn e njė prralle ideja e ndėrtimit tė korridorit 8.
Ne u entusiazmuam me kėtė ide, thurėm kėngė, zhvilluam koncerte e festivale, sfilata mode, konkurrencė misesh, dreka e darka funksionarėsh lokalė dhe funksionarėsh tė lartė tė shtetit dhe kėshtu e arshivuam nė bibliotekėn e prrallave, pėr tė thėnė tash njė 'ishte, ē'na ishte'.
Madje BE-ja pėr paaftėsinė tonė na e kthen me tė njėjtėn monedhė duke e arshivuar pėr deri nė 2020-tėn. Lufta e Kosovės mė 1999 na solli shansin e shtetit-komb. Me gjasė dhe kėtė shans dalngadalė po e shndėrrojmė nė prrallė. Kėtej dhe andej kufirit politik, pra nė Kosovė folklorizmi politik po kontribuon pėr ta sistemuar nė arkivin e prrallave. Shqiptarėt e ngratė nė Shqipėri pyesin pushtetarėt e politikanėt ku ėshtė shteti? Ku ėshtė shteti pyet njė nėnė nė ekstremin e dhimbjes se i kanė vrarė djalin brenda nė shtėpinė e vet, pa i bėrė keq askujt, ku ėshtė shteti pyesin biznesmenėt e ndershėm, ku ėshtė shteti pyesin tė ngujuarit pėr shkak tė gjakmarrjes, ku ėshtė shteti pyesin specialistėt qė kanė investuar mendjen madje dhe paratė e tyre pėr korridorin e tetė? Andej kufirit nė Kosovė politikanėt folklorikė nė vend qė tė pėrleshen me fenomenet negative pėr standardet, pėrleshen me provokimet madje dhe me UNMIK-un. Ndoshta BDI e shqiptarėve tė Maqedonisė bėn pėrjashtim duke qenė me kėmbė nė tokė duke ndėrtuar vėrtet disa realitete.
Integrimi nė BE po shndėrrohet nė prrallė. Tek dėgjon pushtetmbajtėsit si e shesin integrimin nė BE tė kujtohet prralla e para '90-ės e Enver Hoxhės pėr tė shkuar nė komunizėm. Me kėta hapa qė po hedhim mbase ndonjėherė do t'i afrohemi BE-sė.
"Kush thotė udhė - thotė qytetėrim" shkruante Kiplingu i madh. A e kuptoni sa tė paqytetėruar na gjeti viti '90, aq sa ēdo shqiptar u ndie vėrtet i turpėruar kur u hap dhe pa qė Shqipėria nuk kishte as edhe njė autostradė, ēka nuk ndodhte as nė vendet afrikane tė banuara nga banorė me organizime shoqėrore gati-gati primitive. Sot udha ėshtė qytetėrim ndėrsa korridoret zhvillim dhe integrim. Jam konsultuar me njė specialist relevant tė korridorit 8 dhe bie dakord me tė se esenca, thelbi i Korridorit 8 ėshtė ēėshtje konceptimi, ėshtė me vlera gjeo-politike dhe gjeo-strategjike. Korridori 8 i shprehur thjesht dhe qartė mund tė konsiderohet nė kuptimin strategjik si rruga e naftės dhe e lėndėve djegėse, pa u keqkuptuar se ėshtė me vlera tė pallogaritshme pėr pėrpunimin e mallrave e qarkullimin e tyre pėr tė gjitha llojet e transporteve, pėr qarkullimin e shpejtė tė njerėzve, pėr qindra mijėra vendet e punės, pėr shumėllojshmėrinė e shėrbimeve etj..
Kėshtu ēėshtja e korridorit 8 do tė marrė vlerė dhe pėrparėsi nėse do tė dimė tė zgjidhim dilemėn: 1 - Do ta konsiderojmė Shqipėrinė si pjesė tė infrastrukturės ballkanike. Zgjidhja e drejtė e kėsaj dileme do tė na ēojė nė realitetin e korridorit 8. Nėse do ta quajmė Shqipėrinė si vend tranziti, atėherė korridori 8 ėshtė jetik, na jep integritet e pavarėsi, na bėn pjesė tė rėndėsishme tė planeve gjeo-strategjike, nėse do ta konsiderojmė Shqipėrinė pjesė tė infrastrukturave ballkanike, atėherė infrastruktura jonė pėrkatėsisht zhvillimi do tė jenė derivate tė infrastrukturave tė vendeve fqinje, pėr pasojė do tė rrezikojmė me duart e mendjen tonė integritetin.
Zgjuarsia dhe patriotizmi ynė duhet tė sendėrtohen nė infrastrukturat horizontale sipas aksit Portugali - Spanjė - Italia jugore - Shqipėri - Maqedoni - Bullgari - Turqi.
Akset vertikale e zbehin rolin tonė, na bėjnė bisht dhe aksesor tė fqinjit jugor.
Kur themi se korridori 8 ka rėndėsi strategjike kjo don tė thotė se pėrfshin komponentin teknik-profesional, politik, diplomatik e mė gjerė ndaj angazhimi ynė duhet tė jetė total. Ne na duhet tė emancipohemi nė promovimin bashkėkohor tė politikave..
Ne harrojmė ose jemi fare dritėshkurtėr kur pėr dėshtimet tona fajėsojmė tė tjerėt. Shtetet mbrojnė me ēdo mjet interesat e tyre. Jo mė kot Zonja e hekurt Margaret Theēėr theksonte se Britania nė politikėn e jashtme nuk ka armiq ose miq, ajo mbi tė gjitha ka interesa.
Pėr kėta interesa shumė shtete nuk ngurrojnė tė blejnė dhe pushtet-mbajtės dhe pushtet-mėtues. Eshtė ky kėndvėshtrim qė mė ka bėrė tė mos habitem pse dėshtoi miratimi i rezolutės pėr Ēamėrinė nė parlament.
Zonja e zotėrinj!
Pėr t'i dhėnė rėndėsinė dhe kontributin tonė tė plotė paraprakisht unė propozoj qė pranė Ministrisė sė Jashtme tė ngrihet instituti i Korridorit 8 qė tė harmonizojė veprimtarinė diplomatike, tekniko-profesionale, ndėrveprimin me lobingjet vendore e rajonale, me kreditorėt e mundshėm sidomos me bankat europiane dhe institucione financiare relevante.
Nė revistėn "Minerva" nr.4 dt. 5 nėntor 1932 kam lexuar njė studim tė shkencėtarit italian Filippo Tajani qė ndėrmjet tjerash thotė: "Qytetėrimet qė rrojtėn mė tepėr kanė qenė ata qė zhvilluan mė tepėr mjetet e komunikacionit. Fitimet e romakėve, suksesi anglez nė kolonizim, pėrparimi i vėrtetė amerikan, patėn pėr bazė perfeksionimin, sipas kohės, tė arteve rrugore."
Uroj tė udhėhiqemi nga kjo filozofi!
Ju faleminderit!
Analiza
"Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar" nė njė vėshtrim retrospektiv, aktual dhe perspektiv
nga Prof.as. Dr. Bajram XHAFA
Nė vend tė hyrjes: pak histori
Qysh nė fillimet e Rilindjes Kombėtare e gjer mė sot, nė momentet mė kritike, shqiptarėve u janė drejtuar shumė herė me thirrje, manifeste, memorandume, qarkore, komunikata, rezoluta e rezolucione, letra tė hapura, nisma pėr lėvizje etj., nga organizata politike e veprimtarė tė Lėvizjes kombėtare, shoqata e parti, personalitete tė politikės e tė kulturės, udhėheqės e ideatorė pėr probleme jetike pėr vendin, popullin a kombin. Qėllimi i tyre ka qenė tė zgjojnė e tė shkundin popullin nga apatia dhe pėrgjumja ku kishte rėnė, pėr ta ngritur e mobilizuar atė qė tė dilte nga gjendja e rėndė e pa perspektivė nė tė cilėn fati dhe rrethanat historike e kishte zhytur. Ka patur edhe raste, siē ngjiste nė kohėn e diktaturės, kur ato synonin tė "riciklonin" burokracinė e t'i shtrėngonin mė shumė rripat popullit. Trajtėn e njė Thirrjeje pati edhe nisma e NM sė Tij Leka I "Mbret i Shqiptarėve" mė 29 maj 2004 kur shpalli zyrtarisht synimin pėr tė hyrė aktivisht nė jetėn politike shqiptare, pėr fillimin e "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar" dhe bashkimin e popullit nė njė front tė vetėm pėr ndryshim. Nė tė vėrtetė, siē sqaron edhe vetė Mbreti, fillimi i Lėvizjes iu bė i njohur popullit shqiptar mė herėt, mė 26 janar tė kėtij viti me fjalėn pėrshėndetėse qė NM e Tij bėri nė pėrvjetorin e Kongresit Kombėtar tė Lushnjės. ēfarė e detyroi "Mbretin e Shqiptarėve" tė ndėrmerrte njė nismė politike tė tillė pėr popullin e kombin shqiptar dhe pse pikėrisht nė kėtė periudhė?
Si nė periudhėn e shkurtėr kur ishte nė pushtet edhe gjatė kohės kur ishte nė ekzil, historikisht Mbretėria Shqiptare dhe vetė "Mbreti i Shqiptarėve" si personifikim i saj kanė qenė institucioni, qė mė shumė se kushdo tjetėr ka qenė realisht i lidhur me fatin (e pafat) tė popullit e tė kombit shqiptar, institucioni mė pėrgjegjės dhe mė i angazhuari. Kėshtu ndodhi sa qe gjallė Mbreti Zog, i cili pati mė shumė se njė vdekje natyrale, pėr atė se ēfarė historia dhe Fuqitė i punuan Shqipėrisė dhe shqiptarėve. Edhe Mbreti Leka mė shumė se kurorėn dhe fronin, trashėgoi plagėt, problemet, shqetėsimet, hallet dhe pėrgjegjėsinė pėr ēeshtjen shqiptare. Mė shumė se "Mbret" atij i ra pėr hise tė bėjė punėn e robit tė dėnuar dhe tė luftėtarit tė paepur e tė munduar (edhe kur zhvillon veprimtari diplomatike) tė ēeshtjes shqiptare. Ky ėshtė fati i rėndė i nacionalizmit dhe i nacionalistėve shqiptarė, si atėhere kur ata ushtrojnė veprimtarinė si politikanė, filozofė, shkencėtarė, publicistė apo luftėtarė tė thjeshtė, ashtu edhe atėhere kur janė mbretėr. Gjithė kėtė periudhė qė po kalojmė, nė pozita komode e tė favorizuar nga "fati" kanė qenė vetėm antikombėtarėt. Atyre vazhdimsht u ka fryrė era nga pas dhe ua ka lehtėsuar ngjitjen tė pėrpjetave tė fatit. Nacionalistėve shqiptarė vazhdimisht u ka fryerė era nė kraharor dhe kanė qenė e janė tė detyruar ta pėrballojnė atė me gjoks e tė ēajnė pėrpara pėrmes vėshtirėsish tė jashtėzakonshme. Hapi i tyre ka bėrė pėrpara, aq sa ē'ka bėrė pėrpara kauza shqiptare.
Duke parė efektet shkatėrrimtare tė diktaturės nė Shqipėri, qė nga larg, nga ekzili i detyruar politik, aty nga fundi i viteve '70 tė shekullit XX, Mbreti Leka I ndėrmerr nismėn pėr t'i dhėnė fund asaj mynxyre me njė ndėrhyrje ushtarake. Por Evropa e Helsinkit e donte Shqipėrinė ashtu siē ishte, madje edhe mė keq, qė "ēeshtja shqiptare" tė mbahej e ngrirė nė frigoriferin e politikės. Prandaj me alarm urdhėroi qė "Mbreti i Shqiptarėve" tė largohej urgjentisht nga Evropa e tė degdisej sa mė larg qė tė ishte e mundur. Nė Tiranė diktatura mori frymė thellė. Nė Beograd dhe Athinė do tė ngriheshin gotat e shampanjės.
Me rėnien e "perdes sė hekurt" edhe shqiptarėt morėn frymė thellė. Plot shpresė dhe me tėrė fuqinė e shpirtit, nga gjokset e tyre dolėn thirrjet: "liri - demokraci" dhe "drejt Evropės!". Shqiptarėt e arratisur nga diktatura, ata qė kishin mbetur gjallė, vrapuan tė pėrmallur tė shohin vendin dhe tė afėrmit, natyrisht, ata qė gjetėn. Njė ditė tė ftohtė dhe me shi nėntori tė vitit 1993 u kthye edhe shqiptari Leka Zogu, por... "toka amė nuk e mbante". Kodet e vjetra tė shqiptarėve ishin pėrmbysur prej kohėsh. Nuk ishte mė Shqipėria tradicionale, ajo qė kishte lėnė Mbreti Zog. Ajo ishte bėrė tokė e "tjetėrkujt". Nė Tiranė, Beograd, Athinė, Ballkan dhe Evropė u hodh alarmi sikur nė Tiranė tė kishte ardhur laneti. Me shpejtėsi rrufeje dhe me alarm e dėbuan nga Atdheu i tij pa u mbushur as 24 orė. E dėbuan si mė 1939 - ėn. Ndryshonte vetėm fakti se atėhere ata qė e kishin bėrė kėtė gjė ishin tė huaj dhe i thoshin vetes fashistė. Por kjo nuk e ndryshon problemin. Thelbi mbetet i njejtė. Vepruan si tė ishte trashėgimtari i Viktor Emanuelit tė Italisė fashiste qė mė i pari nisi Luftėn (fashiste, botėrore) dhe jo i biri i Mbretit Zog tė Shqipėrisė, qė mė i pari nė Evropė i ktheu armėt fashizmit dhe nisi rezistencėn (antifashiste). Nuk vepruan as si ai fshati nė Mirditė tek filmi "Komisari i dritės" qė ktheu mendje nga vendimi qė kishte marrė pėr ta lėēitur mėsuesin dhe birin e fshatit (Dritanin) pse ishte komunist, kur Loro Kovaēi nė rolin e plakut autoritar me zė qortues e plot kumbim iu drejtua bashkėfshatarėve: "Dritani ėshtė djali ynė". Nga larg, Evropa "monitoronte drejtėsinė". Cinizėm dhe sfidė pėr antifashizmin, veprėn e tė cilit gjithė bota dhe, me plotė tė drejtė edhe Shqipėria i pėrkujton me nderim ēdo vit. Atėhere shqiptari Leka Zogu vepron me urtėsinė dhe maturinė e Mbretit dhe largohet pa zhurmė. Nuk don sherr mes shqiptarėve. Madje, nuk ka as dėshirė t'i fajėsojė shumė. I kanė indoktrinuar keqas, mendon Ai.
Duhet durim. I vuri zemrės njė gur pėr tė pritur njė moment tjetėr, mė tė qetė, pėr t'u kthyer nė Atdheun e tij, sa t'u bjerė pak zjarrmia e indoktrinimit, por... sistemi e kishte mbarsur vendin tejmase me padrejtėsi e tension, e kishte detonuar. E keqja e nisur para 50 vitesh nuk e kishte bėrė plotėsisht tė sajėn. "Tė birtė e shekullit tė ri" ndezėn fitilat dhe masėn qė vetė e kishin ngarkuar me tension, mė 1997 e shndėrruan nė konflikt. Shqipėrisė i doli flaka. Pėr turpin e botės dhe kėnaqėsinė e armiqve tė Shqipėrisė. Por, ata qė rilindasi dibran Josif Bageri i quante "am e at mohonjės, shqyptar tė serbvet e tė marruet", (edhe tė grekvet, do tė kishte thėnė po tė jetonte sot) nuk turpėrohen. Ata fėrkonin duart dhe nga flakėt qė digjeshin dhe gjaku i Shqipėrisė qė rridhte nxirrnin gėshtenja tė ngrohta dhe bėnin para haram nė kurriz tė Atdheut. Providencialisht, pėrsėri vjen qė nga larg Mbreti Leka. Tashmė "sherrxhinjtė" ishin tė pafuqishėm pėr ta pėrzėnė. Madje kishin nevojė pėr tė. Zjarri qė vetė e kishin ndezur, duhej shuar, por nuk ishin nė gjendje. Pėr vete kishin fshehur kokat. Mes breshėrive tė kallashėve dhe tė anarkisė sė pėrgjithshme, Mbreti pėrshkon si nė legjenda me njė qetėsi olimpike gjithė vendin, nga Jugu nė Veri, madje deri atje nė Vermoshin e largėt ku s'kishte qenė asnjė "i parė" mė pėrpara. "Paqė, Bashkim, Vėllazėrim". Populli pas Tij. Si nė kohėrat biblike. Kaq mjaftonte dhe zjarri u shua e zemrat u qetėsuan. Tri fjalė tė vetme. Ishin fjalė Mbreti. Toka e zhuritur shqiptare i thėthinte me afsh dhe me to shuante etjen. Mbreti i Shqiptarėve njohu popullin e tij. Populli shqiptar njohu Mbretin e tij. Kjo ishte rėndėsia mė e madhe e vizitės time, thotė Mbreti: "tė njihja popullin shqiptar e tė mė njihnin mua, prandaj shkova". Shkoi mė pas edhe nė Kosovė. Pritje e jashtėzakonshme. Lėvizja mė e madhe. Me e madhje shpresė.
Referendumin "Mbretėri - republikė" e manipuluan. Produksioni politik i luftės sė klasave, dy partitė kryesore vazhduan prapė me forca tė reja avazin e vjetėr. Kėshtu ishin gatuar ose kėshtu i merrnin "porositė". Nuk dinin ndryshe. Rrėnjė pise. Atėhere Mbreti bėri atė paralajmėrimin e frikshėm pėr rrezikun qė i kanosej Shqipėrisė: "Edhe PD dhe PS edhe partitė e tjera duhet tė binden se nė rast se nuk e pushojnė luftėn nė mes tyre, pas 10 vjetėve nuk do tė ketė mė Shqipėri. Atėhere kuptojeni mirė se pavarėsia e Shqipėrisė ėshtė nė dorėn tuaj". E tmerrshme. Edhe 10 vjet jetė. Se kėto qė drejtonin vendin nuk kishin ndėrmend tė ndryshonin. Vitet e mbetura do tė pėrcilleshin me ankthin e njeriut kanceroz qė i ka ditėt tė numėruara, ku ē'do njera prej tyre shėnon njė hap drejt vdekjes.
Mesazhi mbretėror
Nė Shkodėr ka njė fjalė tė urtė: ku (nė atė shtėpi qė) ka shamatė, ka horrllėk ose vdekje. Tani pas 7 vjetėve Shqipėria "jonė evropiane" i ka tė dyja, madje tė trija: edhe shamatė, edhe horrllėk edhe vdekje. I kthyer pėrgjithmonė nė atdheun e tij, nė vendlindje "Mbreti i Shqiptarėve" hedh kushtrimin: "mė 1997 kam dhėnė njė paralajmėrim se nė rast se situata do tė vazhdojė siē po vazhdonte ne do tė bėheshim njė shtet vasal, njė shtet qė do tė varej krejtėsisht nga fqinjėt tanė dhe nga ndihma ndėrkombėtare. Sot jemi pothuajse njė koloni e tė huajve. Ku ėshtė dinjiteti i popullit shqiptar, zhvillimi ekonomik kombėtar, politika kombėtare dhe, natyrisht, ku ėshtė pavarėsia jonė? (nėnvizimi im - B. Xh.). Nuk kam frikė tė them, deklaron Mbreti, se 60 % e mė tepėr e ekonomisė sė Shqipėrisė tashti varen nga monopolet e huaja nė bashkėpunim me mafien politike shqiptare... Shqipėria po kthehet nė piramidė tė rrezikshme pėr popullin shqiptar".
Shqipėria ka humbur pavarėsinė, tha Mbreti Leka. Shqipėria humbi gjėnė mė tė shtrenjtė dhe mė tė shenjtė. Humbi vepra e madhe e rilindėsve. Humbi mundi, djersa dhe gjaku i patriotėve tė Rilindjes dhe Pavarėsisė. Ēdo shqiptar ka tė drejtė tė bėjė pyetjen: Pse humbi pavarėsia e vendit? Si e humbi? Cilat qenė shkaqet dhe shkaktarėt? Kush e mban pėrgjegjėsinė? Ēfarė duhet bėrė?
Historia ėshtė e mbushur me shembuj tė shumtė tė humbjes sė pavarėsisė si rezultat i agresioneve ushtarake tė fuqive tė huaja. Eshtė i njohur agresioni ushtarak i Italisė fashiste me 7 prill 1939 qė rezultoi me asgjėsimin e pavarėsisė sė shtetit shqiptar, por nė ditėt tona nuk shohim tė ketė ndodhur njė sulm i tillė i hapur nga jashtė (ndonėse njė sulm i fshehtė i padeklaruar nga Jugu u bė mė 1997). Atėhere si ndodhi kėshtu me Shqipėrinė? Normalisht nuk ka pse tė ndodhė njė fenomen i tillė. Padyshim qė kjo ėshtė njė temė e madhe dhe kėrkon studime mė tė plota, tė thella, gjėra e tė hollėsishme nga pikėpamja politike, ekonomke, shoqėrore e kulturore bazuar nė burime arkivore dhe jo arkivore, gjė qė i takon sė ardhmes. Por njė fshat qė duket nuk don kallauz, thotė njė fjalė e urtė popullore. Tashmė kjo ėshtė njė gjė qė shihet qartė, me "synin e zhveshun" edhe nga njerėz tė thjeshtė. Thelbin e saj e pėrmbledh edhe shprehja shumė e bezdisshme qė e dėgjon aq shpesh: "Kėtu nuk ka shtet". Ekzistenca e shtetit me gjithė funksionet e tij ėshtė elementi bazė i pavarėsisė sė njė vendi.
Socializmi enverian dhe "Tranzicioni" paskomunist enverist e pėrkreu punėn e vet tė kobshme, antikombėtare. Nė thelb ky ka qenė objektivi strategjik i komunizmit dhe komunistėve shqiptarė, jo ai revolucioni botėror proletar fantazmagorik. Shqiptarėt e zhdukėn "vetė" pavarėsinė e tyre, me dorėn e tyre, me mendjen e tyre, me politikėn e "tyre", me socializmin e "tyre", me "demokracinė" e tyre, me partinė e "tyre" dhe me trashėgimtarėt e partisė sė "tyre". Atė mision qė para 60 vjetėve e nisi, Partia e komunistėve e bitisi ose po i jep dorėn e fundit (ėshtė lufta finale). Shteti shqiptar, shteti "amė" kishte pėr detyrė tė bėnte pėrpjekje e tė krijonte kushtet pėr bashkimin e shqiptarėve nė njė shtet kombėtar. Shqipėria politike do tė shėrbente dhe duhej tė shėrbente si bėrthamė pėr tėrheqjen dhe bashkimin me tė, tė pjesėve tė tjera tė mbetura jashtė saj padrejtėsisht dhe poshtėrsisht. Nuk ndodhi kėshtu. Madje ngjau e kundėrta. Qenė tė mjaftueshme 60 vjet, duke pėrfshirė edhe tė ashtuquajturin Tranzicion, qė shteti amė, nėn sundimin e komunistėve dhe tė neokomunstėve jo vetėm nuk krijoi kushte pėr bashkimin e shqiptarėve, por ēoi drejt humbjes sė pavarėsisė edhe tė vetė Shqipėrisė politike dhe krijoi gjithė premisat pėr asgjesimin e saj si subjekt shtetėror. Komunistėve shqiptarė nuk i pritej qė kėtė mision ta kryenin me evolucion tė ngadalshėm. Me ndihmė edhe nga jashtė, mė 1997 i hynė me "aksion revolucionar" rebelimit tė armatosur. Por 1997 - ta mbeti nė fazėn e provės gjenerale pėr tė arritur objektivin kobzi, mė i rėndi dhe mė e turpshmi nė historinė e Shqipėrisė.
Pėr tė realizuar atė qė nuk arritėn mė 1997 u adaptuan taktika e metoda tė tjera, mė "tė buta". Vendin e rebelimit tė armatosur do ta zinin projektet pėr "zhvillim". Parrulla do tė ishte: Tė fuqizojmė njėherė shtetin amė dhe pastaj... gjithė shqiptarėt t'i "shtijmė" nė Evropė. Kėshtu do tė "zgjidhej!" edhe ēeshtja kombėtare. Petulla me ujė thotė populli ynė (byrekė nė qiell, shkruante dikur poeti anglez Persi Shell). Kjo do tė bėhej nėn moton e lirisė ēoroditėse, "lirisė" pa kufi e pa ligj (liberalizmit), tė zhvillimit tė ekonomisė sė tregut, tė kapitalizmit dhe tė borgjezisė, natyrisht, tė borgjezisė kompradore qė patjetėr do ta pėrbėnin pasardhėsit social - komunistė tė ish nomenklaturės. Plani i socialistėve ishte qė me anė tė korrupsionit shtetėror, sigurimit tė monopoleve tė paligjshme dhe gjithė marifeteve tė tjera, tė krijonin e tė fuqizonin borgjezinė shqiptare (kompradore), pra, veten e tyre; ta shndėrronin shtetin nė piramidė dhe gradualisht tė eleminonin pavarėsinė e vendit. Efektet qenė tė shpejta. Pasojat, katastrofike. Shqipėria humbi pavarėsinė. Paralajmėrimi i Mbretit qe profetik.
Para syve tanė po shohim se si shkatėrrohen ēdo ditė lumenjtė, pyjet, mbitoka dhe nėntoka shqiptare, veprohet sikur duan t'i rrėmbejnė asaj gjithēka e tė mos i lėnė asgjė. Paralel me kėto shkon edhe shkatėrrimi i njeriut. Nuk mjaftohen tė rrėmbejnė gjithēka ka kjo tokė e nga ky vend, por po rrėmbejnė edhe ato ēfarė vijnė nga jashtė si huara, donacione, ndihma, etj., duke e futur vendin nė borxh pėr ndonja 200 vjet dhe pastaj t'i venė minat para se t'i kthejnė shpinėn e tė kėpusin qafėn. "Ēfarė ėshtė buxheti i shtetit 2 miliard $? Nga vijnė ato para? -pyet Mbreti Leka. Nga borxhet qė marrim? Atėhere? Jemi futur ditė pas dite nė borxh? Si do t'i paguajmė kėto borxhe?" Kėto dhe tė tjera si kėto duhet tė ketė patur parasysh Mbreti kur thotė se "Shqipėria po kthehet nė piramidė tė rrezikshme pėr popullin shqiptar".
Populli dhe kombi shqiptar ėshtė goditur rėndė nė palcėn e vetė kombėtare, nė indin kombėtar, nė formimin, nė konstruktin e tij nacional. Ai ėshtė varfėruar materialisht dhe shpirtėrisht, ėshtė paralizuar e mpirė, ėshtė ēoroditur, zvetėnuar, pa asnjė perspektivė, mosbesues e shpresėhumbur, nė krizė shoqėrore, nė krizė identiteti, njė krizė tė gjithanshme e tė pėrgjithshme. Klasa politike tėrėsisht e korruptuar dhe e shitur. Krahu kombėtar i pakėt dhe shumė i dobėt, i pafuqishėm, i pėrndjekur, i terrorizuar, i izoluar, i sulmuar e i goditur nga tė gjitha anėt, nga brenda e nga jashtė.
Pėrpjekjet dhjetėvjeēare pėr njė front tė djathtė kombėtar, nacionalist u luftuan egėrsisht dhe u sabotuan nė mėnyrė sistematike nga dy "tė mėdhenjtė". Partitė qė i pėrmbahen programit kombėtar kanė qenė e janė tė dobėta, anemike, objekt diversioni, thuajse inekzistente ose janė pėrdorur nga dy partitė e mėdha si bishtra tė demokracisė. Populli nė masėn tre tė katėrtat nuk merr pjesė nė zgjedhje, njė formė bojkoti i paorganizuar, anarkist. I zhytur nė apati shoqėrore, thuajse indiferent, ai bėn gjumin letargjik vdekjeprurės duke marrė frymė nėpėr gurmazin e dy partive kryesore. Ē'duhet bėrė? Cila ėshtė rruga e daljes? Kush duhet tė ngrihet dhe kush do tė prijė?
Objektivat e "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar"
Duhet njė Lėvizje e madhe, njė ndryshim i madh, i thellė, thelbėsor, rrėnjėsor. Kėshtu tha Mbreti Leka. Revolucion? Hop? Hop me shpėrthim? Po nė se duan, edhe kėshtu le ta quajnė ata qė merren me studime pėr teorinė e revolucionit. Teorikisht duhet tė jenė pėrgatitur pėr kėtė. Katastrofa kombėtare e maskuar nė emėr tė "progresit" evropianist duhet ndalur. I duhet thėnė "stop". I duhet thėnė "ndal!" dypushtetit, shumėpushtetit, papushtetit, anarkisisė, shkatėrrimit. Nuk duhen lejuar qė shkaktarėt e katastrofės ta mbajnė mė peng Shqipėrinė me anė tė njė pushteti tė uzurpuar, tė korruptuar e tė degjeneruar e pėr ta shpėnė atė (katastrofėn) deri nė fund.
Lėvizja duhet tė konkludojė nė vendosjen e njė pushteti tjetėr. Ky ėshtė edhe objektivi i parė i kėtij dokumenti programatik. Vendosja e njė pushteti tjetėr nuk ėshtė qėllim nė vetvete, as duhet kuptuar qė ai tė shėrbejė vetėm sa pėr tė "demokratizuar" mė tej vendin. Shqiptarėt janė mbingopur me "revolucionarizim tė mėtejshėm", me "demokratizim tė mėtejshėm", me "thellim" tė kėtij apo atij procesi revolucionar a demokratik. Meqenėse i takoj atij brezi tė shkolluarish tė sistemit tė kaluar dhe me qenėse shumica e atyre qė janė nė drejtimin e vendit, pra, pėrgjegjės pėr katastrofėn, besoj se do tė mė kuptojnė dhe do tė binden mė me lehtėsi nėse tė sjellim ndėr mend ato leksionet e materialzmit pėr situatėn revolucionare qė aq herė i kemi dhėnė provim dhe aq shumė i kemi diskutuar nė format e edukimit. Mendoj se pėrsėri mund t'ju hyjnė nė punė, por tashmė nė kahe tė kundėrt. Bota ėshtė e rrumbullakėt dhe... ajo sillet rrumbullak. Nuk thonė kot se ēfarė do tė punosh mbi tė tjerėt, vjen njė ditė e tė bie mbi kokėn tėnde.
Situata revolucionare karakterizohet, sė pari, nga kriza e pėrgjithshme politike e klasave sunduese si dhe e regjimit tė tyre. Kjo krizė shprehet nė faktin se klasat sunduese nuk janė nė gjendje tė ruajnė sundimin e tyre, duke qeverisur me metodat e vjetra, kurse klasat e shtypura nuk durojnė mė rendin ekzistues. Pra, as masat e popullit nuk munden mė tė jetojnė si mė parė dhe as sunduesit nuk mund tė sundojnė si mė parė. A nuk ekziston sot edhe nė Shqipėri njė situatė e tillė?
Sė dyti, situata revoluconare karakterizohet nga ashpėrsimi i antagonizmave shoqėrore, nga rritja e madhe e pakėnaqėsisė sė punonjėsve pėr shkak tė varfėrisė dhe tė skamjes ekonomike, padrejtėsisė dhe shtypjes shoqėrore. (Materializmi historik , Tiranė, 1983, f. 253) Sot nė Shqipėri edhe ky ėshtė njė fakt i pakundėrshtueshėm.
Trashėgimtarėt politikė tė komunizmit e kanė mbarsur vendin me tension revolucionar, kanė krijuar (sipas pėrcaktimit tė Leninit) tė gjithė premisat e situatės revolucionare "kur "shtresat e ulta" nuk duan tė vjetrėn, nuk mund tė jetojnė mė si mė parė dhe kur "shtresat e larta" nuk mund tė sundojnė mė si pėrpara". Nė Shqipėrinė politike shihet qartė kriza nė radhėt e partisė sunduese (njė tregues ėshtė pėrēarja e saj nė dy fraksione tė mėdha), kriza me "aleatėt" e saj dhe kriza nė tė gjithė sistemin partiak pluralist (edhe nė radhėt e opozitės). Ato ndarjet dhe bashkimet, copėtimet e shartimet rigrupimet dhe "federimet" e partive dhe "grup - partive" janė pėrēudnimet mė skandaloze e mė tė paparimta qė u ngjajnė monstrave mitologjike. Janė njė tallje e hapur e njė sjellje arrogante me qeverisjen prej kapadaijsh politikė. Pra, jemi para njė krizė tė pėrgjithshme nacionale. Realisht, ajo qė Lenini e ka quajtur krizė tė pėrgjithshme nacionale ka pėrfshirė sot gjithė shqiptarėt nė tė dy anėt e kufirit. Edhe ndryshimi bėhet (mė falni pėr terminologjinė) domosdoshmėri historike pėr tė gjithė shqiptarėt.
Kėshtu, siē shihet, sot problemi shqiptar ėshtė shpalosur tėrėsisht, ka dalė nė mejdan, ėshtė shtruar pėr zgjidhje. Por ai kėrkon burra tė vendosur, trima e besnikė, shqiptarė tė ndershėm e me karakter dhe jo shkėrdhata politikė (term i Dritėro Agollit). Burrat dhe gratė e Shqipėrisė sot janė nė provėn mė tė madhe. Nė kohėn e diktaturės si kriter pėr pėrcaktimn e vlerave morale tė "njeriut tė ri" shėrbente raporti qė kishte ky fundit me pyetjen: sa dhe si i shėrben mendimi dhe veprimi i tij vijės sė partisė, idealeve tė revolucionit e tė socializmit. Sot mė shumė se kurrė, (sot e pėrgjithmonė) pėr shqiptarin shtrohet vetėm njė pyetje: sa dhe si i shėrben mendimi dhe veprimi i tij bashkimit kombėtar, Shqipėrisė Etnike. Ky ėshtė dhe duhet tė jetė kriteri bazė pėr vlerėsimin moral tė shqiptarit. Me droje e kam pėrmendur nė njė emision televiziv aty nga viti 1996 njė thėnie tė Trockit, i cili pėr tė karakterizuar natyrėn e Leninit kishte thėnė se ai mendonte 24 orė nė ditė pėr revolucionin. Pėr analogji duhet qė ēdo shqiptar duhet tė mendojė 24 orė nė ditė pėr bashkimin kombėtar. Pėr bashkimin kombėtar shqiptarėt duhet tė bėhen tė sėmurė. Ndryshe nuk mund tė shėrohen si komb. Pėrndryshe, jeta do t'u shkojė nė gjendje reaminacioni. Para shumė vitesh, Mbreti Leka ka thėnė se "pėr Shqipėrinė Etnike edhe nga varri do tė ngrihem".
Faktori subjektiv, ndėrgjegja dhe organizimi i shqiptarėve, kjo ėshtė pika e dobėt e tyre. Kėtu e kanė kapur pėr brirrėsh demin shqiptar armiqtė e tyre. Sot kjo dukuri shfaqet disi kontradiktore. Shqiptarėt vėrtet aktualsht janė nė gjendje amullie dhe ēoroditjeje politike, dhe nė kėto kushte, as nė kohė krize nuk mund ta rrėzojnė pushetin e vjetėr me forcė apo me votė, por mjafton njė faktor i besueshėm e bindės qė t'i tėrheqė e t'i udhėheqė, dhe ata janė gati tė shkojnė pas tij e tė bėjnė mrekullinė e pritur. Frontin e Djathtė Antikomunist nuk e lejuan as tė krijohej e tė merrte formė qysh mė 1994. Aleanca PS - PD nuk lejoi tė ngrinte krye kurrėfarė force e djathtė apo me program nacionalist. Pėrpjekjet pėr to i mbytėn qė nė vezė, qė nė tentativė. Tashmė tė gjithė janė tė bindur se kėtė rol mund ta luajė vetėm Mbreti. Mbreti Leka me autoritetin dhe figurėn e Tij, me karizmėn e tij, me pastėrtinė politike, i papėrzier nė katrahurėn shqiptare, me angazhimin politik dhe pėrkushtimin kombėtar mund dhe duhet tė luajė rolin udhėheqės tė Lėvizjes, tė luajė rolin e garantit tė saj nė kostelacionin e problematikės kombėtare. Duke qenė Ai nė krye tė Lėvizjes, do tė mėnjanoheshin mė me lehtėsi rreziqet qė vijnė nga jashtė e nga brenda pėr destabilizimin e vendit dhe pėr provokimin edhe tė ndonjė katastrofe tjetėr si ajo e 1997 - ės. Nė vitin 1997 Ai e dha provėn mė tė qartėdhe ndihmėn mė tė madhe nė ruajtjen e ekuilibrit e tė stabilitetit shoqėror e politik. Pikėrisht pėr kėtė komtribut tė Tij, politikanistėt e Shqipėrisė vazhdimisht kanė pompuar njė opinion tė kundėrt, por tashmė, kur vjen puna pėr tė diskutuar qendrimin e Mbretit, u shkon mundi huq sepse askush nuk ua ven veshin.
Intermexo historike
Me ngritjen e shtetit kombėtar shqiptar mė 1920, Kongresi Lushnjės jetėsoi Pavarėsinė e shpallur me 28 nėntor 1912. Pavarėsia humbi kur fashizmi (Italian) sulmoi ushtarakisht Shqipėrinė me 7 prill 1939. Humbja e pavarėsisė nga sulmi fashst ishte klasike. Pas Luftės sė Dytė Botėrore Shqipėrisė i "akorduan" njė pavarėsi formale sė cilės komunistėt ia hypėn mė qafė duke e shpėrdoruar keqas derisa ēuan nė humbjen e saj. Humbja e pavarėsisė nė kohėn e tanishme ėshtė "moderne", "bashkėkohore". Nuk humbi nė mėnyrė klasike, me agresion tė "jashtėm", por nga brenda e nė mėnyrė "graduale", nėn udhėheqjen e komunistėve. Humbja e pavarėsisė sė shtetit shqiptar tashmė ėshtė njė fakt politik dhe njė e vėrtetė historike.
Momenti i zgjedhur nga Mbreti Leka I pėr tė hedhur Thirrjen pėr fillimin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar pikėrisht nė pėrvjetorin e Kongresit tė Lushnjės nuk ėshtė rastėsi. Ai ka njė kuptim historik dhe njė domethėnie politike. Me Kongresin e Lushnjės nis procesi historik i ngritjes sė shtetit kombėtar tek shqiptarėt, proces i cili ende nuk ėshtė pėrfunduar. Nė epiqendėr tė kėsaj pune ishte veprimtaria politike e Ahmet Zogut dhe Krahut Kombėtar. Shteti shqiptar me karakter kombėtar qė themelet i pati nė Lushnjė u shtri vetėm nė njė pjesė tė truallit shqiptar. Nė kufij tė cunguar e tė denatyralizuar ai pati njė mbijetesė heroike qė i detyrohet vetėm fuqisė sė popullit shqiptar dhe aftėsisė sė tij pėr tė duruar privacione qė pak kush nga popujt mund t'i pėrballojė. Viabiliteti (aftėsia pėr tė jetuar) i shtetit shqiptar me atė gjymtim territorial ishte i dyshimtė, i pasigurt. Me ardhjen e komunistėve nė pushtet pas LDB dhe politikėn e tyre, dyshimi dhe pasiguria u bėnė edhe mė evidente.
Drejt Shqipėrisė Etnike
Nė fundshekullin e 20-tė shqiptarėt u vunė pėrsėri para alternativės: ose - ose. Ose tė luftonin pėr bashkim kombėtar, ose ashtu tė ndarė e tė copėtuar tė shuheshin gradualisht si popull e si komb. Rėnia e "perdes sė hekurt" dhe fillimi i demokracisė duhej tė shėnonte rifillimin e programit kombėtar pėr zgjidhjen e ēeshtjes kombėtare tė ndalur si pasojė vendosjes sė komunizmit.
Kur filluan proceset demokratike, legalistėt dhe mbretėrorėt dolėn nė mitingje me parullėn "Pa mbretėri nuk ka Shqipėri". Edhe pse e bukur dhe me rimė dhe shumė praktike pėr mitingjet e shumta e masive qė zhvilloheshin atėhere, prapė se prapė, nėn euforinė dhe zhurmat e parullave demokratike pas daljes nga diktatura, njė kushtėzim i tillė Shqipėri - Mbretėri dukej i tepruar dhe mė shumė tingėllonte si fanatizėm politik i nostalgjikėve tė mbretėrisė. Pėshtjellimet politike paskomuniste tė "Tranzicionit" qė ndodhėn mė pas nė horizontin e turbulluar shqiptar provuan vlerėn politike tė asaj parulle. Realiteti i krijuar mė 1997 ia rriti mė shumė vlerat. Pati edhe parulla qė apelonin Shqipėrinė Etnike si "S'ka Shqipėri, pa Kosovė e Ēamėri", qė nė fakt shprehte gjithė thelbin e viabilitetit tė shtetit shqiptar. Legalistėt e monarkistėt i lidhnin midis tyre kėto parulla, gjė qė vinte nga qendrimi tradicional i tyre. Drejtuesit e lėvizjes demokratike bėnin kujdes qė ajo tė mos rrėshqiste drejt kėrkesave nacionale, tė mos shihej si pjesė pėrbėrėse e detyrave dhe programit nacional tė mbetur nė gjysėm tė rrugės, por kryesisht dhe vetėm nė kuadrin e programit demokratik antikomunist. Mirėpo, e ēliruar nga dara e diktaturės, vala e Lėvizjes do tė shpinte nė mėnyrė objektive drejt thellimit tė programit tė saj dhe nuk do tė vononte qė ajo tė vihej para zgjidhjes sė detyrave nacionale. Parrullat antikomuniste e demokratike do tė shėrbenin vetėm si faza e parė e atij procesi politik kombėtar. Lėvizja demokratike duhet tė shėrbente si prelud apo si parathėnie e Lėvizjes kombėtare. Klasa politike paskomuniste jo vetėm nuk ndihmoi qė proceset tė shkonin nė hullinė kombėtare, por i sabotoi me tė gjitha mėnyrat.
Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar duhet t'i ēelė dhe do t'i ēelė rrugėn arritjes sa mė shpejtė tė bashkimit kombėtar tė shqiptarėve dhe krijimit tė Shqipėrisė etnike, qė pėrbėn objektivin tjetėr tė Thirrjes sė Mbretit Leka I. Ky objektiv madhor ėshtė ylli polar, "nordi" i pėrhershėm dhe i pakompromis i politikės sė Mbretėrisė Shqiptare. Thelbi i saj mishėrohet nė formulėn "Njė komb, njė atdhe, njė shtet" e shtampuar nė okelion e "Rimėkėmbjes". Ajo ėshtė mishėrim i aspiratave tė Rilindjes dhe tė Pavarėsisė, ėshtė, siē shkruhej nė kanonizmėn e komitetit "Pėr lirinė e Shqipėrisė" (1905) "tė ngjallurit e Shqipėrisė duke mbjellė vėllazėrimn, dashurinė, bashkimin,..." pėr tė arritur, siē shkruan Mihal Grameno mė 1908 "lirinė,... njėjėsinė,... vėllazėrinė". Do tė jetė njė Lėvizje qė synom zhvillimin kombėtar sqaron Mbreti; synon ngritjen nė kėmbė tė kombit shqiptar tė rrėzuar e tė nėpėrkėmbur, synon rimėkėmbjen kombėtare. Mė duket se ky ėshtė edhe termi mė i gjetur e adekuat pėr tė emėrtuar synimet kryesore tė Lėvizjes. Ēeshtja kombėtare ka qenė vazhdimisht orientimi bazė i politikės mbretėrore, njė vijė politike e palėkundur dhe konsekuente. Institucioni mbretėror shqiptar asnjėherė nuk ka tentuar as ka synuar tė fshihet pas parrullave mashtruese sociale e klasore, pas demagogjisė abuzive pseudosocialiste, pseudodemokratike, gjoja popullore. Pėr Enver Hoxhėn dhe komunistėt orientimi politik bazė, nordi (ylli polar) i politikės sė tyre ishte revolucioni social, proletar i bazuar nė parimet leniniste. Pa mohuar rėndėsinė e problemeve sociale, nordi i politikės mbretėrore ka qenė dhe ka mbetur ēeshtja kombėtare, zgjidhja e ēeshtjes shqiptare. Pa arritur kėtė, nuk mund tė ketė zgjidhje tė qendrueshme dhe afatgjata tė detyrave sociale apo demokratike. Jashtė kontekstit tė ēeshtjes kombėtare, problemet sociale apo demokratike mė tė shumtėn i kanė shėrbyer vetėm demagogjisė politike. Kur nė fund tė viteve '50 Mbretin Zog e pyesin tė japė mendim pėr regjimin komunist tė Tiranės, ai u pėrgjigj se pėr shqiptarėt mė parė ka njė problem tjetėr tė madh, qė ėshtė ēeshtja kombėtare. Tė tjerat vijnė pas.
"Nė rast se qeveria shqiptare qė ėshtė shteti amė nuk vepron nė dobi tė popullsisė shqiptare qė janė jashtė kufijve shtetėrorė, atėhere veprimtaria e tyre dobėsohet, thotė Mbreti Leka. Fatkeqėsisht qeveria shqiptare deri mė sot nuk ka treguar vullnetin e plotė pėr t'i pėrkrahur me vendosmėri interesat e shqiptarėve qė janė jashtė kufijve. Unė dua dhe do tė synoj qė njė ditė tė arrijmė tė kemi njė shtet - komb, nė mėnyrė ligjore, diplomatike, politike". Kjo ėshtė hallka kryesore (pėr shqiptarėt e dokrinuar e tė paindoktrinuar besoj se nuk ėshtė term i panjohur) qė ka kapur Mbreti Leka I nė zinxhirin e madh tė problemeve shqiptare. Problemet tė tjerė vijnė pas saj dhe nga zgjidhja e saj, varet edhe suksesi ose mos suksesi i tyre.
Nė spektrin e politikės partiake tė periudhės sė pluralizmit, Partia "Lėvizja e Legalitetit", ashtu si paraardhėsja e saj OKLL e viteve tė LDB (nėntor 1943), qysh nė krijimin e saj (shkurt 1992) ka fiksuar si pikė tė parė tė programit tė saj politik luftėn pėr "krijimin e njė Shqipėrie tė lirė etnike dhe demokratike". Nuk ka dyshim qė PLL-ja si forcė politike ėshtė pjesė e kėsaj Lėvizjeje. Por ajo si parti nuk ka ndonjė rol tė veēantė udhėheqės nė tė. Lėvizja kryesohet nga Mbreti dhe drejtohet prej Tij. Mbėshtetėse e idealeve kombėtare tė Lėvizjes ėshtė edhe partia "Rimėkėmbja Kombėtare" e cila ka si kėrkesė programore luftėn pėr bashkimin kombėtar nė kuadėr tė Shqipėrisė Etnike. Gjatė viteve tė Tranzicionit ajo ka bėrė njė luftė tė jashtėzakonshme politike kundėr sulmeve qė i janė bėrė nacionalizmit shqiptar qė kėrkon realizimin e Shqipėrisė Etnike. Kurrė ndonjėherė mė parė nacionalizmi shqiptar nuk ėshtė sulmuar me aq egėsi sa nė kėtė periudhė nga armiqtė e tij. Por ėshtė vėshtirė tė gjesh njė ballafaqim kaq dinjitoz dhe me heroizėm tė pashoq tė nacionalizmit shqiptar me kėto sulme si ai qė pėrballoi "Rimėkėmbja" dhe Abdi Baleta. Ata i kanė bėrė trajtimin mė tė plotė e mė tė kompletuar nga pozitat e naconalizmit problemeve qė lidhen me ēeshtjen kombėtare shqiptare gjatė gjithė kėsaj periudhe nė nivelin mė tė lartė teoriko - shkencor. Edhe pse si parti thuajse inekzistente, gazeta "Rimėkėmbja" ka mbushur gjithė boshllėkun teorik me zbėrthimin e plotė dhe analizat e thelluara tė ēeshtjes shqiptare aq shumė tė ngarkuar dhe me njė problematikė tė jashtėzakonshme. Konsekuente nė vijėn e saj politike tė nacionalizmit modern, pa as mė tė voglin kompromis, ajo i ka dhėnė pėrgjigje tė plotė, me kulturė tė lartė e kompetencė profesionale gjithė problematikės sė ēeshtjes shqiptare nė tė gjitha vėshtrimet e saj nga pikėpamja historike, politike, diplomatike, etj.. Edhe pėr politikėn nacionaliste tė Mbretėrisė, tė Zogut dhe tė Mbretit Leka, Baleta ka kontribuar mė shumė se kushdo dhe mė herėt se kushdo me artikulimet mė tė shkėlqyera. Pėr shkak tė izolimt tė rreptė dhe embargos sė fortė politike, ashtu siē ėshtė vepruar ndaj ēeshtjes shqiptare nė pėrgjithėsi, "Rimėkėmbja" ėshtė shembulli tipik i ilustrimit pėr Shqipėrinė i shprehjes "njė grusht forcė mund njė thes arsye", qė pėr rastin shqiptar do tė ishte mė mirė tė thuhej "njė mal me forcė evropiane mund njė mal me arsye shqiptare". Askush si Baleta nuk ka kontribuar nė lartėsimin e kėtij "mali me arsye shqiptare" e nė artikulimin e nacionalizmit shqiptar dhe "Rimėkėmbja" nuk gjunjėzohet.
Enigma autoritare
Mesazhi mbretėror i drejtohet gjithė popullit shqiptar pėr fatet e vendit e tė kombit shqiptar. Ai nuk u drejtohet partive tė veēanta, por popullit. Lėvizja ėshtė e hapur pėr tė gjithė shqiptarėt e ndershėm, thotė Mbreti. Ajo do tė pėrfshijė tė gjithė krahėt e politikės e tė shoqėrisė. Mbreti Leka u bėn "apel intelektualėve, atdhetarėve, politikanėve tė pėrgjegjshėm, tėrė shqiptarėve tė bashkohen nė njė front tė vetėm pėr ndryshim". Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar do t'iu japė mundėsi atdhetarėve tė ndershėm "tė shfaqen jo si njė zė i vetėm, por si njė Lėvizje e gjėrė qė do tė tregojė se ka ndėrgjegje kombėtare kėtu". Nuk ka dyshim qė ajo do tė ndeshė me edhe nė vėshtirėsi tė shumta. 14 vjet Paskomunizėm qenė tė mjaftueshėm pėr t'u parė e pėr t'u ndarė shapi nga sheqeri, nacionalistėt dhe kundėrshtarėt e tyre, patriotėt nga tradhtarėt. Edhe ata qė kanė ndenjur nė pritje, ata qė nuk janė "pėrzier", indiferentėt, janė tė dyshimtė e nuk kanė kurrėfarė garancie pėr pjesėmarrje nė kėtė Lėvizje. Gjatė kėtyre 14 vjetėve Shqipėria ka vluar, madje i ka dalė edhe tymi edhe flaka, e tė rrish pa luajtur nga vendi pėr t'i hedhur nė kovė ujė shtėpisė kur asaj i del flaka, kjo ėshtė krim. Ky soj njeriu nuk i duhet askujt. Prandaj ėshtė pakėsuar shumė kontigjenti i forcave politike, i intelektualėve me pėrkushtim, i njerėzve tė pakomprometuar dhe qė kanė njėfarė aktivi nė lėvizjen demokratike. Gjithsesi, njė lėvizje kaq e fuqishme do tė nxjerrė edhe elementėt e saj tė rinj. Gjendja nuk mund tė tolerohet mė tej.
Mbreti Zog ishte fjalėpak e punėshumė. Ishte njeri i veprave mė shumė se i fjalėve. Kur fliste, ngjiste. Por, edhe pushka i kėrciste. Nė shkrime shpesh cilėsohet si "enigma autoritare". Vallė ku e merrte gjithė kėtė fuqi? Antikombėtarėt edhe tani ia kanė frikėn. Megjithatė nuk e shajnė mė hapur si dikur. Madje e lėvdojnė nga pak. Ishte i zgjuar dhe bėri shtet, pėrsėrisin "me indulgjecė". Kaq. U duket se janė nė rregull edhe me vijėn dhe porositė. Formulat i kanė tė njejta, standard. Rrufjanė politikė. Kopukhane. Tashmė emri i tij nuk u prish ndonjė punė. Fundja edhe emri i Zogut mund tė pranohet si relike e historisė, si eksponat muzeal, madje, po tė kishte mundėsi, edhe si mumje e "historisė", njashtu si trupi i ballsamosur i perandorit tė fundit kinez Pu I nė Muzeun e Pekinit. Jooo... i biri ėshtė krejt tjetėr, shtojnė shpejt e shpejt rrufjanėt e "Shqipėrisė". As qė krahasohet me tė. Po tė ishte Ai (Zogu), po... por ky (Leka)?... Nė njė pikė kanė tė drejtė. Nuk ėshtė e lehtė, madje ėshtė hall tė jesh djal i babės sė mirė. Megjithatė, tregohen ndopak "tolerantė" dhe "zemėrgjerė" edhe ndaj Tij. Mbretin Leka e "pranojnė" dhe e duan vetėm si stoli "demokratike", sa pėr t'u dukur para Evropės "integrale" se drejtuesit e sotėm tė "Shqipėrisė evropiane" nuk janė si ata komunistėt e djeshėm integralė - internacionalė, por janė pėrnjimend demokratė liberalė evropianė. Shkurt, e duan si perandorin Pu I nė kohėn e Revolucionit Kulturor tė cilin komunistėt kinezė e nxirrnin nėpėr rrugėt e Pekinit pėr tė bėrė "gallatė" me tė gardistėt e kuq dhe me sjelljet e tyre rrugaēėrore ndaj tij tė demonstronin besnikėrinė ndaj Timonierit tė madh.
I duhet kujtuar mirė kėsaj skote se Mbreti Leka nuk trashėgon prej Zogut vetėm kurorėn; as edhe vetėm mundimet e taksura nga fati (i rėndė i ēeshtjes shqiptare). Por trashėgon edhe virtytet edhe "huqet". "Askush nuk mund tė luajė me fatet e kombit shqiptar, me jetėn tonė, me kulturėn tonė, me historinė tonė, me popullin shqiptar. Kur nuk duan ta kuptojnė kėtė, atėhere e gjithė inteligjenca dhe kombi shqiptar shpallin misionin e tyre me zgjidhje tė reja pėr zhvillimin kombėtar". E befasuar nga mesazhet "bombė" tė deklaratės mbretėrore nė intervistėn me NM e Tij Mbretin Leka I nė "Top Chanal" me 10 qershor 2004, gazetarja Rudina Xhunga nė fund tė bisedės i drejton pyetjen "trimėrore": "Kush jeni Ju atėhere?".
Sė pari duhet kuptuar mirė nga tė gjithė shqiptarėt se Leka I ėshtė "Mbreti i Shqiptarėve"; sė dyti, se Ai ėshtė i biri i Mbretit Zog, i biri i tė jatit dhe ėshtė, siē thonė korēarėt, "tėpkė si Ai"; sė treti, se ėshtė biri i popullit shqiptar, jo vetėm i njė "kllase" (ku t'i gjej rrėnjėt e tua parti?!). Se Ai i ka rrėnjėt thellė nė historinė e popullit tė tij, rrėnjė qė shtrihen nė gjithė gjėrėsinė e kombit shqiptar. Ai i ka rrėnjėt thellė, Ai e ka dorėn tė gjatė, ...Ai e ka litarin tė gjatė.
Pas mbarimit tė Kongresit tė Lushnjės nė fund janarit 1920, Zogu u nis pėrpara pėr t'i hapur rrugėn qeverisė sė re qė kishte dalė nga kongresi, por ura e Shijakut ishte zėnė prej ushtrisė italiane e cila kishte marrė urdhėr tė mos lejonte kalimin e tyre. "I pari qė arriti nė ballė tė urės qe Zogu. Ushtarėt kthyen armėt kundėr tij dhe njė oficer e njoftoi se kalimi ishte ndaluar kryekėput. Zogu i pėrgjigjet menjėherė: "S'ka fuqi e cila do tė mund tė ndalojė ministrin e Punėve tė Brendshme tė Shqipėrisė tė kalojė ku tė dojė nė vendin e tij dhe, pa i mbaruar mirė fjalėt, i ra njėj kalit tė zi e tė xhindosur tė cilit i kish hypur e u fut nėpėrmes tė ushtarėvet nė urė dhe doli nė anėn tjetėr"" (Ago Agaj, "Lufta e Vlorės", Harmony Printing LTD Toronto - Canada, f. 102).
Amaneti i tė parėve, varret e tyre, historia, gjaku, eshtrat e kėtij populli dhe tė kėsaj toke, kombi shqiptar i kanė dhėnė Mbretit nderin, por i kanė edhe pėrgjegjėsinė pėr tė ruajtur integritetin e tokės dhe bashkimin e popullit, pėr tė siguruar atė qė thoshte Grameno dhe gjithė rilindasit: "...lirinė,... njėjėsinė... vėllzėrinė" qė komunistė & bij i shkatėrruan. Duke iu pėrgjigjur pyetjes sė gazetares, NM e Tij Mbreti Leka I thotė: "Unė jam ai qė shihni pėrpara, njė njeri qė ia ka kushtuar jetėn Kombit Shqiptar e do tė vazhdojė tė veprojė me mundėsitė e tij, edhe me miqėsitė qė kam nė tė katėr anėt e botės. Jam lindur pėr kėtė detyrė dhe sa tė kem jetė do tė punoj pėr kombin tim. Do tė vazhdoj me vendosmėri. Me sulm e pa sulm, e di shumė mirė se ē'mė pret. Eshtė DETYRA qė mė thėrret".
Mos thuaj se vdes njeriu
Se ėshtė fjalė ēilimiu
Tek i biri jetėgjati
Eshtė mbėshehur i ati.
Kėshtu na thotė Naim Frashėri dhe gjer mė sot s'ka dalė njeri, sado i menēur e i ditur, qė tė mund ta kundėrshtojė. Tė jetė vallė edhe Mbreti Leka I ajo "enigma autoritare"?! Na qoftė pėr hajėr!
Thirrja e Mbretit ėshtė njė dokument programatik kombėtar me rėndėsi tė madhe nė historinė e shqiptarėve. Pėr shqiptarėt ajo shėnon njė moment kthese dhe fillimin e nė epoke tė madhe.
Shkodėr, mė 14 korrik 2004
Shenim i redaksise:
Ky shkrim ka dy jave qe na ka ardhur, por nuk patem mundesi ta botonim, per shkak te numrave speciale qe botuam me rastin e humbjes se Mbretereshes Suzane
OPINION
Letėr pėr Mbretin Leka
Pėrse e mbėshtes Lėvizjen e Mbretit Leka I
Nga Dr. Teodor Kareco
Detroit, USA
Ishte njė kėnaqėsi e madhe pėr mua tė njihem nėpėrmjet shtypit pėr nismėn Tuaj tė vyer "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar".
Nė kėtė kohė kur ligjin nė Shqipėri e bėn politika dhe politikanė tė ēoroditur e tė koruptuar, njė lėvizje e tillė ėshtė shpėtimtare pėr vendin dhe popullin nė lėngim.
Me kėtė rast Ju njoftoj se, megjithėse gjeografikisht larg, do tė keni ndihmėn time morale tė pakursyer nė dobi tė Shqipėrisė.
Nga sa e njoh unė situatėn nė Shqipėri dhe, e njoh jo pak, vetėm njė lėvizje e tillė, si tė thuash me "duar tė pastra" mund tė zgjojė nga gjumi shqiptarėt e vėrtetė, ata qė nė dhjetėra vjeēarė kanė vuajtur dhe po vuajnė nga diktatura e vjetėr apo ajo e re qė pėrdor instrumentat false tė tė ashtuquajturės "demokraci". Klasa politike, me pėrjashtime tė rralla, ėshtė ēngjyrosur nga kuq i thellė nė rozė apo blu. Sot ata kanė vetėm e vetėm njė qėllim - tė ruajnė pushtetin me ēdo mjet, pėr t'u pasuruar pa asnjė skrupull. Interesi i vetėm i tyre ėshtė vetėm pasuria, aspak vendi dhe populli.
Fatkeqėsia ėshtė se kėtyre grupimeve laramane ish komuniste iu bashkangjitėn shumė patriotė, demokratė, tė pėrndjekur politikė. Ata u gėnjyen nga fasada demokratike e emėrtimit tė kėsaj apo asaj partie.
Kėtė e kam ndier nė Shqipėri, turmat e popullit, me synimin e mirė pėr tė zhdukur farėn komuniste u radhitėn nė grupimet qė e quanin veten demokratike. Zhgėnjimi ishte i madh. Sot shohim sesi bėhet lufta vetėm brenda llojit, shumica e partive kanė tė njėjtat programe, tė njėjtėn ideologji.
Pjesa e zhgėnjyer, ajo pjesė e shėndoshė e popullit qė sheh me sy realistik se ē'ėshtė politika e sotme dhe ē'janė politikanėt, intelektualėt, pėrfaqėsuesit mė nė zė tė shtresave qė brez pas brezi kanė luftuar me tė vetmin ideal Shqipėrinė, duhet objektivisht tė bashkohen me Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar. Unė tė paktėn nuk shoh njė herė pėr njė herė njė rrugė tjetėr. Madje gjykoj se edhe pjesa e shėndoshė e krahut tė majtė apo tė djathtė e mashtruar nga drejtuesit e korruptuar politikė do tė renditen nė krahun Tuaj pėr hir tė Shqipėrisė, tė shtetit ligjor, rregullit, pėrparimit ekonomik. Politika mė e mirė sot ėshtė tė bashkojmė forcat qė edhe Shqipėria tė jetė njė shtet dinjitoz nė familjen europiane, qė shqiptarėt tė rrojnė si njerėz.
Mė pėlqen fakti se, megjithėse Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar ka natyrė politike, pa tė cilėn nuk mund tė sigurohet pushteti, nė thelb kjo lėvizje nuk ka ngjyrė politike, nuk pėrfaqėson parti mė vete. Nė tė, po tė flasim ndryshe, bashkohen realisht, jo me parulla false, tė gjithė shqiptarėt pa dallim "feje, krahinė dhe ideje". Ky ėshtė njė moment i ri nė politikėn tonė bashkėkohore. Tė bėjmė Shqipėrinė, tė heqim fukarallėkun e tejskajshėm tė njė pjese tė mirė tė popullit, pastaj tė luftojmė nė rrugė ligjore se cili grupim politik do tė drejtojė. Kjo nuk pėrjashton faktin qė vetė kjo lėvizje politike tė shndėrrohet dora-dorės edhe nė parti politike.
Sikundėr e kuptoj dhe e konceptoj unė, nė ketė moment tė ri bėhet thirje qė, ēdo shqiptar, pavarėsisht nga pėrkatėsia partiake, tė pėrfshihet me tė gjitha forcat nė kėtė lėvizje.
Mua Naltmadhėri mė ke pamėdyshje nė vorbullėn e fuqishme tė kėsaj lėvizjeje.
Natyrisht varet nga serioziteti i kėsaj lėvizjeje. Pėrsonalisht mua m'u pėrforcua bindja se kemi tė bėjmė me njė lėvizje serioze dhe efektive edhe pėr njė arsye tjetėr. Nė balancėn midis interesave Tuaja pėr tė trashėguar realisht fronin e Mbretit tė Shqiptarėve dhe interesave qė ka aktualisht Shqipėria dhe shqiptarėt nė lėngim, Ju zgjodhėt kėtė tė dytėn. Si qytetar i nderuar i Shqipėrisė Ju synoni tė zgjidhni problemin e vendosjes sė njė shteti ligjor. Kjo do tė thosha ėshtė ABC-ja nga duhet nisur. Forma e regjimit vjen mė pas.
Unė vetė jam republikan dhe i mbroj me fanatizėm idetė e mia republikane. Historikisht monarkitė nė Europė janė vetėm simbole. Por, kjo nuk do tė thotė qė nuk kam respekt pėr Mbretėrinė kur nė fron ishte babai Juaj i Nderuar Zogu i I-rė. Pikėrisht duke u nisur nga ky respekt i pashlyer kam njė arsye mė shumė tė jem shpirtėrisht dhe me bindje tė plota me lėvizjen Tuaj. Ndiqni rrugėn e babait Tuaj tė nderuar, nė rrethana tė reja, tė njė demokracie tė vėrtetė e bashkėkohore nė Shqipėri. Rolet ndryshojnė, qėllimi ėshtė njė Shqipėria dhe shqiptarėt.
Respektin pėr Mbretėrinė dhe Monarkun i kam jo thjesht dhe vetėm se xhaxhai im i vdekur nė burgjet komuniste Lame Kareco ka qenė pėr njė kohė Ministėr i Financave dhe pėr shumė vite Sekretar i Pėrgjithshėm i Ministrisė se Financave nė vitet '30-tė. Ky respekt ėshtė rrjedhojė e studimeve e hulumtimeve tė mia si shkencėtar pėr atė periudhė. Pėr herė tė parė u hodhėn themelet e njė shteti ligjor, u shtrua traseja pėr njė zhvillim ekonomik nė rrugė tė mbarė, u ndėrmorėn mjaft reforma. Faktori kohė gjithmonė ėshtė vendimtari. Ne dėshirojmė qė ēdo gjė tė bėhej si me "shkopin magjik". Gjithmonė njė periudhė, regjim, duhet vlerėsuar me kushtet, rrethanat e nisjes, faktorėt nxitės dhe frenues. Gjykimi nė tėrėsi ėshtė ndėr me pozitivėt, studimi i historisė kėrkon objektivitet.
Prej vitesh po punoj pėr njė botim qė lidhet me Reformėn Agrare Demokratike tė viteve '30-tė tė shekullit tė kaluar. Sa herė e kaloj materialin nė duar, ndiej jo vetėm kėnaqėsi, por edhe respekt pėr Atė qė e projektoi dhe nisi ta zbatojė. Megjithėse ende ishim nė vitet '30-tė, sa kishte filluar tė vepronte shteti ligjor, ekonomia ishte ndėr mė tė prapambeturat nė rajon, burimet financiare tė papėrfillshme, intelektualėt numėroheshin me gishta, Ati Juaj ishte largpamės, synonte zgjidhje afatgjata e mbi baza shkencore. Mė pėlqen fakti se Ay nuk diktoi si mbret qė ishte, siē bėri diktatori Hoxha qė urdhėronte edhe se "nė cilin pus duhej shpuar pėr naftė". Nė tė kundėrtėn, nė atė kohė kur analfabetizmi ishte njė sėmundje kronike, krijoi kushte qė shkencėtarė, profesorė tė njohur tė studionin kushtet e bujqėsisė shqiptare dhe, ata tė rekomandonin rrugėt pėr reforma dhe zhvillim tė mėtejshėm. I parė nė dritėn e ditėve tė sotme mund tė gjykosh se me ēfarė objektivitet po projektohesh reforma e viteve '30-tė, qė, pėr shkak tė zhvillimeve historike u ndėrpre.
Nga studimi i dokumentacionit arkivor kam krijuar bindjen se ajo reformė ishte ndėr mė demokratiket dhe i ēelte rrugė pėrparimit e kapėrcimit tė prapambetjes sė bujqėsisė nė veēanti dhe ekonomisė nė tėrėsi. Preokupimi ka qenė njė edhe vetėm njė - si tė gjenden rrugėt qė tė shfrytėzohej nė maksimum toka e kufizuar bujqėsore, si tė nxiteshin ekonomitė pėr tė zbatuar teknologjitė e kohės, si tė rritej prodhimi dhe t'i thuhej ndal fukarallėkut.
Nuk ka tė krahasuar Reforma Agrare e projektuar dhe e nisur nė vitet '30-tė me tė ashtuquajturėn Reformė Agrare tė viteve 1945-1946 dhe me ligjin e ndarjes sė tokave tė vitit 1990. Ato kishin pėr synim shpronėsimin e pronarėve ligjorė dhe mbajtjen nė kėmbė tė regjimit komunist dhe post komunist. Do thėnė se ligji i ndarjes sė tokės i vitit 1991 ishte njė ligj me natyrė politike, ai u projektua me shpejtėsi marramendėse e u zbatua nga Aliaj-Nanot e aleatėt e natyrshėm tė tyre. Me kėtė rrugė ata synonin e synojnė tė blejnė vota duke e ndarė tokėn me pikatore nė kuriz tė pronarėve legjitimė. Nė thelb ai ligj pėr mendimin tim mund tė konsiderohet si njė ndėr krimet mė tė rėnda post-komuniste jo vetėm ndaj pronarėve tė origjinės por, edhe nė tėrėsi ndaj bujqėsisė shqiptare. Zbatimi i ligjit shkatėrroi bujqėsinė, sot jemi tė detyruar tė importojmė nga vendet fqinj edhe domate e speca. Ndikimi famėkeq i atij ligji ėshtė me veprim tė gjatė. Vetėm njė dorė e fortė dhe e ndershme mbėshtetur nė njė lėvizje tė pastėr mund tė gjejė "ilaēin" e pėrshtatshėm pėr kėtė sėmundje kronike.
U ndala nė kėto pak konsiderata pėr tė shprehur nė mėnyrė mė tė plotė se vetėm Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar, e iniciuar nga trashėgimtarė tė denjė, dhe e pasuar nga shqiptarė tė ndershėm, ėshtė alternativa e vetme sot pėr tė qėruar llumin e politikės shqiptare dhe pėr tė ndėrtuar atė Shqipėri tė cilėn e ėndėrruan dhe pėr tė cilėn luftuan tė parėt tanė.
___________________________
25 Jully 2004, Nr.29(599)
___________________________
Kreu i shtetit Alfred Moisiu, politikanė,
diplomatė dhe mijėra shqiptarė, bėjnė homazhe nė nderim tė Mbretėreshės
Suzanė
Shqiptarėt pėrcjellin me madhėshti Mbretėreshėn Suzanė
Me propozim tė kryetarit tė PLL z.Spahiu, Kuvendi i Shqipėrisė mbajti njė minutė heshtje nė nderim tė veprės sė Mbretėreshės Suzanė
Reportazh, tė gjitha momentet e ceremonisė mortore tė zhvilluar nga hotel "Dajti" nė Sharrė
Shqiptarėt pėrcjellin me dhimbje e lotė Mbretėreshėn Suzanė
Rasti i parė nė botė. Pesė komunitete fetare nderojnė e luten pėr Mbretėreshėn Suzana
Astrit Kola
Neritan Kolgjini
Qė nė orėt e para tė mėngjezit tė ditės sė mėrkurė, datė 21 korrik 2004, rrugėt e Tiranės, pothuajse tė bllokuara plotėsisht, ishin tė ngarkuara me qindra e mijėra mjete transporti e qytetarė, tė cilėt kishin njė destinacion, Hotel "Dajti"-n, ku, sikundėr ishte bėrė e ditur, zhvilloheshin homazhet e ditės sė fundit tė lamtumirės pėr Mbretėreshėn e Shqiptarėve, MS Suzanė.
Trafiku i bllokuar enkas nė rrugėt kryesore dhe i orientuar nė rrugė dytėsore nga Policia e Shtetit, ishte shenja e pėrvuajtjes, respektit dhe nderimit tė thellė tė shqiptarėve pėr humbjen e madhe. Qytetarėt, si asnjėherė tjetėr, tė ndėrgjegjshėm pėr kėtė nderim tė merituar, nuk u ankuan pėr vėshtirėsitė e natyrshme tė shkaktuara nė qarkullimin e tyre tė asaj dite, tė cilave vapa e jashtėzakonshme ua shtonte bezdinė. Por kombi kish humbur Mbretėreshėn e Tij dhe kėtė e pėrjetonin tė gjithė.
Megjithatė, sfondi i pėrzishėm mortor i atyre ditėve, natyrshėm kulmonte nė tė gjitha ambientet e Hotel "Dajti"-t, drejt tė cilit mijėra njerėz nxitonin pėr tė bėrė homazhet e fundit dhe pėrshėndoshjen me Mbretėreshėn qė magjepsi bashkatdhetarėt me shkėlqimin mbretėror, finesėn, lukun magjepsės, sqimėn, pėrkorjen dhe thjeshtėsinė madhėshtore. Pėr tė gjitha kėto, Mbretėresha ishte dhe mbeti nė kujtesėn e shqiptarėve si njė shembėlltyrė fisnikėrie, qė kontrastoi aq shumė me femrat VIP, duke i superuar totalisht ato dhe duke qėndruar denjėsisht krahas Nėnės Mbretėreshė Geraldinė nė imazhin magjepsės qė kėto gra zulmėmadhe tė familjes Mbretėrore rrezatuan.
Ndaj, pasi ngjitnin shkallėt dhe kalonin nėpėr korridoret e hotelit hijerėndė, pėr t'u drejtuar pėr nė sallėn e madhe ku Mbreti Leka dhe Princi trashėgimtar prisnin ngushėllimet e rastit pranė arkivolit tė hapur me trupin e pajetė tė Mbretėreshės Suzanė, njė atmosferė e veēantė pushtonte secilin. Dhe lotėt e dhimbjes rridhnin natyrshėm.
Nė atė sallė qė ruan kaq kujtime nga jeta mondane e VIP-ave, tė rrejshėm apo tė vėrtetė, dekori i shkėlqyer dhe vetpėrmbajtja dinjitoze e dinjitarėve mė tė lartė tė kėtij Kombi, Mbretit Leka, Princit, si dhe tė afėrmve tė Familjes Mbretėrore, kjo ceremoni madhėshtore dhe e denjė pėr shpirtin e kujtimin e Mbretėreshės Suzanė - do tė mbetet e papėrsėritshme dhe e paharruar.
Tingujt e njė muzike funebėr, ekzekutuar prej njė kuarteti profesionistėsh tė shkėlqyer, jo vetėm tė intononin me klimėn e pėrzishme, por trandnin ndjenjat e fundit tė shpirtit pėr tė shpėrthyer nė lotė hidhėrimi.
Pastaj njerėzit, qė kishin filluar homazhet qė nė orėn 8.00 tė mėngjezit, kokulur nxitonin pėr tė zėnė ndonjė qoshe nė ambientet e tejmbushura, deri nė orėn e nisjes pėr nė banesėn e fundme dhe, nė pamundėsi pėr tė gjetur tė tillė, kishin zenė tė gjitha eksterierat e oborrit stėrmadh tė Hotelit, madje duke duruar me stoicizėm edhe vapėn.
Nė kėtė ceremoni tė organizuar nė mėnyrė perfekte, tė binin nė sy drejtues dhe aktivistė tė njohur tė PLL, tė veshur me kostume tė zeza e kėmisha tė bardha, qė prisnin dhe pėrcillnin mysafirėt e thjeshtė e tė shquar. Tė palodhur dhe tė kudondodhur z.Murat Basha, z.Artan Tujani, z.Sulejman Gjanaj, z.Nevruz Ndregjoni e tė tjerė. Gjithēka nė lidhje me ceremoninė ishte konceptuar nė detaje e respektohej me skrupulozitet nga kėta ushtarė tė disiplinuar e tė devotshėm tė Mbretit.
Dyndjes sė shqiptarėve e tė huajve pėr tė bėrė homazhe, njerėzit e caktuar pėr mbarėvajtjen e ceremonisė i bėnė ballė mjaft mirė. Sepse aty vinin si nga diaspora, ashtu edhe nga fshtrat mė tė thella tė Tiranės apo tė vendit. Si nga ambasadat e deri te pėrfaqėsues tė partive mė tė vogla politike apo shoqatave. Dhe nė raste tė tilla, puna e detyrimet nuk janė aq tė lehta, pasi njerėzit ishin nga rangje shumė tė ndryshme.
Politika pėrkulet para Mbretėreshės
Nga politikanėt e shquar shqiptarė ra nė sy kryetari i Partisė Demokratike Prof. Dr. Sali Berisha, i cili me njė buqetė lulesh tė zgjedhura nė dorė, pasi ngushėlloi Mbretin Leka dhe Princin pėr kėtė humbje tė rėndė e tė pazėvendėsueshme, u pėrkul me veneracion tė thellė mbi arkivolin me trupin e Mbretėreshės Suzanė, ku vendosi edhe buqetėn e luleve tė zgjedhura.
Gjithashtu politikanė tė shumtė tė opozitės dhe pozitės, deputetė e funksionarė tė lartė, erdhėn tė bėjnė homazhe dhe tė shprehin ngushėllimet e rastit pėr Familjen Mbretėrore. Nga njė kurorė me lule dhe pėrfaqėsues tė posaēėm dėrguan edhe krerėt mė tė lartė tė shtetit si Presidenti Moisiu, kryeministri Nano dhe kryetari i Parlamentit, z.Pėllumbi. Erdhėn pėr tė bėrė nderimet e tyre kryetari i Gjykatės sė Lartė z.Thimio Kondi, ministrat Arben Malaj e Pandeli Majko, dhe politikanė tė tjerė tė koalicionit qeveritar.
Ndėrsa nga politikanėt e djathtė numri qe disa herė mė i lartė dhe ceremoninė e nderuan pothuaj tė gjithė krerėt e partive tė djathta parlamentare, ose jo tė tilla, por qė kanė emėr me peshė nė politikėn shqiptare.
Ishin edhe krerėt e shoqatave tė ndryshme tė tė Burgosurve dhe shoqatave patriotike. Nė emėr tė tė Burgosurve dhe Persekutuarve Politikė, bėri homazhe dhe i paraqiti ngushėllimet Familjes Mbretėrore shqiptare z.Adem Allēi, i shoqėruar nga sekretari i Pėrgjithshėm i kėsaj shoqate z.Besim Ndregjoni.
Nga Kosova, emrat qė nderuan ceremoninė ishin impresionues, tė tillė si Ramush Haradinaj, i cili erdhi posaēėrisht nga Prishtina pėr kėtė qėllim, ndėrsa presidenti Rugova dhe kryeministri Bajram Rexhepi dėrguan nga njė pėrfaqėsues tė posaēėm.
Por pėrveē politikės, erdhėn pėr tė nderuar Familjen Mbretėrore shqiptare edhe shumė pėrfaqėsues tė Trupit diplomatik tė akredituar nė Tiranė.
Ambasadori i Kėshillit tė Europės z.Lutz Salzmann, ambasadori italian z.Massimo Atilio Januci, ambasadori i Turqisė, pėrfaqėsues tė ambasadės franceze, bullgare, hungareze, austriake, ēeke, tė OSBE etj..
Bashkohen 5 komunitete fetare
Dhe nė njė rast tė tillė, gati unik, nuk kishte se si tė mos ndodhte diēka e jashtėzakonshme, e papėrsėritshme. Ashtu siē ishte e jashtėzakonshme Mbretėresha Suzanė nė cilėsitė e saj njerėzore, Zoti e deshi qė edhe ceremonia e saj tė ishte e jashtėzakonshme. Ajo u kthye nė njė ngjarje e pėrmasave historike, jo vetėm pėr Shqipėrinė, por edhe pėr gjithė botėn. Mbretėreshėn e Shqiptarėve e nderuan dhe bėnė lutje pėr tė, plot pesė pėrfaqėsues tė pesė konfesioneve tė ndryshme fetare. Eshtė rasti i parė nė botė qė ndodh njė gjė e tillė, dhe kėtu nuk kemi se si tė injorojmė idenė se kemi tė bėjmė me njė bekim tė vetė Krijuesit tė Gjithėsisė.
Mbretėreshėn e Shqiptarėve e nderuan njė mysliman, njė ortodoks, njė katolik, njė bektashi dhe njė anglikan. Ceremoninė fetare e drejtoi pėrfaqėsuesi i kishės anglikane padre Trevor Weeler, por pas lutjeve e ritualeve, tė cilat u mbajtėn nė anglisht, predikuan dhe bėnė lutje pėr shpirtin e mbretėreshės edhe kreu i Komunitetit Mysliman shqiptar hirėsia e tij Selim Muēa, Arqipeshkvi i Kishės katolike pėr Tiranėn dhe Durrėsin msng. Rrok Mirdita, kreu i kishės ortodokse Autoqefale tė Elbasanit Atė Nikoll Marku, pėrfaqėsuesi i Kryegjyshatės Botėrore tė Bektashinjve Baba Sadiku.
Pėr pak kohė, salla e madhe e "Dajtit" u kthye nė njė tempull fetar, ku predikohej e lutej nė pesė mėnyra tė ndryshme pėr paqe e falje ndaj Perėndisė. Shqiptarėt janė shquar nė histori pėr tolerancėn fetare, por ceremonia e Mbretėreshės Suzanė i dha njė dimension tjetėr, gati tė pėrbotshėm kėsaj karakteristike shqiptare.
Mbreti pret ngushėllimet
Homazhet nė nder tė Mbretėreshės Suzanė vazhduan pėr mbi tre orė, dhe gjatė kėsaj kohe pranė Mbretit Leka dhe Princit tė ri Leka qėndronin njerėzit dhe bashkėpunėtorėt mė tė afėrt tė tyre si znj.Musellier, znj. Langdale, z.Skėnder Zogu, nipi i Mbretit Zog, z.Ergun Zogu, z.Yllė Spahija e tė tjerė nga njėri krah, ndėrsa nga krahu tjetėr ishin: shambellani i Mbretit z.Stjuart (veshur me grand-uniformė), z.Ekrem Spahiu kryetar i PLL, i cili sipas rastit alternohej me z.Fluturak Gėrmenji - shef i Zyrės sė Oborrit. Ndėrsa nė lėvizje tė vazhdueshme gjendeshin kryetari i Senatit tė Veteranėve tė PLL z.Ali Ohri, sekretari i Senatit z.Seit Preni dhe kuratori i gjithė interierit tė sallės e tė ceremonisė z.Fatos Kola, i cili, nė fund tė ceremonisė fetare, bėri falenderimet nė emėr tė Familjes Mbretėrore Shqiptare.
Nė orėn 12:00, arkivoli me trupin e pajetė tė Mbretėreshės Suzanė, i cili u mbajt nga gjashtė legalistė tė rinj tė zgjedhur, u pėrcoll pėr nė varrezat e Sharrės. Kortezhi mortor u pėrcoll zyrtarisht nga makina tė shumta tė policisė rrugore, tė cilat pėr kėtė qėllim kishin bllokuar tė gjitha lėvizjet nė itinerarin e kortezhit.
Nė varrezat e Sharrės, prifti anglikan padre Trevor Weeler kreu edhe shėrbesat e fundit dhe mbajti njė fjalė tė shkurtėr nė anglisht, ku pėrshkroi jetėn e Mbretėreshės Suzanė. Ndėrsa nė emėr tė Familjes Mbretėrore foli miku dhe drejtuesi i stafit mjekėsor pranė Saj, Dr. Mentor Petrela.
Nė fund tė ceremonisė, vetė Mbreti Leka I, megjithė dhimbjen qė kishte nė shpirt dhe stėrmundimin qė i shkaktonte plaga e operacionit nė kėmbė, falenderoi tė gjithė popullin shqiptar pėr respektin e treguar ndaj Mbretėreshės Suzanė.
Pas kėtyre fjalėve, kurora me lule dhe lot zemre u vunė mbi varrin e Mbretėreshės Suzanė, i cili ndodhet pranė atij tė Nėnės Mbretėreshė Geraldina.
Si pėr tė pėrmbushur njė amanet tė lashtė, toka shqiptare mori nė gjirin e saj pėrgjithmonė, dy mbretėresha, tė cilat i dhanė bukuri e hijeshi Shqipėrisė, qoftė kur ishin fizikisht nė kėtė botė, qoftė edhe pas largimit tė tyre tė pėrgjithmonshėm. Qoftė ky njė ogur i mbarė pėr tė gjithė shqiptarėt e pėr tė ardhmen e Monarkisė shqiptare!
Familja Mbretėrore falenderon pėrzemėrsisht mbarė legalistėt shqiptarė
Mbreti, mirėnjohje pėr PLL dhe drejtuesit e saj
Pas pėrfundimit tė Ceremonisė mortore tė organizuar pėr pėrcjelljen e lamtumirės sė Mbretėreshės Suzanė, Mbreti Leka I-rė, nė prani edhe tė Princit Leka, nė takimin e organizuar enkas nė Rezidencėn Mbretėrore nė Vishnje, ditėn e enjte, mė datė 22 korrik, u shprehu kryetarit tė PLL z. Ekrem Spahiu, nėnkryetarit z.Murat Basha dhe kryetarit tė Senatit tė Veteranėve z.Ali Ohri, falenderimet e Tij tė pėrzemėrta pėr punėn e shkėlqyer pėr organizimin e ceremonisė mortore. Me kėtė rast, NMT Mbreti Leka u kėrkoi drejtuesve tė lartė legalistė qė t'ua pėrcillnin konsideratat e Tij superlative, bashkė me ato tė Princit Leka, mbarė legalistėve shqiptarė, me tė cilėt Familja Mbretėrore ndau dhimbjen e thellė nė kėo ditė tė pėrzishme.
Gjithashtu, ditėn e enjte, nė njė takim tė veēantė, Mbreti Leka I-rė ftoi Sekretarin e Pėrgjithshėm tė PLL z.Artan Tujani, bashkė me drejtuesit e grupeve qė u angazhuan pėr mbarėvajtjen e ceremonisė mortore. Mbreti Leka nė fjalėn e Tij tė falenderimit, i pėrgėzoi drejtuesit legalistė pėr organizimin dhe drejtimin me aftėsi tė ceremonisė mortore, e cila shkėlqeu nė tė gjitha etapat e saj, duke mundėsuar pėrcjelljen me nderime madhėshtore tė Mbretėreshės Suzanė pėr nė banesėn e fundit.
Pėr sa mė sipėr, drejtuesit e lartė legalistė i shprehėn mirėkuptimin dhe mirėnjohjen Mbretit Leka dhe Familjes Mbretėrore, bashkė me zotimin pėr tė qenė gjithmonė nė shėrbim dhe mbėshtetje tė Mbretit Leka, nė luftėn pėr realizimin e idealeve tė pėrbashkėta.
Korresp. i "Atdheu"
PLL, mesazh ngushėllimi pėr Mbretin Leka
Mesazh ngushėllimi
NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve
Tiranė, mė 18.07.2004
Naltmadhni!
Nė emėr tė kryesisė dhe anėtarėve tė Partisė "Lėvizja e Legalitetit", mė lejoni qė t'Ju shprehim ngushėllimet mė tė thella tė zemrės pėr humbjen e parakohshme tė Mbretėreshės Susanė!
Zoti Jua lehtėsoftė kėtė dhimbje tė rėndė dhe Jua shėroftė kėtė plagė tė zemrės, pasi Mbretėreshėn Susanė e kishit bashkėluftėtare nė Kauzėn Tuaj.
Naltmadhni!
Humbja e parakohshme e Mbretėreshės Susana, ka prekur nė zemėr tė gjithė shqiptarėt, por nė veēanti mbretėrorėt dhe legalistėt. Nė kėto momente tė vėshtira, ne jemi pranė Jush me zemėr dhe tė pikėlluar ashtu si Ju.
Mbretėresha Susanė ka qenė njė model i pėrkryer fisnikėrie dhe simbol i nėnės dhe gruas shqiptare. Edhe pse nuk ėshtė mė fizikisht mes nesh, Mbretėresha Susanė rron pėrmes kujtimit tė pashlyeshėm. Fjalėt e Saj ishin shembuj tė menēurisė dhe shpirtmadhėsisė. Kontributet dhe sakrificat e Saj nė shėrbim tė Shqipėrisė dhe Kombit, do tė mbeten tė paharruara.
Figura e Saj, qė rrezatonte paqe e bardhėsi, do tė mbetet nė mendjet e nė shpirtin tonė nė jetė tė jetėve, si njė model frymėzues pėr tė gjithė shqiptarėt, sot dhe nė tė ardhmen.
Naltmadhni!
Fati e deshi qė kjo tokė e lashtė mbretėrish e mbretėreshash, tė mbajė nė gjirin e saj dy emra tė ndritur, si ato tė Nėnės Mbretėreshė Geraldina dhe Mbretėreshės Susana. U qoftė dheu i lehtė, dhe shpirtrat e tyre pushofshin nė parajsė.
Naltmadhni, tė keni shėndet dhe jetė tė gjatė Ju dhe Princi Leka - pėr tė vazhduar rrugėn qė kishit nisur me Mbretėreshėn Susanė, qė amanetet e tė Madhit Mbretit Zog dhe Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, tė pėrmbushen bashkė me betimin Tuaj pėr Atdheun dhe Kombin.
Edhe njėherė, Naltmadhni, Ju lutem pranoni kėto fjalė zemre si shenjėn e devocionit mė tė madh nė emėr tė tė gjithė legalistėve shqiptarė, kudo qė janė.
Ekrem Spahiu
Kryetari
Spahiu falenderon legalistėt pėr angazhimin e tyre
Mesazh falenderimi i kryetarit tė PLL z.Spahiu, nė adresė tė legalistėve, pėr kontributin e dhėnė nė organizimin e ceremonisė mortore pėr pėrcjelljen e lamtumirės sė Mbretėreshės Suzanė
Falenderim
Falenderoj pėrzemėrsisht tė gjithė anėtarėt e PLL pėr pėrkushtimin dhe devotshmėrinė qė treguan pėr pėrcjelljen me nderime pėr nė banesėn e fundit tė MS Mbretėreshės Suzanė.
Falenderoj tė gjithė kryetarėt e Degėve tė PLL nė rrethe, tė cilėt organizuan pjesėmarrjen e legalistėve tė rretheve nė ceremoninė e lamtumirės sė MS Mbretėreshės Suzanė.
Po ashtu, i adresoj njė falenderim tė ngrohtė legalistėve tė ardhur posaēėrisht nga jashtė Atdheut, tė cilėt jo vetėm kontribuan nė rritjen dhe konsolidimin e PLL, por mbajtėn gjallė dhe na pasuan idealin zogist, tė cilin e ruajnė ende tė shenjtė dhe tė panjollosur.
Gjithashtu njė falenderim tė veēantė ju drejtoj anėtarėve tė kryesisė sė PLL, Senatit tė Veteranėve, dhe nė veēanti Sekretarit tė Pėrgjithshėn z.Artan Tujani, si kryetar i Komisionit Organizator tė Ceremonisė mortore, pėr angazhimin dhe pėrkushtimin maksimal pėr organizimin dhe drejtimin me sukses tė ceremonisė mortore, qė nga momentet e para tė ndėrrimit jetė tė Mbretėreshės Suzanė e deri nė momentin e pėrcjelljes sė lamtumirės.
Kryetari i PLL
Ekrem Spahiu
Kryesia e PLL analizoi zbatimin e detyrave deri nė pėrfundimin e Ceremonisė mortore
Legalistėt, nė lartėsinė e detyrave
Ditėn e enjte, mė datė 22 korrik 2004, kryesia e PLL zhvilloi njė mbledhje tė veēantė pėr tė analizuar realizimin e detyrave qė kryesia e Partisė "Lėvizja e Legalitetit" kishte programuar gjatė pėrgatitjes dhe zhvillimit tė ceremonisė mortore pėr pėrcjelljen e lamtumirės sė MS Mbretėreshės Suzanė.
Kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu, solli nė kėtė mbledhje vlerėsimet dhe falenderimet e NMT Mbretit Leka pėr gjithė ecurinė e zhvillimit tė ceremonisė mortore. Gjithashtu ai transmetoi edhe vlerėsimet pozitive tė mjediseve, politike, gazetareske dhe diplomatike.
Z.Spahiu tha se largimi i parakohshėm nga kjo jetė i MS Mbretėreshės Suzanė ishte njė humbje e madhe pėr tė gjithė legalistėt dhe popullin shqiptar, tė cilėt e pėrjetuan kėtė ngjarje me hidhėrim tė thellė. Dhe kjo, sipas z.Spahiu, i bashkėngjitej humbjes sė paradokohshme e tė pazėvendėsueshme tė Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, ēka ėshtė njė humbje e madhe pėr Familjen Mbretėrore, mbarė mbretėrorėt, legalistėt dhe nacionalistėt shqiptarė, kudo qė ndodhen.
Mė tej z.Spahiu konkludoi se Partia "Lėvizja e Legalitetit" ishte angazhuar seriozisht dhe maksimalisht qė ceremonia mortore tė kryhej me tė gjitha nderimet dhe respektet qė i takojnė Mbretėreshės sė shqiptarėve.
Qė nga ēasti i ndėrrimit jetė tė MS Mbretėreshės Suzanė, e gjithė partia ishte vėnė nė lėvizje pėr tė kryer detyrat qė i takonin nė lidhje me kėtė ngjarje tė rėndė. Pėr evidentimin e kėtyre angazhimeve tė drejtpėrdrejta para kryesisė, z.Spahiu nė pėrmbledhjen e tij pėrmendi nė rend kronologjik tė gjitha punėt qė partia dhe drejtuesit e saj kishin kryer qysh nga dita e shtunė e nė vijim, duke kujtuar edhe mbledhjet e vonshme tė natės, nė tė cilat ishin parashikuar detaje, caktuar detyra dhe kontrolluar realizimi i tyre.
Kryetari i PLL vlerėsoi dhe falenderoi gjithashtu edhe kontributin e tė gjithė legalistėve tė angazhuar, por nė mėnyrė tė veēantė tė atyre qė kishin patur detyra konkrete, zbatimi i tė cilave ishte i domosdoshėm.
Kryetari Spahiu falenderoi Senatin e Veteranėve tė PLL, qė ka patur njė rol tė dukshėm nė tė gjitha etapat e organizimit dhe detyrave korente, pa harruar edhe nėnkryetarin, z.Murat Basha, i cili sėbashku me z.Spahiu, krahas punėve tė tjera tė rėndėsishme, ishin kujdesur edhe pėr pritjen protokollare nė aeroportin e Rinasit, sipas procedurave VIP dhe pėr akomodimin e tė ardhurve nga diaspora. Nė kėtė mbledhje fjalėt mė tė mira dhe falenderime tė veēanta u dhanė nga tė gjithė nė adresė tė Sekretarit tė Pėrgjithshėm z.Artan Tujani, si kryetar i Komisionit Organizator tė Ceremonisė mortore, pėr angazhimin dhe pėrkushtimin maksimal pėr organizimin dhe drejtimin me sukses tė ceremonisė mortore, qė nga momentet e para tė ndėrrimit jetė tė Mbretėreshės Suzanė e deri nė momentin e pėrcjelljes sė lamtumirės.
Gjithashtu fjalėt mė tė mira u thanė edhe pėr sekretarin e Burimeve Njerėzore dhe njėkohėsisht kryetar i Degės sė Tiranės z.Blerim Kamberi, i cili kishte siguruar nė mėnyrė perfekte vėnien nė efiēiencė tė Komitetit Drejtues tė Degės sė PLL Tiranė dhe strukturat e kėsaj Dege. Po kėshtu u vlerėsua maksimalisht edhe puna e sekretarit pėr Marrėdhėniet me Jashtė z.Sulejman Gjanaj, i cili kishte realizuar bashkėrendimin me tė gjitha Degėt e diasporės, si dhe ajo e sekretarit pėr Marrėdhėniet me Publikun dhe Mediat, z.Neritan Kolgjini, i cili kishte reaizuar nė mėnyrė tė shkėlqyer kontaktet me mediat dhe informimin nėpėrmjet tyre tė opinionit publik.
Lidhur me pritjen e personaliteteve publike ditėn e ceremonisė, u folėn fjalėt mė tė mira edhe nė adresė tė Drejtorit e Departamentit tė Organizimit pranė PLL, z.Novruz Ndregjoni, i cili ka luajtur njė rol tė rėndėsishėm jatė gjithė kohės por sidomos ditėn e fundit tė Ceremonisė mortore. Me vlerėsime pozitive u fol edhe pėr punėn dhe pėrkushtimin e kryetarėve tė Degėve tė PLL nė rrethe, tė cilėt u kujdesėn pėr pjesėmarrjen masive tė legalistėve dhe pjesėmarrjen e tyre nė homazhet dhe ngushėllimet pėr humbjen e Mbretėreshės Suzanė.
Nė kėtė mbledhje, diskutantėt vunė nė dukje faktin se ata vetė dhe PLL kishin vepruar me pėrgjegjshmėri tė lartė dhe si njė trupė e vetme.
Pėrmbushja me sukses e njė ndėrmarrjeje kaq tė madhe dhe delikate, ėshtė tregues i qartė i pjekurisė sė PLL, lidrshipit tė saj dhe shkallės sė lartė tė organizimit tė strukturave drejtuese dhe atyre tė bazės.
Korresp. i "Atdheu"
Parlamenti nderon me njė minutė heshtje MS Mbretėreshėn Suzanė
Kuvendi i Shqipėrisė, me propozim tė kryetarit tė Grupit parlamentar tė PLL z.Spahiu, mban njė minutė heshtje nė nderim tė kujtimit, kontributit dhe veprės sė Mbretėreshės Suzanė pėr shqiptarizmėn.
Ditėn e hėnė nė Tiranė, mė datė 19 korrik 2004, nė seancėn plenare tė Kuvendit tė Shqipėrisė, kryetari i PLL dhe njėkohėsisht kryetar i Grupit Parlamentar z.Ekrem Spahiu kėrkoi njė minutė heshtje nė nderim tė largimit nga kjo botė tė MS Mbretėreshės Suzanė, bashkėshortja e NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve. Kėtė kėrkesė z.Spahiu e mbėshteti nė kontributin e njohur tė Mbretėreshės Suzanė nė dobi tė ēeshtjes kombėtare dhe nė lartėsimin e emrit tė Shqipėrisė nė botė. Z.Spahiu, si argument shtesė nė propozimin e tij, pėrmendi edhe faktin se "tashmė, Familja Mbretėrore shqiptare gėzon privilegje tė veēanta pėr shkak tė Statusit qė ka marrė me ligj para disa kohėsh, nga Kuvendi i Shqipėrisė".
Nė vijim tė fjalės sė tij, nė qetėsinė qė kish kapluar sallėn e tejmbushur me deputetė pėr shkak tė mocionit me debat me kryeministrin Nano, kryetari i Grupit parlamentar legalist z.Spahiu, tha:
I nderuar z.kryetar!
Tė nderuar kolegė deputetė!
Sikurse jeni nė dijeni, ditėn e shtunė, mė datė 17 korrik 2004, ora 19.10, ndėrroi jetė Mbretėresha Suzanė. Duke u nisur nga kontributet e Saj dhėnė nė dobi tė Kombit shqiptar dhe duke marrė parasysh se Familja Mbretėrore Shqiptare gėzon njė Status tė veēantė, qė ne deputetėt e kėtij Kuvendi e kemi miratuar, nė emėr tė grupit parlamentar tė PLL ju propozoj tė mbajmė njė minutė heshtje nė nderim dhe kujtim tė Mbretėreshės Suzanė.
***
Kryetari i Kuvendit tė Shqipėrisė, z.Servet Pėllumbi e miratoi propozimin e z.Spahiu dhe u kėrkoi deputetėve qė tė ngrihen nė kėmbė pėr tė mbajtur njė minutė heshtje nė nderim tė Mbretėreshės Suzanė.
Pasi deputetėt u ngritėn nė kėmbė dhe mbajtėn njė minutė heshtje zije, z.Pėllumbi, nė emėr tė ligjvėnėsve shqiptarė shprehu formulėn e kortezisė mortore: I paharruar qoftė kujtimi i Saj.
Korresp i "Atdheu"
Personalitete shqiptare e tė huaja shprehin ngushėllimet pėr Mbretėreshėn Suzanė
Lamtumirė Mbretėresha Suzanė
OBORRI MBRETEROR SHQIPTAR
Rezidenca: Vishnje, Petrelė
TEL/FAX: 00355 4 271 191
P.Box. Kutia postare Nr.8170,
Tiranė, SHQIPĖRI
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
NJOFTIM PĖR SHTYP
Gjatė ceremonive pėr nderimin e MS Suzanė, nė Sallėn e Hotel "Dajtit dhe nė Rezidencėn e Familjes Mbretėrore nė Fushė Petrelė, kanė ardhur pėr tė shprehur ngushėllime shumė politikanė, tė cilėt pasi shprehėn ngushėllimet pėr kėtė humbje tė madhe lanė mbresat e tyre edhe nė librin e ngushėllimeve tė hapur pėr kėtė rast. Ndėr figurat e ardhura pėr tė shprehur ngushėllime ishin edhe Shkėlqesia e Tij z.Alfred Moisiu, i cili nė librin e shėnimeve shkruajti: Ju shpreh ngushėllimet e mia tė pėrzemėrta nė emrin tim personal dhe tė popullit shqiptar, pėr humbjen e parakohshme tė bashkėshortes Tuaj. Zoti qoftė me ju, u prehtė nė parajsė shpirti i Saj.
Z.Dashamir Shehi, gjithashtu nė librin e shėnimeve shkroi: Nderim pėr zonjėn dhe nėnėn qė nderoi Shqipėrinė.
Ambasadori Italian nė Shqipėri Shkėlqėsia e Tij Z.Massimo Atiglio Jannucci: Ngushėllimet mė tė sinqerta nga populli mik italian dhe nga ana ime pėr humbjen e Mbretėreshės sė Shqiptarėve, tė cilėn do ta kujtojmė me shumė pėrzemėrsi.
Z.Sabri Godo: Mbretėresha Suzanė ishte njė zonjė e shquar, qė pėrballoi me dinjitet tė lartė detyrėn e saj, si njė nga Simbolet e Kombit, si bashkėshorte e si nėnė. Le tė prehet nė paqe shpirti i saj i ndritur. Shqiptarėt do ta kujtojnė gjithnjė me dashuri e nderim.
Znj. Thane Nelson, e cila ishte njė mike e afėrt e Mbretėreshės: Ne kemi filluar projekte sė bashku dhe unė synoj t'i vazhdoj. Me dashuri nga mikesha jote Thane Nelson.
Z.Robert Nelson shkroi: Ne ishim shumė tė nderuar qė patėm rastin tė njohim Mbretėreshėn Suzanė.
Z.Sali Berisha: Me respektin, sinqeritetin dhe ngushėllimet e mia mė tė sinqerta pėr vdekjen e Mbretėreshės Suzanė.
Shkėlqėsia e Tij Z.Abdullah S. Alhamdan, Ambasador i Arabisė Saudite: Do tė dėshironim t'ju shprehnim ngushėllimet mė tė thella pėr kėtė humbje. Humbja juaj ėshtė gjithashtu edhe e jona. Qoftė e bekuar.
Deputeti Z.Vath Koreshi: Ngushėllime Lartmadhėri pėr humbjen e Mbretėreshės Suzanė, qė iku kaq shpejt e qė e donte kaq shumė Shqipėrinė.
Kryegjyshi botėror Haxhi Dede Reshat Bardhi: Bashkohemi me hidhėrimin e gjithė shqiptarėve, kudo ku janė, pėr vdekjen e Mbretėreshės Suzanė.
Z.Destan Mustafaj: Ngushėllimet mė tė thella e tė pėrzemėrta.
Z.Zehadin Mustafa: Ngushėllimet mė tė sinqerta pėr Mbretėreshėn Suzanė.
Z. Ilir Zela: Ngushėllimet e mia mė tė sinqerta pėr humbjen e Mbretėreshės Suzanė, me nderim e respekt pėr tė gjitha kontributet e Familjes Mbretėrore nė shėrbim tė Kombit Shqiptar.
Z.Petro Koēi: Shpreh ngushėllimet dhe lutje pėr prehje tė Mbretėreshės Suzanė. Durim dhe zemėr tė fortė pėr Familjen Mbretėrore.
Z.Agron Duka, Ministėr i Bujqėsisė: Shpreh ngushėllimet e mia mė tė sinqerta Familjes Mbretėrore dhe familjeve tė simpatizantėve tė Mbretit.
Z.Luigj Gjoka: Ėshtė njė ditė e dhimbshme pėr tė gjithė shqiptarėt, pasi ata humbėn radhazi Mbretėreshėn Geraldina, Nėnėn e gjithė shqiptarėve, si dhe Mbretėreshėn Suzanė, njeriu qė pas martesės me Mbretin Leka mendoi e jetoi si shqiptare e vėrtetė. Nuk mund tė shprehim gjė tjetėr veēse dhimbje tė thellė pėr kėtė humbje.
Z.Gani Hoxha: Humbja e Mbretėreshės Suzanė u pėrjetua me shumė dhimbje nga tė gjithė Shqiptarėt dhe veēanėrisht nga ne matjanėt. Ngushėllimet mė tė thella pėr Familjen Mbretėrore.
Z.Muhamet Ukperaj deputet i Hasit: Shpreh ngushėllimet e sinqerta Familjes Mbretėrore. Njėkohėsisht shpreh respektin pėr punėn, jetėn dhe vuatjet e kėsaj Familjeje.
Z. Preē Zogaj: Mbretėresha Suzanė, ashtu si Mbretėresha Geraldina, vdiq nė Shqipėri, duke mbetur Mbretėreshė e pėrjetshme e tokės shqiptare. I shpreh ngushėllimet e mia mė tė thella Lekės sė I-rė dhe gjithė Familjes.
Z.Ibrahim Bruka deputet: ngushėllime dhe mirėnjohje tė thellė pėr Familjen Mbretėrore Shqiptare, pėr humbjet e mėdha qė ka pėsuar nga vdekja e parakohshme e Mbretėreshės Suzanė dhe vdekja e mėparshme e Nėnės Mbretėreshė Geraldina. Kėto janė njė humbje e pakthyeshme dhe e madhe e Familjes Mbretėrore Shqiptare dhe e popullit etnik shqiptar. Mirėnjohje dhe respekt tė pėrjetshėm nė kujtim tė veprės sė tyre.
Z.Shpėtim Rroqi: Pėrkulem me respekt pėrpara kujtimit tė Mbretėreshės Suzanė.
Z.Ferit Hoti: Me respekt tė thellė marrim pjesė nė pikėllimin e humbjes sė Mbretėreshės Suzanė e tė mbarė kombit.
Z.Kurt Kola: Shprehim dhimbjen e thellė pėr vdekjen e Mbretėreshės Suzanė. Emri i saj do tė rrojė nė mendjet e Shqiptarėve.
Z.Arjan Starova: Qoftė i paharruar kujtimi i Madhėrisė sė Saj Suzanė! Jeta e Saj do tė mbetet pėrjetėsisht simboli i ndershmėrisė dhe i pėrkushtimit pėr tė ardhmen e kombit shqiptar.
Z.Ilirjan Berzani: Shprehim ngushėllimet tona nė emėr tė grupit tė PDR dhe tė partisė Demokrate e Re Mbretėreshės Shqiptare. Bashkohemi edhe ne nė hidhėrimin e Familjes Mbretėrore.
Z.Adriatik Alimadhi - Partia Balli Kombėtar: Shprehim ngushėllimet tona pėr Mbretėreshėn Shqiptare. Bashkohemi me hidhėrimin e Familjes Mbretėrore. Qoftė e xhenetit.
Z.Mustafa Kėrēuku - Kryetar i Kontrollit Lartė tė Shtetit: Sot, mė datėn 20 korrik 2004, nė Tiranė bėra vizitėn e ngushėllimit tė ndarjes nga kjo botė e Mbretėreshės sė Shqiptarėve, Lartmadhėrisė sė Saj Suzanė. Fati i pėrcaktuar nga Zoti nuk mund tė kundėrshtohet, por ai pritet me pikėllim dhe hidhėrim tė madh e aq mė tepėr pėr njė zonjė me prejardhje tė huaj, qė ndau gjithēka me popullin shqiptar. I pėrjetshėm kujtimi i Saj.
I ngarkuari me punė i Shteteve tė Bashkuara tė Amerikės nė Tiranė Z.Steven E. Zate, gjithashtu dėrgoi njė letėr ngushėllimi ku shkruan se ai bashkė me bashkėshorten e tij shprehin ngushėllimet e tyre tė pėrzemėrta Mbretit Leka I dhe Princit Leka pėr humbjen e Mbretėreshės Suzanė.
I ngarkuari me punė i Ambasadės Franceze shprehu Madhėrisė sė Tij Mbretit Leka dhe Princit ngushėllimet e sinqerta nė emėr tė Presidentit Francez dhe tė Ambasadės Franceze pėr humbjen e Madhėrisė sė saj Mbretėreshės Suzanė.
Nunci Apostolik, Shkėlqėsia e Tij Arshipeshkv Giovanni Bulaitis, i shprehu ngushėllime Familjes Mbretėrore edhe nė emėr tė Papės.
Ngushėllime kanė paraqitur Presidenti i Kosovės, Shkėlqesia e Tij Ibrahim Rugova dhe Kryeministri Bajram Rexhepi, Kryetari i AAK, z.Ramush Haradinaj, Kryetari i BDI, z.Ali Ahmeti, Kryetari i PDSH z.Arbėr Xhaferri, etj.
Nga Prishtina, Gjakova, Gostivari, Prizreni, Peja, Struga, Shkupi, Ferizaj, nga Elbasani, Shkodra, Korēa, Burreli, Tepelena, etj., kanė lėnė ngushėllimet e tyre dhe kanė dėrguar mesazhe, telegrame e letra shumė autoritete lokale, intelektualė dhe pėrfaqėsues tė popullit, nga tė gjitha shtresat shoqėrore.
Zyra e shtypit
Komunikatė e Zyrės sė Oborrit mbi ceremoninė e homazheve tė mbajtur mė 21.07.2004
Lamtumira e fundit: "Mbretėreshė Suzanė jeni pėrgjithmonė nė dheun
shqiptar"
OBORRI MBRETEROR SHQIPTAR
Rezidenca: Vishnje, Petrelė
TEL/FAX: 00355 4 271 191
P.Box. Kutia postare Nr.8170,
Tiranė, SHQIPĖRI
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
Nė homazhet e lamtumirės nė nderim tė Mbretėreshės MS Suzanė tė Shqiptarėve, tė mbajtur mė 21/07/2004, nė sallėn e Hotel " Dajti", morėn pjesė personalitete publike dhe shtetėrore nga Shqipėria e Kosova, pėrfaqėsues tė tė gjitha komuniteteve fetare, personalitete tė shquar nga tė gjitha trojet shqiptare, nga diaspora, pėrfaqėsues nga Trupi Diplomatik dhe pėrfaqėsitė e tjera tė huaja, tė akredituara nė Shqipėri. Ngushėllime i kanė shprehur Mbretit Leka I dhe Princ Lekės shumė nga familjet mbretėrore dhe oborret mbretėrore tė Europės, Azisė dhe Afrikės.
Homazhet filluan nė orėn 8.00 nė sallėn e Hotel "Dajti". Pėrfaqėsues tė popullit, tė ardhur nga tė gjitha krahinat, vendosėn lule dhe kurora dhe u shprehėn ngushėllimet e tyre Mbretit Leka I dhe Princ Lekės. Mijėra gra, vajza, burra dhe tė moshuar, i lanė ngushėllimet e tyre edhe nė librat e Nderimit tė MS Suzanė. Ata nderuan kujtimin e Saj, duke shprehur ndjenjėn e respektit pėr dashurinė e Saj tė madhe pėr Shqipėrinė dhe Kombin Shqiptar.
Kėtė ka shprehur edhe shkrimtari ynė i shquar Ismail Kadare, nė letrėn e ngushėllimit, drejtuar Mbretit Leka I: "Madhėri... Si nga njė dorė e drejtuar prej Fatit, dy krijesat Tuaja mė tė shtrenjta, Nėna Mbretėreshė Geraldina dhe Mbretėresha Suzanė, e lanė njera pas tjetrės kėtė botė, pėr t'u prehur mė nė fund pėrbri njera-tjetrės nė tokėn shqiptare. Duke u bashkuar me dhembjen Tuaj, mė lejoni tė shpreh besimin e njėherėsh dėshirėn qė ky kthim i dy mbretėreshave, pėr tė pushuar nė jetė tė jetėve nė dheun tonė, tė jetė njė shenjė kuptimplote pėr tė gjithė, njė kumt pėr pajtim, kthejlltėsim e lartėsim shpirtėror, pėr krejt Kombin Shqiptar."
Kjo ndjenjė u shpreh nga mijra e mijra njerėz, qė vinin pėr tė dhėnė nderimin e Lamtumirės pėr MS Suzanė.
Personalitetet mė tė larta tė shtetit shqiptar dėrguan lule dhe kurora pėr kėtė Lamtumirė tė fundit... Presidenti, Shkėlqesia e Tij, Alfred Moisiu, nėpėrmjet z.Afrim Krasniqi Kėshilltar Politik dhe Kėshilltarit Ushtarak Gjen. Ruzhdi Ramadani, dėrgoi njė kurorė. Kryetari i Kuvendit tė Shqipėrisė, gjithashtu dėrgoi njė kurorė nėpėrmjet shefit tė Protokollit tė Kuvendit tė Shqipėrisė. Kuvendi i Shqipėrisė mbajti njė minutė zi pėr MS Suzanė nė datėn 20 korrik 2004. Nė emėr tė Kryeministrit, Shkėlqesisė sė Tij Fatos Nano shprehu ngushėllimet z.Arben Malaj, Ministėr i Financave. Z. Pandeli Majko Ministėr i Mbrojtjes dhe Shefi i Shtabit tė Pėrgjithshėm Gjen. Pėllumb Qazimi.
Njėkohėsisht, bėnė homazhe shumė politikanė dhe deputetė tė tė gjitha grupeve parlamentare, si: z.Sali Berisha Kryetar i Partisė Demokratike, z.Besnik Mustafaj, z.Fatos Beja, z.Vili Minarolli, z.Gani Hoxha, Znj. Marjeta Zaēe, etj.
Z. Aleksandėr Meksi, ish kryeministėr, z.Sabri Godo, z.Neritan Alibali, nga Partia Republikane. z.Vangjel Dule, z.Kristo Goxhi, nga Partia e tė Drejtave tė Njeriut, z.Gaqo Apostoli, nė emėr tė Partisė Social Demokrate. z.Adriatik Alimadhi me nėnkryetaren zonjushėn Majlinda Toro, nė krye tė njė grupi nga Partia e Ballit Kombėtar, z.Arjan Starova, z.Teodor Laēo, nga Partia Liberal Demokrate, z.Bardhyl Agasi Sekretar i Marrėdhėnieve me Publikun, z.Lekė Ēukaj, Znj. Monika Kryemadhi, nga Partia Socialiste, z.Kurt Kola me njė grup nga shoqata e tė Pėrndjekurve Politikė, z.Shpėtim Rroqi, z.Uran Metko, z.Hysen Selfo.
Nga Kosova pas ngushėllimeve tė shprehura nga Presidenti Ibrahim Rugova e Kryeministri Bajram Rexhepi, bėnė homazhe z.Ramush Haradinaj, Kryetar i Partisė Aleanca pėr Ardhmėrinė Kosovės, z.Aqif Shehu Kryetar i Komunės sė Gjakovės, i cili ishte dėrguar nga Presidenti i Kosovės z. Ibrahim Rugova, z.Luan Mulliqi, drejtor i galerisė sė Arteve tė Kosovės, z.Rauf Dhomi me korin e burrave tė Gjakovės dhe tė teatrit tė Operas sė Kosovės. Njė pėrfaqėsi nga Prizreni, Ferizaj, Peja, Mitrovica, si dhe nga Gostivari, nga Tetova, nga Dibra, Struga, etj.
Nga personalitetet shqiptare tė Drejtėsisė, tė Universitetit, tė Kulturės, tė Shkencės, tė Artit e Sportit: Z. Mentor Petrela, Znj. Teuta Starova, Z. Maksim Cikuli, Znj.Eni Ēobani, Z. Thimio Kondi Kryetar i Gjykatės sė Lartė, etj..
Komunitetet Fetare ishin prezente nė kėtė ceremoni lamtumire: Imzot, Monsinjor Rrok Mirdita, arqipeshkvi i Tiranės dhe Durrėsit, si Pėrfaqėsues i Kishės Katolike, Baba Sadiku nga Kryegjyshata Botėrore Bektashiane, At Nikoll Marku nga Kisha Autoqefale Orthodhokse e Elbasanit, Kryemyftiu i Tiranės nga Komuniteti Mysliman Shqiptar, Pėrfaqėsuesi i kishės Anglikane nė Shqipėri Padre Trevor Weeler, etj..
Nga Trupi Diplomatik: Ambasadori Italian z. Janucci sė bashku me tė gjithė Misionin Ushtarak tė "DIAS" dhe me tė gjithė Komandantėt e trupave ushtarake Italiane nė Shqipėri. I Ngarkuari me punė i Ambasadės Franceze nė Tiranė, Ambasadori i Turqisė, Ambasadori i Egjyptit, Ambasadori Austriak nė Shqipėri, Ambasadori i BE z.Lutz Salzman, Atasheu Ushtarak i Ambasadės sė Mbretėrisė sė Bashkuar Col. Cox, Ambasadori i Ēekisė, etj..
Mesha e Lamtumirės u mbajt nga Padre Trevor Weeler, Prift i Kishės anglikane, si dhe nga tė katėr pėrfaqėsuesit e komuniteteve fetare Shqiptare, tė cilėt u lutėn pėr Mbretėreshėn Suzanė tė Shqiptarėve.
Fjalėn e Lamtumirės e mbajti Prof. Mentor Petrela i cili tha:
Miq, Shkėlqesi, Zonja e Zotėrinj!
Mbretėresha Suzanė sot inhuminohet midis Krujės e Petrelės, nė zemrėn e Shqipėrisė qė ajo e donte, e respektonte dhe e nderonte.
Ėshtė simbol i kombit qė me personalitetin e Saj inspiron pėrjetėsinė mbretėrore.
Mbretėresha Suzanė admiroi Shqiptarėt, pasardhėsit e ilirėve dhe pėrfaqėsoi anglikanizmin me dashurinė pėr " Logos"-in qė i mobilizonte tė gjithė instrumentat e shpirtit tė Saj pėr tė kuptuar njerėzit qė e kontaktonin, duke gjetur forcėn pėr t'i mbėshtetur me tė gjitha mjetet dhe mėnyrat.
Ndėrsa Thanatosi po e tėrhiqte nė brendėsinė e tij, mbi shtratin e Saj mbetej versioni i fundit i Iliadės sė Homerit, vepra mė e pėrkthyer nė anglisht.
E pra, kjo Antigonė e shqiptarėve meriton mė tepėr legjitimitet me gjithė eklipset e kujtesės qė ndonjėherė historia ka imponuar.
Tek Mbretėresha Suzanė vėrehej njė lidhje hyjnore e besnikėrisė qė lindte nė zemėr dashurinė pėr Mbretin Leka, Princin, Familjen dhe njohjet e Saj.
Nė nderin qė m'u ofrua, mė lejoni qė nė emėr Tuaj pėr humbjen e Mbretėreshės Suzanė T' Ju paraqes Naltmadhnisė Leka, Princit, Familjes dhe tė dashurve homazhet tona dhe ndenjat mė tė thella. Amen!"
Kori i ardhur posaēėrisht nga Kosova, nėn drejtimin e kompozitorit Rauf Dhomi, kėnduan Kėngėn e Pėrcjelljes e tė Lamtumirės sė Fundit.
Nė fund, ndėrsa viheshin lulet dhe kurorat e shumta, NMT Leka I pėrshėndeti: "Ju falenderojmė pėr nderimin, qė i keni bėrė Mbretėreshės Suzanė. Populli shqiptar ka qenė dhe vazhdon me qenė populli mė i ndershėm e mė i miri nė Botė. Ju faleminderit!"
ZYRA E SHTYPIT
Tiranė mė 22.07.2004
Kronikė e shkurtėr e homazheve, nė nderim tė kujtimit tė Mbretėreshės Suzanė
Shqiptarėt, homazhe pėr Mbretėreshėn Suzanė
OBORRI MBRETEROR SHQIPTAR
Rezidenca: Vishnje, Petrelė
TEL/FAX: 00355 4 271 191
P.Box. Kutia postare Nr.8170,
Tiranė, SHQIPĖRI
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
Nė dy ditė rresht, (19 dhe 20 korrik 2004), nė sallėn e Hotel "Dajti" u zhvilluan homazhe nė nderim tė kujtimit tė Mbretėreshės Suzanė. Homazhet u kryen nga mjaft njerėz tė shtresave tė ndryshme shoqėrore, politikanė, intelektualė, veprimtarė dhe simpatizantė monarkistė e legalistė, njerėz tė thjeshtė qė e ndjenin se duhet tė respektonin njė figurė tė tillė kombėtare.
Midis mjaft prej tyre do tė veēonim praninė e intelektualėve, kryetarė tė partive politike, kryetarė tė shoqatave tė ndryshme atdhetare, pėrfaqėsues tė komuniteteve fetare nė Shqipėri, tė fondacioneve tė ndryshme, tė stafeve tė gazetave shqiptare, ish ushtarakė, njerėz tė ardhur nga jashtė Shqipėrisė, nga Australia - Melburn, Belgjika, Kanadaja, SHBA-ja, pėrfaqėsues tė trupit diplomatik nė Tiranė, misionarė tė ambasadės angleze, hungareze, franceze, bullgare etj. Miq dhe dashamirės tė Familjes Mbretėrore, tė ardhur nga tė gjitha rrethet e Shqipėrisė.
Nė librat e homazhit dhe tė ngushėllimeve pėr kujtimin e Mbretėreshės Suzanė, nė tė dy ditėt u evidentuan mbi 280 shėnime tė ndryshme, nė mė shumė se 100 faqe tė librave pėrkujtimorė, nė pėrmbajtjen e tė cilave dallojmė shumė mesazhe tė sinqerta tė njerėzve tė ndjeshėm ndaj njė fatkeqėsie tė tillė, si dhe vlerėsimin maksimal tė Familjes Mbretėrore.
Dhimbja qė shprehet ėshtė e madhe dhe e sinqertė. Mesazhet janė tė qarta, jo vetėm pėr vlerat e mėdha fisnikėrore e kombėtare tė vet Mbretėreshės Suzanė, por edhe pėr mbėshtetjen e fuqishme qė njerėzit me kėtė rast afrojnė pėr Mbretin Leka i Parė dhe pėr Princ Lekėn, nė misionin e tyre fisnik, pėr ta shpėtuar Shqipėrinė dhe pėr ta ēuar mė pėrpara ēėshtjen kombėtare shqiptare.
Mė poshtė janė shkėputur disa momente tė shkurtra, tė vlerėsimeve tė njerėzve tanė tė mirė pėr Mbretėreshėn Suzanė, e cila ka lėnė gjurmė tė thella nė mjedisin shqiptar.
Perifrazimet janė tė shkėputura e pa komente, por reale, siē janė shprehur nga njerėzit, nė librin e hapur tė jetėshkrimit tė Mbretėreshės Suzanė.
*****
Nė mėnyrė tė pėrmbledhur kanė kėtė pėrmbajtje:
"... Njė moment u mbyll njė libėr i artė i jetės Suaj Mbretėresha e Artė Suzanė. U mbyll njė moment, pėr tė ngelur mė vonė gjithmonė i hapur, ku ēdo faqe e librit Tuaj do tė tregojė shėmbullin Tuaj tė rrallė tė njė jete fisnike. S'do tė shohim mė sytė Tuaj tė qeshur, por do tė ndjejmė gjithmonė afėr zemrėn Tuaj tė madhėrishme, Mbretėresha Suzanė. Mbretėreshė e rrallė, me gjak fisniku shqiptar. Ju erdhėt nė Shqipėrinė tonė pėr tė kontribuar me tė gjithė jetėn Tuaj. Ju falėnderon thellė, thellė nga zemra, i gjithė populli ynė i shumėvuajtur. I lehtė dheu mbi varrin Tuaj!"
Ngushėllime tė thella nga familja Luan Kaceli, nga fėmijėt e nėnė Duhijes, qė pati nderin e madh, tė priste nė momentet e para tė jetės sė tij, nė lindje, Mbretin Leka.
Njeri i mirė, njeri i sakrificės, Ajo, Mbretėresha, tregoi se nė Atdhe duhet jetuar e punuar edhe nė kushte tė vėshtira, pėr tė dhėnė njė ndihmesė sado modeste.
Shqiptarėt jashtė atdheut "...ju garantojmė NMT Mbreti Leka, se do tė jemi gjithmonė pranė jush".
Dhėntė Zoti forcė, pėr tė pėrballuar dhimbjen dhe pėr tė kryer punėra dhe detyra tė mėdha qė ju presin.
Fisnikja e Australisė sė largėt, u bė gruaja mė e dashur e shqiptarėve.
Mbretėresha Suzanė i shton edhe njė figurė tjetėr tė ndritur historisė sė vėrtetė tė Shqipėrisė dhe tė kombit shqiptar.
Jemi thellėsisht tė brengosur dhe nuk do tė harrojmė kurrė, o ėngjėll i Perėndisė, Mbretėresha Suzanė.
Jemi tė nderuar e krenarė pėr shkėlqimin Tuaj, qė Ju u kthyet nė Shqipėri nė krah tė Mbretit Leka, nė tokėn e shqiptarėve, ku dhe do tė preheni nė qetėsi. U prehshi nė qetėsi, shkėlqesia jonė Suzanė. (Prishtinė - Kosovė)
Vdekja e Mbretėreshės Suzanė, konsiderohet fatkeqėsi kombėtare.
Familja Kaloshi nga Dibra, shkruan se familja Mbretėrore dhe vet ata, janė nga gjaku fisnik i Gjergj Kastriotit Skėnderbeut.
Me vlerat e Saj, njė vezullim i pėrjetshėm pėr kombin shqiptar.
Australiania e madhe, qė fatin e saj e lidhi me hallet e kėtij populli tė vogėl dhe tė pėrvuajtur.
Vdekja e Mbretėreshės Suzanė ėshtė "...Njė dhimbje pėr kombin e dėshpėruar...".
Nė rrethana tė pėrndjekjes, Ajo, qe e zonja me e pėrjetėsue dinastinė, me Lekėn e II-tė, Princin trashėgimtar, mbi tė cilin sot janė pėrqėndruar sytė e kombit shqiptar dhe janė varur shpresat e tij.
Njė veprimtare e shkėlqyer e ēėshtjes sonė kombėtare. Kontributi i Saj ka vlera tė jashtėzakonshme, si njė shqiptare e mirė.
Princesha Suzanė, do tė kthehet nė legjendė tė krenarisė sonė kombėtare.
Pėrfaqėsuesit e Frontit pėr Bashkimin Kombėtar Shqiptar ngushėllojnė: "I lehtė qoftė dheu i tokės mėmė".
Madhėri, meritat e kohės sė Mbretit Zog, vijnė pas meritave tė Gjergj Kastriotit Skėnderbeut, sepse pas 500 vjetėsh ai krijoi shtetin dhe kombin shqiptar.
Shqipėria ka humbur njė zonjė tė nderuar, qė tė gjithė jetėn e Saj ja pėrkushtoi, po Shqipėrisė.
E nderuara Suzanė: Ju pėr njė ēast ndritėt nė horizontin shqiptar si njė meteor. Ju ndriēoftė Shqipėria pėr jetė.
Nė kėtė ditė hidhėrimi, lus Zotin e Madh tė ruajė shėndetin e Naltmadhėrisė sė Tij, qė Ai tė mbarojė me sukses misionin e tij historik.
Ju u ndatė nga jeta, nė njė kohė kur kanė nevojė tė gjithė shqiptarėt. Ju rroni nė zemrat tona, o besnikja e Mbretit Leka. Tė premtojmė se, nė tė gjitha trojet shqiptare, do tė valvitet flamuri kombėtar.
Mbretėreshė, me njė zemėr tė madhe pėr shqiptarėt.
Zonjė fisnike, qė me fisnikėri, butėsi dhe optimizėm, me besim tek Zoti, i dha kurajo e mbėshtetje familjes, qė me dashuri tė madhe, tė aspironin nėn shėmbėlltyrėn e vet pėr Shqipėrinė.
E dashur Mbretėresha Suzanė: ne nisėm projekte bashkarisht. Unė do tė vazhdoj t'i pėrmbush ato. Me dashuri, mikja jote, Nelson.
Ju ishit dhe do tė mbeteni simboli i Princeshės model. Edhe pse e lindur nė Australi, Ju e lidhėt fatin Tuaj me Shqipėrinė dhe shqiptarin e madh Leka Zogu. Me kujtimin Tuaj si njė personalitet i lartė, qė gjithė jetėn nė krah tė Mbretit Leka, pėr tė mirėn e shqiptarėve dhe tė kombit shqiptar, sakrifikuat gjithė jetėn Tuaj.
Njė pjestar i familjes Nika, thotė: "Lejoj veten tė pėrfaqėsoj me kėto fjali dhe me kėtė nėnshkrim, ndjenjat dhe lidhjet e sinqerta, askurrė tė lėkundura tė familjes sonė tė madhe e besnike. Nderim e pėrulje ndaj Mbretėreshės sonė tė paharruar".
Zoti i lehtėsoftė dhimbjen Mbretit dhe Princit, e bekuar qoftė Familja Mbretėrore.
Kjo humbje nuk i pėrket vetėm Familjes Mbretėrore, por tė gjithė Shqipėrisė dhe hidhėrimi pėr humbjen e Mbretėreshės Suzanė, ėshtė i pranishėm nė ēdo familje tė mirė shqiptare.
Ju mbetėt simbol pėr kėtė komb. Ju i dhatė atij gjithēka, edhe jetėn Tuaj.
Ju Mbretėreshė, latė dhimbje nė zemrat tona.
Mbretėresha Suzanė: Ty nuk ditėm tė tė donim aq shumė, sa i deshe ti shqiptarėt.
Ju meritoni respektin e tė gjithė shqiptarėve.
Gjergj Liqejza, zėvendėsministėr: Ėshtė njė humbje pėr Familjen Mbretėrore dhe pėr kombin shqiptar.
*****
Kjo pėrmbledhje e vlerėsimeve tė sinqerta tė shqiptarėve, ėshtė respektimi i vlerave tė mėdha qė ka lėnė pas me punėn, qėndrimin dhe vullnetin e Saj Mbretėresha Suzanė, pėr ēka tė gjithė shqiptarėt duhet tė ndihen krenarė. Kėto janė ndjenjat e popullit shqiptar, tė njerzve tė thjeshtė, qė kanė zėmėr dhe dashuri tė madhe pėr jetėn dhe veprėn njerėzore. Eshtė ky sistem vlerash, pjesė e sė cilės ėshtė edhe jeta e Mbretėreshės Suzanė, qė e detyroi Parlamentin Shqiptar tė ēohet nė kėmbė dhe tė respektojė njė australiane fisnike, qė e shkriu jetėn e saj pėr ēeshtjen shqiptare. Nuk ėshtė i rastit njė vullnet i tillė popullor, pėr tė ngushėlluar dhe pėr tė shprehur mbėshtetjen ndaj Mbretit Leka i I-rė.
Lamtumirė Mbretėresha jonė Suzanė.
Zyra e Shtypit pranė Oborrit Mbretėror
Kurora nga gjithė bota pėr Mbretėreshėn Suzanė
Nė ceremoninė e lamtumirės janė vendosur kurora me lule nga dhjetėra personalitete tė vendit dhe botės. Ashtu siē ishte i veēantė rasti i ceremonisė fetare ku morėn pjesė pėrfaqėsues tė 5 komuniteteve fetare (4 tė Shqiprėrisė, Musliman, Ortodoks, Katolik, Bektashi dhe njė Anglikan), po ashtu pati kurora me lule dhe telegrame ngushėllimi nga vendi dhe bota. Qė nga Mbreti Simeon i Bullgarisė e deri tė kryeministri Fatos Nano, apo pėrfaqėsues tė tjerė tė shtetit.
Kurorat nga diaspora zinin njė vend tė dukshėm dhe, mes tyre, shumica ishin emra tė njohur pėr devocionin ndaj Familjes Mbretėrore shqiptare. Gjithsesi, pėr arsye objektive, ka mundėsi qė ndonjė emėr edhe mund tė na ketė kaluar.
Por le t'i shohim mė poshtė, me radhė, tė gjithė emrat qė vendosėn njė kurorė me lule nė nderim tė kujtimit tė MS Mbretėreshės Suzanė.
Kurorat dhe emrat sipas shėnimit:
*****
Mbreti Leka I dhe Princ Leka
Tom Cuelen-Ward
Trinity Sheather
Armstrong
Familja Langdale
Julia-Guido Hendrix
Oborri Mbretėror Shqiptar
Miq tė Afrikės sė Jugut
Silviane Musellier
Skėnder & Ergun Zogu
*****
Kryesia e PLL
Ekrem Spahiu
Kėshilli Kombėtar i PLL
Senati i Veteranėve tė PLL
Forumi Rinor i PLL
*****
Degėt e PLL nė Shqipėri dhe diasporė:
PLL Dega Nju Jork
PLL Dega Belgjikė
PLL Dega Tiranė
PLL Dega Durrės
PLL Dega Mat
PLL Dega Shkodėr
PLL Dega Elbasan
PLL Dega Berat
PLL Dega Kurbin
PLL Dega Krujė
PLL Dega Skrapar
PLL Dega Kavajė
PLL Dega Gjirokastėr
PLL Dega Fier
PLL Dega Sarandė
PLL Dega Mirditė
PLL Dega Dibėr
*****
Nga familje zogiste:
Familja Mulosmani e Binak Alisė nga Nju Jork dhe Shqipėria
Familja Fuad Myftija, Nju Jork
Familja Yllė Spahija, Francė
Familja Qazim Gjanaj, Belgjikė
Familja Shaskaj, Nju Jork
Familja Vehbi Ēollaku, Kanada
Familja Ndrec Gjergji, Nju Jork
Hyrije Dosti (e bija e Abaz Kupit)
******
Personalitete nga Kosova dhe vendi:
Ibrahim Rugova
Bajram Rexhepi
Ramush Haradinaj
Aqif Shehu, kryetar i Bashkisė Gjakovė
Nga Presidenca e Shqipėrisė, Alfred Moisiu
Nga Kuvendi i Shqipėrisė, Servet Pėllumbi
Nga Kėshilli i Ministrave, Fatos Nano
******
Trupi diplomatik
Nga Mbreti Simeon dhe bashkėshortja
Nga Ambasada Bullgare
Nga Ambasada Austriake
Nga Ambasada Franceze
Nga Ambasada Italiane
Nga Ambasada Turke
Ja personalitetet dhe miqtė qė morėn pjesė nė homazhet pėr nder tė MS Suzanė
Nga opozita:
Kryetari i PD Prof. Dr. Sali Berisha; Sekretari i Pėrgjithshėm z.Ridvan Bode dhe nėnkryetarėt e PD z.Bamir Topi e znj.Jozefina Topalli; ish kryeministri Aleksandėr Meksi (anėtar i Kėshillit Kombėtar tė PD) bashkė me zonjėn; znj.Marjeta Zaēe - kryetare e Forumit tė Gruas tė PD; z.Vili Minarolli - kryetar i Degės sė PD Tiranė; z.Omer Nishani - sekretar i Degės sė PD Tiranė; z.Abdi Baleta (kryetar i Partisė "Rimėkėmbja Kombėtare" bashkė me zonjėn; z.Frederik Ruēo - kryetar i Degės sė Tiranės i PRK; z.Armando Ruēo - kryetar i Partisė Konservatore (bashkė me zonjėn); z.Teodor Laēo - kryetar i Partisė Liberal-demokrate; z.Arjan Starova - nėnkryetar i kėsaj partie (bashkė me zonjėn); z.Shaqir Rexhvelaj - sekretar i Pėrgjithshėm i PLD; z.Dashamir Shehi - kryetar i Partisė Demokrate e Rinovuar (bashkė me zonjėn); z.Adriatik Alimadhi - kryetar i Partisė "Balli Kombėtar"; znj. Majlinda Toro - nėnkryetare e PBK; drejtuesit e PDR si nėnkryetari z.Tritan Shehu dhe z.Nard Ndoka (nėnkryetar i PDR dhe Kryetar i Grupit Parlamentar tė kėsaj partie); deputeti i PBK z.Uran Metko; kryetari i Nderit i PR z.Sabri Godo; deputetėt e PLL z.z.Sadedin Balla, Bahri Kollēaku dhe Et'hem Fezollari; z.Hysen Selfo - kryetar i Partisė Balli Kombėtar Demokrat dhe z.Artur Roshi - sekretar i PBKD, si dhe deputetėt opozitarė Alfred Cako, Shpėtim Rroqi, Gani Hoxha, Luigj Gjoka, Ferit Hoti, Dilaver Qesja, Zef Gjoka, Jak Ndoka, Saimir Curri, Ilir Berzani, Besnik Mustafaj, Fatos Beja, Neritan Alibali, Ibrahim Bruka e Muhamet Ukperaj.
Nga trupi diplomatik:
Ambasadori i Republikės sė Italisė nė Shqipėri, z.Massimo Ianucci; Ambasadori i Arabisė Saudite nė Shqipėri Shkėlqėsia e Tij Z.Abdullah S. Alhamdan; i Ngarkuari me punė i Ambasadės Franceze nė Tiranė, Ambasadori i Turqisė, Ambasadori i Egjyptit, Ambasadori Austriak nė Shqipėri, Ambasadori i BE z.Lutz Salzman, Ambasadori i Ēekisė, Atasheu Ushtarak i Ambasadės sė Mbretėrisė sė Bashkuar Col. Cox, drejtuesit mė tė lartė tė Misionit Ushtarak tė "DIAS" dhe tė gjithė Komandantėt e trupave ushtarake Italiane nė Shqipėri.
Nga pozita dhe koalicioni qeveritar:
Presidenti i Republikės z.Alfred Moisiu, i shoqėruar nga Sekretari i Pėrgjithshėm z.Filip Rrumbullaku dhe kėshilltari politik z.Afrim Krasniqi.
Z.Arben Malaj - ministėr i Financave, i shoqėruar nga Sekretari i Pėrgjithshėm i Ministrisė sė Finanacave z.Gjergj Teneqexhi, z.Bardhyl Agasi - sekretar i PS pėr Marrėdhėniet me Publikun; z.Agron Duka - deputet dhe Ministėr i Bujqėsisė; z.Ilir Zela - kryetar i Komisionit tė Jashtėm parlamentar; z.Pandeli Majko, deputet dhe ministėr i Mbrojtjes, i shoqėruar nga Shefi i Shtabit tė Pėrgjithshėm tė Ushtrisė gjeneral Pėllumb Qazimi; z.Mustafa Kėrēuku - kryetar i Kontrollit tė Lartė tė Shtetit;
z.Thimio Kondi - Kryetar i Gjykatės Lartė; z.Paskal Milo - kryetar i Partisė Demokracia Sociale dhe deputet; z.Gaqo Apostoli - sekretar i Pėrgjithshėm i Partisė Socialdemokrate; z.Vangjel Dule - kryetar i PBDNJ dhe deputet; z.Kristo Goxhi, deputet i PBDNJ; deputetėt socialistė Monika Kryemadhi, Lekė Ēukaj, Petro Koēi.
Nga komunitetet fetare:
Kryetari i Komunitetit Musliman Shqiptar z.Selim Muēa; Kryegjyshi i Kryegjyshatės Botėrore tė Bektashinjve Baba Dede Reshat Bardhi; Kreu i Kishės Katolike nė Shqipėri, Arqipeshkvi Monsinjor Rrok Mirdita; Kreu i Kishės Ortodokse Autoqefale tė Shqipėrisė me qendėr nė Elbasan At Nikoll Marku; Padre Trevor Uillėr, Prift i Kishės anglikane, Nunci Apostolik, Shkėlqėsia e Tij Arshipeshkv Giovanni Bulaitis - pėrfaqėsues i Papa Gjon Palit.
Nga shoqatat e Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė:
Z.Adem Allēi - kryetar i Shoqatės Mbarėkombėtare tė Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė; z.Besim Ndregjoni - sekretar i Pėrgjithshėm i Shoqatės;
Kryetari i Shoqatės sė Ish tė Pėrndjekurve Politikė z.Kurt Kola, bashkė me drejtues tė tjerė tė shoqatės si znj. Shane Muda dhe z.Ylli Komti.
Pėrfaqėsues tė diasporės nacionaliste nga SHBA & EUROPA:
Ndėrsa tė afėrmit e Familjes Mbretėrore dhe pėrfaqėsuesit e diasporės nacionaliste shqiptare kanė qenė tė shumtė nė kėtė ceremoni. Tė gjithė ata janė pritur sipas rregullave protokollare nga drejtuesit mė tė lartė tė PLL, zotėrinjtė Spahiu, Basha e Gjanaj nė sallėn e VIP-ave nė aeroportin e Rinasit e mė pas edhe nė Rezidencėn mbretėrore, personalisht nga Mbreti Leka dhe Princi Leka. Ndėr ta mund tė pėrmendim z.Skėnder Zogu; z.Ergun Zogu; znj. Silvane Musellier; znj. Georgina Langland; si dhe miqtė e bashkėpunėtorėt e shquar si z.Ylli Spahija, z.Musli Mulosmani, z.Adnan Ramadani, z.Ahmet Gjanaj, z.Avni Gjana, z.Ramadan Gjana, z.Sulė Lusha, z.Adil Biēaku, z.Xhevahir Shuaipi, z.Destan Mustafaj, z.Zahedin Mustafaj, z.Ekrem Bardha si dhe miku i Familjes Mbretėrore e mbarė shqiptarėve, studiuesi Patrice Najbor, nga Franca.
Nga Kosova dhe trojet etnike:
Z.Ramush Haradinaj - Kryetar i Partisė Aleanca pėr Ardhmėrinė Kosovės, z.Aqif Shehu Kryetar i Komunės sė Gjakovės, i cili ishte dėrguar nga Presidenti i Kosovės z. Ibrahim Rugova; z.Luan Mulliqi - drejtor i galerisė sė Arteve tė Kosovės; z.Rauf Dhomi - drejtues i korit tė burrave tė Gjakovės dhe i Teatrit tė Operas sė Kosovės. Njė pėrfaqėsi me shqiptarė nga Prizreni, Ferizaj, Peja, Mitrovica, Gostivari, Tetova, Dibra, Struga, etj..
Shkodra nderon dhe vlerėson Mbretėreshėn Suzanė
Nga Namik MEHMETI
Shkodra, populli i saj me tradita tė vyera, qė edhe nė raste mortore di tė tregojė kulturė, si dhe mjaft personalitete drejtues tė pushtetit vendor dhe pėrfaqėsues tė tre komuniteteve fetare e persona publikė, e kanė pėrcjellė me dhembje tė madhe pėr nė banesėn e fundit Mbretėreshėn Suzanė.
Nė momentin e marrjes sė lajmit tė hidhur tė ndarjes prej nesh tė Mbretėreshės Suzanė, TV Rozafa ka ndėrprerė transmetimet e saj tė programuara, duke transmetuar muzikė funebėr dhe duke dhėnė pėr teleshikuesit njė emision special pėr jetėn e Mbretėreshės Suzanė dhe tė Familjes Mbretėrore.
Personalitete tė pushtetit vendor si kryetari i Bashkisė sė qytetit z.Artan Haxhi, kryetari i Kėshillit Bashkiak z.Anton Leka, Prefekti i Shkodrės z.Kolė Malaj, kryetari i Qarkut z.Lorenc Luka etj., kanė shprehur ndjenjėn e respektit pėr Mbretėreshėn Suzanė, duke motivuar gjithēka rreth dashurisė sė saj pėr Shqipėrinė e Kombin Shqiptar, nėpėrmjet telegrameve tė tyre ngushėlluese drejtuar NMT LEKA I-rė, Mbret i Shqiptarėve.
Nė telegramin e z.Haxhi thuhet: Duke marrė pjesė nė hidhėrimin Tuaj, nė emrin tim dhe tė tė gjithė qytetarėve shkodranė qė unė pėrfaqėsoj, mė lejoni t`Ju shpreh ngushėllimet mė tė sinqerta pėr humbjen e njeriut tuaj tė dashur, si dhe tė kėsaj figure me personalitet pėr kombin shqiptar.
Ndėrsa z.Anton Leka nė telegramin dėrguar me kėtė rast, nė mes tė tjerave shpreh edhe kėtė vlerėsim: "Mbretėresha Suzanė do tė mbetet pėrherė nė kujtesėn e konsideratėn e qytetarėve shkodranė, si Mbretėresha qė diti tė dojė Shqipėrinė dhe Shqiptarėt".
Po kėshtu, nė drejtim tė NMT Mbretit Leka I-rė, Princit Trashėgimtar Leka dhe Oborrit Mbretėror, kanė shprehur respektin e thellė nėpėrmjet telegrameve edhe drejtues tė komunave Postribė, Bushat, Rrethina, Dajē, Guri i Zi, Velipojė, Bashkia Vau-Dejės, Hajmel si dhe shoqatat "2 Prilli", "Sarda" e partitė e spektrit politik tė djathtė, ku nė mes tė tjerave, figurėn e Mbretėreshės Suzanė e personifikojnė si shprehje e dedikimit tė dashurisė dhe pėrkushtimit ndaj Popullit e Kombit Shqiptar.
Nė ceremoninė mortore morėn pjesė dhjetėra qytetarė shkodranė dhe u vendosėn kurora nė emėr tė Bashkisė e tė kryetarit tė saj z.Artan Haxhi, si dhe nga ana e Kėshillit tė Qarkut Shkodėr.
Me kėto gjeste simbolike, drejtuesit lokalė shkodranė treguan se dinė t'i nderojnė vlerat e fisnikėrisė shqiptare.
___________________________
18 Jully 2004, Nr.28(598)
___________________________
Ndahet nga jeta MS Mbretėresha Suzana e Shqiptarėve
Shqipėria humb Mbretėreshėn Suzana
"Pas njė trajtimi intensiv dhe tė specializuar nė Rezidencėn e Familjes Mbretėrore, si pasojė e statusit terminal, perfundimisht hemopate - dėmtimeve ishemike tė zemrės, sot, ditėn e shtunė, mė 17 korrik 2004, nė orėn 19.10, pas njė sėmundjeje tė rėndė, u nda nga jeta, MS Suzanė - Mbretėresha e Shqiptarėve."
Shuhet njė yll mbretėror
Dje u shua edhe njė yll i shndritshėm i konstelacionit tė Familjes Mbretėrore Shqiptare, MS Mbretėresha Suzana. Kjo ngjarje e rėndė ka pikėlluar tė gjithė shqiptarėt e, nė veēanti, legalistėt e mbretėrorėt e shumtė. Humbja e njė figure tė tillė tė dimensioneve kombėtare, ėshtė njė humbje pėr tė gjithė vendin dhe pėr tė gjithė shqiptarėt, kudo qė janė.
Nė komunikatėn pėr shtyp tė Zyrės sė Oborrit Mbretėror thuhej se shkak kryesor i kėsaj vdekjeje tė papritur, ėshtė njė sėmundje e rėndė dhe e pashėrueshme. Sipas komunikatės "Pas njė trajtimi intensiv dhe tė specializuar nė Rezidencėn e Familjes Mbretėrore, si pasojė e statusit terminal, perfundimisht hemopate - dėmtimeve ishemike tė zemrės, sot, ditėn e shtunė, mė 17 korrik 2004, nė orėn 19.10, pas njė sėmundjeje tė rėndė, u nda nga jeta, MS Suzanė - Mbretėresha e Shqiptarėve."
Nė komunikatė referohej i gjithė stafi mjekėsor qė i kishte shėrbyer Mbretėreshės Suzana ku thuhej se "MS Suzana u trajtua nga njė ekip i specializuar mjekėsh shqiptarė me Prof. Mentor Petrela, Prof. Agim Sollaku, Prof. Jul Bushati, Dr. Perlat Kapisyzi, Dr. Dhurata Tarifa, Dr. Petrit Leka, Dr. Llesh Rroku, Dr. Leka Hoxha, Dr. Yllson Ibrahimllari."
Lajmin tė parėt e dhanė televizionet qė po transmetonin edicionet e lajmeve, tė cilat e ndėrprenė rendin e lajmeve duke njoftuar pėr vdekjen e Mbretėreshės.
Ndėrkaq, deri nė orėt e vona tė mbrėmjes nuk doli ndonjė njoftim rreth ceremonive funebre qė do tė mbahen me kėtė rast.
Gjithsesi, dhimbja qė shkaktoi humbja e Mbretėreshės Suzanė ėshtė tejet e madhe, po tė konsiderojmė se iu shtua dhimbjes sė paradokohshme qė shkaktoi humbja e Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, menjėherė pas kthimit pėrfundimtar nė Atdhe, athua se toka mėmė mezi priste nė gjirin e saj mbretėreshat e shkėlqyera e dinjitoze tė shqiptarėve, tė cilat luajtėn njė rol tė pazėvendėsueshėm si bashkėshorte tė denja tė mbretėrve Zog I dhe Leka I. Ato qėndruan tė paepura nė luftėn e vėshtirė pėr Kauzėn e shqiptarizmės, nė tė cilėn edhe kontributi madhor i Mbretėreshės Suzana do tė mbetet i paharruar, krahas atij tė Nėnės Mbretėreshė Geraldinė.
Nė kėto ēaste tė rėnda, shqiptarėt, kudo qė janė, jetojnė me dhimbjen e Familjes Mbretėrore, nė humbjen e pėrbashkėt, pa kthim, por tė mbuluar me brerore lavdie tė merituar.
"Atdheu"
U nda nga jeta, MS SUSAN - Mbretėresha e Shqiptarėve
Ditėn e shtunė, me 17 korrik 2004, nė orėn 19.10,
OBORRI MBRETOR SHQIPTAR
Rezidenca: Vishnje, Petrelė
TEL/FAX: 00355 4 271 191
P.Box. Kutia postare Nr.8170,
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
Tiranė, SHQIPĖRI
Deklaratė pėr shtyp
Pas njė trajtimi intensiv dhe tė specializuar nė Rezidencėn e Familjes Mbretėrore, si pasojė e statusit terminal, perfundimisht hemopate - demtimeve ishemike te zemres, sot, ditėn e shtunė, me 17 korrik 2004, nė orėn 19.10, pas njė sėmundjeje tė rėndė, u nda nga jeta, MS SUSAN - Mbretėresha e Shqiptarėve.
MS SUSAN u trajtua nga njė ekip i specializuar mjekėsh shqiptarė me Prof. Mentor Petrela, Prof. Agim Sollaku, Prof. Jul Bushati, Dr. Perlat Kapisyzi, Dr. Dhurata Tarifa, Dr. Petrit Leka, Dr. Llesh Rroku, Dr. Leka Hoxha, Dr. Yllson Ibrahimllari.
Zyra e Shtypit
Jeta e Mbretėreshės Susana tė Shqiptarėve
Mbretėresha Susan: "Unė jam bashkė me Mbretin Leka pėr Shqipėrinė time"
Mbretėresha e Shqiptarėve Susan, ėshtė vajza e Alan Robert Cullen - Ward dhe e Phylis Dorothea Murray Prior. Nga ana e nėnės, tė parėt e saj janė nė lidhje gjinore me Mbretin Eduard tė Anglisė dhe tė shumė vendeve europiane. Ajo, ėshtė lindur nė Sidnei tė Australisė, mė 28 janar 1941. Me prindėr, qė kishin nė pronėsi njė fermė tė madhe blegtorale e bujqėsore prej 10 mijė hektarėsh, ajo e kaloi fėmininė nė qendėr tė New South Wales, ku dhe mori mėsimet e para. Nė Kolegjin Prestyberian Ladies College.P.L.C., nė Orange, kreu studimet dhe mori maturėn. Ky ėshtė njė kolegj pėr vajzat nga familjet e mėdha dhe tepėr i njohur pėr kulturėn e dhėnė dhe pėr sistemin anglez tė diturive dhe arsimimit.
Pėr vazhdimin e studimeve tė larta, Mbretėresha e ardhshme, zgjodhi Akademinė e Arteve nė Sidnei, ku studioi pėr artet, historinė e tyre dhe arkitekturėn. Ajo u diplomua pėr kėto degė, duke kėmbėngulur dhe pėr njė specializim nė Akademinė Kombėtare pėr arkitekturė.
Me kėrkesėn e Kolegjit P.L.C., ajo u kthye si pedagoge. Kjo i dha njė kėnaqėsi tė madhe, sepse ishte tepėr e rėndėsishme pėr njė vajzė tė re. Por erdhi njė kėrkesė tjetėr nga Sidnei, e shoqėruar me vendin e Drejtoreshės Dekorative pėr arkitekturėn e fasadave dhe interierėve. Paralel ajo vazhdonte punėn krijuese nė Sidnei dhe detyrėn e pedagoges nė Kolegj nė Orange. Nė kėtė periudhė Mbreti Leka I, ishte nė Australi. Ai, po zhvillonte shumė takime me komunitetin shqiptar, tė cilat pėrcilleshin nga mediat. Kishin njė jehonė tė madhe, sa shpesh i kapėrcyen tė gjitha parashikimet. Vetėm nė areoprt kishin dalė me mijra shqiptarė... Nė njė nga kėto ditė, ajo u njoh me Mbretin Leka...
Mė pas iu ofrua njė bursė specializimi nė Universitetin e Sorbonės nė Francė.
Duke udhėtuar pėr nė Europė, ajo u ndal nė Londėr, ku u takua pėrsėri me Mbretin Leka, mes disa miqve tė pėrbashkėt. Ishte viti 1971. Mbretėresha e ardhshme e pranoi ftesėn qė i bėri pėr nė Spanjė Mbreti i Shqiptarėve, Leka I. Aty ajo vazhdoi studimet pėr turizėm dhe mė 1974 u fejua me Mbretin Leka. Prej kėsaj fejese ėshtė kujtim njė foto, qė shumė vite mė pas qarkullonte tek mbretėrorėt shqiptarė, kudo nė botė. Martesa e Mbretėreshės Susan me Mbretin e Shqiptarėve Leka I, ėshtė njė nga ngjarjet mė mbresėlėnėse tė tetorit tė vitit 1975. Lajmi ishte shpėrndarė shumė kohė mė parė dhe nė fillim tė tetorit, Madridi ishte mbushur me shqiptarėt e ardhur nga tė katėr anėt e botės, pėr kėtė ngjarje tė madhe.
Dasma Mbretėrore ishte caktuar mė 10 tetor 1975. Tė ardhurit vizitonin Oborrin Mbretėror Shqiptar, ku Mbreti Leka i I, i pėrshėndeste dhe bashkėbisedonte me dashuri vėllazėrore. Pallati nuk kishte gjumė, sepse me njė ceremonial tė kujdesshėm, ishte organizuar respektimi dhe pėrkujdesja pėr tė gjithė mysafirėt. Dhe ishin ftuar rreth tetė mijė vetė...
Ēifti Mbretėror, kishte vendosur qė para dasmės tė organizohej ceremonia zyrtare. Pėr kėtė, ishte zgjedhur qyteti Biarritz, nė kufirin franko - spanjoll. Mė 6 tetor u nisėn sė bashku, Nėna Mbretėreshė Geraldina, Mbreti Leka i I dhe Mbretėresha Susan.
Mė 7 tetor, nė orėn 12, u krye ceremonia nė Bashkinė e Biarritzit, nėn drejtimin personal tė kryetarit tė saj. Rruga drejt Bashkisė dhe sallat ishin zbukuruar me flamujt shqiptarė. Kryetari i Bashkisė ēeli ceremoninė, duke nėnshkruar, dhe u ofroi dokumentin pėr firmė Mbretit Leka I dhe Mbretėreshės Susan. Dokumenti u firmos dhe nga dėshmitarėt, zoti Selim Damani dhe Ledi Jennifer Saxton, motra e madhe e mbretėreshės sė re. Senatori i Petit dhe zonja e tij dhanė njė koktej pėr nder tė Ēiftit Mbretėror. Nė orėn 14,30 u shtrua Dreka e Martesės nė sallėn e madhe tė Hotel Du Palas, ish-banesa e Imperatorit Napeolon III dhe e Imperatoreshės Eugenia Maria de Montijion de Guzman.
Mbasditja e 10 tetorit tė vitit 1975 do tė mbahet mend gjatė nė Madrid. Nga hotel "Cuzci" dhe nga hotelet e tjera filluan tė lėvizin tė ftuarit mbretėrorė dhe shqiptarėt e ardhur nga tė gjitha anėt e botės. Adresa e tyre ishte Vila Imperiale Luisillescas, nė rrugėn drejt Toledos, ku do tė zhvillohej Dasma Mbretėrore. Hyrja e rrugės dhe tė gjitha ambientet e Vilės Imperiale ishin zbukuruar me flamujt shqiptarė, me shqiponjėn e Skėnderbeut dhe me Kurorėn Mbretėrore Shqiptare.
Me ardhjen e vargut tė makinave, qė ishin nisur nga shtėpia e Nėnės Mbretėreshė Geraldina, gjithė rruga oshėtiu nga brohoritjet e tė ftuarėve "Rroftė Mbreti Leka I", "Rroftė Mbretėresha Susan","Rroftė Shqipėria Etnike","Rrofshin shqiptarėt". Kėto ēaste janė fiksuar nga mė shumė se 100 gazetarė, fotoreporterė dhe operatorė tė mediave nga e gjithė bota. Ēifti Mbretėror doli nga vetura e parė, i shoqėruar nga adjutanti i Mbretit Leka, kolonel Xhemal Laēi.
Sovrani shqiptar ishte veshur me Uniformėn Ushtarake tė Gjeneralit, ndėrsa Mbretėresha Susan kishte fustanin e bardhė tė qėndisur me ar dhe njė xhubletė arisokratike shqiptare ngjyrė floriri. Nėna Mbretėreshė Geraldinė shoqėrohej nga gjeneral Abas Kupi dhe avokat Selim Damani.
Ēambelani i Mbretit Paul Frashėri kishte shumė punė mes asaj dėshire tė madhe qė kishin gjithė tė ftuarit pėr tė takuar Ēiftit Mbretėror. Dhe u gjet njė zgjidhje e bukur shqiptare: Mbreti dhe Mbretėresha kaluan tek tė gjithė tė ftuarit duke i pėrshėndetur njė nga njė. Megjithatė tė ftuarit e kryen vizitėn pėrshėndetėse pranė Ēiftit Mbretėror nga ora 18 deri nė orėn 20 tė mbrėmjes. Ata kishin ardhur nga tė gjitha shtetet e Europės, por dhe nga SHBA, Kanadaja, Australia, Afrika e Azia.
Si njė nga legalistėt mė tė dėgjuar nė mėrgim, Fuat Myftia pėrshėndeti tė ftuarit dhe propozoi pėr kryetar tė mbrėmjes zotin Skėnder Zogu i cili e cilėsoi kėtė dasėm si njė "natė historike pėr tė gjithė shqiptarėt". Ai ia dha fjalėn zotit Viktor Daragjati qė lexoi telegramet pėrshėndetėse tė Mbretit Huan Karlos dhe Mbretėreshės Sofija.
Dasma u hap me Hymnin Kombėtar, tė cilin e kėndoi grupi i vajzave arbėreshe, qė kishin ardhur nga Kalabria, nėn drejtimin e At Papas Sotir Ferrara.
Bekimin e dasmės e kryen Imam Vehbi Ismaili, nė gjuhėn angleze dhe Imam Isa Hoxha nė gjuhėn shqipe. Pas tyre At Harry Thorpe, bashkėatdhetar i Mbretėreshės Susan pėrshėndeti nė emėr tė kishės anglikane, ndėrsa Monsinjor Zef Oroshi bėri bekimin nė emėr tė kishės katolike.
Mė pas Dasma Mbretėrore hapi dyert e gėzimit pėr tė gjithė pjesėmarrėsit. Siē kujton Mbretresha Susan "u shkelėn protokollet dhe dasma vazhdoi duke kaluar tavolinė mė tavolinė, bashkė me shqiptarėt e ftuar. Rrinin bashkė, jo vetėm ne, me Mbretin Leka, por dhe mbretėr dhe princėr nga vendet e ndryshme tė gjithė shqiptarėt, duke ngritur gotat pėr Shqipėrinė dhe Familjen Mbretėrore Shqiptare. Dasma u mbyll nė orėt e para tė mėngjezit tė 11 tetorit 1975."
Kjo ditė dasme ėshtė dhe kurorėzimi i Mbretėreshės Susan, si Mbretėresha e Shqiptarėve. Ajo u betua se do tė ishte nė krah tė Mbretit Leka I pėr begatinė dhe lumturinė e popullit shqiptar, nė trojet e tij iliro-arbėrore dhe pėr tė ardhmen mė tė mirė tė brezit tė ri, tė ardhmes sė Shqipėrisė. Nė shumė intervista tė botuara nė shtypin botėror, qė ruhen nė Bibliotekėn e Familjes Mbretėrore, Mbretėresha Susan ka deklaruar se "jeta ime nė krah tė Lekės I - Mbretit tė Shqiptarėve ka filluar me lumturinė qė do tė punoja pėr njė popull tė lavdishėm siē ėshtė populli shqiptar. Pikėrisht pėr kėtė unė jam e lumtur, mjafton qė tė jem nė krah tė Mbretit Leka. Unė e dua Mbretin dhe Shqipėrinė time!"
Mbretėresha Susan,gjithmonė ka qenė e pėrqėndruar pėr arsimimin e Princ Lekės. Ajo ndiqte tė gjithė korrespondencėn mbretėrore dhe mbante lidhje me oborret mbretėrore, me kryetarėt e shteteve dhe me median. Jepte intervista tė shumta dhe ka kryer shumė vizita, nė tė gjithė botėn. Edhe pas kthimit tė Familjes Mbretėrore nė Atdhe, m,e ftesė tė 74 deputetėve tė Kuvendit Shqiptar, ajo vazhdoi tė drejtonte pėrgatitjen e Princ Lekės pėr tė vazhduar arsimin e lartė, sipas traditės mbretėrore.
"Tradita mbretėrore e ka privuar Princin nga shumė gjėra, ndryshe nga moshatarėt e tij. Por pėr mua, si nėnė dhe si Mbretėreshė, ka shumė rėndėsi qė ai e njeh historinė e popullit tė tij, qė ėshtė nga mė tė lashtit e Europės. Kjo paracakton dhe detyrimet dhe pėrgjegjėsitė. Ai e do shumė Shqipėrinė dhe ėshtė i gatshėm t'i pėrkushtohet tė ardhmes sė saj. Kėtė po bėn edhe pas kthimit nė Atdhe. " Jeta e Mbretėreshės Susan pranė Familjes Mbretėrore Shqiptare filloi me njė model tė madh pėr tė: Nėnėn Mbretėreshė Geraldina. Ajo tregonte: "Modeli im ka qenė qė nė fillim Nėna Mbretėreshė Geraldina! Figura e saj ėshtė e papėrsėritshme, me dashurinė pėr popullin shqiptar, me kurajon e saj pėrkrah Mbretit Ahmet Zogu dhe me edukimin shėmbullor tė djalit tė saj. E gjithė jeta e saj ėshtė njė model pėr mua."
Mbretėresha Susan ka vizituar shumė vende tė botės, qė nga Australia deri nė Kanada, qė nga Rodezia, Jordania e deri Francė, Belgjikė dhe Mbretėrinė e Bashkuar. Krahas detyrimeve mbretėrore ajo ka vizituar shumė spitale dhe institucione tė shėrbimit social ndaj tė moshuarėve, grave e fėmijėve. Njėkohėsisht edhe specifikat e artizanatit tė kėtyre vėndeve, gjithmonė me idenė e zbatimit tė tyre nė Shqipėri.
Kur shikonte njė kuti tė punuar nga argjendarėt shqiptarė me filigramė, ajo kėmbėngulte se kėto prodhime mund tė futen me dinjitet nė tregun botėror dhe do tė kishin shumė sukses." Kėto theksoi edhe nė takimin me prodhuesit e artizanatit shqiptar para disa kohėsh nė Tiranė: "Ka shumė rėndėsi tė nxitet artizanati sepse ėshte njė urė lidhjeje mes kulturės tradicionale dhe jetės moderne."
Me pėrvojėn e historianes sė artit dhe tė kulturės, me prirjet e veēanta nė arkitekturė dhe dekoracione, Mbretėresha Susan diskutonte vazhdimisht me shumė piktorė e piktore, historianė dhe akademistė pėr traditėn shqiptare dhe pėr tė ardhmen e kulturės shqiptare, e cila, sipas saj ka nevojė pėr njė mbėshtetje tė veēantė nga Shteti. Mbretėreshėn Susan Ka krijuar prej vitesh nė SHBA njė Fondacion Kulturor me emrin e saj pėr tė ndihmuar Shqipėrinė. Ajo theksonte shpesh pas koncerteve, qė nga "Ethet e tė Premtes, ku ishte e ftuar nga gazetari Adi Krasta, apo tė muzikės klasike nė TOB e nė Akademinė e Arteve.
"Ne kemi nė Shqipėri talente tė mėdha qė sot luajnė dhe nė skenat mė tė njohura tė botės muzikore. Kjo ėshtė shumė e bukur, sepse ėshtė vazhdim i traditave tė mrekullueshme qė ka vėndi ynė nė folklor e nė kulturė. Natyrisht, kjo duhet ēuar mė pėrpara dhe ėshtė njė preokupim dhe pėr ne...Por duhen plotėsuar mė pėrpara disa kushte qė ndihma jonė tė shkojė direkt pėr artistėt, pėr muzikantėt, pėr piktorėt dhe pėr shkrimtarėt shqiptarė"
Shtypi botėror e ka pėrshkruar Mbretėreshėn Susan, si njė personalitete, ku "bie nė sy karakteri i saj i sinqertė dhe buzėqeshja e njė gruaje krenare" Revista "Ola" ka theksuar se jeta e saj me privacione nuk e ka zbehur vendosmėrinė e Sovranes por ka rritur krenarinė e saj, tė njė Mbretėreshe qė ecėn nė tė gjitha rrugėt, jo vetėm nė bulevarde, por dhe tė njė Mbretėreshe qė di tė pėrgjigjet nė ēdo situatė. Ajo theksonte: "Jeta ėshtė tepėr e vėshtirė nė vėndet ku ka padrejtėsi. Kjo sjell luftėn qė nuk e do askush. Por humbja e shpresės ėshtė hapi i parė drejt luftės qė shkatėrron familje tė tėra dhe qė shkatėrron dhe vėndin. Unė e kam parė kėtė nė Rodezi dhe pyesja veten se si mund tė ndihmohen kėto familje qė kanė humbur tė dashurit e tyre dhe qė vuajnė edhe vetė nga plagėt e luftės? Mė e rėndėsishmja ėshtė tė vendosėsh paqen dhe dashurinė nė zemrat e tyre tė coptuara. Kujdesi pėr njeriun e thjeshtė, por dhe pėr luftėtarin, pėr ushtarin apo oficerin, shtrihet deri tek familjet e tyre. Kjo ėshtė mė e rėndėsishmja pėr ata vetė, por dhe pėr ty qė dėshiron t'i ndihmosh. Kėtė pėrvojė e kujtoj shpesh dhe e lidh dhe me Afrikėn e Jugut. Por mbi tė gjitha e lidh me Shqipėrinė, pėr tė gjetur sa mė shumė mundėsi pėr tė ndihmuar familjet shqiptare qė ende vuajnė pėr punė e pėr jetesė, edhe pse kanė njė vend tė pasur dhe tė begatė nė mes tė Europės."
Mbreti Leka I ka theksuar pėr Mbretėreshėn Susan: "Mendimet e Mbretėreshės Susan janė tė thella dhe tregojnė dhe zgjidhjen e problemeve. Pothuajse gjithmonė kur diskutojmė ajo ka propozime shumė tė vlefshme. Kjo mė ka ndihmuar gjithmonė, edhe pėr takimet mė tė vėshtira...Sepse tė tilla kemi patur shpesh...Pra, vetėkuptohet, Mbretėresha Susan mbetet gjithmonė njė shok shumė i ēmuar pėr mua!"
Gjatė tridhjetė vjetėve bashkė me Mbretin Leka, Mbretėresha Susan ka marrė pjesė nė tė gjitha veprimtaritė e Familjes Mbretėrore Shqiptare. Ajo ka qėnė kurdoherė pranė Mbretit, duke luajtur rolin e kėshilltares kryesore dhe duke i kryer tė gjitha punėt bashkė...
Kur festoi pėrvjetorin e 64 tė Lindjes nė Atdhe mes shumė miqsh, qė I erdhėn pėr urime Ajo e emocionuar u tha:
"Mė keni befasuar me dashurinė qė tregoni pėr mua dhe pėrvjetorin tim. Kjo ėshtė njė pėrkujdesje e veēantė, qė e kanė vetėm shqiptarėt, qė dinė tė dashurojnė dhe tė respektojnė. Unė i kam arritur ato qė kam dėshiruar: Kam familjen time tė mrekullueshme shqiptare, burrin tim, Mbretin Leka dhe Princin Leka I qė i ngjan atij dhe qė i dua shumė. Dėshiroj qė nė ēdo familje shqiptare tė ketė paqe dhe dashuri nė zemrat e tė gjitha grave dhe vajzave shqiptare. Aty ėshtė vazhdimėsia e jetės sė ēdo kombi!"
Ky ka qenė edhe mesazhi i saj para se tė ndahesh nga jeta, sot, ditėn e shtunė, me 17 korrik 2004, ora 19.10, nė njė mbrėmje me flladin e luginės sė Kalasė sė Petrelės...
Pjesė nga libri i z.Fluturak Germenjit, "Familja Mbretėrore Shqiptare"
Betimi i Mbretėreshės sė Shqiptarėve
Mbretėresha e Shqiptarėve Susan ėshtė vajza e Alan Robert Cullen -Ward dhe e Phylis Dorothea Murray Prior. Nga ana e nėnės, tė parėt e saj janė nė lidhje gjinore me familjen mbretėrore tė Anglisė dhe tė shumė vendeve europiane. Ajo ėshtė lindur nė Sidnei tė Australisė mė 28 janar 1941. Me prindėr qė kishin nė pronėsi njė fermė tė madhe blegtorale e bujqėsore prej 10 mijė hektarėsh, ajo e kaloi fėmininė nė qendėr tė New South Wales ku dhe mori mėsimet e para. Nė Kolegjin Presbyterian Ladies College.P.L.C., nė Orange kreu studimet dhe mori maturėn. Ky ėshtė njė kolegj pėr vajzat nga familjet e mėdha dhe tepėr i njohur pėr kulturėn e dhėnė dhe pėr sistemin anglez tė diturive dhe arsimimit.
Pėr vazhdimin e studimeve tė larta, Mbretėresha e ardhshme zgjodhi Akademinė e Arteve nė Sidnei, ku studioi pėr artet, historinė e tyre dhe arkitekturėn. Ajo u diplomua pėr kėto degė, duke kėmbėngulur dhe pėr njė specializim nė Akademinė Kombėtare pėr arkitekturė.
Me kėrkesėn e Kolegjit P.L.C., ajo u kthye si pedagoge. Kjo i dha njė kėnaqėsi tė madhe sepse ishte tepėr e rėndėsishme pėr njė vajzė tė re. Por erdhi njė kėrkesė tjetėr nga Sidnei e shoqėruar me vendin e Drejtoreshės Dekorative pėr arkitekturėn e fasadave dhe interierėve. Paralel ajo vazhdonte punėn krijuese nė Sidnei dhe detyrėn e pedagoges nė Kolegj nė Orange. Nė kėtė periudhė Mbreti Leka ishte nė Australi. Ai po zhvillonte shumė takime me komunitetin shqiptar, tė cilat pėrcilleshin nga mediat. Kishin njė jehonė tė madhe, sa shpesh i kapėrcyen tė gjitha parashikimet. Vetėm nė aerport kishin dalė me mijra shqiptarė... Nė njė nga kėto ditė ajo u njoh me Mbretin Leka...
Mė pas iu ofrua njė bursė specializimi nė Universitetin e Sorbonės nė Francė.
Duke udhėtuar pėr nė Europė ajo u ndal nė Londėr, ku u takua pėrsėri me Mbretin Leka, mes disa miqėve tė pėrbashkėt. Ishte viti 1971. Mbretėresha e ardhshme e pranoi ftesėn qė i bėri pėr nė Spanjė Mbreti i Shqiptarėve, Leka I. Aty ajo vazhdoi studimet pėr turizėm dhe mė 1974 u fejua me Mbretin Leka. Prej kėsaj fejese ėshtė kujtim njė foto, qė shumė vite mė pas qarkullonte tek mbretėrorėt shqiptarė kudo nė botė.
Martesa e Mbretėreshės Susan me Mbretin e Shqiptarėve Leka I ėshtė njė nga ngjarjet mė mbresėlėnėse tė tetorit tė vitit 1975. Lajmi ishte shpėmdarė shumė kohė mė parė dhe nė fillim tė tetorit Madridi ishte mbushur me shqiptarėt e ardhur nga tė katėr anėt e botės pėr kėtė ngjarje tė madhe.
Dasma Mbretėrore ishte caktuar mė 10 tetor 1975. Tė ardhurit vizitonin Oborrin Mbretėror Shqiptar, ku Mbreti Leka I i pėrshėndeste dhe bashkėbisedonte me dashuri vėllazėrore. Pallati nuk kishte gjumė sepse me njė ceremonial tė kujdesshėm ishte organizuar respektimi dhe pėrkujdesja pėr tė gjithė mysafirėt. Dhe ishin ftuar rreth tetė mijė vetė...
Ēifti Mbretėror kishte vendosur qė para dasmės tė organizohej dhe ceremonia zyrtare. Pėr kėtė ishte zgjedhur qyteti Biarritz, nė kufirin franko-spanjoll. Mė 6 tetor u nisėn sė bashku, Nėna Mbretėreshė Geraldina, Mbreti Leka I dhe Mbretėresha Susan.
Mė 7 tetor, nė orėn 12, u krye ceremonia nė Bashkinė e Biarritzit, nėn drejtimin personal tė kryetarit tė saj. Rruga drejt Bashkisė dhe sallat ishin zbukuruar me flamujt shqiptarė. Kryetari i Bashkisė ēeli ceremoninė, duke nėnshkruar, dhe u ofroi dokumentin pėr firmė Mbretit Leka 1 dhe Mbretėreshės Susan.
Dokumenti u firmos nga dėshmitarėt, zoti selim Damani dhe Ledi Jenifer Saxton motra e madhe e mbretėreshės sė re. Senatori Petit dhe zonja e tij dhanė njė koktej pėr nder tė ēiftit Mbreteror. Ne orėn 14,30 u shtrua Dreka e Martesės nė sallėn e madhe te Hotel Du Palas, ish-banesa e Imperatont Napeleon III dhe e Imperatoreshės Eugenia Maria de Montijion de Guzman.
Dasma u hap me Hymnin Kombėtar, tė cilin e kėndoi grupi i vajzave arbėreshe, qė kishin ardhur nga Kalabria, nėn drejtimin e At Papas Sotir Ferrara.
Bekimin e dasmės e kryen Imam Vehbi Ismaili, nė gjuhėn angleze dhe Imam Isa Hoxha nė gjuhėn shqipe. Pas tyre At Harry Thorpe, bashkatdhetar i Mbretėreshės Susan pėrshėndeti nė emėr tė kishės anglikane, ndėrsa Monsinjor Zef Oroshi bėri bekimin nė emėr tė kishės katolike.
Mė pas Dasma Mbretėrore hapi dyert e gėzimit pėr tė gjithė pjesėmarrėsit. Siē kujton Mbretėresha Susan "u shkelėn proto-kollet dhe dasma vazhdoi duke kaluar tavolinė mė tavolinė, bashkė me shqiptarėt e ftuar. Rrinin bashkė, jo vetėm ne, me Mbretin Leka, por dhe mbretėr dhe princėr nga vendet e ndryshme tė gjithė shqiptarėt, duke ngritur gotat pėr Shqipėrinė dhe Familjen Mbretėrore Shqiptare. Dasma u mbyll nė orėt e para tė mėngjezit tė 11 tetorit 1975."
Kjo ditė dasme ėshtė dhe kurorėzimi i Mbretėreshės Susan, si Mbretėresha e Shqiptarėve. Ajo u betua se do tė ishte nė krah tė Mbretit Leka I pėr begatinė dhe lumturinė e popullit shqiptar, nė trojet e tij iliro-arbėrore dhe pėr tė ardhmen mė tė mirė tė brezit tė ri, tė ardhmes sė Shqipėrisė. Nė shumė intervista tė botuara nė shtypin botėror, qė ruhen nė Bibliotekėn e Familjes Mbretėrore, Mbretėresha Susan ka deklaruar se "Jeta ime nė krah tė Lekės I -Mbretit tė Shqiptarėve ka filluar me lumturinė qė do tė punoja pėr njė popull tė lavdishėm siē ėshtė populli shqiptar. Pikėrisht pėr kėtė unė jam e lumtur, mjaton qė tė jem nė krah tė Mbretit Leka. Unė e dua Mbretin dhe Shqipėrinė time."
Intervistė e posaēme MS Mbretėresha Suzana para ardhjes nė atdhe
Ju tregoj pėr Dasmėn Mbretėrore
Ju jeni kurorėzuar si Mbretėreshė e Shqiptarėve nė Madrid. Si ishte dasma juaj mbretėrore, cilėt ishin pjesėmarrėsit dhe tė ftuarit?
Mbretėresha Susan: Po, ashtu ėshtė. Veēse kam patur dy ceremoni. E para, ceremonia civile, private, ka qenė nė bashki. Vetė kryetari i bashkisė e ka drejtuar kėtė ceremoni nė Biarritz. Natyrisht, kjo ishte njė ceremoni familjare, mes flamujve shqiptarė. Nėna Mbretėreshė Geraldina na uroi e para... Kjo ceremoni u zhvillua mė 7 tetor 1975.
Ceremonia e dytė dhe zyrtare u zhvillua mė 10 tetor nė Madrid. Ishin tetė mijė tė ftuar. Mes tyre shumė mbretėr, mbretėresha e princesha, trashėgimtarė tė familjeve mbretėrore nga Europa, Mesdheu, nga Afrika, Azia, Australia dhe Shtetet e Bashkuara tė Amerikės. Por, mė tepėr se gjysma e tė ftuarėve ishin shqiptarė. Gjatė ceremonisė, Mbreti i Spanjės kishte angazhuar njė kompani ushtarake pėr protokollin e ceremonialin, si dhe pėr sigurimin e gjithēkaje.
Unė isha e veshur me fustanin e bardhė tradicional dhe me njė xhubletė shqiptare, tė qėndisur me ar... A e dini se si i ftuam shqiptarėt? Hartuam njė ftesė-cirkular, tė cilėn e dėrguam kudo ku ishin shqiptarėt. Edhe nė Shqipėri, edhe nė Kosovė e dėrguam. Kushdo qė mundi, erdhi...
Natyrisht, jo nga Shqipėria, sepse nuk i lejonte regjimi i atėhershėm...
Nė dasėm nuk kishte ceremonial tė rreptė protokollar. Secili u ul nė tavolinėn qė dėshironte. Kishte princa qė e kaluan gjithė festėn mes njerėzve tė thjeshtė. Mė shumė mes shqiptarėve. Tė gjithė ishin tė kėnaqur...
Dasma filloi nė orėn 18.00 dhe vazhdoi deri nė mėnaes... Dhe tė gjithė nuk donin tė largoheshin.
Unė dhe Mbreti Leka kalonim nga njera tavolinė nė tjetrėn. Tepėr i veēantė ishte njė gmp folklorik qė kishte ardhur nga Kalabria. Ata kėnduan shqip...
Ishte gjithēka e mrekullueshme.
Kush ėshtė Mbretėresha Susan? Ku jeni lindur dhe arsimuar? E fillojmė me familjen tuaj.
Mbretėresha Susan: Unė jam e treta e tė pesė fėmijėve tė Alan Robert Cullen -Ward dhe e Phylis Dorothea Murray prior. Jam lindur nė Sidnei tė Australisė mė 28 janar 1941. Jam rritur mes njerėzve tė mi, nė fermėn tonė blegtorale e bujqėsore. Ėshtė njė fermė prej dhjetė mijė hektarėsh, nė qendėr tė New South Wales.
Kur mbusha 9 vjeē shkova nė njė kolegj pėr vajzat, ku mbarova maturėn. Ai quhet Presbyterian Ladies College, P.L.C., dhe ndodhet nė Orange. Pas maturės studiova pėr artet, pėr historinė e tyre, pėr arkitekturėn dekorative, veēanėrisht pėr dizenjo dhe dekoracion, nė Akademinė e Arteve tė Bukura. Kjo ndodhet nė Sidnei. Aty u diplomova, por mė kėrkuan si drejtoreshė tė njė kompanie dekorative pėr fasadat e ndėrtesave dhe interierėt.
Mė pas, nga kolegji ku kisha pėrfunduar maturėn, mė erdhi njė kėrkesė pėr tė dhėnė mėsim, tashmė si profesioniste. Kjo mė gėzoi shumė. Nė kėtė periudhė erdhi nė Australi Mbreti Leka. Takimet e tij me shqiptarėt, por jo vetėm me ata, ishin shumė mbresėlėnėse. Jehona e tyre ne media ishte e jashtėzakonshme... Njė ditė u takuam sėbashku... Ishte njė takim qė premtonte pėr tė ardhmen tonė...
Siē ju thashė, i vazhdova ndėrkohė tė dy punėt, edhe jepja mesim, edhe drejtoja dekoratorėt, vazhdoja me akitekturėn
Nderkohė, po kryeja edhe njė specializim nė Akademinė Kombetare. Pas kėsaj mė ofruan edhe njė bursė studimi pėr nė Universitetin e Sorbonės nė Francė... por unė preferova Spanjėn...
Sepse ashtu ndodhi... Unė udhėtova pėr nė Angli. Nė Londėr takova Mbretin Leka... Ai mė ftoi nė Spanjė. Ishte viti 1971 Jetova me kėtė njohje pėr tetė muaj dhe fillova studimet pėr turizėm Mė 1974 u fejova me Mbretin Leka...
Ju jeni historiane arti. Me ēfarė jeni marrė konkretisht?
Mbretėresha Susan: Kam studiuar jo vetėm vizatimin dhe grafikėn, por edhe pikturėn nė tė gjitha zhanret e saj, historinė e plotė tė arteve duke pėrfshirė pikturėn, skulpturėn dhe arkitekturėn. Njekohėsisht, dhe historinė e vjetėr tė artit dhe arkeologjinė. Pasion tė veēantė kam egjiptologjinė.
Ju pėlqeni artet, historinė, arkeologjinė. Si ndikojnė ato nė jeten tuaj? Po nė jetėn e njė populli?
Mbretėresha Susan: Unė besoj se pėr kombet, veēanėrisht kultura, me traditėn dhe te sotmen, ėshtė shumė e rėndėsishme. Unė e di se edhe populli shqiptar ėshtė shumė i pasur nė traditat kulturore. Duke filluar nga arkeologjia, etnografia dhe deri tek artet e kultivuara dhe letėrsia e muzika...
Unė do tė dėshiroja shumė tė ndihmoja pėr tė ruajtur kulturėn tone shqiptare dhe pėr ta ekspozuar atė nė botė, si njė nga vlerat mė tė mėdha tė Kombit Shqiptar... Natyrisht, pėr kėtė duhet tė knjohen disa kushte...
Personalisht, mė pėlqejnė opera dhe baleti. Unė e di se kemi nė Shqipėri artistė tė mirė tė operas dhe tė baletit. Kemi edhe kėngėtarė tė veēantė me famė botėrore...
Siē ju thashė, do tė dėshiroja t'i ndihmoja tė gjithė artistėt! Ata e bėjnė jetėn mė tė bukur dhe njerėzit mė tė mirė. Ky ėshtė ndikimi i artit dhe i kulturės nė jetėn e njė populli.
Jeta juaj me Mbretin Leka ėshtė ende e panjohur pėr shqiptarėt. A mund tė na flisni pėr kėtė?
Mbretėresha Susan: Jemi martuar para 25 vjetėsh. Mbreti Leka ėshtė njė njeri i mreku-llueshėm. Ai mė vlerėson shumė edhe mua. Kjo ėshtė gjithēka.
Por ai nuk ėshtė vetėm shembull i njė njeriu tė mirė, por edhe i njė prijėsi, i njė lideri qė i ėshtė dedikuar kombit tė vet. Unė e kam ditur, para se tė martoheshim, se do tė isha vetėm e dyta nė raportet tona, pra edhe me Shqipėrinė...
Por, pėrsėri jam krenare pėr kėtė! Brenda mundėsive tė mia, edhe unė ia kam dedikuar jetėn time popullit shqiptar, tė gjithė kombit tonė!
Gjatė kėtyre 25 vjetėve kemi patur edhe momente shumė tė vėshtira, tė cilat i kemi kapėrcyer bashkė me Mbretin Leka.
Nė Spanjė Ju filluat bashkėpunimin me Mbretin Leka. Po mė pas?
Mbretėresha Susan: Po, vetėkuptohet qė kemi punuar bashkė. Ne i ndajmė punėt me Mbretin. Unė kam ngritur edhe njė Fondacion Kulturor pėr tė Ardhmen e Shqipėrisė nė SHBA.
Gjatė gjithė jetės qė kemi kaluar bashkė, por edhe tani, unė ndjek lidhjet me mbretėritė e tjera, me kryetarėt e shteteve dhe me personalitetet e tjera botėrore. Unė mbaj korrespondencėn...
Koment
Problemet e pazgjidhura tė Pėrndjekjes e nacionalizmit
Nga Astrit KOLA
Sė fundmi, nėn terrorizimin e Ruē-fytyrėmurrėtyerit, soc-kongresmenodeputetėt
e truthiasur rivotuan draftin qeveritar pėr "Dėmshpėrblimin..." e viktimave tė diktaturės sė Hoxhalisė e Ruēnanos. Tani e tutje, tė uriturit-armiq tė dikurshėm do tė kenė edhe 1 mijė lekė mė shumė pėr bukėn thatė, pa ēati mbi kokė. Ndėrsa armata e qatip-dhėndurrėve tė Serbisė, Titos, Dushanit e Miladinit, qė tashmė ka arritur nė 55 mijė, do tė vazhdojė tė shpėrblehet me gjobė-taksėn qė i ka vėnė shqiptarėve, si meritė pėr gjakun rrėke tė nacionalistėve dhe Atdheun e djegur nė luftėn civile pėr llogari tė pushtetit kolonial tė sllavokomunizmit.
Pasi ranė "dėshmorė" duke spiunuar e vrarė pas shpine njėri-tjetrin gjatė LDB e, mė pas, gjatė zhvillimit tė luftės sė klasave edhe brenda radhėve, duke u shuar pothuajse tė gjithė, tani kanė shpikur pėr veteranė 50 mijė korrierė partizanė, shumica e tė cilėve ka lindur pas '45-ės. Mė pas shpikėn Statusin e Ushtarakut, pėr tė shpėrblyer shokėt e Daliut, Temes, Beqos, Hitos e Mehmetit etj., vetėm e vetėm pėr tė bashkuar ata qė therėn njėri-tjetrin si "tradhtarė" dhe pėr tė krijuar armatėn e votuesve pėr llogari tė Nanos e Ruēit. Me kėtė Status pėrfitojnė edhe xhelatėt e birucave, qė nga kėlyshėt e Koēit, Vaskės, Feēorrit e Kadriut, deri tek ata tė Simonit, Hekrit, Zylyftarit, Aredinit e Gramozit, qė pluralizmi i zuri me kėrbaē nė duar, tė telefosur nga torturat mbi viktimat me tė cilėt sot tallen central-komitetsat e PPSH dhe paraushtarak-komitetsat e rebelimit tė '97-ės, qė popullojnė parlamentin e marres.
Pasi u fshehėn ferrave mė 7 Prill 1939 dhe pritėn krijimin e "proletariatit", duke i bjerrė ditėt si dylberė nė prehėr tė pushtave dhe netėt nėpėr doppo-lavoro, u bėnė trima kur u erdhi Dushani e Miladini, u vetshpallėn "aleatė tė tė mėdhenjve" dhe filluan tė vrasin shqiptarė pėr pushtet.
Pas lufte, pėr turp, shpallėn si "ditė tė dėshmorėve" ditėn kur, pasi spiunuan shokėt, vranė njė tė ri, tė cilit brenda natės i nxorrėn kėngė, pasi e varrosėn nė breg tė Lanės. Mė pas, tash 60 e kusur-vjet, akuzojnė njėri-tjetrin pėr spiunimin e tij, ndėrkohė qė shqiptarėve u blatuan si "ditė dėshmorėsh" ditėn e tradhtisė sė shokėve.
Megjithėse dikur akuzuan njėri-tjetrin pėr "bandė terroristėsh", "tradhtarėsh" e "poliagjentėsh", sot mblidhen bashkė e shpallin dėshmorė, heronj e veteranė, duke ia bėrė hallall njėri-tjetrit vrasjet, thikat pas shpine, burgjet e torturat - vetėm e vetėm pėr tė qenė tė bashkuar, nė shėrbim tė pushtetit tė bijve. Kėshtu bėnė edhe nė Mallakastėr tek thėrrisnin "Enver Hoxha... Mehmet Shehu...", para djalkės Kaē Islami, tė cilit i premtuan vota e besnikėri deri nė vdekje. Po kėshtu bėnė edhe nė Pezė, tek ulėrinin "Myslym... Shyqyri...", e i pėrbetoheshin hasan-deputetit me mbiemrin e qoftėlargut.
"Kėtyre u kam zili pafytyrėsinė...", - thotė njė mendjendritur, familja e tė cilit u shua pėr Kosovė e nacionalizėm.
Kėta nuk tupėrohen tek shajnė dhe akuzojnė njėri-tjetrin si vrasės nėpėr gazeta dhe tek rrėfejnė tė zezat qė kanė hequr e shkaktuar. Por vetėm pėr Krimin e Madh, ēmimin dhe shpėrblimin e Tradhtisė ndaj Atdheut e Kombit, ata heshtin tė gjithė. Heshtin si peshku e nuk flasin. Kėshtu bėjnė edhe bijtė e tyre, akuzojnė njėri-tjetrin. Por pėr tradhtinė ndaj interesave kombėtare, pėr vrasjen e Azem Hajdarit dhe vjedhjen e thesarit, pėr shembull, ata nuk flasin dhe nuk pėrmendin emra.
Tashmė i mbetet opozitės qė, sapo tė vijė nė pushtet, tė pėrcaktojė kush janė dėshmorėt e veteranėt e vėrtetė, dhe tė dėmshpėrblejė pa hezitim e pavarėsisht nga ēmimi, punėn e detyruar e tė papaguar tė martirėve tė nacionalizmit e demokracisė.
Ndryshe do tė mbetemi peng i haraēit qė kuqot i kanė vėnė Shqipėrisė, nė emėr tė tė cilit, qė 60-vjet mė parė e deri pas 600 vjetėsh - do tė kėrkojnė pushtete, pensione e gjoba "pėr merita...", pėr bijtė e baballarėt, pavarėsisht nga gjėmat qė i kanė shkaktuar vendit dhe shqiptarėve.
Ja lufta fiktive e enveristėve
Nga Sazan PIPA
Kohėt e fundit nė shtypin e majtė janė botuar shumė shkrime nė formė proteste ndaj ngritjes sė pavionit tė kohės sė Mbretėrisė nė Muzeun Historik Kombėtar dhe rreth tė tė ashtuquajturit Pavion i Luftės Dytė Botėrore. Kėtė tė fundit, i cili kontestohet mė shumė, drejtori i Muzeut Historik Kombėtar, Moikom Zeqo dhe njė komision i ngritur nga dreqi e di se kush, dėshirojnė ta titullojnė Pavioni i Luftės sė popullit shqiptar kundėr pushtuesve nazi-fashistė. Ndėrsa njė kope veteranėsh, me nota kėrcėnimi e denigrimi bashkė, duan ta quajnė "Pavion tė Luftės Nacional-ēlirimtare", thėnė ndryshe, pavion i luftės sė komunistėve shqiptarė.
Pa hyrė nė konsiderata tė hollėsishme pėr luftėn e shqiptarėve kundėr okupatorėve nazi-fashistė gjatė LDB, mendoj se: Sė pari - lufta e pretenduar nga komunistėt si "luftė nacional-ēlirimtare", pra pėr ēlirimin kombėtar, sot, pas kaq kohėsh, nuk mund tė quhet mė e tillė, dhe aq mė tepėr tė propagandohet e glorifikohet nga apologjetėt e saj komunistė. Sepse ajo jo vetėm qė nuk arriti tė ēliroė trojet tona kombėtare (etnike), por pėrkundrazi, rrezikoi tė humbiste edhe trojet aktuale tė Shqipėrisė londineze.
Nė tė kundėrt, komunistėt morėn pjesė nė "ēlirimin" e trojeve etnike shqiptare nė Jugosllavi, pėr t'ua dorėzuar ato pushtuesve komunistė tė Titos. Pra nga ēlirimtarė tė trojeve shqiptare, ata u kthyen nė bashkėpushtues me sllavo-komunistėt.
Sė dyti - nga mėnyra sesi lufta kundėr okupatorėve degjeneroi nė luftė civile, sidomos pas inkursionit tė brigadave partizane nė Veri, lufta u shndėrrua nė luftė pėr ēlirimin e Shqipėrisė nga shqiptarėt (nacionalistėt).
Sė treti - bilanci i luftės sė komunistėve ėshtė grotesk dhe i bjerr pėrmasat e pretendimit pėr luftė "ēliruese". Pavarėsisht nga bilancet qesharake tė xhelalgjeēovėve pėr "700 mijė okupatorė tė nxjerrė jashtė luftimit", numri i pushtuese tė vrarė nė betejat e zhvilluara ėshtė kaq i papėrfillshėm, sa e hedh nė erė pretendimin pėr luftė. Mjafton qė komunistėve t'u kujtosh kėrkesat e aleatėve britanikė pėr saktėsimin e italianėve dhe gjermanėve tė vrarė nėpėr aksione me anė tė dorėzimit pranė misioneve angleze tė medalioneve tė matrikullimit, qė ushtarėt pushtues i mbanin nė qafė (sipas ushtarakut anglez David Smiley). Por komunistėt asnjėherė nuk e bėnė kėtė, sepse nuk vrisnin askėnd pėrveēse hidhnin disa pushkė pas ferre. Kėtė nuk e bėnė megjithėse ishin tė interesuar pėr tė grabitur kėpucėt e tė vrarėve, meqė nuk kishin as opinga, dhe megjithėse aleatėt ua kishin vėnė si kusht dorėzimin e medalioneve nė kėmbim tė furnizimit me armė, municione, veshmbathje e ushqime.
Sė katėrti - qė pėr nga rėndėsia ėshtė e para, sepse lufta e pretenduar "nacional-ēlirimtare" e komunistėve nuk mund tė quhet e tillė pėrderisa atė e udhėhoqėn dy komunistė jugosllavė, pushtues tė mėvonshėm tė trojeve etnike shqiptare, pėrkatėsisht Miladin Popoviēi e Dushan Mugosha.
Edhe krijimi i tė ashtuquajturit shtab i pėrgjithshėm mė 10 korrik 1943 nė Labinot, dėshmoi se lufta e komunistėve ishte luftė kaēakėsh dhe vetė komunistėt vunė nė krye tė shtabit njė komandant qė nuk e pyeste askush. Nė kėtė shtab Hoxha ishte komisar, ndėrsa komandanti i vėrtetė i shtabit ishte Miladini, ndėrkohė qė njėsitė partizane nė terren i drejtonte Dushani.
Sė pesti - mė 7 Prill 1939 komunistėt nuk ishin asgjėkundi dhe jo vetėm kaq, por edhe verbalisht e fomalisht ata u futėn nė luftė me llafe vetėm pas futjes sė "Atdheut" tė tyre dhe tė proletarėve tė tė gjithė botės, BRSS sė Stalinit, nė qershor 1941. Madje edhe partinė ua krijuan e drejtuan jugosllavėt Miladin e Dushan, nė fund tė vitit 1941.
Sė gjashti - edhe konferencėn e Pezės pėr mobilizimin e njerėzve nė luftė, e drejtuan nacionalistė si Ndoc Ēoba e Abaz Kupi, ndėrkohė qė Miladin Popoviēi shante me fjalė tė ndyra, (pas derės sė sallės sė konferencės) komunistėt dhe Enverin, (ngaqė nacionalistėt nuk kishin pranuar dhe ia kishin arritur qėllimit tė pengonin qė Miladini tė mos merrte pjesė nė kėtė mbledhje). Tashmė ėshtė plotėsisht e vėrtetuar qė Miladini ulėrinte pas dere me fjalėt "kryetar i Partisė Komuniste jam unė, dhe unė duhet tė jem patjetėr brenda, nė konferencė). Edhe Svetozar Vukmanoviē Tempo, pas daljes sė librave tė Enverit pėr "Luftėn..." nė vitet '80-tė, doli hapur nė telestacionet jugosllave dhe nė media, duke mohuar luftėn e pretenduar tė komunistėve shqiptarė me Hoxhėn nė krye, ndėrkohė qė enveistėt nuk u ndien dhe e mbyllėn squpin pėr kėtė pohim tė Tempos. Ai deklaroi atėkohė se edhe ndonjė aksion qė mund tė kishin bėrė partizanėt shqiptarė, e kishte ideuar e udhėhequr Dushani, ose vetė Tempo, sepse sipas tij "komunistėt shqiptarė futeshin duke u dridhur nė luftė dhe vetėm me hosten nga pas".
Sė shtati - edhe formacionet nacionaliste morėn pjesė nė betejat kundėr pushtuesve dhe luftuan ndoshta mė shumė se partizanėt. Por aleatėt qė kishin vendosur qė Shqipėrinė ta linin nėn komunistėt ēirakė tė Titos, nuk e njohėn dhe nuk e publikuan kurrė luftėn e nacionalistėve, madje luftėn dhe sukseset e tyre ua faturonin komunistėve.
Si konkluzion, nėse Enver Hoxha do tė konsiderohet komandant i Luftės Nacional-ēlirimtare dhe do tė pėrjetėsohet nė Muzeun Kombėtar si i tillė, atėherė nė kėtė pavion lufte duhet tė njihen si komandantė tė vėrtetė dy jugosllavėt, Miladini e Dushani, qė formuan e udhėhoqėn PKSH dhe "luftėn" e pretenduar tė komunistėve. Por nė kėtė rast ky nuk mund tė jetė mė Muze Kombėtar, pėrveēse ndėrkombėtar, i ideuar dhe realizuar nga moikom-molotovėt qė duan t'i dalin pėr zot.
Enver Hoxha ka qenė dhe mbetet vetėm kryetar i Shtetit komunist tė pas LDB, dhe vetėm si i tillė ka vend nė kėtė muze. Ashtu siē ka qenė, i zi, gjakatar dhe me bilanc kanibalesk, prej tradhtari qė rrėnoi Shqipėrinė dhe shqiptarėt.
Politika
Konferencė shtypi e kryelegalistit Spahiu lidhur me revanshin e krimit ordiner ndaj Rendit publik
PLL: Vetėm xhandarmėria e shtyp krimin
Paraditėn e sė martės, mė datė 13 korrik 2004, nė ambientet e Selisė sė Kuvendit tė Shqipėrisė, kryetari i PLL z.Spahiu dha njė konferencė pėr mediat e shumta lidhur me situatėn e rėndė tė Rendit publik nė Shqipėri, pas krimeve rrėnqethėse tė ditėve tė fundit. Nė kėtė prononcim para mediave, me vlerėsime dhe tone tė ashpra, drejtuesi i lartė legalist akuzoi pseudomaxhorancėn nanoiste pėr paaftėsi totale nė vendosjen dhe stabilizimin e situatės sė rendit publik nė tė gjithė territorin e vendit. Madje z.Spahiu dėshmoi me fakte tė publikuara edhe mediat se, pikėrisht nėn hundėt e Ministrisė sė Rendit nė Tiranė dhe nė komisariatet e Policisė sė Shtetit nė rrethe - kanė ndodhur krime tronditėse ndaj jetės sė qytetarėve dhe tė paraburgosurve.
Kryelegalisti ia faturoi kėtė situatė qė e cilėsoi si "mbretėrim i krimit ordiner", dėshtimit total tė qeverisjes aktuale, e cila nėpėrmjet kriminalizimit me korrupsion dhe arbitraritet tė administratės dhe gjithė jetės sė vendit, ka krijuar premisat e degjenerimit tė situatės sė rendit dhe destabilizim. Mė pas kryelegalisti ritheksoi dhe vlerėsoi se vetėm miratimi i ligjit "Pėr xhandarmėrinė" dhe ndėrtimi i kėsaj arme sipas kritereve rigorozisht tė pėrcaktuara dhe standarteve tė pėrparuara perėndimore - mund tė realizojė shtypjen e krimit dhe rivendosjen e Rendit publik nė parametra normalė.
Nė fund tė prononcimit tė tij, z.Spahiu pėrqasi efektshmėrinė e shkėlqyer tė Armės sė Xhandarmėrisė nė kohėn e Mbretėrisė dhe me kėtė rast u rikujtoi mediave e publikut tė gjerė edhe propozimin e paradokohshėm tė kryetarit tė shtetit z.Moisiu para deputetėve nė Parlament pėr krijimin e Armės sė Xhandarmėrisė nė vazhdėn e traditės sonė.
Lidhur me hapat institucionalė pėr krijimin e Armės sė Xhandarmėrisė, z.Spahiu ofroi ndihmėn e PLL, nė rrugė institucionale, pėr krijimin dhe miratimin e kuadrit ligjor tė nevojshėm.
Mė pas, gazetarėt e shumtė i drejtuan kryelegalistit pyetje tė shumta lidhur me zhvillimet politike aktuale, pėr tė cilat morėn pėrgjigje konform kėndvėshtrimit dhe vlerėsimeve politike tė PLL.
Deklaratė
Masakra e djeshme e maskave tė krimit nė mes tė Tiranės, vrasja e njė gruaje tė moshuar nga policia nė fshatrat e Fierit, mbytja e adoleshentit nga uniformat e shtetit nė birucat e paraburgimit tė Komisariatit tė Rrėshenit - bashkė me shumė raste tė tjera tė
ngjashme, janė dėshmi e degjenerimit total tė situatės sė rendit drejt njė sundimi tė shpallur tė krimit ordiner.
Pas 7 vjetėsh nė pushtetin e ngritur mbi krimin dhe paligjshmėrinė, socialistėt kanė njė bilanc shumė negativ nė tė gjithė
treguesit. Por sot jemi para jush vetėm pėr njė ēeshtje, atė tė Sigurimit tė jetės, e cila ndodhet nė mėshirė tė
fatit, e pambrojtur nga shteti inekzistent dhe e kėrcėnuar nga krimi. Nė 7 vjet qeverisjeje socialiste janė ndėrruar 8 ministra tė Rendit. Secili nga kėta e ka filluar punėn me sloganin absurd
"tė vendosim rend brenda rendit", athua se ministrat paraardhės kanė qenė tė ndonjė force opozitare apo pushtuese!
Kjo ėshtė bėrė gjoja nė emėr tė reformės, por faktet tregojnė se qėllimi ka qenė zėvendėsimi i klaneve tė politikės nė radhėt e policisė, pėr t'u pasuruar duke vjedhur shtetin, shoqėrinė dhe individin, duke pėrdorur rrugė kriminale dhe nė bashkėpunim me kriminelė.
Bilanci i rendit publik pas kėtyre tė ashtuquajturave reforma, ėshtė tragjik: mijėra qytetarė tė vrarė; mbi 250 policė tė masakruar nė detyrė dhe pėr shkak tė detyrės; vdekjet nė qelitė e paraburgimit apo vrasjet nė burgjet e sigurisė sė lartė; qindra familje tė ngujuara nga gjakmarrja; qindra qytetarė, biznesmenė, vajza dhe fėmijė tė rrėmbyer, mijėra qytetarė tė
grabitur, (duke pėrfshirė edhe shqiptarėt e Kosovės), vendosja e gjobave e tė
tjera.
Pėrballė kėtij realiteti tronditės, ku Policia e Shtetit ka kapitulluar, Partia Lėvizja e Legalitetit i kėrkon sėrish qeverisė krijimin sa mė shpejt tė Armės sė Xhandarmėrisė pėr shtypjen e krimit, ndėrtuar mbi kritere e standarde perėndimore dhe tė pajisur me tė gjitha mjetet moderne tė luftės antikrim.
Partia Lėvizja e Legalitetit gjen rastin tė falenderojė kreun e Shtetit z.Alfred Moisiu, i cili nė mesazhin e tij nė Kuvendin e Shqipėrisė kėrkoi krijimin e Xhandarmėrisė.
Partia Lėvizja e Legalitetit duke sjellė pėrvojėn e Xhandarmėrisė sė kohės sė Mbretėrisė Shqiptare si edhe tė xhandarmėrive tė vendeve perėndimore, ėshtė e gatshme tė bashkėpunojė nė mėnyrė institucionale nė krijimin e kėsaj Arme.
Nėse kjo qeveri nuk e bėn kėtė, me ardhjen e Partisė Lėvizja e Legalitetit nė pushtet nė kuadėr tė opozitės - krijimi i Armės sė Xhandarmėrisė do tė jetė pėrparėsi emergjente.
Kryelegalisti Spahiu dhe deputeti i Ballit Alfred Cako, nė mbrojtje tė tė Pėrndjekurve dhe nacionalistėve
Legaliteti dhe Balli propozojnė 7 Prillin si ditė tė dėshmorėve
Paraditėn e sė premtes, nė ambientet e Hotel "Dajti"-t, kryetari i grupit parlamentar legalist z.Spahiu dhe deputeti i Ballit z.Alfred Cako, dhanė njė konferencė pėr mediat, nė tė cilėn shprehėn qartė qėndrimet lidhur me Dėmshpėrblimin qė u takon ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė, si dhe vlerėsimet e tyre pėr kontributin e nacionalistėve ndaj Atdheut, pėr ēka propozuan edhe amendime tė ligjeve nė fuqi.
Prononcimi i tyre i pėrbashkėt para mediave tė shumta, mori shkas nga votimi i ligjit "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurvr Politikė", me shumicė kartonash, nga maxhoranca, ditėn e enjte, mė datė 15 korrik.
Votimi i sė enjtes vinte pas dėshtimit tė socialistėve pėr miratimin e draftit tė paraqitur nga qeveria mė datė 1 korrik. Qė nga ajo datė, pėr dy javė rresht, kryetari i Grupit parlamentar socialist, Gramoz Ruēi, duke u ndenjur si xhelat mbi kokė, ka terrorizuar deputetėt e mbetur socialistė dhe ata nanoistė - pėr t'i detyruar tė votojnė dhe kaljnė me ēdo kusht draftin e qeverisė Nano "Pėr Dėmshpėrblimin..." me 5 kacidhe tė qelbura tė punės sė detyruar e tė papaguar tė ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė nga diktatura e Ruēit, Nanos e Alisė.
Mė sė fundi, socialistėt ia arritėn qė, me 70 vota pro, ta kalonin kėtė ligj qesharak pėr nga pėrmbajtja, mėnyra e miratimit dhe masa e dėmshėrblimit.
Nė prononcimn e tyre, deputetėt Spahiu e Cako shprehėn edhe njėherė kundėrshtimin e vendosur pėr kėtė ligj tė miratuar dhe nėnvizuan se ky ligj do t'i nėnshtrohet rishqyrtimit dhe ndryshimit sapo opozita e sotme tė vijė nė pushtet.
Nė vijim tė prononcimit tė tyre, ata paraqitėn edhe sugjerime konkrete pėr amendimin e ligjit "Pėr dėshmorėt e Atdheut", duke kėrkuar qė tė konsiderohen tė tillė edhe nacionalistėt e rėnė nė luftėn kundėr okupatorėve, si dhe ata tė vrarė nga komunistėt nė luftėn civile qė u iniciua nga Hoxha dhe aleatėt e tij titisto-jugosllavė.
Nė fund tė prononcimit tė tyre, deputetėt Spahiu e Cako deklaruan nė emėr tė Legalitetit dhe Ballit se, si datė tė pėrkujtimit tė dėshmorėve, do tė propozojnė 7 Prillin, qė ėshtė dita kur nisi rezistenca antifashiste e nacionalistėve shqiptarė dhe se, si tė tillė, nuk do tė njohin mė 5 majin, ku u vranė komunistė tė spiunuar nga njėri-tjetri.
A.K
Deklaratė
A) Rivotimi i ditės sė djeshme nė parlament pro skemės sė Qeverisė, tregoi se "kali i betejės" sė PS kundėr shtresės sė ish tė burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė tė diktaturės, vazhdon tė mbetet urrejtja klasore dhe mungesa e vullnetit pėr njė rehabilitim tė gjerė ekonomiko-shoqėror tė kėsaj shtrese. Ruajtja e avantazheve dhe privilegjeve ligjore tė klasės sunduese tė kohės sė diktaturės komuniste, ka pėrbėrė dhe pėrbėn njė prioritet tė Partisė Socialiste.
Ne deklarojmė se, edhe pas kėtij votimi, ky problem nuk ka gjetur zgjidhje pėrfundimtare dhe ligjvėnėsit nė ēdo kohė do ta kenė si sfidė kushtetuese, ligjore, morale dhe ekonomike qetėsimin shpirtėror tė Ish tė Persekutuarve. Kjo shtresė qė ka derdhur gjakun e saj si dhe djersėn e pashpėrblyer, ka qenė lokomotiva e demokracisė dhe ekonomisė nė vitet e terrorit enverist. Rezistenca e tyre ndaj kėtij terrori brenda, sėbashku me vendet euroatlantike nga jashtė, kanė qenė drita nė fund tė tunelit pėr tė gjithė shqiptarėt e etur pėr liri.
B) Gjithashtu, nisur nga nevoja pėr tė shėndoshur ekuilibrat shoqėrorė nė raport me historinė e djeshme dhe tė sotme, grupet parlamentare tė Legalitetit dhe tė Ballit, edhe me mbėshtetjen e deputetėve tė tjerė tė opozitės, kemi depozituar nė Kryesinė e Kuvendit me datė 13.07.2004, me nr.prot. 1807, njė amendim nė lidhje me Ligjin 8607 "Statusi i dėshmorit tė atdheut". Pikat themelore tė amendimit janė:
1) Tė vendoset paqja sociale nėpėrmjet fitimit tė Statusit tė Dėshmorit edhe pėr nacionalistėt qė kanė rėnė si kundėr okupatorit tė huaj ashtu edhe nė Luftėn Civile tė viteve 1943-1944 kundėr komunistėve.
2) Tė fitojnė Statusin e Dėshmorit tė Atdheut tė gjithė ata qė i rezistuan me armė komunizmit, si dhe ata qė u vranė me gjyq apo pa gjyq nga ingranazhet e regjimit komunist nė periudhėn 29 Nėntor 1944 - Mars 1991.
3) Nuk mund tė jetė dita e dėshmorėve data 5 maj, pasi kjo datė ėshtė njė simbolikė partiake komuniste. Si e tillė nuk ėshtė njė datė qė mund tė jetė pėrfaqėsuese pėr tė gjithė tė rėnėt pėr Atdhe, aq mė tepėr qė ėshtė edhe njė sfidė ndaj aleatėve perėndimorė antikomunistė.
Ne kėrkojmė qė data pėrkujtimore pėr Dėshmorėt e Atdheut tė mos jetė 5 Maji, por 7 Prilli, pasi kjo ditė ėshtė dita e fillimit tė rezistencės nga ana e nacionalistėve shqiptarė ndaj pushtuesit fashist. Duhet theksuar se kjo ditė shėnon dhe ditėn e parė tė rezistencės antifashiste nė Luftėn e Dytė Botėrore pėr gjithė Ballkanin.
Shoqatat e Ish tė Pėrndjekurve do tė hidhen nė aksion politik pėr realizimin e kėrkesave tė tyre
Allēi: Moisiu nuk duhet ta dekretojė ligjin e Nanos
Ka qenė tepėr i ashpėr qėndrimi i shprehur nė emėr tė shoqatave tė Ish tė Pėrndjekurve nga kryetari i shoqatės mė tė madhe, heroit tė burgjeve komuniste, z.Adem Allēi. Nė prononcimin para mediave tė shumta nė njė nga sallat e Hotel "Dajti"-t, kryetari i Shoqatės Mbarėkombėtare tė Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė, z.Adem Allēi dhe Sekretari i Pėrgjithshėm z.Besim Ndregjoni, shprehėn zėrin e protestės nė emėr tė tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė, pas miratimit me shumicė tė sajuar kartonash tė draftit qeveritar pėr Dėmshpėrblimin qesharak tė kėtyre martirėve tė luftės kundėr diktaturės komuniste.
"Tė Burgosurit dhe tė Persekutuarit Politikė nga regjimi komunist, do tė hidhen nė protesta mbarėkombėtare deri nė zgjidhjen e kėrkesave tė tyre tė ligjshme. Me kėtė rast i kėkojmė Presidentit Moisiu qė tė mos e dekretojė kėtė ligj fyes pėr sakrificat sublime, gjakun dhe djerėsėn tonė, sepse ky ėshtė njė ligj qė e diskriminon hapur shtresėn tonė tė shtypur dhe pėrndjekur nga diktatura mė gjakatare e sistemit komunist. Skema e Dėmshpėrblimit tonė, hartuar nga qeveria Nano, ėshtė njė poshtėrim i ri. Kjo maxhorancė ėshtė e paligjshme sepse po mashtron popullin dhe komunitetin ndėrkombėtar. I bėj thirrje Presidentit Moisiu ta hedhė poshtė firmėn e kryeordinerit, i cili bėri katėr vjet burg ordiner pėr vjedhjen e popullit tė tij.
Nano, bashkė me lakeun e tij Arben Malaj, nuk mund tė nėpėrkėmbin tė drejtat tona legjitime, pėr tė cilat ne luftuam diktaturėn komuniste, e gjunjėzuam atė dhe sollėm demokracinė pėr shqiptarėt. Firma e Nanos dhe miratimi i kėtij ligji do tė shoqėrohen me protesta tė fuqishme nė tė gjithė vendin. Ne jemi tė vendosur deri nė pikėn e fundit tė gjakut pėr tė mbrojtur tė drejtat qė na takojnė, ashtu siē ishim tė vendosur e tė paepur edhe nė luftėn kundėr diktaturės sė baballarėve tė kėtyre qė sot guxojnė dhe mendojnė se mund tė tallen me ne. Dėmshpėrblimi dhe integrimi ynė ėshtė i padiskutueshėm dhe kėtė nuk mundet tė na e mohojė askush, qoftė edhe kjo qeveri e pacipė, qė po vjedh ēdo ditė popullin e vet. Ne do tė kėrkojmė qė dėmshpėrblimi ynė tė pėrfshihet nė buxhetin e vitit tė ardhshėm dhe viteve tė tjera qė do tė vijnė, deri nė kompensimin tonė tė plotė. Askush nuk mund tė vjedhė djersėn dhe gjakun e atyre, shumica e tė cilėve humbėn jetėn dhe nuk dihet se ku i kanė varret.
Njė botė e tėrė po shikon sesi kjo maxhorancė e paligjshme po vjedh deri edhe votat e deputetėve nė parlament", - e mbylli fjalėn e tij z.Allēi.
***
Ndėrsa Sekretari i Pėrgjithshėm z.Besim Ndregjoni, nė prononcimin e tij u bėri thirrje organizmave ndėrkombėtare, monitoruesve dhe trupit diplomatik, qė tė kundėrshtojnė vendosjen e neodiktaturės sė neokomunistėve nė Shqipėri.
"Tė Pėrndjekurit dhe tė Burgosurit Politikė hedhin poshtė me indinjatė votimin e turpshėm tė maxhorancės nė parlament, duke miratuar vetėm njė ndihmė sociale qesharake pėr ata qė sollėn demokracinė nė Shqipėri dhe qė janė krenari kombėtare, janė karta morale e shqiptarėve dhe shqiptarizmės.
Kjo maxhorancė, megjithėse u pėrpoq dy javė me radhė dhe 5 orė tė tėra nė parlament, ditėn e enjte, mezi arriti tė sigurojė votat pėr miratimin e kėtij ligji tė turpshėm, tė cilin ne nuk do ta njohim dhe pranojmė si tė tillė, - i dha fund ligjėratės sė tij z.Besim Ndregjoni, duke shėnuar kėshtu edhe pėrfundimin e kėsaj konference shtypi qė, me tė drejtė, tėrhoqi interesimin dhe vėmendjen e gazetarėve tė mediave tė shumta tė pranishme.
Intervista
Intervistė e z.Sulejman Gjana botuar nė revistėn franceze "Royaliste" tė La Nouvelle Action Royaliste
Mbreti Leka mund ta shpejtojė integrimin nė BE
Royaliste: A mund tė na pėrshkruani panoramėn politike tė Shqipėrsė qė nga rėnia e komunizmit?
Suleman Gjanaj: Shqipėria ėshtė e njohur mė tepėr pėr shkak tė diktaturės qė ka vuajtur pėr pothuaj 50 vjet. Tė mos harrojmė qė ky komb ėshtė ndėr mė tė vjetrit e Europės: shqiptarėt janė pasardhės tė ilirėve, qė kanė ardhur nė Ballkan tashmė prej shumė mijėvjeēarėsh, shumė para grekėve. Ju e dini qė shqiptarėt kanė pas populluar Kosovėn, njė pjesė tė Maqedonisė aktuale dhe Veriun e Greqisė, dhe kanė pas themeluar njė shtet pėrpara Luftės Parė Botėrore.
Mė 1992 Partia Demokratike ka fituar zgjedhjet bindshėm dhe ka ruajtur pushtetin nėn kryesimin e presidentit Berisha deri mė 1997 - nė kohėn e pėrmbysjes sė piramidave financiare. Kjo katastrofė financiare krijoi njė krizė shumė tė rėndė sociale, ekonomike dhe institucionale. Mė 1997 u zhvilluan zgjedhje tė pėrgjithshme tė parakohshme, dhe, qė prej atėherė, Partia Socialiste mban frenat e pushtetit.
Royaliste: Si do ta pėrshkruanit Partinė e Legalitetit?
Suleman Gjanaj: Ne jemi njė prej partive mė tė vjetra politike tė vendit. Kjo parti ka pas qenė krijuar mė 1924 nga ish Mbreti Zog I, i cili nė atė kohė nuk ishte ende sovran (mbret). Ahmet Zogu ishte bėrė kryeministėr mė 1923, por nė qershor 1924 qeveria e tij u rrėzua pėr shkak tė njė grushti shteti. Nė dhjetor tė atij viti, organizatat qė u gjendėn papritur nė opozitė ose tė shtrėnguara tė mėrgonin, kanė rimarrė pushtetin dhe e quajtėn koalicionin e tyre "Lėvizja e Legalitetit", me qėllim qė tė shpjegonin se ata pėrfaqėsonin lėvizjen e rikthimit tė rendit legal tė gjėrave. Nė atė kohė, ishte paraparė tashma nė planin juridik qė njė asamble kushtetuese mund tė pėrcaktonte njė sovran pėr vendin i cili ishte pėrcaktuar si mbretėri prej kohėsh. Ishte pėrcaktuar shumė qartė ligjėrisht qė kėsaj mbretėrie do t'i caktohej njė mbret autokton.
Royaliste: si u realizua kalimi nga regjimi republikanist nė atė tė monarkisė kushtetuese?
Suleman Gjanaj: transformimi i republikės nė monarki i gjen rrėnjėt qė nė deklaratėn e pavarėsisė mė 1912 si dhe nė deklaratėn e Ambasadorėve tė Fuqive tė Mėdha tė vitit 1913, qė e njohėn Shqipėrinė si mbretėri. Njė sovran, Princ Vidi, u dėrgua nė Shqipėri mė 1912, por ai u shtrėngua shumė shpejt tė braktiste vendin. Gjatė Luftės Parė Botėrore, statusi i Shqipėrisė ishte nė njė gjendje mjaft tė papėrcaktuar. Mbas Traktatit tė Versajės, shqiptarėt u bashkuan nė njė kongres dhe afirmuan tė drejtėn e tyre pėr t'u qeverisur tė lirė, pėrmes njė Kėshilli Regjence, njė kryeministri dhe disa ministrash qė pėrpiqeshin tė organizonin shtetin dhe kombin. Por vendi ishte nėn rrezikun e trazirave dhe grushteve tė shtetit, tė cilat u frenuan vetėm pas vitit 1925. Ky qetėsim mundėsoi njė stabilizim tė gjendjes ekonomike. Ēeshtja e natyrės sė regjimit u ridiskutua pėrsėri dhe u vendos, nė njė kuadėr legal e institucional, tė pėrcaktohej njė sovran dhe tė ndryshohej kushtetuta shqiptare, pėr tė bėrė njė kushtetutė monarkike.
Royaliste: Mė pas Shqipėria u bė njė nga viktimat e Musolinit...
Suleman Gjanaj: Po. Shqipėria qe monarki deri mė 7 prill 1939, dita e pushtimit italian qė detyroi Mbretin Zog tė mėrgonte e tė jetonte sė bashku me Familjen nė Francė e mė pas nė Angli, deri nė pėrfundim tė Luftės Dytė Botėrore. Sa u pėrket mbretėrorėve, ata kanė vepruar si atdhetarė tė vėrtetė duke iu pėrgjigjur kėshillave tė mbretit Zog: ata morėn menjėherė armėt, nėn komandėn e gjeneral Abaz Kupit, pėr me mbrojtė vendin dhe pėr me kundėrshtue pushtimin e aneksimin nga Italia, dhe e kanė vazhduar luftėn e tyre ēlirimtare kundėr trupave gjermane qė ndodheshin nė territorin shqiptar.
Mė vonė, janė shfaqur edhe lėvizje tė tjera tė rezistencės ndaj pushtuesve, njėra prej tė cilave, lėvizja komuniste ishte e stimuluar nga Kominterni dhe zgjatimet e tij serbe.
Gjatė luftės Partia Komuniste pėrgatiti marrjen e pushtetit politik dhe ju e dini, nė kėtė pikė, ata ia dolėn plotėsisht duke qenė se komunistėt e modifikuan strategjinė e tyre: luftėn kundėr pushtuesit e kthyen nė luftė kundėr nacionalistėve qė pėrfaqėsonin pėr ta rrezikun e vėrtetė pėr ēeshtjen e pushtetit. Ashtu si shumė shqiptarė tė tjerė, edhe anėtarėt e Partisė Legaliste u shtrėnguan tė mėrgonin, ose ranė nė duart e policisė politike dhe u likuiduan fizikisht. Nė Francė, nė Britaninė e Madhe, nė Itali, nė SHBA dhe Australi militantėt e Partisė sė Legalitetit u organizuan nė gjirin e komuniteteve shqiptare qė ekzistonin nė gjithė kėto vende tė ndryshme. Unė e di psh., qė prej shumė vitesh "Aksioni i Ri Mbreteror" (la Nouvelle Action royaliste) mban lidhje tė ngrohta me Skėnder Zogun, kushuri i Mbretit Leka.
Gjatė viteve '80, partia jonė ka marrė pjesė aktive nė protestat e shqiptarėve tė Kosovės kundėr politikės represive tė Beogradit, duke vazhduar pa ndėrprerė pėrpjekjet aktive kundėr regjimit komunist. Ne kemi qenė nė ballė tė qendresės, derisa regjimi komunist filloi tė lėkundej e mė pas tė pėrmbysej nė Tiranė.
Royaliste: Gjatė atyre viteve nė mėrgim, cilat kanė qenė lidhjet tuaja me Mbretin Leka?
Suleman Gjanaj: ne kemi qenė, nė njėfarė mėnyre, kontingjenti i tij. Partia jonė ka qenė gjithmonė shumė e afėrt me Familjen Mbretėrore shqiptare dhe ne u kemi bėrė njė jehonė tė madhe qendrimeve tė Mbretit nė raste tė panumėrta.
Royaliste: Si ėshtė riorganizuar partia juaj pas rėnies sė komunizmit?
Suleman Gjanaj: Komunistėt ishin pėrgatitur, nė fakt, pėr ndryshimet politike dhe kishin projektuar parti tė reja: Partia Socialiste, e dalė direkt nga gjiri i tyre, dhe Partia Demokratike, e pozicionuar nė opozitė, por qė pėrbėhej nga funksionarė tė lartė e tė vjetėr tė regjimit tė pėrmbysur. Partia e Legalitetit nuk ishte njohur ende ligjėrisht nga autoritetet, pavarėsisht kėrkesave qė kishim bėrė pėr tė marrė pjesė nė zgjedhjet e vitit 1992. Partia jonė ėshtė zyrtarizuar vetėm 15 ditė para zgjedhjeve... Dhe ato zgjedhje pėrfaqėsonin, pėr tė gjithė kundėrshtarėt e vėrtetė tė komunizmit, njė rast tė mirė pėr tė hequr pėrfundimisht qafe atė regjim ndaj tė cilit kishin luftuar aq me shpirt. Ai rast nuk u shfrytėzua pėr shkak se ne nuk qemė nė kushte tė atilla qė tė organizoheshim pėr zgjedhjet, dhe Partia Demokratike erdhi nė pushtet.
Nė zgjedhjet e ardhshme, mė 1996, ajo ia arriti, pėrmes manipulimesh, ta mbante pushtetin. Socialistėt atėherė nxitėn njė lėvizje proteste nė vend, e cila iu shtua zemėrimit tė shkaktuar nga rėnia e piramidave financiare. Nga kėto erdhi fitorja e Partisė Socialiste, e cila, pėrveē kėtyre, u mbėshtet nė bandat e armatosura.
Zgjedhjet e pėrgjithshme tė 2001 konfirmuan, - pėrmes njė serie tė gjatė manipulimesh - qeverinė socialiste qė drejtohet nga Fatos Nano.
Partia e Legalitetit ėshtė nė opozitė me kėtė qeveri, e cila ka ndeshur nė vėshtirėsi tė shumta ekonomike e sociale dhe qė ėshtė pėrballė pakėnaqėsisė sė njė pjese tė madhe tė popullsisė. Ju e dini qė Shqipėria bėn pjesė prej kohėsh nė listėn e vendeve mė tė varfėra tė Europės: pothuaj 50% e popullatės jeton me mė pak se njė dollar nė ditė. Nga ana tjetėr vendi ynė duhet tė pėrballet njėkohėsisht me forma tė ndryshme tė krimit tė organizuar. Ka mjaft shembuj tė vėshtirėsive tė shumta e tė rėnda me tė cilat na ėshtė dashur tė pėrballemi. Partia e Legalitetit vėrtet ėshtė njė parti monarkiste, por para sė gjithash ėshtė njė parti politike e cila merr pjesė shumė aktivisht nė jetėn politike tė vendit dhe nė debatin parlamentar. Duke bėrė kėtė ne nuk bėjmė gjė tjetėr veēse u pėrgjigjemi akteve tė besimit qė na adresohen prej shqiptarėve qė votojnė pėr partinė tonė.
Royaliste: Po Mbreti Leka?
Suleman Gjanaj: Mbreti ka bėrė njė tentativė tė parė pėr t'u rikthyer nė Shqipėri mė 1993 - nė kohėn e qeverisė sė presidentit Berisha - po Ai u prapėsua nė mė pak se 24 orė pas arritjes sė Tij. Ai erdhi mė 1997 gjatė periudhės sė rebelimit: qeveria provizore nė tė cilėn kishin pėrfaqėsuesin e tyre edhe mbretėrorėt, pranoi asokohė tė organizonte njė referendum pėr ēėshtjen e regjimit dhe nė tė njėjtėn kohė tė mbaheshin edhe zgjedhjet parlamentare.
Rezultatet e para tė referendumit i jepnin gati 60% tė votave nė favor tė rivendosjes sė monarkisė, ndėrsa rezultati pėrfundimtar doli 35% dhe ėshtė, tė paktėn, befasues. Rezultat sigurisht u kundėrshtuan dhe Gjykata kushtetuese u detyrua tė rivlerėsonte rezultatet nė rritje, ku dolėn 45% tė votave pro monarkisė - ēka tregon manipulimet e rėnda qė i janė bėrė verdiktit tė votuesve.
Ne nuk e kemi njohur atė rezultat dhe grupi ynė parlamentar lufton pėr bėrjen e njė referendumi tė ri - ose pėr restaurimin e monarkisė pėrmes rrugės parlamentare. Ne kemi nėnshkruar disa marrėveshje me grupe tė tjera opozitare, ku thuhet se kėto formacione do tė angazhohen pėr organizimin e njė referendumi tė ri kur ne tė kemi shumicėn parlamentare.
Pėrsa i pėrket Mbretit, Ai e la Shqipėrinė mė 1997, mbas referendumit, por qė prej dy vitesh tashmė, Ai u rikthye nė Shqipėri i ftuar nga shumica e deputetėve shqiptarė tė tė gjitha krahėve.
Mbreti dhe Familja Mbretėrore aktualisht banojnė nė Tiranė. Ky rikthim ka qenė shumė pozitiv, sepse ai ka mundėsuar zbutjen e tensioneve qė ekzistonin mes PD e PS. Shumė intelektualė janė kthyer nga Mbreti dhe i kanė kėrkuar qė tė marrė kryesimin e njė lėvizjeje politike. Mbreti kėrkon nga ana e tij tė jetė njė simbol i unitetit dhe stabilizimit, me qėllim qė Shqipėria tė mund tė hyjė sa mė shpejt tė jetė e mundur nė Bashkimin Europian.
Royaliste: Cila mund tė ishte forma e monarkisė qė ju kėrkoni nė vendin tuaj?
Suleman Gjanaj: Partia e Legalitetit do tė pėlqente qė Mbreti tė ishte pėrfaqėsues i kombit, me njė rol tė definuar nga Kushtetuta, por megjithatė pa u hequr pėrgjegjėsitė parlamentit e qeverisė dhe rolin e tyre aq tė rėndėsishėm nė njė demokraci. Nė fakt do tė jetė njė maxhorancė parlamentare e dalė prej njė partie ose prej njė koalicioni partish, ajo qė do tė ketė tė drejtėn tė qeverisė vendin. Pėrgjegjėsia e Mbretit do tė jetė tė mbikqyrė stabilitetin dhe unitetin e vendit, tė zbusė tensionet mes forcave politike, tė garantojė njė rend kushtetues i cili ėshtė nėpėrkėmbur shumė shpesh gjatė kėtyre 12 viteve tė fundit. Ky unitet kombėtar dhe ky stabilitet politik do tė mundėsonin, sipas nesh, qė shqiptarėt tė rifitonin besimin nė institucionet e tyre dhe nė drejtuesit e tyre, ēka do tė favorizonte zhvillimin ekonomik dhe progresin social tė vendit tonė.
Marrė nga "Royaliste" nr 842, Korrik-Gusht 2004, organi i organizatės politike "La Nouvelle Action Royaliste"
Pėrktheu nga frengjishtja: Neritan Kolgjini
___________________________
11 Jully 2004, Nr.27(597)
___________________________
Legalistėt denoncojnė tendencėn qeveritare pėr tė rrėnuar vendin nė prag tė dorėzimit tė pushtetit
PLL: Destabilizimi i vendit, skenar i qėllimshėm
Pėrmes tejkalimit tė kompetencave ligjore dhe provokimit tė demostruesve, policia e shtetit synon zhvendosjen e vėmendjes sė opinionit publik nga kriza e thellė politike, ekonomike, institucionale dhe shoqėrore. Tashmė, paralajmėrimet dhe prognoza e dikurshme e ambasadorit Liponen pėr "destabilizimin..." e vendit, po bėhet kuptimplote.
Editorial
Destabilizimi, dhuna dhe mjerimi i Veriut
Nga Astrit Kola
Krismat e armėve tė FNSH nė Kukės dhe pėrgjakja e rrugėve tė Burrelit, kishin dhe kanė vetėm njė motiv - padrejtėsitė e shtetit ndaj qytetarėve tė tij.
Metalurgėve matjanė u kanė zgjedhur si padron beketėt e "Darfo"-s, qė, para se tė blinin pėr pesė kacidhe furrėnaltat e ferrokromit tė Burrelit dhe Elbasanit, ishin nė prag tė falimentimit nė Itali. Ndėrsa kuksianėve u kanė rrėmbyer tokėn pa shpėrblim, dhe mbi tė po bėjnė aeroport.
Italianėt nuk paguajnė rrogat prej 9 muajsh dhe flakin matjanėt nė rrugė. Askush nuk e di pėrmbajtjen e kontratės sė shit-blerjes midis shtetit shqiptar dhe "Darfo"-s, dhe nuk gjendet njeri tė sqarojė se cilat janė detyrimet kontraktore tė firmės italiane pėr pagat, numrin e punonjėsve dhe investimet pėr pėrmirėsimin e kushteve tė punės, siguracionet e kushtet sociale tė familjeve tė metalurgėve. Shtypi ka shkruar kronika tė tėra pėr vjedhjet dhe abuzimet e pronarėve tė rinj me asetet e Uzinės sė Ferrokromit nė Burrel.
Tashmė mjerimi ka mjegulluar sytė dhe pejsazhet e banorėve dhe krahinės qė, nė vitet 1985-90 jepte 20-22 % tė PBB nė shkallė vendi dhe afro 25 % tė tė ardhurave nga eksporti.
Po kėshtu edhe nė Kukės, ku nė vend qė pronarėt e tokave nė Shtiqėn e pėrreth, tė dėmshpėrblehen pėr investimin publik nė pronėn e tyre, (pėr tė mos e trashur edhe mė shumė zullumin e mos-shpėrblimit tė pronarėve qė dikur liqeni u mbuloi tokat) - forcat speciale, si tė ishin policė serbė, vendosen nė formacion luftimi dhe qėllojnė...
Tani qė ėshtė bėrė mik me Nanon, kryepersonazhi i barcaletave tė kryesocialistit, Spartak Poēi, pasi ka ngritur katėr firma ndėrtimi dhe ka marrė dhjetra hektarė troje nė bregdet pėr "ndėrtime turistike" - tallet pėr shpėrblimet, ndėrkohė qė, me tokat qė ka marrė me firmat e pushtetit,
mund tė kompensoheshin shumė mirė pronarėt kuksianė tė tokave tė pėrmbytura nga liqeni i HEC-eve gjigande tė Veriut.
Por ngjau ajo qė pamė tė gjithė - dhuna, shkopinjtė e gomės dhe breshėritė e kallashėve mbi matjanėt dhe kusianėt "ēeēenė".
Tashmė edhe alieni Ilir Meta po qorton qeverinė Nano pėr braktisjen e Veriut nė mėshirė tė fatit, a thua se nuk e ka qeverisur kėtė vend asnjėherė!!!
Para njė viti, deputetja Jozefina Topalli tronditi opinionin kur, nė sallėn e parlamentit, i pėrplasi Nanos nė fytyrė faktin se, gjatė viteve tė pushtetit tė socializmit tė dytė tė instaluar nė 1997-tėn, bashkia e Shkodrės kish marrė fonde buxhetore, aq sa bashkia e Orikumit. Nė vend tė pėrgjigjes konkrete pėr kėtė pohim-akuzė, atėkohė Nano kėputi njė batutė idiote, qė vetėm me Shkodrėn nuk kishte kurrfarė lidhjeje.
Nė fushatėn zgjedhore tė majit 1996, Tritan Shehu pranoi para matjanėve se, fondet buxhetore tė marra nga rrethi i Matit gjatė 4 viteve (92-96), kishin qenė sa ato tė marra nga komuna e Vėrzhezhės sė Skraparit.
Edhe Jelcini e Putini kanė bėrė mė shumė pėr Ēeēeninė, sesa socialistėt pėr Veriun e vendit dhe "ēeēenėt" qė e popullojnė atė. Pėr tė pohuar kėtė realitet mjaftonin sekuencat filmike tė telestacioneve prestigjioze perėndimore pas atentatit nė Grozni, mė 9 maj tė kėtij viti.
Ndėrkohė qė Prishtina, Gjakova, Prizreni e qytete tė tjera tė Kosovės shqiptare, janė rindėrtuar pas shkatėrrimit total qė u bėnė Sllobo e Serbia, qytetet shqiptare tė Kukėsit, Shkodrės, Tropojės, Burrelit, Pukės, Rrėshenit etj., ngjanė sikur tė kishin qenė nėn bombardim.
Atje jeta ka vdekur me kohė, ndonėse malėsorėt gjallojnė..., se s'kanė ē'tė bėjnė tjetėr pėrveēse tė mbijetojnė.
Rėndėsi ka tė na rrojė socializmi i dytė, nga inati i reaksionarėve "ēeēenė".
Por e keqja nuk qėndron thjesht tek mjerimi qė ka mbjellė nė Veri qeveria me origjinė nga Zona e Parė Operative, as tek zelli i saj "vorio-epirot" pėr tė uruar me vrap qeveritarėt e porsazgjedhur nė Athinė e Beograd. E keqja qėndron tek synimi kriminal pėr tė ushtruar dhunė dhe destabilizuar situatėn e rendit publik nė Veri, dhe nė tė gjithė vendin.
Kur kėtė rrezik e paralajmėroi z.Liponen, tė gjithė shqyen sytė nga habia. Por tani e kemi tė qartė se shefi i OSBE nuk foli kuturu. Duhet ta kishim kuptuar mė parė kėtė, sepse nuk ka si tė flasė nė tym njė personazh kaq i mirinformuar...
Por ajo qė tė bėn pėrshtypje, ėshtė rajonizimi i konfliktit nė Veri tė vendit, ndėrkohė qė, shansin pėr tė rrahur qytetarėt, Nano e kish edhe nė Selenicė tė Vlorės, me rastin e grevės sė minatorėve, pas tragjedisė nė minierė... E megjithatė, Nano nuk e bėri rrėmujėn nė Selenicė, sepse ka frikė Vlorėn, tė cilėn e rebelon kur i duhet...
Tashmė zaret u hodhėn dhe duhet tė presim se ku do tė dalė Nano, me plumbat dhe shkopinjtė qė hodhi mbi kokat e kuksianėve e matjanėve. Ndoshta edhe skema e pėrforcimit tė kufirit shqiptaro-grek nė Jug, me 6 mijė policė tė Toskės, (pėr tė siguruar Greqinė dhe Lojėrat Olimpike tė Athinės!!!), i shėrben zbatimit me lehtėsi tė planit pėr destabilizimin e Veriut tė vendit!!!
Nė prag tė destabilizimit, tė cilit i ndih edhe paraliza e legjislativit dhe e qeverisė, opozitės i mbetet si detyrė t'i vėrė shpatullat stabilitetit tė vendit qė ka vendosur ta qeverisė sė shpejti, ndryshe do tė jetė vonė...
Skenarėt e Nanos, pas takimeve tė shumta nė Athinė dhe me gejxhėt vorio-epirotė nėpėr botė - mund tė shkaktojnė njė destabilizim rrėnues kėtej kufirit, dhe, mė pas, valėt e tij mund tė pėrhapen lehtėsisht nė Kosovė e FYROM, nė zbatim tė planeve qė do t'i nxirrnin shqiptarėt "faktorė tė destabilizmit tė Ballkanit", kėngė kjo e kėnduar nė kor nga politikanėt e Athinės, Beogradit e Shkupit.
KRYESORE
NMT LEKA I-rė organizon takime nė mbėshtetje tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar
L.ZH.K. - mbėshtetje mbarėkombėtare
OBORRI MBRETEROR SHQIPTAR
Rezidenca: Vishnje, Petrelė
TEL/FAX: 00355 4 271 191
P.Box. Kutia postare Nr.8170,
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
Tiranė, 5 korrik 2004
Kėto ditė NMT Leka I ėshtė takuar me pėrfaqėsues tė disa partive politike, me personalitete publike, profesorė tė Universitetit tė Tiranės, tė Magjistraturės, ekonomistė, specialistė tė agrobiznesit, tė financave, gazetarė, shkrimtarė, etj. nga tė gjitha krahinat e trojet shqiptare. Janė shkėmbyer mendime pėr pjesėmarrjen e tyre aktive nė Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar. Pjesėmarrėsit nė kėto takime i vlerėsuan drejtimet dhe synimet e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar si shumė tė rėndėsishme dhe tė domosdoshme nė situatėn aktuale politike, ku kompromiset dhe marrėveshjet po vazhdojnė nė dėm tė Shqipėrisė dhe tė Kombit Shqiptar. Si shembuj pėr kėtė u permenden rezultatet e Samitit tė Stambollit, raportet nga SHBA dhe BE, veprimet dhe qėndrimet e papėrgjegjshme pėr Ligjin e Pronave dhe pėr Kompensimin e tė Pėrndjekurėve Politikė, me votimin, ku u vodh hapur vota e deputetėve, Marrėveshja pėr Komisionin Parlamentar pėr korigjimin e Kodit Elektoral dhe votimi i pėrshpejtuar pa zbatuar procedurat parlamentare.
Njėkohėsisht, NMT Leka I ka marrė shumė letra dhe mesazhe nga subjekte tė ndryshme pėrfaqėsimi nga e gjithė Shqipėria, nga Prizreni, Ferizaj, Peja, Mitrovica, Tetova, Dibra, nga pėrfaqėsues tė emigrantėve shqiptarė nė Greqi, nė Svicer, nė Francė, nė Belgjikė, nė Suedi, nė SHBA, nė Britaninė e Madhe, nė Itali, etj. Ata mbėshtesin Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar dhe angazhohen pėr tė dhėnė ndihmesė aktive pėr tė sjellė ndryshimet, qė kėrkon populli shqiptar dhe ka marrė pėrsipėr kjo Lėvizje e drejtuar nga Leka I.
Intelektualė tė shquar solidarizohen me Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar
Me sytė e ballit, tė zemrės dhe tė mendjes
Naltmadhnia Juaj,
Ne, njė grup shkrimtarėsh shqiptarė, qė e kemi ndjekur me vėmendje dhe interesim tė veēantė nisjen Tuaj tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, kemi besuar qėllimin Tuaj tė lartė pėr tė bashkuar nė kėtė Lėvizje tė gjithė ata, qė munden dhe duan t'i shėrbejnė popullit shqiptar pėr tė dalė nga gjendja e mjerueshme, nė tė cilėn ndodhen.
Ne, si shkrimtarė tė njė vendi tė bukur por fatkeq, dimė ta shohim realitetin me tri palė sy, me sytė e ballit, me sytė e zemrės dhe me sytė e mendjes, prandaj dhe mundemi ta kuptojmė mė mirė se disa tė tjerė, qė mund ta shohin kėtė realitet tė dhimbshėm vetėm me sytė e ballit.
Duke e parė me kėto tri palė sy kėtė politikė tė keqe ekonomike, qė ia bėn mė tė rėndė jetėn shqiptarit jo vetėm sot, por edhe pėr tė nesėrmen, e pėrshėndesim Lėvizjen Tuaj.
Duke e parė me kėto tri palė sy polirazimin e padurueshėm tė politikės shqiptare, e cila, pėr mė shumė se dhjetė vjet tranzicion, nuk ka sjellė veē varfėri pėr popullin dhe pasurime marramendėse pėr njė grup pushtetarėsh tė pandėrgjegjshėm pėr detyrėn ndaj atyre qė i kanė zgjedhur, e mbėshtesim Lėvizjen Tuaj.
Duke e parė, gjithashtu, me kėto tri palė sy, njė politikė tė jashtme krejt servile, atje ku nuk duhet tė jetė arrogante, atje ku duhet tė jetė e urtė dhe e menēur pėr t'i shėrbyer interesave tė popullit, ne, qė dimė tė ndiejmė e tė mendojmė ndryshe nga ata, qė, si kuptim tė pare, i japin jetės sė tyre vetėm pėrfitimin personal,i bashkohemi Lėvizjes Suaj me gjithė zemrėn dhe mendjen tonė, tė cilėn do tė dimė ta vemė nė shėrbim tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, sapo tė na krijohen mundėsitė.
Me kėtė Deklaratė ne shprehim vullnetin tonė.
***
Nėnshkruar nga shkrimtarėt dhe studiuesit: Hysen Sinani, Sadik Bejko, Ibrahim Gani, Izet Shehu, Kastriot Mahilaj, Koēi Petriti, Mexhit Premēi, Pano Taēi, Perikli Jorgoni, Qazim Sheme, Shpėtim Kelmendi, Zimo Krutaj:
Zyra e Shtypit
Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar shpall konkursin pėr realizimin e emblemės sė saj
Princi Leka: Rinia tė realizojė ėndrrat dhe ringjallė shpresėn
Ditėn e mėrkurė paradite, mė datė 7 korrik 2004, nė njė nga sallat e Akademisė sė Arteve tė Bukura, nė emėr tė komisionit organizator tė posaēėm, Princi Leka shpalli konkursin pėr realizimin e emblemės sė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar nga ana e studentėve diplomantė tė Arteve Figurative tė kėsaj Akademie.
Nė takimin promovues tė kėtij konkursi, morėn pjesė personalisht Princi Leka, i shoqėuar nga Kryetari i Zyrės sė Oborrit Mbretėror, z.Fluturak Gėrmenji, studentė aplikantė tė projektit pėr realizimin e emblemės, pedagogė tė Akademisė, intelektualė tė njohur dhe gazetarė tė shumtė tė mediave tė shkruara e elektronike.
Takimin promovues tė kėtij konkursi e hapi z.Fluturak Gėrmenji, i cili, pasi falenderoi pjesėmarrėsit pėr vlerėsimin e kėtij evenimenti, nė emėr tė komisionit organizator u foli atyre nė linja tė pėrgjithshme lidhur me konkursin dhe vendimin pėr organizimin e tij vetėm me studentė tė Akademisė sė Arteve. Nė emėr tė komisionit vlerėsues tė projektit pėr realizimin e emblemės sė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, nė takim foli edhe pedagogu i kėsaj Akademie, z.Fatos Kola, i cili sqaroi kėrkesat, aspektet teknike, afatet e realizimit dhe masėn e shpėrblimit tė projekteve fituese tė kėtij konkursi.
Mė pas e mori fjalėn edhe Princi Leka, i cili ndėr tė tjera theksoi domosdoshmėrinė e pjesėmarrjes sė rinisė nė proceset e ndryshimeve demokratike ku ėshtė futur, pa kthim, mbarė shoqėria shqiptare. Nė vijim tė zbėrthimit tė idesė sė tij, Princi Leka theksoi: "... nėqoftėse ne tė rinjtė nuk angazhohemi pėr tė realizuar ndryshimet e domosdoshme, nuk do tė arrijmė tė realizojmė ėndrrat tona e tė ringjallim shpresėn tonė, qė ėshtė shpresa e prindėrve, vėllezėrve e motrave tona, pra, e tė gjithė shqiptarėve. Prandaj, edhe kėtė konkurs duam ta realizojmė me studentėt qė diplomohen nė artet figurative dhe jo me specialistė, qofshin kėto edhe me eksperiencė tė vyer. Pra duam t'u japim shansin tė rinjve pėr realizimin e kėsaj embleme, sepse duam tė promovojmė aftėsitė dhe talentin e tyre, pėr tė cilat shoqėria ka shumė nevojė. Me kėtė rast mė lejoni qė, nė emėr tė komisionit organizator tė konkursit, t'ju falenderoj pėr interesimin dhe pjesėmarrjen tuaj", - e mbylli fjalėn e tij Princi Leka.
Mė pas Princi Leka qėndroi nė shoqėrinė e njė grupi studentėsh dhe pedagogėsh tė Akademisė, nė njė nga lokalet mė tė frekuentuara, dhe pėr afro 1 orė midis tyre u shkėmbyen mendime e pikėpamje nė rrjedhėn e njė bashkėbisedimi tė ngrohtė, rreth rrugėve dhe mėnyrave tė angazhimit tė drejtėpėrdrejtė tė rinisė shqiptare nė jetėn shoqėrore tė vendit. Gjithashtu, studentėt mė tė talentuar u intervistuan nga mediat e pranishme, lidhur me konceptin dhe idetė e tyre pėr zhvillimin e kėtij konkursi dhe realizimin e projekteve konkuruese pėr emblemėn e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, ēka njėkohėsisht evidentoi edhe mirėpritjen e interesimin e tyre tė veēantė pėr kėtė konkurs.
A.K.
Ja teksti i hartuar nga komisioni organizator
Konkurs pėr emblemėn e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar
Pėr stimulimin e krijimtarisė sė talenteve tė reja nė disiplinat e arteve pamore tė Akademisė sė Arteve tė Bukura, sot shpallim konkursin pėr realizimin e emblemės sė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, idea kryesore e projektit tė sė cilės ėshtė "Shqipėrinė ta shpėtojmė tė gjithė sėbashku" - ēka pėrkon edhe me idenė dhe lajtmotivin e Lėvizjes.
1 - Projekti kėrkohet tė realizohet nė pėrmasat e njė drejtkėndėshi me brinjė 20 dhe 30 cm., nė tė gjitha teknikat e rrafshit tė grafikės.
2 - Projekti duhet tė shoqėrohet me propozime tė varianteve alternative nė teknikat dhe gjinitė dy dhe tre dimensionale.
3 - Projektet fituese bėhen pronė e organizatorėve tė konkursit.
4 - Konkursi mbyllet mė 20 korrik 2004, qė ėshtė edhe data e fundit e dorėzimit tė projekteve.
5 - Projektet do tė dorėzohen nė Bibliotekėn e Akademisė sė Arteve, tė mbyllura nė zarfe dhe tė shoqėruara me adresat pėrkatėse tė konkurentėve.
6 - Vlerėsimi i projekteve do tė bėhet nga njė komision i specializuar, nė pėrbėrje tė tė cilit do tė jenė specialistė tė njohur dhe pedagogė tė arteve pamore.
7 - Shpallja e projekteve fituese do tė bėhet mė datė 23 korrik 2004, ditėn e premte.
8 - Ēmimi i parė fitues do tė shpėrblehet me 50.000 lekė tė reja; ēmimi i dytė me 30.000 lekė tė reja; ndėrsa ēmimi i tretė me 20.000 lekė tė reja.
Pėr komisionin organizator
PRINCI LEKA
Tiranė, mė 07.07.2004
POLITIKA
Legalistėt denoncojnė tendencėn qeveritare pėr tė rrėnuar vendin nė prag tė dorėzimit tė pushtetit
PLL: Destabilizimi i vendit, skenar i qėllimshėm
Pėrmes tejkalimit tė kompetencave ligjore dhe provokimit tė demostruesve, policia e shtetit synon zhvendosjen e vėmendjes sė opinionit publik nga kriza e thellė politike, ekonomike, institucionale dhe shoqėrore. Tashmė, paralajmėrimet dhe prognoza e dikurshme e ambasadorit Liponen pėr "destabilizimin..." e vendit, po bėhet kuptimplote.
Deklaratė pėr mediat e Sekretarit tė Pėrgjithshėm tė PLL z.Artan Tujani
Temperaturave tė larta tė verės, sė fundmi i janė shtuar edhe ato politike nė kampin e sė Majtės, dhe PS e Nanos ka humbur maxhorancėn parlamentare. Manipulimi i votave nė tempullin e Demokracisė po bėhet krim i zakonshėm. Kėshtu ndodhi edhe mbrėmė nė Kuvend, ku nanoistėt votuan dhunshėm nė vend tė abstenuesve socialistė tė votimit tė parė - pėr tė futur me ēdo ēmim, me ligj, plehrat helmuese nė Shqipėri. Alternativa e zgjedhjeve tė parakohshme ėshtė simptoma mė e dukshme e agonisė sė pseudoshumicės parlamentare, tė cilėn PLL e ka cilėsuar me kohė si tė tillė.
Tashmė, zgjedhjet e parakohshme janė zgjidhja mė racionale e krizės totale, komponentėt kryesorė tė sė cilės janė kriza e legjislativit dhe ajo e qeverisė.
Nė kėto kushte tė kolapsit total, PLL ka qenė dhe mbetet e vendosur pėr pėrmirėsimin sa mė tė shpejtė tė Kodit Zgjedhor dhe hartimin e Regjistrit tė zgjedhėsve, nė zbatim edhe tė rekomandimeve tė OSBE dhe ODIHR.
Klima politike tashmė ėshtė acaruar edhe pėr shkak tė ballafaqimit tė ashpėr tė policisė sė shtetit me qytetarė e fshatarė. Nė lidhje me kėto ngjarje shqetėsuese e me pasojė destabilizimin jo tė rastėsishėm tė situatės sė rendit nė vend, PLL shpreh pikėpamjet e mėposhtme:
Pėrmes tejkalimit tė kompetencave ligjore dhe provokimit tė demostruesve, policia e shtetit synon zhvendosjen e vėmendjes sė opinionit publik nga kriza e thellė politike, ekonomike, institucionale dhe shoqėrore. Tashmė, paralajmėrimet dhe prognoza e dikurshme e ambasadorit Liponen pėr "destabilizimin..." e vendit, po bėhet kuptimplote.
Bllokimi i punimeve nė aeroportin e Kukėsit ėshtė shembulli klasik i lidhjes midis investimeve dhe problemeve tė pazgjidhura pronėsore. PLL ėshtė e bindur se pėr aq kohė sa zgjidhja e problemeve tė pronėsisė do tė komplikohet e zvarritet, investimet e huaja dhe vendase do tė jenė tė kufizuara dhe tė natyrės mafioze.
Qeveria socialiste e ka konsideruar dhėnien me koncesion tė disa pronave tė rėndėsishme tė shtetit si lehtėsim nga barrėt e tepėrta dhe asnjėherė nuk ėshtė kujdesur pėr pėrmbushjen e detyrimeve kontraktore. Bashkė me pronėn, qeveria ka flakur tej edhe interesat publike e kombėtare.
PLL ka votuar dhe do tė votojė kundėr ligjit pėr futjen e plehėrave tė huaja nė Shqipėri. Nėse ky ligj do tė kalojė me fallsifikim votash nga deputetėt e maxhorancės nė Kuvend, PLL do tė iniciojė dhe do t'i bashkėngjitet protestave tė ligjshme qytetare dhe, si pjesė e pushtetit tė ardhshėm tė opozitės sė sotme - do tė anullojė menjėherė marrėveshjen kriminale pėr importimin e plehėrave, shkatėrrimin e ekuilibreve ekologjikė dhe helmimin e shqiptarėve.
Tiranė, mė 09.07.2004
Moskthimi i pronės shkakton destabilitet
Deklaratė pėr mediat
Partia Lėvizja e Legalitetit u njoh me incidentin e ndodhur ndėrmjet policisė dhe njė grupi banorėsh tė rrethit Kukės, ditėn e martė, nė zonėn ku po ndėrtohet aeroporti i ri ndėrkombėtar dhe shpreh keqardhjen e saj pėr kėtė ngjarje jo normale e me pasoja tė mėtejshme.
PLL e quan tė paarsyeshme tentativėn e policisė pėr tė bėrė njė lojė force me banorėt e asaj zone dhe beson se metodat mė tė sofistikuara do tė kishin mė tepėr efikasitet.
PLL konsideron se nė rrėnjė tė kėtij konflikti ėshtė papėrgjegjshmėria e skajshme e qeverisė sė klanit Nano nė pushtet pėr tė pėrballuar e zgjidhur ēėshtjet e kėsaj natyre. Pėr tė zgjidhur kėto probleme, marrin rroga me qindra e me mijėra nėpunės e zyrtarė tė lartė, mjaft prej tė cilėve kapin shifra milionere. Kėta nėpunės e pėrfaqėsues tė shtetit, ose duhet tė zgjidhin nė afate tė shkurtra kohore problemet e kėsaj natyre, ose duhet tė lirojnė vendin e tė mos rrėnojnė mė tej financat e shtetit me paaftėsinė e tyre.
PLL mendon se konfliktet pėr ēėshtjet e pronėsisė do tė vazhdojnė tė acarohen edhe mė tej, dhe se krismat e armėve, (jo vetėm kėto tė Shtiqnit nė Kukės, por edhe precedenti i Kakomesė, e tė tjerė), mund tė sjellin pasoja me jetė njerėzish.
Ne mbrojmė bindjen se vetėm kthimi i plotė i pronės te pronari i ligjshėm do tė zgjidhte pėrfundimisht kėtė problem madhor tė sotėm dhe tė sė ardhmes sė shqiptarėve.
PLL gjen rastin tė kundėrshtojė deklaratat e ministrit Poēi, i cili sugjeron si zgjidhje tė problemit tė pronėsisė sė aeroportit, rrugėn gjyqėsore, ndėrkohė qė njihet mirė niveli poshtėrues i korrupsionit nė kėtė segment tė shtetit.
Sė fundi, nė lidhje me kėtė incident, ne i rikujtojmė opinionit publik se banorėt e varfėr tė atyre zonave, nuk duhet tė braktisen nė mėshirė tė fatit, duke mos i kompensuar pėr tokėn qė u zaptohet pėrmes ndėrtimesh me interes publik, qofshin kėto aeroporte, hidrocentrale apo liqene.
Partia Lėvizja e Legalitetit gjithashtu rithekson se ndėrtimi i aeroportit tė Kukėsit, ėshtė njė investim madhor pėr gjithė zonėn verilindore, por edhe nė perspektivėn e integrimit e bashkimit kombėtar; dhe se zvarritja e moszgjidhja e kėtij problemi nga ana e qeveritarėve shqiptarė, ėshtė, nė rastin mė tė mirė, njė mungesė totale pėrgjegjėsie, ndėrsa nė rastin mė tė keq ėshtė njė gjė e qėllimshme, me synime tė qarta antishqiptare.
Tiranė, mė 7 korrik 2004
Kėshilltarėt legalistė matjanė imponojnė emėrtimin e institucioneve dhe rrugėve me emra legalistėsh
Mat, pėrjetėsohen emrat e legalistėve tė shquar
Mė datė 25 qershor 2004, ditėn e premte, u mblodh Kėshilli i Bashkisė sė qytetit tė Burrelit, i cili midis tė tjerave kishte nė rendin e ditės emėrtimin e shesheve, lulishteve e rrugėve tė kėtij qyteti. Duke qenė se nė kėtė mbledhje do tė shqyrtoheshin edhe disa probleme qė kėrkonin patjetėr votėn e kėshilltarėve legalistė, kėshilltarėt e PD dhe PR ranė dakord paraprakisht me propozimet e kėshilltarėve legalistė dhe kėshtu, nė mbledhje, u vendos qė lulishtja kryesore e qytetit tė emėrtohet "Parku Geraldina", ndėrsa emėrtimi i sheshit para Bashkisė tė mbetet ashtu si mė parė, pra "Sheshi Ahmet Zogu".
Kėshilltarėt socialistė nuk patėn kundėrshti ekstreme pėr kėto dy emėrtime, por duke qenė se nuk ishin dakort me rrugėzgjidhjet e propozuara nga pėrfaqėsuesit vendorė tė opozitės pėr problemet e tjera qė u shtruan - braktisėn mbledhjen e kėshillit bashkiak. Me kėtė rast, edhe rrugės "Pazari Industrial - Lagja e Re", iu dha emri "Sali Llani".
Propozimi i mėsipėrm i kėshilltarėve legalistė nė bashkinė e qytetit tė Burrelit, ėshtė nė zbatim tė strategjisė sė rehabilitimit politiko-shoqėror tė figurave tė shquara tė Legalitetit, pas pėrbaltjes gjysėm-shekullore prej diktaturės sllavo-komuniste. Zbardhja e tė vėrtetave pėr kontributin e tyre atdhetar, jo vetėm qė i ka evidentuar ata si figura qė duhen pėrkujtuar e promovuar publikisht, por qė edhe duhen pėrjetėsuar pėr vlerat e pamohueshme qė bartin - tė vėna nė shėrbim tė Atdheut. Detyra e emėrtimit tė shesheve, shkollave e rrugėve me emrat e ndritur tė zogistėve, jo vetėm ndihmon nė rishkrimin e historisė por edhe nė rritjen e merituar tė reputacionit tė PLL, si vazhduese e denjė e veprės sė tyre madhore nė shėrbim tė Atdheut e Kombit. Gjithashtu, kjo do tė ishte minimumi i pėrmbushjes sė detyrimit tė legalistėve pėr nderimin dhe pėrkujtimin e veprės sė tyre. Por, mbi tė gjitha, kjo do tė ndihmonte nė edukimin e rinisė me ndjenjat atdhetare, qė korifenjtė e Legalitetit i sendėrtuan gjatė gjithė jetės sė tyre prej heronjsh tė martirizuar nė altarin e Shqiptarizmės.
Kėshtu, emėrtimi i Lulishtes sė mrekullueshme tė qytetit tė Burrelit me emrin "Parku Geraldina", motivon pėrkujdesjen e veēantė tė Mbretėreshės Geraldinė nė ngritjen e kėtij parku madhėshtor nė vitet 1936-1939, i cili vlerėsohej si njė ndėr mė tė bukurit dhe mė tė pasurit e Ballkanit pėr nga fondi i jashtėzakonshėm floristik e i drurėve dekorativė, prej afro 800 ekzemplarėsh tė rrallė, tė sjellė qė nga Persia, Lindja e Largme, Amerika e Jugut dhe e Veriut dhe nga mbarė Europa. Ky park ka qenė njė krenari e vėrtetė e Matit dhe e matjanėve, sepse kontrastoi fuqishėm me barbarinė komuniste, qė nė marrėzinė e shpyllėzimeve pėr "hapjen e tokave tė reja", shkatėrroi pyjet dhe drufrutorėt dekorativė nė mbarė vendin, duke vėrtetuar maksimėn e famshme "Ku shkel komunizmi, nuk mbin mė as bari...".
Por edhe emėrtimi i rrugės sė Lagjes sė Re tė qytetit tė Burrelit me emrin e zogistit tė njohur, intelektualit Sali Llani, ėshtė njė tjetėr shėrbim pėr evidentimin e kontributit tė shquar tė kėtij martiri pėr Matin dhe Shqipėrinė.
Kapiten Sali Llani ka qenė njė oficer akademist i pėrgatitur, qė rridhte nga Familja e zulmėmadhit Abdurrahman Krosi, dhe ka luajtur njė rol tė rėndėsishėm gjatė viteve tė Mbretėrisė e atyre tė pushtimit fashist, ku luftoi me armė nė dorė pėr lirinė e Atdheut.
Sali Llani ka qenė njė ndėr organizatorėt dhe drejtuesit kryesorė tė kryengritjes matjane tė 31 korrikut tė vitit 1943. Pikėrisht pėr shkak tė reputacionit tė tij dhe bindjeve tė theksuara antikomuniste, pas vendosjes sė diktaturės ai u pėrndoq nga komunistėt tė cilėve u rezistoi duke luftuar me armė nė dorė deri nė ēastet e fundit tė jetės, ku edhe para litarit thirri "Rroftė Mbreti Zog, rroftė Shqipnia etnike".
***
Pėrvoja e krijuar nga kėshilltarėt legalistė matjanė pėr intensifikimin e punės pėr emėrtimin e institucioneve, rrugėve e shesheve me emra tė martirėve dhe nacionalistėve tė shquar legalistė, duhet ndjekur dhe aplikuar nė tė gjitha njėsitė vendore tė vendit, sidomos tani nė momentet e emėrtimit tė rrugėve e shesheve pėr plotėsimin e adresarit tė qėndrave tė banuara, nė kuadėr tė projekteve pėr regjistrimin e popullatės, pėrpilimin e masterplaneve urbanistike tė zhvillimit tė qendrave tė banuara dhe reformimin e pushtetit vendor.
Korresp. i "Atdheu"
ANALIZA
PLL mendon se dhuna e pushtetarėve ndaj mediave, ėshtė dėshmi e metodave noekomuniste
Spahiu: Dhunimi i mediave, rikthim nė totalitarizėm
Fjala e kryetarit tė grupit parlamentar tė PLL z.Ekrem Spahiu nė seancėn parlamentare nė mocionin me debat me kryeministrin Nano, kėrkuar nga deputetėt e opozitės pėr lirinė e mediave, mė datė 7 korrik 2004
Eshtė e drejta e kryeministrit qė tė flasė ēfarė tė dojė, por mendoj se duhet tė ishte serioz nė kėtė debat shumė tė rėndėsishėm pėr mediat.
Problemi pėr tė cilin po flasim sonte pėr lirinė e shtypit, ėshtė me tė vėrtetė mjaft delikat dhe meriton njė vėmendje tė posaēme. Sepse liria e shtypit dhe marrėdhėniet e gazetarėve me pėrfaqėsuesit e shtetit, janė ndėr pikat nė tė cilat fokusohet vėmendja e tė gjithė organizmave tė huaja, qoftė diplomatike, qoftė tė tjera. Me sa di unė, mund tė them se tė gjitha raportet e organizatave mė me peshė pėr Shqipėrinė, rregullisht kanė nga njė kapitull pėr lirinė e shtypit nė Shqipėri. Dhe besoj se tė gjithė e kemi tė qartė pėrse bėhet kjo.
Dihet se liria e shtypit ėshtė njė tregues elokuent edhe i ekzistencės apo respektimit tė lirive e tė drejtave tė tjera. Nuk ėshtė vendi kėtu tė zgjatemi mė tej nė kėtė temė, por unė e pėrmenda thjesht pėr tė treguar rėndėsinė qė ka njė shtyp i lirė pėr imazhin e njė vendi pėrballė tė huajve.
Nga ky aspekt, ēfarė mund tė themi pėr lirinė e shtypit nė vendin tonė?
Sė pari, fakti qė interpelanca e sotme ka ardhur pėr shkak, (siē thuhet nė projekt-rezolutėn e pėrgatitur), tė njė "Vale tė pashembullt procesesh gjyqėsore e kallėzimesh penale" - ėshtė njė tregues i nivelit mjaft tė ulėt, gati tė vajtueshėm tė lirisė sė shtypit nė Shqipėri. Nė vitet e fundit, ne kemi parė procese gjyqėsore mjaft tė rėnda ndaj gazetarėve, tė cilat denoncojnė njė tendencė tė fortė tė pėrfaqėsuesve tė shtetit, pėr tė shtypur me ēdo kusht e me ēdo ēmim fjalėn e lirė. Ajo qė mė shqetėson mua ėshtė fakti se nė shumicėn e rasteve, kėto gjyqe janė fituar nga pėrfaqėsuesit e shtetit. Pikėrisht ky bilanc dėrrmues nė favor tė shtetarėve, mė bėn tė dyshoj se kėtu kemi tė bėjmė me njė skemė tė mirėfilltė tė nėnshtrimit apo frikėsimit tė shtypit. Pa pretenduar se po them diēka qė ju nuk e merrni me mend, druaj se kjo tendencė do ta deformojė edhe mė tej kėtė sistem qė ėshtė sot nė fuqi dhe do ta degjenerojė shtetin nė njė mekanizėm tė asfiksuar nė shumicėn e hallkave tė tij.
Faktet e njohura tė ēojnė nė njė konkluzion negativ pėr nivelin e shtetdrejtimit. Ne shohim se qeveritarėt po kėrkojnė tė lejojnė vetėm njė shtyp tė bindur ndaj tyre dhe qė shkruan vetėm ato ēka janė nė interes tė kokave tė qeverisjes. Kjo s'ėshtė gjė tjetėr veēse njė censurė e mirėfilltė, e cila jep nė kohė efektet e veta tė rėnda e tė pariparueshme. Qeveritarėt duhet ta ndajnė mendjen, ose duhet tė lėnė njė shtyp tė lirė nė kuptimin e vėrtetė tė fjalės, ose duhet tė nxjerrin njė ligj special i cili i nxjerr jashtė ligjit mediat e pavarura e kritike ndaj qeverisė. Por kjo e dyta s'ėshtė gjė tjetėr, veēse njė komunizėm nė kushte tė reja.
Pėr mendimin tim, qeveritarėt dhe pushtetarėt e ndryshėm duhet tė ndėrtojnė marrėdhėnie tė ndershme me pėrfaqėsuesit e shtypit. Nė lidhje me marrėdhėniet pushtetarė-media, qeveritarėve mund t'u lejohet vetėm qė tė krijojnė kushtet qė shtypi tė jetė njė kritikues konstruktiv e korrekt. Asgjė tjetėr. Sepse vetėm nė kėtė formė ai mund ta luajė rolin e tij si medium. Nga njė kritikė e tillė, kanė interes edhe vetė ata qė mendojnė se mund tė humbin pikė pėr shkak tė kritikave.
Mė vjen ndėrmend rasti i njė kryeministri tė Turqisė sė sotme, i cili thuhet se pėrpara se tė shkonte nė kabinetin e tij, nė korridorin pėrcjellės, kishte dhėnė urdhėr tė vendoseshin tė gjitha karikaturat qė ishin kundėr tij. Ai e ēmonte shtypin si njė element pastrues. Nuk pretendoj qė kėtė ta bėjnė edhe qeveritarėt tanė, sepse i njoh se ēfarė pėrfaqėsojnė, por them se ėshtė nė interes tė tyre tė mos krijojnė konflikte me qėllim shantazhi ndaj shtypit.
Shtypi shqiptar i ka thėnė kėtij vendi shumė tė vėrteta pėr tė cilat ky ka nevojė. Nėse synojmė qė tė ndėrtojmė njė shoqėri sa mė tė shėndetshme, ne duhet njėherazi tė kemi ēdo element tė tij tė shėndetshėm. Nė kėtė aspekt, njė rol me shumė rėndėsi merr i ashtuquajturi pushtet i katėrt, i cili u shpjegon njerėzve atė qė shpesh herė sistemi ynė partitokratik orvatet ta fshehė.
Nė 14 vitet e fundit, shtypi shqiptar ka bėrė pėr shqiptarėt mė shumė se ēdo strukturė shtetėrore, e mė shumė se partitė. Tė gjithė ne i jemi borxhlinj kėtij shtypi dhe duhet tė pėrpiqemi ta kuptojmė kėtė dhe ta pranojmė.
Nga ana tjetėr, paditė sistematike kundėr gazetarėve nėpėr gjykata, ose mė keq shtimi i vendimeve gjyqėsore ku dėnohen gazetarėt, sjellin njė bjerrje nė tėrėsi tė vlerave tė shoqėrisė sonė. Unė nuk mund ta konceptoj se si kryeministri merr guximin e shkon nė gjykatė tė padisė gazetarėt. Nuk ėshtė fjala kėtu vetėm pėr z.Mero Baze apo kolegun tonė z.Nikoll Lesi, tė cilat janė ndėr "viktimat" mė tė shquara tė kryeministrit tonė. Fjala ėshtė pėr vetė fenomenin. Athua kaq i ngeshėm ėshtė kryeministri ynė sa tė merret edhe me padi gjyqėsore ndaj gazetarėve. S'paska punė tjetėr ai!?
Meqenėse jemi nė kėtė pikė, po citoj kėtu disa shembuj tė shkėlqyeshėm nga gazeta "Shekulli" e ditės sė hėnė, me autor z.Klodian Rado. Tė gjithė rastet e pėrmendura janė vendime gjykatash vendase kundėr gazetarėve, tė cilat janė apeluar para Gjykatės Europiane tė tė Drejtave tė Njeriut nė Strasburg, ku janė fituar nga gazetarėt. Kėshtu psh.: Nė ēėshtjen Lingens kundėr Austrisė, Lingens kishte botuar disa artikuj me njė gjuhė tė "ashpėr" ndaj Kancelarit Austriak duke e akuzuar deri pėr lidhje me ish grupet naziste. Gjykata austrike e dėnoi Lingensin pėr shpifje, por Gjykata Europiane e tė Drejtave tė Njeriut pėr kėtė ēėshtje vendosi qė ishte shkelur liria e shprehjes e parashikuar nga Neni 10 i Konventės europiane tė tė drejtave tė njeriut.
Nė ēėshtjen e paraqitur para Gjykatės Europiane, e tė pėrditshmes Sunday Times (Sandej Tajms) kundėr Mbretėrisė sė Bashkuar, gazeta pėrdori fjalė tė ashpra duke vėnė gishtin mbi fajtorin (mbi njė kompani farmaceutike). Por nga gjykatat angleze, u vendos qė tė ndalohej publikimi i kėtyre artikujve. Gjykata Europiane e tė Drejtave tė Njeriut pasi shqyrtoi ēėshtjen vendosi se "Mbretėria e Bashkuar ka shkelur Nenin 10 tė Konventės Europiane" dhe theksoi se "shtypi ėshte njė institucion vital nė shoqėrinė demokratike, qėllimi i tė cilit ėshtė tė vejė nė dukje tė gjitha anėt e ēėshtjes." Gjykata u shpreh se, nė kėtė rast, ekzistonte e drejta pėr tė shprehur opinione, dhe e drejta e pavarur e njė dėgjuesi ose lexuesi qė dėshironte t'i dėgjonte ose t'i lexonte ato.
Kėshtu, unė dua tė thėrras nė vėmendjen tuaj dhe tė kryeministrit Nano, se po u vazhdua me kėtė tendencė shtypėse ndaj gazetarėve, atėherė vjen dita qė ata mund tė apelojnė nė Gjykatėn e Strasburgut dhe atėherė ne do tė jemi tė detyruar tė hedhim poshtė vendimet e gjykatave tona.
Njė shtetar normal nuk duhet tė degradojė deri nė kėtė pikė sa tė rrėnojė imazhin e shtetit qė drejton.
***
Nė korpusin e sotėm ligjor, unė e shoh si njė difekt kardinal mungesėn e njė ligji tė posaēėm pėr shtypin. Kushtetuta aktuale rreth kėsaj ēėshtjeje, ka vetėm njė togfjalėsh tė cilin unė e konsideroj shumė pak pėr tė rregulluar njė marrėdhėnie tė tillė komplekse, midis shtypit dhe pushtetarėve.
Mė e keqja ėshtė se ajo qė ėshtė shkruar nė Kushtetutė si e drejtė, ėshtė pėrgėnjeshtruar sistematikisht nė realitet.
Ajo ēka unė konsideroj se ėshtė e gatshme pėr tė ndryshuar gjendjen qė ekziston ndėrmjet gazetarėve dhe pėrfaqėsuesve tė ndryshėm tė shtetit, ėshtė ndryshimi i praktikave tė derisotme tė zgjidhjes sė kėtyre konflikteve. Ndryshim i cili nė thelb tė tij ka ndėrtimin dhe hartimin e njė ligji tė plotė pėr mediat, qė do tė shėrbejė si bazė ligjore pėr kėto ēeshtje.
Me pak fjalė, unė them qė konfliktet ligjore ndėrmjet gazetarėve dhe shtetarėve tė zgjidhen pėrmes ligjit tė shtypit dhe jo siē ėshtė bėrė deri mė sot - pėrmes neneve tė Kodit Penal.
Zotėrinj, e konsideroj absurditet qė, pėr shkrime nė gazetė apo pėr deklarata nė televizione, tė dėnohen gazetarėt me nenet e Kodit Penal. Gazetarėt nuk janė engjėj, por nuk mund tė trajtohen as si tė ishin kriminelė apo terroristė.
Tė mos harrojmė se nga radhėt e gazetarėve dhe nga redaksitė e gazetave kanė dalė personalitete qoftė nė rrafsh kombėtar, qoftė nė rrafsh botėror. Sot, nė qeverinė Nano, kemi disa titullarė ish gazetarė. Zv.kryeministri italian aktual, por edhe ai i mėparshmi, kanė qenė drejtues gazetash. Sot nė kėtė parlament, ka mbi njė dyzinė gazetarė ose ish gazetarė, tė shquar ose jo.
Prandaj pak mė shtruar duhet marrė ky problem, dhe nuk duhet shfrytėzuar pėrparėsia qė tė jep pushteti ekzekutiv, qė tė dėnosh gazetarėt.
Fjala e lirė ėshtė njė ndėr tė drejtat themelore qė duhet respektuar dhe nėse kemi patur ndonjė arritje qė nga rrėzimi i regjimit komunist, ėshtė pikėrisht liria e mediave. Po kėrkuam qė edhe kėtė tė drejtė madhore qė kemi fituar, ta groposim me duart tona, atėherė kjo s'ėshtė gjė tjetėr veēse njė restaurim i regjimit komunist edhe nė formė.
Si pėrfundim, unė jam dakord me projektin e rezolutės sė pėrgatitur nga deputetėt e opozitės dhe u bėj thirrje edhe deputetėve tė tjerė qė ta pėrkrahin.
POLEMIKA
Historia nė optikėn e renegatėve dhe antishqiptarėve
Nga Remzi Muhja
Me interes tė veēantė lexova librin historik voluminoz "Historia e Ballkanit", me autor Xhorxh Kastelan, pėrkthyer nga Arben Puto dhe Luan Omari, e me drejtor programi Pirro Mishin.
Mendoja se gjatė kėtyre viteve demokracie, pa ēensurė e rekomandime nga lart , njerėzit e letrave do tė krijonin e pėrkthenin vepra dinjitoze. Sidomos ato me tematikė historike, ku flitet pėr atdheun dhe kombin, duhet tė ishin tė atilla qė tė na qartėsonin pėr historinė dhe pėr figura akoma tė paevidentuara, tė injoruara apo tė pėrbaltura nga regjimi komunist. Por, fatkeqėsisht, leximi i kėtij libri mė la njė shije tė hidhur bashkė me indinjatėn dhe revoltėn e natyrshme. Nuk do ta besoja kurrė qė tė kishte shqiptarė, aq mė tepėr me tituj e grada shkencore, qė do tė guxonin tė pėrkthenin tė tillė libra, ku tendencat antishqiptare e filoserbe janė tė hapura e tė shprehura qartė. Siē duket, forcat antishqiptare brenda e jashtė vendit nuk i kanė humbur lidhjet e vjetra agjenturoro-internacionaliste, madje vazhdojnė tė veprojnė.
Qė nė kopertinėn e ilustruar tė librit tė Kastelan-it, tė bie nė sy pamja e tre luftėtarėve serbė, ēka flet se botuesit duan tė na parapėrgatisin pėr ēorbėn serbe qė na servirin nė faqet e tij.
Nė fillim tė kėtij libri, autori pėrshkruan nė mėnyrė konfuze Gadishullin ballkanik, duke pėrmendur male e vargmale, fusha, krahina e lumenj, si Sava e Vardari apo Thesalia, Thraka, Peloponezi, rrafshnalta bullgare, rumune, Trushka Gora e Novi Sadit, Marica bullgare etj., dhe ashtu si padashje pėrmendet edhe "fushėgropa e Shkodrės", e vetėm kaq pėr gjeografinė fizike tė Shqipėrisė.
Autori ėshtė pėrpjekur dhe ia ka arritur qėllimit tė analizojė me hollėsi kulturat ballkanike, sidomos ato sllave dhe greke, sikundėr edhe vendet e banuara sot prej tyre. Por ai qėllimisht anashkalon vendin dhe kulturėn shqiptare. Nė faqen 20, autori shkruan "... vendstrehime qė ruajnė nė gjirin e tyre kultura tė mėdha ose tė vogla, qė nga qytet-shtetet e Greqisė sė lashtė e deri te fiset malazeze e shqiptare, ende tė gjalla nė agimin e shekullit XX.
Injorimi i kombit shqiptar ėshtė i dukshėm, dhe ndėrkohė qė theksohet "lashtėsia greke", shqiptarėt cilėsohen thjesht "fise" madje mbas malazezėve. Ndėrsa diku nė faqen 21, autori, me gjysėm zemre pohon se "Ballkanasit mė tė vjetėr janė padyshim grekėt dhe iliro-shqiptarėt", dhe si pėr ta zhvleftėsuar thėnien e mėsipėrme, si pa tė keq shton "... duke zbritur nga pellgu i Danubit nė brigjet e Adriatikut ku hodhėn rrėnjė gjatė 2000 vjetėve, jo pa kontribute tė mėpasshme, sidomos tė sllavėve, duke krijuar kėshtu popullin shqiptar". Ky zbulim "gjenial" na bėn tė ditur pėr herė tė parė se ilirėt rridhkan nga sllavėt shqiptaro-formues dhe se stėrgjyshėrit tanė na paskėrkan zbritur nga pellgu i Danubit, kur vetė autori mė lart e ka pranuar se iliro-shqiptarėt janė mė tė vjetrit nė Ballkan. Kėsaj i thonė tė hallakatėsh faktet historike dhe vetė historinė ta kthesh me kokė poshtė. Dihet se ka patur e ka shumė studiues tė huaj antishqiptarė, qė kėrkojnė me ēdo kusht tė mohojnė vlerat e popullit shqiptar, si Kastelan - autori i kėtij libri, por qė tė kishte dhe shqiptarė me tituj e grada shkencore qė bashkėpunuakan nė kėto poshtėrsi, si pseudohistorianėt Puto e Omari, nuk do ta besoja.
Pėrkthimi dhe bashkėpunimi miqėsor i zz. Arben Puto, Luan Omari dhe botuesit Pirro Mishi me autorin, i kaloi tė gjitha supozimet.
Autori pėrshkruan me saktėsi dhe gati sa nuk pėrlotet nga dėbimet e grekėve mė 1923 nga Turqia, tė gjermanėve nė vitet 1944-45 nga Rumania, Banati e Baēka serbe, tė pomako-bullgarėve myslimanė nė Turqi. Nga ana tjetėr nuk shkruhet asnjė fjalė pėr dėbimet e persekutimet sistematike tė shqiptarėve kosovarė nga trojet e tyre, prej serbėve, tė shqiptarėve ēamė nga grekėt etj..
Tė jetė kjo mungesė njohurish? Nuk ėshtė e mundur, kėtu bėhet fjalė pėr dėbime masive tė shekullit XX, por ėshtė e qartė se kėto janė harresa tė qėllimshme tė cilat i bėjnė gjoja rastėsisht edhe pėrkthyesit tanė, qė nuk na japin ndonjė shėnim plotėsues pėr kėtė qėllim.
Duke u pėrpjekur tė tregojė me saktėsi origjinėn e grekėve, autori na servir terma dhe fakte nė mėnyrėn mė kaotike, duke i cilėsuar herė "akej" e herė "dorianė". Sipas tij "akejtė pėrbėnin valėn e parė greke. Tė ardhur nga veriu ata u vendosėn nė Thesali, nė Greqinė Qendrore... nė shekullin II-tė para Erės Re", ndėrsa "...dorianėt pėrbėjnė valėn e dytė greke, rreth 1100 vjet para Erės Re dhe vinin nga rajonet e sotme maqedone e bullgare, prej nga ishin pėrzėnė nga trakasit e ilirėt...(!!!)". Autori thotė gjithashtu se akejtė vinin nga Veriu! Po nga cili Veri, nga poli i Veriut??! Gjithashtu ai thotė: "nga rajonet e sotme maqedone e bullgare" dhe pėrsėri qėllimisht nuk pėrmend rajonet shqiptare, sikur ato tė mos ekzistonin.
Ndėr rreshtat e parė qė autori shkruan drejt pėr shqiptarėt janė: "... nė verilindje, nė vendin e thrakasve pėrfundoi procesi i helenizimit i filluar pėrpara Filipit tė Maqedonisė, ndėrsa nė veriperėndim, ilirėt qė nuk kishin njė kulturė tė shkruar, adoptuan latinishten, me pėrjashtim tė zonave tė largėta ku tė folmet tradicionale u ruajtėn, duke krijuar, disa shekuj mė vonė, gjuhėn shqipe".
Gjatė trembėdhjetė shekujve histori, deri nga mesi i shekullit XIV-tė, Shqipėria nuk pėrmendet fare nga autori. Pasi shpjegon origjinėn e turqve selxhukė, osmanėve, dakėve, grekėve e bullgarėve, vetėm kur arrin kapitulli "Pushtimi i Ballkanit" (nga turqit), pėrmendet fjala (emri) shqiptar, me rastin e Betejės sė Fushė-Kosovės.
Megjithėse pranon se nė kėtė betejė tė vitit 1389 kishin marrė pjesė shqiptarėt e Gjergj Balshės dhe Dhimitėr Jonimės, autori e quan Fushėn e Kosovės "Kosovo Polje", nė afėrsi tė qytetit tė sotėm tė Prishtinės. Pra, qėllimisht ky toponim shprehet nė gjuhėn serbe "Kosovo Polje", pėr tė ngulitur dhe pėrhapur mendimin se Kosova ėshtė tokė serbe, gjė tė cilėn ai mundohet ta theksojė shpeshherė nė kėtė libėr.
Mbasi shkruan me dhjetra e dhjetra faqe pėr sllavė, grekė, turqė, rumunė, polakė, italianė, austriakė e hungarezė, duke pėrmendur edhe fise fare tė parėndėsishėm, qė nga origjina e Ēingiz Khanit e deri tek priftėrinj e murgjėr ortodoksė e katolikė, pa harruar kisha e manastire periferikė e krejtėsisht tė panjohur - autori me kursim tė madh shkruan disa rreshta edhe pėr ndonjė princ shqiptar si Gjergj Kastrioti. Por edhe figurėn e kėtij princi tė nderuar e njollos duke e quajtur tė kompromentuar herė me venedikasit e herė me turqit. Sipas Kastelanit, Kastrioti "... kishte marrė, padyshim nga osmanėt, njė feud nė zonėn bregdetare". Pra Kastelani na flet me bindje, por pa fakte, dokumenta e referenca, se Gjon Kastrioti paskėrka marrė feude nga osmanėt dhe kėshtu i bie qė, duke u nisur nga tė thėnat e Kastelanit, tė noterizuara nė shqip nga Puto e Omari - ne duhet tė pranojmė si fakt historik kėtė sajesė.
Nė pamundėsi pėr tė lėnė nė hėrresė luftėn e shqiptarėve kundėr turqve, autori shkruan se "ajo ishte njė kryengritje feudale si shumė tė tjera nė perandorinė Osmane, por qė u karakterizua nga njė zgjatje e veēantė 25 vjeēare(!!!)". Gjuha e drunjtė e autorit, luftėn heroike ēerek-shekullore tė shqiptarėve kundėr sulltanėve turq, e thjeshtėzon nė kryengritje feudale me njė zgjatje tė veēantė. Ndėrsa pėr kryengritjet apo betejat, qoftė edhe ato mė tė parėndėsishmet tė serbėve, bullgarėve, grekėve, rumunėve, vllahėve apo malazezėve - thuren lavdi, numėrohen tė vrarėt, tė plagosurit, robėrit e tė tjerė.
Njėanshmėria e autorit proserb vazhdon tė thellohet kur pėrshkruan ndihmėn qė Skėnderbeu dėshiron t'i japė Janosh Huniadit, tek shkruan "... Skėnderbeu megjithėse u nis sipas premtimit, mbėrriti shumė vonė...". Autori kėshtu fut dyshimin pėr mbėrritjen me vonesė tė Skėnderbeut dhe nuk e pėrmend fare pengimin e ushtrisė shqiptare nga ana e despotit serb Gjergj Brankoviē, qė ishte aleat i hershėm i Sulltanit.
Tė bėn pėrshtypje kėmbėngulja e autorit qė, tė gjitha qyteteve shqiptare dhe trevave jashtė kufinjve zyrtarė tė Shqipėrisė, kulturėn, kėngėt, traditat e kostumografinė, me ēdo kusht kėrkon t'ua mohojė origjinėn duke i quajtur serbe, greke, maqedonase, malazeze, tek shkruan "... Kotorri, Tivari, Ulqini e Raguza, e ruajtėn gjuhėn latine nė shekujt XVI-IXX, duke zhvilluar marrėdhėniet me popullsitė sllave qė e rrethonin...". Si gjithmonė, autori harron apo dėshiron tė harrojė se kėto qytete edhe sot e kėsaj dite janė e njihen si shqiptare, dhe se banorėt e tyre, nė shumicė, flasin gjuhėn shqipe.
Duke vijuar me Republikėn e Raguzės, Kastelan thekson: "Pėr ēudi, nė kėtė mjedis u formėsua cikli i kėngės kosovare, qė do tė frymėzonte rilindjen serbe tė shekullit IXX".
Duket qartė se Kastelani ėshtė ndikuar nga letėrsia e nga kultura serbe, dhe kjo ėshtė zgjedhja e tij, por kjo nuk do tė thotė se eposi kosovar, kėngėt, traditat e kostumografia, nuk qenkan me thellėsi shqiptare por qenkan serbe, madje burim frymėzimi pėr rilindjen serbe, ngaqė diku thuhet edhe "pesma popullore". Gjatė gjithė historisė alla-kastelan, shqiptarėt paragjykohen si ardhacakė nė trevat e tyre mbas sllavėve, dhe ky ėshtė njė ndėr synimet e autorit.
Ja si shkruan ai nė faqen 186: "Mali i Zi i nėnshtruar, i fushės sė Moraēės dhe i brigjeve tė Liqenit tė Shkodrės, qė popullohej nga sllavė tė islamizuar dhe pėrherė e mė shumė nga shqiptarė..." Pra autori nė kėtė rast ka nxjerrė nė plan tė parė sllavėt dhe pastaj shqiptarėt. Por dihet dhe ėshtė pranuar edhe nga historianė e albanologė tė huaj, qė shqiptarėt ishin dhe janė autoktonė tė kahershėm rreth Liqenit tė Shkodrės. Siē duket, kėtė tė vėrtetė nuk e dijnė zotėrinjtė Kastelan, Mishi, Puto e Omari.
Nė kėtė katrahurė historike me titullin "Histori e Ballkanit", autori pėrpiqet me tė gjitha mėnyrat qė tė bindė lexuesin shqiptar se Kosova ėshtė tėrėsisht serbe dhe aspak shqiptare. Ai nė ēdo rast apo rrethanė historike nė tė cilėn pėrmendet emri Kosovė, mundohet tė argumentojė me stisje kėtė mashtrim serb.
Pėrveē emrave sllavė si Kosovo Polje, nė faqen 186 Kastelan shkruan: "... Ky evolucion natyrisht ishte mė i theksuar nė fushat pjellore tė Thesalisė, Maqedonisė, Thrakės, Serbisė sė Vjetėr (Kosovė-Metohi)". Pra pėrsėri nė ēorbėn e tij historike autori thekson pa mėdyshje (gjithmonė pa sjellė asnjė dokument historik), se Kosova dhe Metohija janė Serbi e Vjetėr. Dhe kėtė pėrfundim jo vetėm antishqiptar por edhe antishkencor, na e thonė dhe na e pėrkthejnė si tė vėrtetė tė pakundėrshtueshme edhe tė ashtuquajtur akademikė shqiptarė.
Shpeshherė autori pėrmend qytetin e Pejės, por kurrė nuk i referohet si qytet shqiptar, qė banohet nga shqiptarė dhe ku flitet shqip.
Libri ėshtė shkruar me paragjykime tė theksuara, me pasaktėsi e lajthitje. Shtrembėrimet dhe injorimet e ngjarjeve dhe figurave historike janė tendencioze dhe tė politizuara. Nuk mund tė jetė ndryshe, pėrderisa komenti qė bėhet pėr personalitetin e Mbretit Zog I-rė, luftėn e Tij pėr pavarėsi, reformat e ndėrmarra e zbatuara prej Tij, karriera si ministėr, kryeministėr, President dhe Mbret, duket sikur janė kopjuar nga historiografia komuniste shqiptare, tek shkruan "Ai mori me vete edhe njė pjesė tė thesarit shqiptar". Ndėrsa kur shkruan pėr Enver Hoxhėn, ai kujdeset tė mos e kritikojė, madje nė disa raste e lėvdon, e quan drejtues tė Grupit komunist tė Korēės, nė njė kohė qė nuk ka qenė as antar i thjeshtė, pėrveēse simpatizant; e quan "i lidhur me Partinė Komuniste franceze", ndėrkohė qė nuk ėshtė e vėrtetė.
Dua ta mbyll kėtė shkrim me njė shprehje tė Prof. Dr. Bajram Xhafės nė gazetėn "Atdheu" tė datės 18 qershor 2004, sipas sė cilės "... Fjala e lirė, por jo armiqėsore, duhet respektuar. Ajo qė drejtohet kundėr kombit tėnd, mė e pakta duhet bojkotuar".
* Autori ėshtė kryetar i Degės sė PLL Kavajė
INTERVISTA
Intervistė me z.Gjergj Thanasi, Drejtor i Departamentit tė Marrėdhėnieve me Publikun nė PLL
Shanset e opozitės pėr tė marrė pushtetin
Z.Gjergj, kjo ėshtė intervista juaj e parė pėr lexuesit e gazetės "Atdheu", prandaj do tė kėrkonim tė na thonit diēka mė tepėr rreth angazhimit tuaj nė PLL dhe funksioneve qė mbuloni nė kėtė parti?
Shtatė vjet e majtė ekstremiste e kthyer nė pushtet, janė shumė, e bėjnė jetėn e shumicės dėrrmuese tė shqiptarėve, tė padurueshme, sidomos kur kemi parasysh edhe funksionin kuisling tė qeverive socialiste nė Shqipėri. Ashtu si francezėt nuk mund ta duronin marshallin e lavdishėm Peten, tė ishte qehaja i padronit Hitler, edhe shqiptarėt nuk mund ta durojnė kryeministrin e palavdishėm Nano, ēirak e kusiling. Unė e gjej veten te PLL sepse jam nga ata shqiptarė qė nuk mund tė mbaj nė kurriz, zgjedhėn e fqinjėve, dhe kapriēot e kushtueshme tė kuislingėve vendas. Meqenėse opozita zyrtare, edhe kur ka jo mė pak se 50 mijė vetė pėrkrahės nė shesh, nuk e dėbon qehajanė e komshinjve nga pushteti, kuptohet qė ka hapėsirė qė kėtė punė ta bėjė opozita tradicionale nacionaliste, konkretisht PLL-ja.
Me modesti mund tė them se ka shumė pėr tė bėrė pėr prezantimin e vlerave monarkiste nė popull, veēanėrisht nė brezin e nėn 30-vjeēarėve, brez qė realisht ėshtė larg politikės, madje edhe larg kutive tė votimit. Nė zgjedhjet e fundit si kandidat i PLL pėr bashkinė e Durrėsit, vura re, (pėrveē qethjes kare kineze tė listave nga berberėt socialistė), edhe abstenimin e grup-moshės 18-30 vjeē, qė ishte i ndjeshėm nė Durrės dhe besoj nė gjithė Shqipėrinė. Ndėrsa si drejtor i Departamentit tė Marrėdhėnieve me Publikun i PLL prej njė muaji, shpresoj qė me veprime aktive tė kontakteve parti-publik, tė tėrheq nė zgjedhjet e ardhshme, pėr nė kutitė e votimit, edhe rininė me xhinse e me piercing. Pėr mua thelbi i marrėdhėnieve me publikun ėshtė si tė vendoset kontakti midis programit tė partisė, idealit mbretėror dhe masės sė votuesve. Kėtu fillon puna.
Duket se ju nuk jeni shumė i kėnaqur me veprimin politik e iniciativat e opozitės. Gjithsesi, ēfarė do tė thonit rreth spektrit politik opozitar, nė sensin se cilat janė kapacitet e saj qė nė zgjedhjet e ardhshme, tė vijė nė pushtet?
E si tė jesh i kėnaqur kur janė dhjetėra mijėra vota ēamėsh tė gatshme pėr t'u akaparuar nga opozita dhe pėr tė mos t'i prishur qejfin fqinjės Greqi, disa nga shefat e opozitės nuk marrin pjesė nė parlament kur diskutohet Rezoluta ēame. Janė mijėra vota pronarėsh shqiptarė, njė pjesė prej tė cilėve abstenojnė nga viti '94, ēohen dėm me ulje nė dy karrige; - edhe pro parimit leninist "toka i takon atij qė e punon", edhe pro parimit kapitalist "tė shkojė haku te i zoti!" Po tė shtojmė kėtu edhe votat e tė Pėrndjekurve Politikė, pjesėrisht abstenues nė zgjedhje, atėherė si do tė fitohen zgjedhjet e ardhshme tė rregullta apo tė parakohshme!? Eshtė e turpshme pėr opozitėn shqiptare qė nuk e ka detyruar Nanon tė ikė e askėnd pushtetar tjetėr, (pėrveē kryekomunarit tė Hudėnishtit), kur Nanos nuk i fuksionojnė organet e diktaturės sė proletariatit! Fatos Nano, duke ecur nė gjurmėt e tė ndjerit Enver, po bėhet aq paranojak saqė nuk i beson mė as kryeshefit tė Policisė se "ėshtė malok Veriu", as kryeshefit tė Ushtrisė se "ėshtė katundar Skrapari" (pra besnik i Spartak Brahos), pėr mė tepėr "mund tė jetė rekrutuar edhe nga Inteligjence Service britanik", si nė kohėn e tė ndjerit Kadri Hazbiu. Njė paranojak i tillė qė nuk ka instrumenta tė tjera terrori pėrveē pak banditėsh e drogaxhinjsh tė liruar nga burgjet e shteteve fqinj me kombinacione 007-tash, nuk mund tė qendrojė nė pushtet pėrballė njė opozite protestuese mbarėpopullore, pėr mė tepėr kur kjo protestė, edhe e paorganizuar, edhe me ngjyrime anarkiste, ka filluar tė rrėmbejė armėt nga shoot-gun-ėt e Kakomesė (ēėshtje pronash), deri te 'golinov'-ėt e Shtiqnit (pėrsėri ēeshtje pronash).
Ju jeni pothuaj kategorik kundėr veprimit politik tė grupimit opozitar. Gjithsesi, si mund ta vlerėsonit atė qė ka bėrė PLL e grupi i saj parlamentar nė kuadėr tė oponencės ndaj klanit socialist nė pushtet?
Opozita ka qėllim tė vijė nė pushtet. Kur nuk vjen nė pushtet pėr 7 vjet, do tė thotė qė i ēalojnė tė dyja kėmbėt. Nė Mongoli, para njė jave, neobolshevikėt vodhėn votat. Opozita u priu nomadėve mongolė nė protesta, pushtoi praktikisht Radiotelevizionin, u vėllazėrua me trupat e distriktit ushtarak tė Ulan Batorit, dhe kryetari i Gjykatės kushtetuese ktheu mbrapsht votimet nė zonat e vjedhura. Pėr koinēidencė, ky kryetar gjykate 21 vjet mė parė, si gjykatės lokal, ka ēuar nė spital psikiatrik dy refuznikė mongolė, pakashumė si z.Avdiu, qė varte poetė nė vitin 1988.
PLL me grupin e vet modest parlamentar, e ndodhur nėn presionin e instrumentave tė specializuara tė shtetit tė diktaturės sė proletariatit, ka bėrė shumė. Pa iu servilosur kryetarit tė partisė, mund tė them se me qendrimin e tij pro ēamėve, pro pronės e pro tė pėrndjekurve - tregoi qė edhe nė parlamentin shqiptar gjenden deputetė shqiptarė, patriotė tė mirė dhe kurajozė, qė ditėt e burgut tė shkuar nuk i kanė urtėsuar, pėrkundrazi i kanė burrėruar.
Po flitet shumė nga krahu qeveritar pėr zgjedhje tė parakohshme. Duket si paradoksale qė njė qeveri tė kėrkojė zgjedhje tė parakohshme. Gjithsesi a mendoni ju se kjo ėshtė njė mundėsi reale, apo njė shantazh ndaj aleatėve minorė qeveritarė, siē shprehen analistė tė ndryshėm, dhe pėr mė tepėr, njė lėvizje pėr tė djegur ndonjė lėvizje tė re nga krahu i majtė, kam parasysh kėtu LSI-nė e Metės?
Nano, si pokerist i vjetėr, mund tė luajė bllofin nė bulevardin 'Dėshmorėt e Kombit' njėlloj si nė kazinotė e Atlantic City-t. Por me Metėn punėt nuk janė tė lehta, sepse ish krye-Fressh-isti nė funksionin e ish-kryeministrit ka investuar pėr tė krijuar njė bazė pushteti dhe do tė pėrdorė ēdo mjet pėr t'i rezistuar "padrino"-s.
Pėrsa i pėrket tė djathtės, zgjedhjet fitohen me punė e jo me fjalė, me masa pėrgatitore e jo me parrulla nė hava, me shtrirje rrėnjėsh nė elektorat dhe me veprime tė mirėmenduara nė marrėdhėniet me publikun. Mjafton tė pėrmend kėtu takimin e Mbretit me familjet me kontribut historik pėr vendin, apo dlirėsinė djaloshare tė princit trashėgimtar nė emisionin aq tė ndjekur tė Top Channel e Top Albania Radio "Good morning Albania".
Zgjedhjet nuk fitohen vetėm ditėn e zgjedhjeve, ato fitohen ēdo ditė me punė e sakrifica e jo me britma mitingjesh.
Nėse nxėnėsi i dobėt Nano do tė kopjojė mėsuesin Simitis me zgjedhje tė parakohshme rrufe, le ta provojė. Detyra e opozitės ėshtė qė hesapet qė bėn Nano me Mata Hari-n nė bordin e helikopterit, tė mos i dalin nė pazarin e politikės. Pėrndryshe, shokut Fatos nuk i ngelet gjė tjetėr veē ta zgjasė mjekrėn edhe ca pėr ta bėrė sa tė Kastros, e prapa le t'i vijnė kongresmenėt dhe historia.
Mbreti Leka ka shpallur Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar. Cili ėshtė perceptimi juaj rreth hapave tė derisotėm tė bėrė nė kuadėr tė saj nga Mbreti dhe stafi i Tij?
Al Kapone nė Chicago, njėlloj si Fatosi ynė nė Tiranė, bėri kokrrėn e qejfit derisa demokracia amerikane gjeti njė inspektor policie kurajoz dhe kompetent qė e ēoi Al Kaponen atje ku e kish vendin. Nė kėtė bjerrje vlerash morale ku ėshtė katandisur Shqipėria, mjafton tė kujtojmė se ka ende funksionarė tė organeve tė specializuara tė shtetit qė shesin fėmijė shqiptarė pėr "pjesė kėmbimi" (trafik organesh), - kuptohet qė njė lėvizje e cila ka pėr objektiv zhvillimin kombėtar, ėshtė e mirėpritur majtas dhe djathtas nga shumica dėrrmuese e shqiptarėve, tė cilėt dėshirojnė tė jenė zotėrinj dhe jo hyzmeqarė, tė cilėt dėshirojnė tė jetojnė si zotėrinj, me djersėn e ballit nė Shqipėri dhe jo duke eksportuar jashtė atdheut krahė dhe kofshė pune, apo duke eksportuar e tranzituar drogė, nė vend tė prodhimeve e shėrbimeve shqiptare, tė kryera nga shqiptarėt.
Kjo lėvizje uroj tė ketė sukses. Personalisht jam gati nė mėnyrė modeste tė ofroj gjithēka qė mund t'i ofroj asaj. Edhe pėr vetė faktin qė PLL ėshtė pjesė integrale dhe thelbėsore e kėsaj lėvizjeje. Si shqiptar pėr mua ėshtė kėnaqėsi dhe krenari qė kjo lėvizje tė sjellė zhvillim kombėtar. Gjithsesi, duke zbatuar kėshillėn e presidentit Kennedy, i ftoj legalistėt qė tė "mos kėrkojnė se ēfarė mund tė bėjė Lėvizja e Mbretit pėr ta, por ēfarė mund tė bėjnė ata pėr Lėvizjen".
Familja Mbretėrore ėshtė tashmė prej dy vitesh nė Shqipėri. Si e shikoni tendencėn e publikut shqiptar ndaj rikthimit tė mundshėm tė Monarkisė?
Tė kemi parasysh se monarkia kushtetuese qė kėrkojmė ne, ėshtė njė sistem modern qeverisjeje. Nė kėtė vėshtrim Monarkia shqiptare nuk ėshtė mė pak moderne se ajo e Tudorėve tė Anglisė apo e Burbonėve tė Spanjės. Lavdi Zotit, Princi Leka nuk ėshtė mė pak modern, mė pak simpatik dhe mė pak i pėrgjegjshėm pėr fatet e popullit tė vet, sesa fjala vjen princi Williams i Britanisė sė Madhe. Lavdi Zotit, monarkistėt shqiptarė kanė njė princ gentleman, 2-metrosh, tė menēur, bukurosh si nordikėt, ndonėse nė deje ka gjak Mati, qė vetėm me prezencėn e tij fizike nė njė klub, disko, plazh, sallė bowling-u, pėrbėn lajm dhe me pak punė mund tė pėrbėjė edhe ideal, simbol pėr t'u ndjekur e kopjuar nga rinia. Sikur ta krahasonim me trashgimtarin e fronit tė 'Nano-copter'-it, qė edhe nė njė party serioze tėrheq narkoviza, atėherė do tė kemi kundėrvėnien borė e bardhė me llohė fshati...
Pra puna si Drejtor i Public Relations i PLL-sė, thjeshtėzohet pėr vetė faktin se nė kėtė zvetėnim moral ku ėshtė katandisur Shqipėria, dlirėsia e Familjes Mbretėrore pėrbėn lajm.
Edhe diēka... 'Larg syve, larg zemrės', - thotė populli. Tashmė Familja Mbretėrore ėshtė mes shqiptarėve dhe pa tingėlluar tepėr optimist, besoj se ėshtė edhe nė zemrat e mė shumė se gjysmės sė shqiptarėve. Njė rikonfirmim i fitores sė referendumit tė 97-ės, pa zanēaushė qė numėrojnė votat, do ta bėnte dėshirėn e shqiptarėve njė realitet. Personalisht unė do ta dėshiroja Familjen Mbretėrore mė pranė shqiptarėve, pasi ashtu si shumica e pronarėve shqiptarė qė janė qiraxhinj edhe pas 14 vjetėsh pėrmbysje tė komunizmit, edhe Familja Mbretėrore vuan tė njėjtin fat me popullin e saj. Shpresoj qė do t'i shoh edhe fizikisht anėtarėt e Familjes Mbretėrore midis popullit tė vet qė, nė shumicėn e tij, i do dhe i respekton dhe qė nė jo pak raste i kujton me nostalgji "The good old days" tė Zogut tė Parė - Mbret i Shqiptarėve.
Nė zgjedhjet e ardhshme, do tė tregohet sesa shqiptarėt do tė shprehen pro Mbretit, Lėvizjes sė tij qė do ta quaja pėr shpėtim kombėtar; nė kėto zgjedhje do tė shihet nėse e ardhmja i pėrket monarkisė si mishėrim i patriotizmit shqiptar, apo njė republike tė markės anastas-banan-angjeli. Besoj se trend-i i pakthyeshėm nė mendimin publik shqiptar ėshtė pro monarkisė, pro tė ardhmes pėr njė shkėputje nga e shkuara e afėrt jashtėzakonisht problematike.
Intervistoi Neritan Kolgjini
Kush ėshtė Gjergj Thanasi
Lindur nė Durrės mė 1966. Eshtė djali i dytė i z.Todi Thanasi, artist i njohur i teatrit "Aleksandėr Moisiu" tė Durrėsit.
Eshtė diplomuar nė vitin 1988 nė fakultetin Histori-Filologji.
Ka punuar nė PTT Durrės nė vitin 1989. Mė pas nė Doganėn e Durrėsit si doganier.
Eshtė arrestuar mė 15 dhjetor 1990 si pjesėmarrės nė demostratat antikomuniste nė Tiranė dhe Durrės. Dėnohet nga gjykata e Durrėsit pėr "manifestim tė paligjshėm" me 6 muaj burg. Liruar nga burgu i Spaēit me ndėrhyrjen e znj.Mellany Anderson tė Amnesty International dhe tė znj.Sylvia Whaling e International Society of Human Rights nė Frankfurt, nė janar 1991.
Rikthehet nė doganė nė qershor 1991.
Nė shtator 1997 transferohet nga dogana e Durrėsit pėr nė Kapshticė. Nė janar 1998 pushohet nga puna me nenin 155. Pas njė bashkėpunimi me mediat opozitare, nė mars 2000 fillon punė si Drejtor i Departamentit tė Marrėdhėnieve me Publikun pranė PD. Nė dhjetor 2001, lirohet nga detyra.
Vazhdon bashkėpunimin me shtypin opozitar, si me gazetat "RD", "Tema", "Rimėkėmbja", "Bota Sot" dhe revista "Koha".
Nė tetor 2003 kandidon pėr kryetar bashkie nė emėr tė PLL nė qytetin e Durrėsit. Mė pas angazhohet nė kėtė parti dhe, nė mbledhjen e fundit tė Komitetit Drejtues, bashkė me kryetarėt e Degėve, ėshtė miratuar si Drejtor i Departamentit tė Marrėdhėnieve me Publikun nė PLL.
Eshtė i martuar dhe ka dy fėmijė. Merret me biznes privat nė fushėn e tregtisė. Di shumė mirė dy gjuhė tė huaja, anglisht dhe italisht, tė mbrojtuara si provim pasuniversitar.
KOMENT
Veprimtaria e Zyrės Sekrete, dėshmi e vlerave tė shtetit monarkist shqiptar
Koha ridimensionoi madhėshtinė e Mbretėrisė shqiptare
Nga Murat BASHA
Ashtu si edhe mė parė, dossierėt e studiuesit dhe historianit tė talentuar Kastriot Dervishi lidhur me veprimtarinė e Zyrės Sekrete tė kohės sė Mbretėrise Shqiptare, tė botuara nė gazetėn e nderuar "55" - ne legalistėt dhe mbretėrorėt i kemi ndjekur me kėnaqėsinė mė tė madhe. Pavarėsisht asaj qė kishim mėsuar lidhur me punėn shumė tė kujdesshme tė institucioneve tė Sigurimit Kombėtar tė kohės sė Mbretėrisė - pėr shkak tė territ informativ qė ende vazhdon, nuk dinim shumė rreth veprimtarisė atdhetare tė kėsaj Zyre, sepse kishim krijuar gjithashtu pėrshtypjen se veprimtaria e mėsipėrme mbulohej nga Ministria e Punėve tė Brendshme me nė krye z.Musa Juka. Por dossierėt e z.Dervishi, botuar kohėt e fundit, kanė hedhur dritė dhe kanė sqaruar shumė tė vėrteta dhe pasaktėsi aspak tė rastėsishme.
Ne jemi mrekulluar nga faktet dhe trajtesat qė studiuesi skrupuloz z.Dervishi ka servirur, sepse, sė pari kemi kuptuar se, pėr Mbretin Zog dhe atdhetarėt e mėdhenj me tė cilėt Ai qeverisi, problemet e Sigurimit Kombėtar ishin njė prioritet i padiskutueshėm qė, nė fundore, siguruan pėr njė kohė tė gjatė pavarėsinė politike dhe mbrojtėn interesat madhore kombėtare. Tashmė ne e kemi mėse tė qartė sesi arriti tė mbijetojė regjimi Mbretėror qė, sipas mendimit tonė, pėrfaqėson kulmimin e aftėsive shtet-formuese tė shqiptarėve dhe tė qėndresės ndaj rebesheve tė veprimtarive antishqiptare tė shteteve fqinje dhe rebelimeve tė shumta tė organizuara na brenda pėr shembjen e tij.
Padyshim qė, nė kėtė aspekt, Zyra Sekrete ka luajtur njė rol tė dorės sė parė, por ajo qė na ka mahnitur ėshtė largpamėsia nė trajtimin e problemeve akute nga ky institucion i rėndėsishėm dhe pėrkushtimi tejet atdhetar i drejtuesve tė saj, tė cilėt, nė saje tė nuhatjes sė hollė dhe sensit tė jashtėzakonshėm politik e institucional, mundėsuan sigurimin e njė informacioni tė shkėlqyer dhe pėrgatitėn institucionet nė parandalimin e ēdo akti subversiv e antikushtetues ndaj regjimit dhe shtetit shqiptar - tė ngritur me kaq mund e sakrifica.
Tashmė, tė gjithė shqiptarėt, nėpėrmjet kėtij dossieri mėsuan sesi mbrohen interesat kombėtare dhe sesi ndėrtohet e mbahet nė kėmbė njė shtet i brishtė, qė i kish vėnė vetes si detyrė tė sendėrtonte aftėsitė shtet-formuese dhe idealet e Rilindjes Kombėtare Shqiptare dhe, njėkohėsisht, tė ndihmonte pėr zgjidhjen hap pas hapi tė Ēeshjes sonė Kombėtare.
Ne jemi mrekulluar nga pėrkujdesja e jashtėzakonshme e kėtij institucioni pėr mbrojtjen e interesave kombėtare nė trojet etnike jashtė territorit tė shtetit administrativ londinez, jo vetėm nėpėrmjet njė kujdesi tė drejtėpėrdrejtė, por edhe nė respektimin e sensit tė reciprocitetit nė marrėdhėniet ndėrshtetėrore, pa harruar ruajtjen me kujdes tė ekuilibreve diplomatikė e politiko-ushtarakė. Dhe kjo mundi tė realizohej vetėm nėpėrmjet veprimtarisė sė mendjeve tė ndritura dhe aftėsive tė mėdha prej shtetarėsh tė rrallė, sikundėr ishin ato tė Mbretit Zog dhe funksionarėve tė lartė tė administratės mbretėrore. Ishin pikėrisht kėto cilėsi e kapacitete drejtuese tė jashtėzakonshme, ato qė mundėsuan edhe suksesin e padiskutueshėm nė veprimtarinė e kėtij institucioni me pėrmasa dhe rėndėsi madhore.
Nėpėrmjet kėtij dossieri, gazeta e nderuar "55" ka mundėsuar krijimin e njė mendimi dhe imazhi tė qartė pėr madhėshtinė e atij shteti tė ngritur me therori nė altarin e Atdheut. Dhe, nė kėtė kuptim, autori dhe gazeta nacionaliste "55", kanė dėshmuar me fakte se, mbi gjithēka, ajo plejadė e ndritur shtetarėsh me nė krye Mbretin Zog, kanė vėnė interesat kombėtare, ēka ne politikanėve tė sotėm na bėn tė skuqemi pėr atė qė akoma nuk kemi arritur ta bėjmė. Nė kėtė drejtim, sistemimi dhe evidentimi me skrupulozitet shkencor e historiografik i kėtyre tė vėrtetave qė janė pėrcjellė nė faqet e kėtij dossieri - ėshtė njė shkollė e shkėlqyer e politologjisė dhe e statizmit shqiptar, prej nga, klasės sonė politike dhe intelektualėve atdhetarė, u mbetet shumė pėr tė mėsuar.
Aftėsitė e shkėlqyera drejtuese e menaxhuese tė shtetit dhe institucioneve, tė shpalosura nė faqet e dossierit tė z.Dervishi, na ndėrgjegjėsojnė akoma mė shumė pėr krenarinė e ligjshme si pasardhės tė mbretėrve, perandorėve, qeveritarėve e pashallarėve tė mėdhenj, qė determinuan zhvillimet historike tė kombit shqiptar dhe perandorive tė madhėrishme tė planetit, qė nga antikiteti e deri nė ditėt e sotme, duke bėrė pluhur e hi, njėherė e pėrgjithmonė, akuzat e armiqve tanė pėr "... mungesė tė aftėsive shtet-formuese tė shqiptarėve".
Modeli i ndėrtimit dhe funksionimit tė Zyrės Sekrete tė kohės sė Mbretėrisė, mbetet i jashtėzakonshėm pėr nga vizioni, tematika e problematika qė mbuloi e pėrballoi, si edhe pėr nga shkalla e inteligjencės sė rrallė e profesionalizmit impresionues, gjithmonė nė funksion tė shtetit shqiptar tė asaj kohe dhe interesave tona kombėtare.
Me kėtė rast, ne legalistėt i shprehim gazetės "55" mirėnjohjen mė tė thellė pėr evidentimin e kėtij kontributi dhe mrekullie institucionale, e cila ka ndihmuar pėr tė ndriēuar kėtė periudhė tė lavdishme tė historisė kombėtare, duke lehtėsuar edhe punėn tonė propagandistike si parti politike, mbrojtėse dhe propaganduese e avantazheve tė regjimit monarkik. Njėkohėsisht, falenderojmė z.Dervishi edhe pėr pėrqasjen mjeshtėrore tė problematikave tė punės sė Zyrės Sekrete me ato aktuale tė shtetit shqiptar, ēka na ndihmon tė pėrcaktojmė prioritetet e punės sė institucioneve tė Sigurimit Kombėtar nė kėtė drejtim, sidomos nė kushtet e fitores sė afėrt tė sė Djathtės shqiptare, pushteti i sė cilės u rrėzua nė vitin e mbrapshtė 1997, pikėrisht pėr shkak tė dobėsive e tė punės sė pamjaftueshme tė institucioneve tė Sigurimit Kombėtar. Tashmė mund tė themi me tė drejtė se veprimtaria e Zyrės Sekrete tė kohės sė Mbretėrisė mbetet njė model i shkėlqyer dhe i paarritshėm pėr kėto institucione tė rėndėsishme tė shtetit demokratik qė duam tė ndėrtojmė.
Ky model dhe kjo pėrvojė do tė konsiderohet e sendėrtohet nė themelet e shtetit nacional qė e Djathta shqiptare do tė ndėrtojė pas fitores sė padiskutueshme nė zgjedhjet e ardhshme parlamentare.
Fjala e deputetit tė PLL z.Ethem Fezollari, nė debatin pėr ligjin e dėmshpėrblimit tė ish tė burgosurve politikė
Tė pėrndjekurit meritojnė njė dėmshpėrblim dinjitoz
Unė, deputeti i PLL Et'hem Fejzollari, si i persekutuar politik kam tė drejtė ta klasifikoj variantin e propozuar nga qeveria si njė variant i vazhdimėsisė sė shkeljeve kushtetuese dhe Kodit Penal. Gjithashtu, e konsideroj atė si njė variant tė shkeljes sė tė Drejtave dhe Lirive Themelore tė Njeriut. Si variant tė dhunimit tė kėsaj shtrese tė nderuar tė shoqėrisė qė, pėr 46 vjet, mbajti peshėn e persekutimit mė tė egėr nė tė gjithė Lindjen komuniste, dhe ku mijėra e mijėra shqiptarė, pa dallim politik, u persekutuan vetėm pse ngritėn zėrin pėr njė demokraci tė vėrtetė. Ata u vranė, u burgosėn e u arratisėn, duke humbur jetėn dhe, nė rastin mė tė mirė, duke u internuar me dhunė larg Atdheut, familjes, miqve dhe tė afėrmve. Shumė prej tyre vdiqėn rrugėve tė botės dhe familjet e tyre u internuan e u burgosėn, pasi mbi ta u aplikuan izolimi i rėndė politik dhe privimi i lirisė ekonomike, ēka do tė thotė varfėrim i tyre deri nė mjerim dhe grabitje me dhunė e pasurisė sė trashėguar ndėr breza.
Por krimi mė i rėndė ndaj familjeve komuniste ishte zhdukja fizike sistematike e djemve tė tyre . Nė vend qė shumė prej tyre t'i merrnin ushtarė pėr tė mbrojtur Atdheun, i dėrgonin si skllevėr pune nė brigadat e famshme tė kampeve tė pėrqėndrimit, ku nė vend tė armės u jepnin kazma e lopata dhe, nė kushtet e pamjaftueshmėrisė sė ushqimit, i detyronin me dhunė tė punonin 16 orė nė ditė. Kėshtu, komunistėt, tė cilėt sot krenohen se thanė e bonifikuan kėnetat duke shtuar fondin e tokės sė punueshme, mė kot mundohen tė fshehin faktin tragjik se ato u bėnė me djersėn gjakun dhe jetėt e mijėra armiqve tė pushtetit popullor.
Tė Pėrndjekurit ndėrtuan kanale vaditėse, hapėn tarraca, ngritėn fabrika, uzina e pallate, ku strehoheshin e punėsoheshin komunistėt dhe ata qė bėnin kompromis me diktaturėn.
Ne deputetėt e parlamentit kemi votuar unanimisht pėr dėrgimin e ushtarėve tanė nė Irak, dhe kėtė e bėmė pėr tė ndihmuar popullin iraken tė shpėtojė nga mbeturinat e diktaturės sė Sadamit dhe tė ndėrtojė jetėn e re nė demokraci. Por, nė tė njejtėn kohė, ne nuk mund tė harrojmė se kemi patur nė krye njė Sadam shqiptar dhe bandėn e kriminelėve mė gjakatarė, tė cilėt jo vetėm masakruan kundėrshtarėt, por vranė dhe zhdukėn edhe shokėt e tyre, duke filluar qė nga Byroja Politike e deri tek komunistėt e thjeshtė. Komunistėt shkatėrruan ekonominė shqiptare dhe burimet ekonomike, ndėrtuan tunele e bunkerė, shkatėrruan pyjet shekullorė dhe ndėrtuan diktaturėn e tyre, qė qėndronte mbi supet dhe shpatullat e Njeriut tė Ri.
Burgjet dhe kampet e tmerrshme tė diktaturės janė sot objekte muzealė dhe dėshmi shumė mė domethėnėse se arkivat. Nė muret e tyre gjen akoma njollat e gjakut tė torturave tė qelive. Dua tė pyes sot kryeministrin, ministrat e tij dhe deputėtėt e mazhorancės, nėse ata do tė ishin nė vend tė tė Persekutuarve, me tė cilėt guxojnė tė tallen, a do tė pranonin si Dėmshpėrblim njė kartė telefoni nė muaj??! Mendoj se jo. Ne deputetėt legalistė e kuptojmė dhe jemi tė bindur se fatura ekonomike e kėtij projekt-ligji nuk mund tė jetė kurrsesi e vogėl, sepse ishte shumė e madhe puna e tyre e papaguar dhe e detyruar nė burgjet dhe kampet e internimit, sepse ishte dhe ėshtė shumė i madh kontributi i tyre nė pėrmirėsimin e jetės sė shqiptarėve gjatė viteve tė mjerimit qė polli diktaturėn, sepse pa kontributin e tyre tė papaguar, niveli ekonomik i shqiptarėve, asokohe, do tė ishte shumė mė i ulėt dhe do t'i afrohej skllavėrisė qė di tė pjellė vetėm komunizmi. Por ne mendojmė se fatura e Dėmshpėrblimit tė ish-tė Burgosurve dhe tė Pėrndjekurve Politikė, gjithashtu ėshtė plotėsisht e pėrballueshme, nėse Dėmshpėrblimi do tė ndahej nė kėste disa-vjeēarė, tė parashikuara nė buxhetet e viteve tė ardhshme. Ndryshe nuk mund tė bėhet, sepse ky vend nuk mund tė gjejė kurrė qetėsi, stabilitet dhe paqe sociale, nėse ndėrtimi i jetės sė re tė shqiptarėve nė Demokraci, do tė bėhej mbi themelet e borxheve tė stėrmėdha ndaj njė pjese tė madhe tė tyre. Nėse shqiptarėt qė nuk provuan ferrin komunist, nuk mund tė kompensohen moralisht dhe nuk mund t'u rikthejmė jetėn - borxhin material, tashmė tė zvogėluar, ne nuk mund t'ua mohojmė. Nėse mbajmė natė e ditė nė gojė sloganin "integrim nė familjen europiane", ēfarė do tė thonim pėr qindra mijėra shqiptarė qė nuk janė tė integruar as nė shoqėrinė sė cilės i pėrkasin, pėr shkak tė disnivelit tė thellė ekonomik, pėr shkak tė vazhdimėsisė sė mentaliteteve qeverisėse, pėr t'i lėnė ata nė mjerim, pėr t'i diferencuar ekonomikisht e politikisht, pėr tė mundėsuar integrimin e pjesės tjetėr tė shoqėrisė, qė pati fatin tė mos pėrndiqet e persekutohet nga diktatura. Kjo nuk do tė thotė, as mė shumė e as mė pak, pėrveēse pėrndjekje e re, diferencim i ri, shtresėzim dhe polarizim i panevojshėm i shoqėrisė, ēka ėshtė nė kundėrshtim me tė gjitha standartet e parashikuara nė kartat pėr mbrojtjen dhe zbatimin e tė Drejtave dhe Lirive Themelore tė Njeriut.
Nuk mund tė ketė paqe sociale nėse do tė pėrpiqemi tė integrohemi nė Europė duke shkuar drejt saj tė ndarė nė dy taborre tė mėdhenj: persekutorėt e djeshėm dhe tė privilegjuarit e sotėm, nga njėra anė, ndėrsa nga ana tjetėr viktimat e djeshme dhe tė persekutuarit ekonomikė e politikė tė sotėm.
___________________________
4 Jully 2004, Nr.26(596)
___________________________
Parlamenti nanoist shkel kushtetutėn dhe miraton njė ligj kundėr tė pėrndjekurve
Klani i Nanos pėrdhos demokracinė parlamentare
Sipas rregullores sė Kuvendit, votimi i njė projekt-ligji kėrkon domosdoshmėrisht njė kuorum prej 71 deputetėsh. Pas numėrimit, rezultoi se nė sallė ishin tė pranishėm 68 deputetė. Edhe nė numėrimin e dytė ishin po 68 deputetė, pavarėsisht se z.Pėllumbi deklaroi 71
KRYESORE
Socializmi i dytė nė gjurmėt e tė parit
Nga Ekrem SPAHIU
Fjala e plotė e Kryetarit tė Grupit parlamentar tė PLL z.Ekrem Spahiu, nė seancėn plenare tė Kuvendit, mė datė 1 korrik 2004, pėr diskutimin e projekt-ligjit "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe tė Pėrndjekurve Politikė.
Para pesė ditėve, mė 26 qershor, nė ēdo vend tė botės demokratike ėshtė pėrkujtuar Dita Ndėrkombėtare e Viktimave tė Torturės. Kjo ditė ėshtė pėrkujtuar edhe nė Shkodėr, nga Ish tė Burgosurit dhe tė Pėrndjekurit Politikė. Duhet theksuar se Shqipėria, si vend ish-diktatorial, e ka ratifikuar Protokollin lidhur me Viktimat e Torturės.
Fatkeqėsisht, megjithėse jemi nė vitin 2004, dhe kanė kaluar 14 vjet nga ndėrrimi i sistemit, viktimat e diktaturės komuniste nė Shqipėri nuk janė dėmshpėrblyer akoma!
Parlamenti i parė pluralist, me konsensusin e plotė tė 250 deputetėve (dhe ku maxhorancėn absolute e kishte ish Partia e Punės sė Shqipėrisė), miratoi ligjin Nr. 7514, datė 30.09.1991 "Pėr Pafajėsinė, Amnistinė dhe Rehabilitimin e Ish tė Pėrndjekurve Politikė", ligj i cili sanksiononte Pafajėsinė e tė gjithė ish tė Dėnuarve dhe tė Pėrndjekurve Politikė.
Nė mbėshtetje tė kėtij ligji, parlamenti, nė vitet e mėvonshme, miratoi edhe katėr ligje tė tjera.
Qeveritė nxorėn 14 Vendime tė Kėshillit tė Ministrave (VKM), si dhe udhėzime tė ndryshme pėr Rehabilitimin e Ish tė Pėrndjekurve Politikė, por kėto u zbatuan pjesėrisht deri nė vitin 1997, pasi maxhoranca socialiste gjatė 7 viteve tė pushtetit tė saj nuk denjoi t'i zbatonte kėto ligje e vendime dhe, pėr pasojė, kjo shtresė mbeti shtresa mė e varfėr e shoqėrisė shqiptare.
Ish tė Burgosurit Politikė nuk kėrkojnė lėmoshė, por kėrkojnė dėmshpėrblimin e viteve pėr dėnimet e padrejta dhe djersėn e punės sė detyruar e tė papaguar gjatė vuajtjes sė dėnimeve shtazarake nė burgjet e diktaturės dhe kampet e pėrqėndrimit - bazuar nė nenin 44 tė kushtetutės nė fuqi, nė nenin 268 tė Kodit tė Procedurės Penale, nė nenin 57 tė Kodit Penal dhe nė konventat ndėrkombėtare tė pranuara e tė firmosura nga Shqipėria, si palė dhe tė detyrueshme pėr zbatim.
Ish tė Burgosurit dhe tė Pėrndjekurit Politikė janė kollona e qėndresės ndaj tė keqes historike, janė pishtarėt dhe pararendėsit e Demokracisė pluraliste.
Ata kanė treguar njė durim dhe vetėpėrmbajtje shembullore pėr tė fituar tė drejtat e tyre tė shenjta dhe pėr tė evituar revanshin politik. Ata gjithashtu janė njohės tė shkėlqyer tė ligjeve shqiptare dhe atyre ndėrkombėtare, tė marrėveshjeve tė gjithėpranuara e tė firmosura nga shteti shqiptar, tė Kartave dhe Konventave ndėrkombėtare, e sidomos tė Kartave pėr tė Drejtat dhe Liritė Themelore tė Njeriut. Duke qenė tė tillė, ata kanė paraqitur drafte tė ndryshme, si edhe skema pėr realizimin e Dėmshpėrblimit pėr vuajtjet e tyre dhe pėr punėn e detyruar e tė papaguar, duke mos cėnuar interesat dhe tė drejtat e pjesės tjetėr tė shoqėrisė.
Mosrehabilitimi i tyre nuk ka ardhur ngaqė mungojnė draftet e skemat; apo se qeveritarėt socialistė nuk i dinė ato! Jo! Sepse kur ju dėshironi, problemin e zgjidhni menjėherė, sikurse vepruat me dėmshpėrblimin e kryeministrit aktual Fatos Nano, tė Ramiz Alisė, Nexhmije Hoxhės, anėtarėve tė ish Byrosė Politike dhe kryepersekutorėve Aranit Ēela e Zylyftar Ramizi. Por juve ju mungon totalisht vullneti politik pėr tė dėmshpėrblyer viktimat e diktaturės sė baballarėve tuaj.
Ndėr ligjet themelore tė sistemit komunist, kanė qenė "Toka i takon atij qė e punon" dhe "Shpėrblimi sipas punės".
Socializmi juaj, pėrveē jetės u ka vjedhur ish tė Burgosurve dhe tė Pėndjekurve edhe punėn. Nė njė sistem demokratik, puna e tyre duhet tė dėmshpėrblehet dhe jo tė pėrhapet mjegullnaja se fatura e dėmshpėrblimit tė tyre cėnon interesat e shoqėrisė shqiptare.
Unė e kundėrshtoj kėtė dashakeqėsi tė spekullantėve me dy shembuj:
E para, njė i burgosur nė kampin e Spaēit kishte si normė ditore mbushjen e pesė vagonave me pirit. Imagjinoni sesi mund tė mbusheshin pesė vagona nga njė njeri i paushqyer dhe i keqtrajtuar, sidomos kur minerali ishte shumė i lėngshėm dhe lopata mbushej me ujė! Ai i burgosur qė nuk realizonte normėn, lidhej pėr shtylle, izolohej apo torturohej!
Uzina e Superfosfatit nė Laē, pasi u ndėrtua nga ish tė Burgosurit Politikė dhe u vendos nė shfrytėzim, ka pėrdorur si lėndė tė parė pėr prodhimin e plehrave kimikė, piritin e nxjerrė nga tė Burgosurit Politikė tė Spaēit. Po kėshtu edhe floriri i Rubikut, pėrftohej pas rafinimit tė bakrit qė nxirrej nga tė burgosurit e Spaēit.
Kėnetat janė bonifikuar nga ish tė Burgosurit. Tokat e pėrftuara prej tyre dhe sipėrfaqet e tjera - janė plehruar me superfosfatin e prodhuar nė Laē.
Nga sa mė sipėr, rezulton se shoqėria dhe shteti shqiptar kanė pėrfituar nė shuma tė jashtėzakonshme dhe njė popull i tėrė ėshtė ushqyer nga bujqėsia...
Nga puna e ish tė Burgosurve shteti ka pėrfituar me qindra tonelata flori...
2.Shumė banesa nė Tiranė i kanė ndėrtuar ish tė Burgosurit. Nė to janė strehuar me qindra e mijėra familje, duke i paguar njė qira simbolike shtetit dhe, pas vitit 1991, i kanė privatizuar ato po me ēmime simbolike, dhe ėshtė vepruar shumė mirė.
Kėto janė dy shembuj tė thjeshtė pėrballė atyre dhjetėra fabrikave, uzinave, aeroporteve etj., qė janė ndėrtuar nga ish tė Burgosurit, pra me punėn e tyre tė detyruar e tė papaguar.
Injorimi i kėtyre tė vėrtetave, mosdhėnia e dėmshpėrblimit tė merituar, mohimi i kontributeve madhore tė kėsaj shtrese pėr vendin dhe mungesa e brerjes sė ndėrgjegjes pėr krimet e diktaturės - dėshmojnė se socializmi i dytė i sheh ish tė Burgosurit dhe tė Pėrndjekurit Politikė si trashėgimi armiqėsore tė socializmit tė parė.
Veteranėt komunistė, tė cilėt luftuan pėr njė sistem kriminal dhe tė rrėzuar e mallkuar nė shkallė botėrore - nderohen, u rriten pensionet, u jepen falas ilaēe, u paguhen udhėtimet etj..
Ndėrsa nacionalistėt, veteranėt e Demokracisė e tė pluralizmit, pra kundėrshtarėt e diktaturės - akoma denigrohen dhe braktisen, duke mos u dėmshpėrblyer, ndėrkohė qė persekutorėt e tyre janė dėmshpėrblyer 100 fish mė shumė se skema qė na ka paraqitur qeveria socialiste.
Dua t'u kujtoj dy raste sesi kanė vepruar shtete tė ndryshme me dėmshpėrblimet e viktimave tė njė natyre krejt tė ndryshme nga kjo e ish tė Burgosurve Politikė shqiptarė.
1.Kancelari austriak Volfgang Shysel, mė 9 shkurt 2000, nė shpalljen e programit qeveritar deklaroi publikisht se qeveria e kryesuar prej tij, nė mėnyrė vullnetare do tė dėmshpėrblejė tė dėmtuarit e Luftės Dytė Botėrore, qė atėkohė ishin nė Austri si robėr lufte tė gjermanėve, nė kampet famėkeqe tė Mat'hauzenit dhe Dakau-t.
Austria nė kohėn e luftės ishte e pushtuar dhe shteti ka qenė inekzistent. Kompani tė ndryshme tė biznesit nė atė kohė shfrytėzuan pėr interes tė tyre punėn e robėrve nga e gjithė bota.
Qeveria austriake si shenjė pendese, pas afro 60 vjetėsh mori pėrsipėr shpėrblimin e punės sė detyruar e tė papaguar tė kėtyre robėrve - thjesht dhe vetėm pėr tė bėrė drejtėsi shoqėrore e pėr tė rregulluar imazhin e shtetit austriak. Madje qeveria austriake ka kėrkuar nėpėrmjet mediave shqiptare, mbėshtetjen pėr publikimin e kėtij vendimi dhe identifikimin e ndonjė pėrfituesi nga Shqipėria, qė mund tė ketė qenė nė Austri gjatė Luftės Dytė Botėrore.
2.Shteti libian, nė rastin e rrėzimit nga terroristėt tė avionit me 200 pasagjerė, nisur nga Libia dhe rrėzuar nė Lokerbi tė Skocisė - pasi mori pėrgjegjėsitė pėr humbjen e jetės sė tyre, pranoi tė kompensojė 200 familjet e viktimave me 3 miliardė dollarė, dhe kjo pėr shtetas tė huaj.
Duke u nisur nga kėto dy fakte, del se humanizmi dhe detyrimet kundrejt ligjeve e tė drejtave ndėrkombėtare tė pranuara - i kapėrcejnė edhe llogaritė ekonomike tė nxjerrjes jashtė vendit tė valutės nė shuma tė stėrmėdha, dhe kjo thjesht pėr drejtėsi dhe pėrmirėsim tė imazhit tė shtetit demokratik.
Ndėrkohė qė nė Shqipėri, dėmshpėrblimi i ish tė Burgosurve ėshtė detyrim kushtetues, ligjor, politik dhe moral, madje gjithēka qė dėmshpėrblehet shkon nė dobi tė shqiptarėve, brenda Shqipėrisė.
Qeveria shqiptare nuk do t'ia dijė aspak pėr kėto shembuj qė tregojnė sesi sillen qeveritė e vėrteta demokratike, por mundohet qė tė ulė artificialisht numrin e tė pushkatuarve dhe ish tė Burgosurve Politikė.
Kjo nuk ėshtė aspak serioze, pasi institucionet shtetėrore tė kėtij shteti kanė dhėnė e japin shifra kontradiktore.
Mė konkretisht po paraqesim fakte:
1.Ish kryeministri Majko, nė shkresėn nr. 1354/8, datė 04.07.2002, drejtuar Kuvendit tė Shqipėrisė, deklaron se numri i tė pushkatuarve dhe tė tė sėmurėve psiqikė ėshtė 6330 vetė, ndėrsa numri i tė burgosurve dhe tė vdekurve nė burgje ėshtė 17.720 vetė.
2.Ish Ministri i Shtetit pranė kryeministrit z.Blendi Klosi, me shkresėn nr. 2432, datė 04.08.2003, drejtuar Kuvendit, nxjerr se numri i tė pushkatuarve dhe tė sėmurėve psiqikė ėshtė 6313, ndėrsa numri i tė burgosurve apo tė vdekurve nė burgje ėshtė 17.650.
3.Instituti i Integrimit tė tė Pėrndjekurve Politikė, nė shkresėn nr. 997, datė 03.11.2002, nė relacionin dėrguar Kuvendit tė Shqipėrisė, pohon se numri i tė pushkatuarve dhe tė sėmurėve psiqikė ėshtė 6313 vetė, dhe numri i tė burgosurve politikė ėshtė 17.650 vetė.
Ēuditėrisht, ministri i Financave z.Arben Malaj, nė relacionin qė na ka servirur sot, nė tryezat e deputetėve, ka nxjerrė se numri i tė pushkatuarve ėshtė vetėm 639 vetė, ndėrsa numri i ish tė burgosurve ėshtė vetėm 9807 vetė!!!
Me kėto shifra, qeveria socialiste dėshiron tė zvogėlojė krimet e diktaturės dhe tė retushojė imazhin gjakatar tė saj.
Nuk ėshtė ēudi qė, ndonjė ditė tė bukur, kjo qeveri tė deklarojė se nė Shqipėri nuk ka patur diktaturė dhe, pėr pasojė, nuk ka as edhe viktima pėr tė dėmshpėrblyer.
Nė Shqipėri jo vetėm qė ka patur diktaturė gjakatare, qė ka arritur deri nė genocid antishqiptar, por xhelatėt e dikurshėm janė edhe sot nė pushtet, madje tė tillė mund tė ketė edhe kėtu, nė kėtė sallė.
Se ēfarė mendon bota demokratike pėr ju, e nė veēanti tempulli i demokracisė, SHBA-tė, po ju citoj njė fragment tė editorialit tė ditėve tė fundit tė gazetės prestigjioze amerikane "Ėashington Times", e cila, tekstualisht, shkruan: "Nė Ballkan, garda e vjetėr e komunizmit kontrollon politikėn, ushtrinė, mediat, biznesin dhe gjithēka. Presidenti Bush duhet tė ndėrhyjė qė nė Ballkan tė shpėrbėhen strukturat komuniste, me qėllim qė, nė Europėn Lindore, neokomunistėt dogmatikė tė mos vazhdojnė tė uzurpojnė pushtetin...".
Duke e mbyllur fjalėn time pėr mungesė tė kohės dhe zellit tuaj pėr tė mė kufizuar kohėn e diskutimit - deklaroj se Grupi parlamentar i PLL nuk e pranon skemėn e qeverisė pėr dėmshpėrblimin e ish tė Burgosurve dhe tė Pėrndjekurve Politikė. Unė kėmbėngul dhe i ftoj deputetėt e Kuvendit qė tė miratojnė projekt-ligjin e firmosur nga 53 deputetė, e firmėtarė tė tė cilit jemi edhe ne deputetėt e PLL. Projekt-ligji ynė mbėshtetet nga tė gjitha shoqatat e Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė, ēka do tė thotė se pėrfaqėson mė sė miri interesat dhe tė drejtat e tyre, sepse pa mirėkuptimin e kėsaj shtrese ne nuk duhet ta miratojmė Ligjin pėr dėmshpėrblimin nė kėtė seancė.
POLITIKA
Parlamenti nanoist shkel kushtetutėn dhe miraton njė ligj kundėr tė pėrndjekurve
Klani i Nanos pėrdhos demokracinė parlamentare
Sipas rregullores sė Kuvendit, votimi i njė projekt-ligji kėrkon domosdoshmėrisht njė kuorum prej 71 deputetėsh. Pas numėrimit, rezultoi se nė sallė ishin tė pranishėm 68 deputetė. Edhe nė numėrimin e dytė ishin po 68 deputetė, pavarėsisht se z.Pėllumbi deklaroi 71
Deklaratė e PLL
Nga transmetimi direkt i seancės plenare, dje, nė televizion, shqiptarėt panė skandalin parlamentar tė radhės, ku u shkel nė mėnyrė flagrante rregullorja e Kuvendit.
Projekt-ligji pėr Dėmshpėrblimin e ish tė Pėrndjekurve politikė, pritej me mjaft interes nga i gjithė opinioni, pėr vetė faktin se kish mbetur nė axhendėn e punimeve tė Kuvendit qė nga 23 janari i vitit 2002.
Mbas braktisjes sė sallės nga deputetėt e opozitės, nga deputetėt e grupeve parlamentare aleate me PS, dhe nga deputetėt socialistė mbėshtetės tė Metės - nė sallė mbetėn vetėm deputetėt socialistė pro Nano.
Sipas rregullores sė Kuvendit, votimi i njė projekt-ligji kėrkon domosdoshmėrisht njė kuorum prej 71 deputetėsh. Pas numėrimit, rezultoi se nė sallė ishin tė pranishėm 68 deputetė. Pėr kėtė arsye, z.Pėllumbi kėrkoi 10 minuta pushim, me shpresėn se do tė sigurohej kuorumi i domosdoshėm. Por edhe nė numėrimin e dytė ishin po 68 deputetė, pavarėsisht se z.Pėllumbi deklaroi 70, pra ishin 3 mė pak sesa kėrkon rregullorja.
Kryetari i seancės, z.Servet Pėllumbi, bazuar nė nenin 90 tė rregullores, nė vend qė tė pezullonte menjėherė seancėn dhe tė caktonte ditėn e nesėrme si ditė nė tė cilėn Kuvendi duhet tė mblidhet me tė njėjtin rend dite - nė mėnyrėn mė tė papėrgjegjshme shkeli rregulloren, ashtu siē ka bėrė edhe herė tė tjera.
Skema e qeverisė pėr Dėmshpėrblimin e ish tė Burgosurve u kundėrshtua nga deputetėt e opozitės, pėr dy arsye:
E para, ulja e numrit tė tė pushkatuarve nga 6.313 nė 639 vetė; dhe e tė burgosurve nga 17.650 nė 9.807 - tenton tė zvogėlojė pėrmasat e krimeve tė diktaturės dhe tė retushojė imazhin gjakatar tė saj.
E dyta, dėmshpėrblimi me 1000 lekė nė muaj, ėshtė njė diskriminim i ri pėr kėtė shtresė.
Duke u nisur nga tendenca e qeverisė pėr tė ulur numrin e viktimave tė diktaturės, dėmshpėrblimi diskriminues dhe shkelja flagrante e rregullores sė Kuvendit, ēka e nxjerr tė pavlefshėm votimin - nė emėr tė PLL dhe grupit tė saj parlamentar, i kėrkojmė kreut tė shtetit z.Alfred Moisiu qė, nė bazė tė nenit 84 dhe 85 tė Kushtetutės, tė mos e dekretojė ligjin "Pėr Dėmshpėrblimin e ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė", por ta kthejė atė pėr rishqyrtim nė parlament.
Gjithashtu i kėrkojmė Gjykatės Kushtetuese, tė interpretojė nenin 44 tė Kushtetės, i cili nė mėnyrė taksative shprehet: "Kushdo ka tė drejtė tė rehabilitohet dhe/ose tė ē'dėmtohet nė pėrputhje me ligjin, nė rast se ėshtė dėmtuar pėr shkak tė njė akti, veprimi ose mosveprimi tė paligjshėm tė organeve shtetėrore.".
Ligji pėr ish tė pėrndjekurit, 3 vjet sorollatje
PLL ka denoncuar nėpėrkėmbjen qė po u bėn klani socialist nė pushtet, tė drejtave ligjore tė ish tė burgosurve e ish tė pėrndjekurve politikė
Deklaratė pėr mediat
PLL konstaton me keqardhje se, nė vitin e tretė tė depozitimit tė projekt-ligjit pėr kompesimin e Ish tė Dėnuarve Politikė, duket qartė qė qeveria socialiste ka vendosur tė injorojė kėrkesat e ligjshme tė kėsaj shtrese, duke e konsideruar tė shlyer dėmshpėrblimin e viteve tė burgut nėpėrmjet pensioneve qesharake.
Qėllimi i mbrapshtė i maxhorancės socialiste ėshtė vėrejtur haptas veēanėrisht gjatė vitit tė fundit, kur ajo, me qėllimin e shtyrjes pa fund tė miratimit tė kėtij projekt-ligji, e kaloi atė disa herė nga njėri komision nė tjetrin, deri nė Komisionin e Venecias.
Vullneti klasor i qeverisė ėshtė parė qartė qė nė miratimin e ligjit tė Buxhetit pėr vitin 2004, ku nuk u parashikua asnjė zė pėr kėtė kompesim. Atėkohė, PLL ka deklaruar se "do tė votonte nė favor tė projekt-ligjit tė Buxhetit, nėse nė tė do tė parashikoheshin dy zėra: kompesimi i Ish tė Dėnuarve Politikė dhe kompesimi i Pronarėve legjitimė".
Insistimit tė atėhershėm tė PLL pėr pėrfshirjen e kėtyre zėrave, kryeministri Nano i ėshtė pėrgjigjur se "ato do tė merren nė konsideratė gjatė ushtrimit tė vitit buxhetor", duke patur parasysh tė ardhurat qė do tė krijoheshin nga privatizimi i disa kompanive tė mėdha. Edhe ndryshimet e fundit nė buxhet, pas privatizimit tė Bankės sė Kursimeve, nuk sollėn asgjė tė rė pėr kompesimin e kėsaj shtrese.
Protestat e Ish tė Dėnuarve Politikė, presioni i opozitės dhe ai ndėrkombėtar, duket se e kanė vėnė edhe njė herė nė rend tė ditės zgjidhjen e kėsaj ēeshtjeje.
Maxhoranca gabon rėndė kur mendon se, me arrogancė dhe kartona jeshilė, mund tė dhunojė sėrish tė drejtat e shenjta tė Ish tė Dėnuarve Politikė.
PLL deklaron edhe njė herė mbėshtetjen e saj pa rezerva pėr kėrkesat e ligjshme tė pararendėsve antikomunistė tė Demokracisė dhe e konsideron dėmshpėrblimin e tyre njė ēėshtje morale. Ajo i fton shoqatat e tyre qė tė mos pranojnė asnjė pėrfitim tė pjesshėm dhe i garanton ato se vetėm ardhja e opozitės nė pushtet do t'i japė zgjidhje pėrfundimtare tė drejtave tė tyre.
PLL falenderon 53 deputetėt qė morėn nismėn pėr tė futur nė axhendėn e punimeve tė Kuvendit draftin e shoqatave tė Ish tė Pėrndjekurve Politikė, si dhe tė gjithė deputetėt qė kanė mbėshtetur variantin nė fjalė gjatė shqyrtimit nėpėr komisione. Me kėtė rast, PLL u bėn thirrje deputetėve qė tė mos e miratojnė draftin e turpshėm tė qeverisė, nesėr, nė seancėn plenare.
Tadiē, karta e re e shovinizmit serbomadh
PLL shqetėsohet pėr entuziazmin me tė cilin politika zyrtare priti zgjedhjen e presidentit tė ri tė serbėve
Deklaratė pėr mediat
PLL e konsideron provokuese dhe shqetėsuese deklaratėn e Presidentit tė sapozgjedhur tė Serbisė, nacionalistit tė "moderuar" Boris Tadiē, lidhur me Kosovėn.
Deklarimi se "Serbia dėshiron..., tė mbrojė tė drejtat e saj shtetėrore dhe kombėtare nė Kosovė, tė drejtat e qytetarėve me kombėsi serbe dhe tė tė gjithė qytetarėve tė Kosovės, duke respektuar Rezolutėn 1244 dhe Marrėveshjen e Kumanovės", - flet qartė dhe i bėn pluhur e hi shpresat e entuziastėve tė paduruar shqiptarė.
Me kėtė deklaratė, akoma pa u tharė mirė boja e fletėve tė votimit qė e nxorrėn fitues, nacionalisti Tadiē nė prononcimin e parė tė tij e ēoi gjuhėn aty ku i dhemb dhėmballa ultranacionalizmit serb - tek Kosova dhe "problemi i pazgjidhur i saj", pėr tė cilin ai nuk ka dhe nuk mund tė ketė ndonjė obsion tė Pavarėsisė, pėrveēse tė rikthimit tė gjendjes sė mėparshme, nėn Serbinė.
Referimi tek Rezoluta 1244 e OKB, qė shpreh qartė sovranitetin e Serbisė mbi Kosovėn, pavarėsisht protektoratit aktual; pėrmendja e "... tė drejtave shtetėrore dhe kombėtare nė Kosovė...", si dhe paternalizmi i shfaqur hapur pėr "... mbrojtjen e tė drejtave tė qytetarėve me kombėsi serbe dhe tė tė gjithė qytetarėve tė Kosovės", - janė kumti mė i qartė dhe mė pėrcaktues i qėndrimeve tė ardhshme tė Beogradit nė marrėdhėniet me faktorėt relevantė shqiptarė!
Nė kėtė kėndvėshtrim, PLL e konsideron tepėr tė rrezikshme dhe aspak shpresėdhėnėse zgjedhjen e kėtij nacionalisti nė krye tė Serbisė, dhe nuk sheh nė kėtė zhvillim tė ri asgjė pėr t'u pėrshėndetur nga politika shqiptare.
Ky pasardhės i Xhinxhiē-it, nė qėndrimet e tij fundore ndaj Kosovės, trevave etnike shqiptare dhe mbarė shqiptarėve - nuk ka kurrfarė diference me rivalin e tij ultranacionalist, Tomislav Nikoliē, tė partisė Radikale tė Sheshelit.
PLL jo vetėm qė nuk e ka mirėpritur aspak zgjedhjen e Tadiē, por shikon tek ai njė version tė ri alla-xhinxhiē, po aq antishqiptar dhe tė rrezikshėm.
PLL nuk ushqen as mė tė voglin iluzion se Tadiē do ta shfrytėzojė mbėshtetjen ndėrkombėtare pėr ta shtyrė dhe vėshtirėsuar zgjidhjen pėrfundimtare tė Statusit tė Kosovės dhe avancimin e problemit tė trojeve tė tjera shqiptare nėn Jugosllavinė e mbetur e nėn FYROM, konform interesave dhe skemave pansllave.
PLL ėshtė e thellėsisht e bindur se suksesi politiko-zgjedhor i Tadiē, i paraardhėsve dhe pasardhėsve tė tij, mbėshtetet tek qėndrimi dhe pikėpamjet e njejta ndaj Ēeshtjes sė Kosovės dhe trojeve tė tjera shqiptare.
Ēdo vlerėsim i ndryshėm apo i kundėrt - ėshtė miopi e pastėr politike, ėshtė naivitet i papranueshėm e skandaloz nė konsiderimin e raporteve dhe marrėdhėnieve tragjike shqiptaro-serbe.
PLL dėshiron dhe do tė pėrpiqet tė ndikojė tek faktorėt politikė mbarėshqiptarė qė, ndryshimet politike nė Serbi, Jugosllavi e rajon - t'i vlerėsojnė nė dritėn e interesave kombėtare, larg emocioneve dhe synimeve pėr tė ekspozuar "performanca bashkėpunimi e konstruktiviteti".
PLL nuk ka as mė tė voglin dyshim se, shumė shpejt, entuziastėt e parakohshėm do tė kapėrdihen me vėshtirėsi kur Tadiē tė skėrmisė dhėmbėt e ultranacionalizmit serb, sapo tė shtrohet Ēeshtja e zgjidhjes sė Statusit pėrfundimtar tė Kosovės - Pavarėsimit tė saj nga Serbia.
INTERVISTA
Intervistė e NMT Mbretit Leka I-rė nė "Nesėr TV"
Lėvizja synon ndryshime nė zgjedhjet e 2005-ės
Ka disa forca politike qė po marrin pjesė pa kushte, por janė disa qė kėrkojnė kushte dhe ato do tė shqyrtohen nėse janė tė pranueshme, pėr sa i takon Kombit shqiptar dhe jo Mbretėrisė. Qėllimi i kėsaj Lėvizjeje ėshtė tė bėjmė ndryshimin qė kėrkon populli nė vitin 2005! Pastaj, a do tė bėhet Shqipėria Mbretėri, apo do tė vazhdojė Republikė - kjo do tė jetė nė dorė tė popullit shqiptar.
Intervistoi: Ēlirim Peka
Gazetari: Pėrshėndetje, tė nderuar shikues. Emisionin e sotėm e kam spostuar nė Rezidencėn e NMT Mbretit Leka I-rė.
N.M.T, mirė se ju gjej dhe ju falenderoj pėr kohėn qė po i kushtoni televizionit tonė Nesėr - Tv.
Mbreti: Mirėseerdhet. Gėzohem shumė t'ju kem kėtu, nė rezidencėn tonė.
Gazetari: Dukeni nė formė shumė tė mirė.
Mbreti: Jam shumė mirė. Kam ende shqetėsimin e thyerjes sė kėmbės, por ėshtė njė gjė qė po kalon.
Gazetari: N.M.T, kur keni marrė iniciativėn pėr Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar, a keni patur parasysh brishtėsinė e institucioneve shqiptare ose, mė saktė, si do T'i pėrgjigjeshit interesimit tė opinionit, qė ka tė bėjė me ato qė janė themelet e shtetit, institucionet?
Mbreti: I kam marrė parasysh, prandaj kam heshtur pėr njė kohė tė gjatė. E thashė qė kur erdha nė Shqipėri, se nuk do tė merrem me ēeshtje tė politikės sė partive e tė Kuvendit, por do tė merrem me ēeshtje qė janė tė rėndėsishme pėr Kombin. Nė kėtė analizė qė kam bėrė pėr kėta dy vjet, qė po mbushen kėtu nė Atdhe, e kam parė qė ėshtė i nevojshėm njė ndryshim i fuqishėm nė ndėrgjegjėsimin e qeverisė dhe tė popullit shqiptar. Shumė nga pikat kryesore qė kėrkon njė popull, qė ėshtė i njohur pėr kryenaltėsinė e besnikėrinė e tij, po na humbasin, nga varfėria, nga nevojat e shumta qė kanė shqiptarėt. E unė nuk po shoh se qeveria e sotme po punon tė ndihmojė popullin apo bizneset e tregtitė e vogla, qofshin ato fshatare apo qytetare! Ato ngarkohen mė rėndė me tatime, duke ua bėrė jetėn edhe mė tė vėshtirė. Unė po shoh se edhe tregtarėt disi mė tė mėdhenj, kanė arritur tė bien nė kėtė presion. Pse? Vetkuptohet qė duhet njė zgjidhje. Ėshtė e nevojshme qė qeveria tė jetė e aftė e tė drejtohet nga njerėz tė pastėr, qė nuk janė tė korruptuar dhe qė duhet tė kuptojnė detyrimin qė kanė ndaj Kombit tė tyre. Kėtu mund tė them se vlerėsoj qėndrimin e kryetarit tė shtetit, Gjen. Alfred Moisiut. E kam parė si ka reaguar pėr ēeshtjen e Bishtit tė Pallės, ose duke mbledhur Kėshillin e Sigurisė Kombėtare pėr t'ju dhėnė disa udhėzime.
Kjo ėshtė e nevojshme, pasi pa ligj e pa rregulla nuk mund tė ecė pėrpara Shqipėria. As populli nuk mund tė ndihet i sigurt, as tregtia nuk ndihet e sigurt. Duhet tė kuptojmė se edhe ēeshtja e pronave ėshtė e pazgjidhur.
Falė Zotit, kryetari i shtetit ia ktheu parlamentit pėr rishqyrtim, pasi ligji qė kishin pregatitur nuk ishte nė favor tė popullit. Ky ėshtė njė turp.
Gazetari: Jemi tek institucionet. Ju vlerėsuat rolin e kryetarit tė shtetit, vlerėsuat kthimin pėr rishqyrtim nė parlament tė ligjit pėr pronat. Ju gjithashtu keni shprehur shqetėsimin Tuaj pėr zgjedhjet e ardhshme, pėr garantimin qė mund t'i bėhet votės sė popullit! Sa besim keni Madhėri se kreu i shtetit ka mundėsi tė sigurojė njė proces zgjedhor tė ndershėm e tė lirė?
Mbreti: Nė rast se kryetari i Shtetit pėrdor fuqinė qė ka nė kėtė statut (kushtetutė), qė ėshtė gjysmak dhe, po tė kėrkojė pėrkrahjen e disa shteteve tė tjera, mund tė ndikojė shumė, por, vetkuptohet, duhet qė tė kujdeset, pasi ėshtė detyra e tij dhe ėshtė detyrė kombėtare. Ai vetė vjen nga njė familje e nderuar ushtarake. Ushtaraku nuk hyn nė ushtri pėr t'u pasuruar. Ai hyn pėr t'i shėrbyer Kombit tė vet. E di kėtė, pasi edhe unė jam ushtar i Kombit.
Gazetari: Madhėri! Presidenti Moisiu, kur mori pėrsipėr tė jetė ushtar i Kombit e t'i shėrbejė atij nėpėrmjet institucionit tė presidentit, kaloi njė provė tė madhe, siē ishin zgjedhjet e tetorit. Pra njė provė ku Presidenti Moisiu mund tė tregonte se mund tė ishte njė ushtar i mirė i Kombit. Flasim pėr zgjedhjet,. Megjithatė zgjedhjet e tetorit janė kundėrshtuar nga tė gjitha palėt, pėrjashto Partinė Socialiste, ndėrsa partitė e tjera, madje edhe ato nė koalicion me PS e kanė kontestuar dhe kanė akuzuar institucionet, si dhe institucionin e Presidencės dhe OSBE-nė. Duke patur parasysh pėrvojėn e tetorit ku z.Moisiu, President i Republikės, ushtar i Kombit, kishte mundėsinė t'i shėrbente Kombit. A mendoni se Presidenti Moisiu ėshtė garant nė kėtė proēes?
Mbreti: Nuk mund t'u them, pasi do ta tregojė veten nė kėtė situatė. Por ligji nėn tė cilin janė bėrė ato zgjedhje, ishte njė ligj favorizues pėr dy partitė kryesore. E dyta, popullit shqiptar i ka ardhur nė majė tė hundės. E dinė shumė mirė edhe dėgjuesit, e dinė shumė mire, sepse njė pjesė e madhe e popullit nuk shkon as nė votime, pasi kėta njerėz e dinė se votat e tyre nuk mund tė bėjnė ndonjė ndryshim, pasi janė manipuluar. Atėherė, Ligji i Zgjedhjeve duhet tė jetė pėr tė garantuar se nuk do tė ketė manipulime.
Unė besoj se duhet tė kishte njė pėrfaqėsim tė fuqishėm nė KQZ, jo vetėm nga dy palėt qė janė, por edhe nga partitė tė tjera. Unė besoj, se kur tė numėrohen votat, ato tė bėhen nė publik, para kamerave, medias. Kėshtuqė nuk kanė aq mundėsi pėr tė bėrė ndryshime dhe manipulime rezultati. Vetkuptohet, do tė ketė ndonjė gjė tė vogėl, por kjo ndodh nė ēdo vend tė botės. Por qė tė arrijnė tė bėjnė njė manipulim aq tė madh, siē ka ndodhur, do tė jetė shumė e vėshtirė nėse populli del e voton pėr cilėndo parti qė dėshiron.
Gazetari: Naltmadhnia Juaj, njė tjetėr institucion i rėndėsishėm, madje kryesor, ėshtė ekzekutivi ose qeveria, e cila ka nė pėrbėrje forcat e armatosura, tė rendit e shumė instrumenta tė tjerė shtetėrorė. Cili ėshtė komenti Juaj pėr ekzekutivin e sotėm, pra pėr kėtė institucion jetik, dhe si e mendon N.M.T atė nė konceptin e Tij?
Mbreti: Le tė marrim njė herė forcat policore. Kėtu ka lloj-lloj policie. Janė aq tė ndryshme, me detyra tė ndryshme, sa ka shumė vende pėr tė bėrė gabime edhe pa dashur, sidomos kur ekziston dhe e komplikon situatėn edhe korrupsioni. Atėherė, vetkuptohet, qė nuk ecėn puna.
Unė do tė kėshilloja se Shqipėria ka nevojė pėr njė xhandarmėri qė tė mbulojė tė gjithė Shqipėrinė, tė mbuloje tė gjithė llojet policore, duke pėrjashtuar ato bashki, qė kanė mundėsi me mbajtė njė polici bashkiake tė tyren nė territorin e bashkisė. Bashkia ka policinė e vet, por kur ka nevojė pėr njė pėrkrahje mė tė madhe sesa ajo e policisė bashkiake, atėherė ndėrhyn xhandarmėria. Kjo ėshtė pėr policinė, ndėrsa pėr ushtrinė jam shumė i shqetėsuar, pasi tek tė dyja, si policėt, ashtu edhe ushtarakėt, nuk kanė njė jetesė tė mjaftueshme, nuk kanė mundėsi pėr tė ushqyer familjet e tyre. Nė mėnyrė njerėzore, po tė flasim kėshtu, ata vetė nuk kanė siguri.
Tė gjitha kėto ndikojnė tek ushtaraku dhe tek polici. Por pėr ushtrinė ka probleme tė rėnda. Kėtu, nė Shqipėri, po ndryshojnė doktrinat. Po ndryshojnė doktrinat e Lindjes dhe po shkohet tek doktrinat e Perėndimit. Ėshtė njė problem i madh, se oficerėt e vjetėr, qė janė mėsuar me doktrinėn e Lindjes, e kanė problem pėr tė mėsuar doktrinėn perėndimore. E dyta, nuk ėshtė e lehtė pėr tė bėrė ndryshime edhe nė stadin aktual, siē po bėhet tani. Ēdo shtet, kudo qoftė, ka doktrinėn e tij ushtarake, edhe po tė jenė tė njėjta doktrinat si ajo e NATO-s, tė cilėn ne tentojmė ta sjellim nė Shqipėri. Kjo doktrinė e NATO-s, nuk ėshtė e njejtė nė ēdo shtet, pasi ēdo shtet ka mėnyrėn tė tij tė stėrvitjes, mėnyrėn e vet tė pėrgatitjes, mėnyrėn e vet tė parashikimit, pasi terreni ka shumė tė bėjė nė fushėn ushtarake, ashtu si edhe tek ne. Prandaj ndryshojnė doktrinat. Ēdo shtet duhet tė ketė doktrinėn e vet. Kėtu po na ndodh qė njė palė formacionesh apo shėrbimesh kanė kėshilltarė amerikanė, tė tjerė kanė gjermanė apo italianė, etj.. Kėto janė doktrina tė ndryshme, tė shteteve qė nuk i pėrshtaten Shqipėrisė. Nė madhėsi ndoshta, por nė terren ėshtė njė pikėpyetje. Kjo duhet studiuar me hollėsi. Nuk ėshtė e mjaftueshme tė merret vetėm njė studim. Njė studim duhet bėrė, por studimi ėshtė njė gjė e pėrgjithshme. Kur vjen tek opika kryesore, atėhere duhet parė terreni ku parashikohet se do tė veprojė kjo ushtri.
Ushtria jonė sot nuk ėshtė nė njė gjendje tė mrekullueshme. Kjo vjen se ka pasoja tė mendimit ushtarak dhe tė ndryshimit tė doktrinave Lindje - Perėndim. Nga jetesa qė ka ushtaraku, nuk ka njė moral tė lartė pėr tė qenė i gatshėm pėr t'i bėrė ballė atyre problemeve jetike qė ka siguria kombėtare.
Gazetari: Njė tjetėr hallkė e shtetit ėshtė institucioni i Drejtėsisė! Naltmadhni, cili ėshtė koncepti Juaj pėr Drejtėsinė?
Mbreti: Shikoni, gjoja jemi nė njė shtet demokratik. Thashė gjoja, pasi unė nuk njoh ndonjė shtet demokratik nė botė, qė nuk ka njė drejtėsi tė pavarur. Drejtėsia duhet tė jetė e pavarur, por edhe e drejtė. Pra e tillė qė ligjet tė zbatohen nė njė mėnyrė tė drejtė. Kur populli e sheh qė kėto po bėhen, vetė populli do tė fillojė tė ketė besim tek ligjet, tek drejtėsia. Sot pėr sot, korrupsioni ka hyrė edhe atje. Atėherė po u them se drejtėsia duhet tė jetė e pavarur. Kjo mund tė rregullojė shumė nga problemet qė kemi si hakmarrja e gjakmarrja, vrasjet qė po bėhen gjithnjė e mė kriminale. Tashmė kanė filluar edhe vrasjet familjare. Kėto kanė qenė jashtė konceptit tė shqiptarit. Ja pra pse kemi edhe njė arsye mė tepėr pėr Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar, pėr t'i kthyer besimin popullit shqiptar. Por qė tė ketė besim populli, duhet tė ketė besim tė flasė haptazi me avokatin e vet, me gjyqtarin e vet. Tė drejtat e qytetarėve nė Statutin e vitit 1928, janė tė plota nė kėtė drejtim. Mund t'i shikoni apo t'i lexoni, nėse dėshironi.
Gazetari: NMT, nė traditėn e shteteve demokratike njihet edhe njė pushtet tjetėr, pushteti i katėrt, apo fuqia mediatike! Sipas konceptit tė Mbretit, si duhet tė jetė ky pushtet nė Shqipėri?
Mbreti: Pushteti mediatik ka nevojė tė ndėrgjegjėsohet. Unė po ua them haptazi, pėrsėri para njė pėrfaqėsuesi tė medias: ky pushtet ka nevojė tė ndėrgjegjėsohet. Shpesh ndodh nė Shqipėri qė ato tė cilėt quhen tė pavarur, nuk janė tė pavarur, pasi janė tė ndėrvarur nė njė anė apo nė njė tjetėr. Media duhet tė tregojė tė vėrtetėn, qė tė mos ta lejojė veten tė rrėshqasė sepse, atėherė, besimi i popullit nė mediat humbet. Media duhet tė jetė njė prej elementeve kryesorė tė njė shteti, por duhet tė jetė edhe e pastėr, e pakorruptuar, e ndėrgjegjėsuar. A jam i qartė?
Gazetari: NMT, urojmė qė televizioni ynė dhe Lėvizja Juaj pėr Zhvillim Kombėtar, e filluar nė pėrvjetorin e Kongresit tė Lushnjes, kanė pak a shumė tė njejtėn jetėgjatėsi. Uroj qė jetėgjatėsia edhe e televizionit edhe e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, tė jenė sa mė jetėgjatė. Unė po flas pėr televizionin qė pėrfaqėsoj, pasi jam i sigurt se do ta ketė jetėn tė gjatė! Pyetja ime ka tė bėjė me jetėgjatėsinė e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar.
Sa i sigurt ėshtė Mbreti se kjo lėvizje do tė ketė sukses?
Mbreti: Mbreti nuk ka zakon tė lėvizė por, kur hyn, e ka vendosur qė rrugėn ta kryejė deri nė fund. Unė e di, shumė rreziqe kam pėrpara! E kuptoj shumė mirė shqetėsimin qė mund tė ketė populli, por kjo lėvizje ėshtė e hapur pėr tė gjithė njerėzit qė janė tė ndėrgjegjshėm dhe kombėtarė. Kjo lėvizje nuk do tė lejojė qė tė merret nė befasi nga njė palė apo njė tjetėr, apo nga elementė tė dyshimtė. Kjo lėvizje do tė mbetet njė lėvizje kombėtare dhe do tė punojė pėr popullin. Kėtė mund t'ua siguroj.
Gazetari: NMT, Shqipėria gjatė viteve 20-30 ka krijuar njė traditė, qė ėshtė respektimi i njė personaliteti, pra Mbretit Zog. Nė periudhėn e komunizmit, me dėshirė apo me forcė, ka patur njė respekt ndaj diktatorit Hoxha, pra njė herė me dėshirė, njė herė me dhunė, nė Shqipėri ėshtė krijuar tradita e respektit tė njė individi. Nė rastin konkret, Juve, Mbreti Leka I-rė, respektin e keni tė siguruar, sepse keni njė trashėgimi historike tė jashtėzakonshme. Problemi dhe dyshimi i opinionit qėndrojnė tek individėt qė do ta pėrbėjnė kėtė Lėvizje, pra qė do tė mbushin kėtė lėvizje? Kam parasysh qė, nė vitet '90-tė, lėvizja pėr rrėzimin e komunizmit, pra qė drejtohej nga opozita e sotme, ishte njė lėvizje, jo forcė politike, por kjo lėvizje u copėtua nė 10 pjesė. Ju duhet tė jeni nė dijeni se institucioni famėkeq i Sigurimit tė Shtetit e bėri punėn e tij, pra arriti tė futej tek lėvizja e '90-ės, arriti ta copėtojė e ta devijojė atė nga qėllimi i krijimit tė saj. Naltmadhni, sa i sigurt jeni se edhe lėvizja Juaj nuk do tė infektohet nga ai "institut" qė, pėr rreth 50 vjet, ėshtė munduar tė mbjellė njė urrejtje tė jashtėzakonshme edhe ndaj Mbretit Zog?
Mbreti: Shikoni, kur vdiq Mbreti Zog, nė vitin 1961, Unė u betova para Asamblesė qė ishte krijuar nė mėrgim dhe mes shqiptarėve qė kishin ardhur nė varrimin e Tij, duke patur parasysh, pa asnjė dyshim, se do tė kem shumė pengesa pėr t'ia arritur qėllimit. Qė nga viti 1961 e deri mė sot, jo vetėm Sigurimi shqiptar, tani SHISH, por tė gjitha sigurimet e botės kanė provuar tė kenė ndikim ndaj meje. Por kam arritur ta mbroj veten nga tė gjithė. Kjo ka qenė edhe nga mėsimi i gjatė i Mbretit Zog, por ka qenė edhe nga pėrvoja ime. Nė rastet kur e gjykoja se ishte e vlefshme, kur kishte mundėsi e ishte me interes kombėtar, unė provoja pėr t'i pėrdorur. Edhe ata, vetkuptohet, provonin pėr tė mė pėrdorur, por shpesh hasnin nė njė problem... Unė mund tė pėrdorem... por vetėm po tė jetė me interes kombėtar. Mė ka ndodhur njė herė me njė mik shumė tė ngushtė qė mė tha: "Madhėri, ēdo njeri nė botė ka ēmimin e tij. Edhe ju duhet tė keni ēmimin tuaj." Unė i thashė "po..., edhe unė kam njė ēmim, por ju nuk jeni nė gjendje pėr tė ma plotėsuar". Mė tha: "A mund ta di cili ėshtė ēmimi?". Unė i thashė se ėshtė Kombi shqiptar, si njė shtet-komb, me tė gjitha tė drejtat, brenda e jashtė kufinjve. Ky ėshtė ēmimi im. Thjesht.
Gazetari: NMT! Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar ka marrė formė. Nuk ėshtė njė forcė politike. Ėshtė njė grupim, njė koalicion. Deri nė momentet qė ne po flasim, nė rast se nuk ėshtė ndonjė sekret, sa ėshtė numri i forcave politike qė kanė hyrė nė kėtė koalicion?
Mbreti: Tashti pėr tashti unė po e lė kėtė pėrgjigje pėr vetė ata qė do tė dalin e tė flasin nė emėr tė Lėvizjes, se situata ndryshon ēdo ditė. Unė sot do t'u them se sa janė. Ka disa forca politike qė po marrin pjesė pa kushte, por janė disa qė kėrkojnė kushte dhe ato do tė shqyrtohen nėse janė tė pranueshme, pėr sa i takon Kombit shqiptar dhe jo Mbretėrisė. Qėllimi i kėsaj Lėvizjeje ėshtė tė bėjmė ndryshimin qė kėrkon populli nė vitin 2005! Pastaj, a do tė bėhet Shqipėria Mbretėri, apo do tė vazhdojė Republikė - kjo do tė jetė nė dorė tė popullit shqiptar. Detyra ime ėshtė ndaj popullit, e unė kam njė barrė shumė tė rėndė nė kėtė lėvizje. I di shumė mirė rreziqet para meje.
Gazetari: Detyra e gazetarit ėshtė tė bėjė pyetje pėr tė krijuar mundėsinė tė sqarohet opinioni qė po na ndjek. Nė ambjentet ku gazetarėt rrinė, ekziston njė opinion. Tė djathtėt, pjesė e opozitės, sot, ndihen pak tė frikėsuar nga Lėvizja Juaj, s'kemi pse ta fshehim. Unė kam patur tė ftuar tė shumtė nė studio; eksponentė tė sė Djathtės, qė i janė shmangur shumė pyetjes pėr karakterin dhe qėllimin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar. Por ka patur edhe aludime se Lėvizja Juaj ėshtė guri i fundit qė kryeministri Nano mund tė luajė pėr tė penguar opozitėn! Cila ėshtė pėrgjigjia Juaj pėr kėtė, Naltmadhni?
Mbreti: Unė ēuditem nga njė mendim i tillė, pasi duhet tė merrni parasysh se Statusi i Familjes Mbretėrore ėshtė miratuar me Ligj nga Kuvendi, ėshtė miratuar nga Kryetari i Shtetit! Si mund tė jetė Mbreti nė interes dhe nė anėn e njė partie apo tė njė tjetre? A do tė dėmtohet koalicioni i djathtė? Mundet. Por besoj se ka njerėz kombėtarė edhe nė anėn e majtė. Kėshtuqė mund tė dėmtohen edhe ata. Por unė nuk po shkoj nė luftė me partitė. Unė shikoj tė ardhmen e Shqipėrisė, interesin e Kombit tonė. Kushdo qoftė, qė ka mundėsi me dhanė kontributin e tij dhe ėshtė i pastėr, ėshtė i pranuar nė kėtė Lėvizje. Mua nuk mė intereson tė prish interesat e z.Berisha apo tė z.Nano. Unė kam qėllim qė kjo lėvizje tė marrė pushtetin e tė bėjė ndryshimet e nevojshme ndaj politikės shqiptare, pėr popullin e pėr Kombin.
Gazetari: NMT! Pėrsa i pėrket ligjit pėr Familjen Mbretėrore, ėshtė nė fuqi njė ligj qė ėshtė miratuar nga parlamenti! Megjithatė, nuk duket se po gjen zbatim! Njė rast ėshtė konfiskimi i koleksionit tė armėve tė Familjes Mbretėrore!
Mbreti: Ai ligj ėshtė miratuar nga parlamenti e dekretuar nga kryetari i shtetit, por nuk po vihet nė zbatim pasi duan tė mė mbajnė peng. Unė nuk mbahem peng me pronat e mia apo me gjėra tė tilla. Janė shumė ligje qė miratohen sot, por asnjė prej tyre nuk vihet nė zbatim!
Gazetari: A keni kontaktuar dhe a keni kėrkuar rikthimin e koleksionit tė armėve?
Mbreti: Po! Jo vetėm qė e kam kėrkuar zyrtarisht, por e di nga miq tė pėrbashkėt qė Gjen. Moisiu ka folur vetė me z.Namik Dokle, dy herė, dhe i ka thėnė tė zbatojė ligjin. Dhe ende s'ėshtė bėrė asgjė. Ēdo me thėnė kjo?
Gazetari: Duket se do tė keni njė betejė tė ashpėr pėrpara. Do tė keni njė klasė politike qė nuk e ka mirėpritur me shumė dėshirė Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar, tė promovuar nga Mbreti Leka I-rė.
Mbreti: Ajo vetkuptohet.
Gazetari: NMT! Krimi i organizuar dhe gjakmarrja, janė dy fenomene qė kanė hyrė nė realitetin shqiptar. Ju si mendoni se mund t'i luftoni kėto dy fenomene?
Mbreti: Eshtė njė pyetje specifike qė duhet ndarė nė dy mėnyra: sė pari tė marrim ēeshtjen e krimeve, trafikut tė organeve, drogave, trafikut tė femrave e ēdo lloj kontrabande qė po bėhet. Duhet qė organet policore, apo xhandarmėria, tė ndėrgjegjėsohen. Ata duhet tė kenė rroga tė mjaftueshme, qė tė mos blihen pėr 5 lekė, por tė ndėrgjegjėsohen e tė veprojnė brenda ligjeve qė janė. E dyta, duhet qė gjykata tė jetė e pavarur. Po ua pėrsėris, duhet tė jetė drejtėsia e plotė. Kjo ėshtė kryesore. Pėr gjakmarrjen? Kjo ėshtė njė pjesė qė lidhet me kuptimin e tė drejtės kanunore shqiptare, prej kohėsh. Atėherė, do tė bėj siē e ka bėrė dikur edhe Mbreti Zog, qė i ka thirrur familjet qė ishin nė gjak me njėri-tjetrin e u ka thėnė: "Zotėrinj, sipas kanunit, pajtim!"
Kur mbėrrin pajtimi, hyn nė zbatim ligji. I pari qė e shkel do t'i pėrgjigjet gjykatės, edhe po ta ēojė deri tek litari, le ta ēojė!
Gazetari: Ēeshtja e fundit ka tė bėjė me njė problem kombėtar. Para pak kohėsh ka zėnė vend edhe nė Tiranėn zyrtare ēeshtja ēame. Kryeministri Nano ka bėrė njė vizitė nė Athinė dhe ėshtė shprehur se e ka rrahur kėtė problem edhe me kryeministrin grek. Nga ana tjetėr, Athina zyrtare e ka pėrgėnjeshtruar! Megjithatė, opinioni ka njė interesim tė veēantė tė dijė mendimin tuaj pėr zgjidhjen e kėtij problemi?
Mbreti: Mendimi im ėshtė ky: Sė pari ėshtė njė problem i vėshtirė, se duhet qė qeveria shqiptare tė veprojė. Pėr momentin nuk jam anėtar i qeverisė shqiptare, por kam atė pozitė qė mė ka dhėnė Statusi sipas tė cilit jam ende Mbret i Shqiptarėve! Atėherė, vetkuptohet se kam njė gjykim pėr problemin ēam. Nė fillim, Ligji i Luftės ndėrmjet Shqipėrisė e Greqisė, duhet abroguar. Sipas tij del se ēdo qytetar grek nė Shqipėri, ėshtė njė pushtues. Kjo ėshtė e para. E dyta, duhet tė hyjmė nė marrėveshje me qeverinė greke, nė mėnyrė diplomatike, politike e me interesa tė pėrbashkėta. Kėshtuqė, siē kemi qenė edhe nė kohėn e Mbretit Zog, nė kohėn e Mbretėrisė - shqiptarėt tė kenė mundėsi tė kalojnė nė Greqi pa viza, dhe grekėt tė hyjnė nė Shqipėri pa viza. Kjo ėshtė normale. Pėrsa u pėrket ēamėve, kjo ėshtė njė ēeshtje e detyrueshme pėr t'u zgjidhur, pasi Greqia ėshtė pjesė e Bashkimit Europian. Ka ligje pėr minoritetet etnike. Ne nė Greqi kemi 650.000 shqiptarė, qė punojnė atje si hamenj pėr t'u dėrguar bukė familjeve tė tyre. Kemi arvanitasit, kemi edhe ēamėt ortodoksė e myslimanė. Pse tė mos kenė ata tė drejtė pėr t'i kėrkuar pronat e tyre e kompensimet pėrkatėse?! Ėshtė njė kėrkesė legjitime, qė duhet marrė parasysh jo vetėm nga ne pėr ta vėnė nė rrugėn e zgjidhjes, por edhe nga qeveria greke. Nė rast nevoje, edhe nga Parlamenti Europian, pasi nė tjetėr mėnyrė do tė ketė probleme shumė tė mėdha.
Gazetari: NMT, Ju faleminderit!
Mbreti: Unė ju falenderoj qė mė dhatė mundėsinė me thanė disa fjalė tė nevojshme. Shpresoj nė tė ardhmen, nė biseda tė ndryshme, qė do tė dalin me ju e me televizione tė tjerė - do tė keni edhe disa zotėrinj intelektualė, qė bėjnė pjesė nė kėtė Lėvizje, e qė mund tė flasin mė mirė pėr secilėn fushė.
Gazetari: NMT! Edhe njė herė Ju falenderoj pėr intervistėn.
(Marrė nga "Nesėr TV")
AKTIVITETE
Mblidhet Komiteti Drejtues i Degės sė PLL Mat. Plotėsohen strukturat e degės
Mesazhet monarkiste qė vijnė nga Mati
PLL ka strukturat e saj tė shtrira nė tė gjithė Shqipėrinė, tė cilat kanė punuar si pėr mbajtjen gjallė tė ndjenjės dhe shpresės mbretėrore, ashtu edhe pėr rritjen e forcimin e Legalitetit pėr tė qenė tė gatshėm pėr realizimin e qellimit kryesor tė legalistėve - fitoren e Monarkisė
Para disa ditėsh u mblodh Komiteti Drejtues i Degės sė PLL Mat, nė zbatim tė detyrave tė dhėna nga Kryesia e PLL dhe pėr tė zgjedhur nėnkryetarėt e rinj tė Degės. Nė fillim tė mbledhjes, nga drejtuesi i Degės z.Besnik Murati u dha njė informacion mbi problemet aktuale politike brenda PLL dhe njė sqarim mbi pozicionin e deklaruar deri mė tani nga PLL nė kuadėr tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar. U dhanė gjithashtu hollėsi edhe pėr takimin qe u zhvillua nė Tiranė me drejtuesit e Legalitetit tė tė gjithė rretheve nė mbledhjen e Komitetit Drejtues dhe, mė pas, edhe pėr takimin me Mbretin Leka I-rė, tė zhvilluar nė Rezidencėn Mbretėrore nė Vishnje tė Petrelės.
Z.Murati e informoi Komitetin Drejtues se Kryesia e PLL tashmė ėshtė pėrfshirė nė "Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar" dhe mban lidhje tė vazhdueshme e intensive me Mbretin Leka. "Kjo Lėvizje ėshtė gjithpėrfshirėse pėr tė gjithė faktorėt politikė atdhetarė dhe elementė intelektualė tė shoqėrisė civile, tė cilėt janė mendojnė dhe janė tė bindur se shqiptarėt kanė tė projektuar dhe meritojnė njė tė ardhme mė tė mirė. Ata duan tė kontribuojnė pėr stabilitetin politik dhe ekonomik tė vendit, si dhe pėr zgjidhjen e problemeve me imediate qe kane sot shqiptaret, pėr ndertiniin e shtetit shqiptar dhe drejtimin e tij. PLL ne teresi ėshtė pjese e kesaje levizje dhe Dega e PLL Mat do tė kete vendin e saj pėr tė kontribuar pėr shtrirjen dhe funksionimin e kesaj levizje ne tė gjitha lagjet e fshatrat e rrethit tone," tha ai.
Diskutantet qe e moren fjalen si z. Behar Dedolli, z. Agim Selita, z. Sul Kurti, z. Ferit Keputa etj., kerkuan sqarime pėr pozicionin qe drejtuesit e levizjes i kane lene PLL dhe detyrat qe i jane ngarkuar dhe duhen zbatuar nga Dega e PLL Mat. Akoma nuk jane bere publike drejtuesit e tjere tė kesaje Lėvizjeje por do tė deshironim qe ata te jene njerez me reputacion nė shoqėrinė shqiptare dhe tė gezojne respektin jo vetem tė legalisteve dhe shtresave tė tjera pro Mbreterore, por edhe tė njerėzve tė tjere qe aspirojne pėr njė Shqiperi mė stabile dhe nė zhvillim. Ne do te jemi pro tė gjitha nismave dhe vendimeve qe ndėrmerr Mbreti Leka, jo vetem ne permbushje tė aspiratave, idealeve dhe amanetit tė tė pareve tane por edhe se mendojme me bindje se vetem Mbreti Leka, ėshtė ne gjendje t'u kthejė shpresen shqiptarve pėr njė shtet qe do tė ringrihet e do tė punoje pėr shqiptarėt dhe do tė dijeė t'i udheheqe ato drejt tė ardhmes se tyre me tė sigurt.
Krahas mbeshtetjes pėr Levizjen, diskutantet shprehen edhe besimin ne kryesine e PLL, duke shpresuar se ne tė ardhme, si edhe deri me tani, do tė dije tė marre vendime tė drejta si ne interes tė legalisteve ashtu edhe pėr Levizjen pėr Zhvillim Kombtar, PLL ka strukturat e saj tė shtrira nė tė gjithė Shqipėrinė, tė cilat kanė punuar si pėr mbajtjen gjallė tė ndjenjės dhe shpresės mbretėrore, ashtu edhe pėr rritjen e forcimin e Legalitetit pėr tė qenė tė gatshėm pėr realizimin e qellimit kryesor tė legalistėve - fitoren e Monarkisė. Ne kete kuptim strukturat drejtuese tė PLL ne baze dhe ne qender tė kene kujdes ne vendimet qe marrin pėr tė ardhmen e Legalitetit tė mos lejojnė qė nė vendimmarrje apo nė nivele bashkėpunimi, tė ndikohen nga elemente tė cilėt nuk gezojne respektin dhe mbėshtetjen e legalisteve.
Komiteti Drejtues me konsensus tė plotė zgjodhi si Sekretar tė Deges, ing. Novruz Kurti, i vitlindjes 1971, nga fisi i Sul Kurtit nė Prell. Po keshtu u zgjodhen edhe dy n/kryetarė tė Deges: z.Agim Selita aktualisht Kryetar i Komunes Lis dhe z. Behar Dedolli kryetar i N/Deges Klos dhe Kryetar i Keshillit Bashkisė Klos.
Korresp. "Atdheu"
OPINION
Vėrejtjet dhe sugjerimet duhet t'i shėrbejnė vetėm punės
Si mund ta kritikojmė "Atdheu"-un
Gjatė diskutimeve u duk qartė se njė pjesė e kryetarėve tė Degėve nuk e lexonin gazetėn. Aty, ndėr tė tjera u propozua qė ēdo kryetar Dege tė sillte ēdo muaj nė redaksi njė shkrim me temė tė lirė, qoftė me aktivitet politik, ekonomik, partiak, social, kulturor etj.. Pothuajse asnjė shkrim nuk erdhi!
Nga Remzi Muhja*
Shpesh herė nė mbledhjet e Kėshillit Kombėtar, apo nė takime me kryetarė tė Degėve tė PLL nė rrethe, bėhen vėrejtje pėr gazetėn "Atdheu". Kėto vėrejtje nė tė shumtėn e rasteve (pėr tė mos thėnė nė tė gjitha), janė tė pėrgjithshme dhe pa ndonjė adresė konkrete. Pothuajse nė tė gjitha rastet, autorėt e vėrejtjeve pėrdorin formulėn stereotipe "gazeta ėshtė e dobėt".
Tė njejta probleme kishte edhe njė gazetė tjetėr partiake. Kjo gjė mė ra nė sy edhe gjatė njė takimi miqėsor, ku i pranishėm ishte edhe njė redaktor i njė gazete partiake. Gjatė bisedės shoqėrore u diskutua edhe problemi i mbarėvajtjes sė gazetės, si dhe projekt-ligji i ri pėr mediat e shkruara. Edhe nė takimin tonė vėrejtjet pėr gazetėn ishin tė shumta e tė mėrzitshme. Pėr tė pėrmirėsuar punė dhe pėr t'u dhėnė pėrgjigje vėrejtjeve monotone, u organizua njė takim midis redaktorėve dhe kryetarėve tė Degėve tė rretheve. Mirė do tė ishte qė njė takim i tillė tė zhvillohej edhe nė PLL.
Gjatė diskutimeve u duk qartė se njė pjesė e kryetarėve tė Degėve nuk e lexonin gazetėn. Aty, ndėr tė tjera u propozua qė ēdo kryetar Dege tė sillte ēdo muaj nė redaksi njė shkrim me temė tė lirė, qoftė me aktivitet politik, ekonomik, partiak, social, kulturor etj..
Pothuajse asnjė shkrim nuk erdhi!
"Tė paktėn qė nga ajo ditė nuk na bezdisėn mė me kritika e direktiva tė larta", - mė thoshte miku im redaktor, pasi u takuam disa muaj mė vonė.
Me rastin e mėsipėrm nuk dua tė them se nė punėn e gazetės "Atdheu" nuk ka vend pėr kritika apo vėrejtje, veēse dua tė them se ato duhet tė jenė konkrete, sidomos nė drejtim tė cilėsisė sė shkrimeve.
Nga ana tjetėr problemi qė ngriti redaktori i gazetės simotėr (nuk ka dėshirė tė identifikohet), deri diku qėndrojnė edhe tek ne dhe janė ngritur edhe nga kryetarė degėsh! Gjithashtu i vėrtetė ėshtė edhe fakti se nė gazetėn tonė mungojnė shkrimet me tematikė tė larmishme nga rrethe tė ndryshme.
Nė gazetėn e pėrditshme "Shekulli", nė rubrikėn "Posta", dėrgohen shumė letra nga qytetarė tė ndryshėm dhe nė shumicėn e tyre mendimet e shprehura janė tejet interesante. Madje midis letėrshkruesve ka patur edhe shumė legalistė si psh. A.Ramadani nga Shkodra, Sh.Selmani nga Saranda qė janė tė njohur nė strukturat e larta legaliste, nėrsa tė tjerėt janė tė njohurit e mi njėri nga Kavaja dhe tjetri nga Durrėsi, tė cilėt i njoh personalisht.
Pra shqetėsimi qė dua tė ngre nėpėrmjet kėtyre radhėve qėndron nė dėshirėn qė kėto mendime ėshtė dhe do tė ishte akoma mė mirė tė adresoheshin nė gazetėn e PLL, pra nė gazetėn tonė "Atdheu". Gjatė fushatės zgjedhore tė tetorit 2003 dhe mė pas gjatė asaj tė konferencave tė degėve, gazeta "Atdheu" bėri njė punė mjaft tė mirė. Nė tė u pasqyruan me cilėsi dhe vėrtetėsi tė gjitha aktivitetet politike e partiake tė bazės. Nė gazetė, artikujt kushtuar kėtyre evenimenteve tė rėndėsishme pėr njė parti politike qė njeh rritje dhe aspiron pėr pushtet e qeverisje - ishin tė arrira profesionalisht dhe tė veshura artistikisht. Por ajo qė dua tė veēoj ėshtė se pothuajse asnjė kryetar dege (pėrfshirė edhe autorin e kėtyre radhėve), nuk mori mundimin tė shkruajė qoftė edhe disa rreshta pėr kėto aktivitete tė rėndėsishme, qė nė fund tė fundit pasqyrojnė mundin, punėn dhe djersėn tonė.
Nga pozita e kryetarit tė degės sė PLL Kavajė, pėrfitoj nga rasti qė tė falenderoj redaksinė e gazetės "Atdheu" pėr punėn e mirė qė ka bėrė dhe do tė dėshiroja qė edhe nė tė ardhmen ta vazhdojė kėtė e tė pėrmirėsojė vazhdimisht cilėsinė e saj, si zėri i PLL dhe zėdhėnėse e qėndrimeve atdhetare, parimore e tė drejta tė legalistėve.
Me dėshirėn pėr mirėkuptim dhe me shpresėn pėr njė pėrmirėsim tė punės sonė tė pėrbashkėt, i uroj kryesisė sė partisė, forumeve drejtuese nė qendėr dhe nė bazė si edhe stafit tė gazetės "Atdheu" - suksese tė mėtejshme nė tė ardhmen.
*Autori ėshtė kryetar i degės sė PLL Kavajė
MONARKIA
Ja pse demokracia ka nevojė pėr autoritetin mbretėror
Vijon nga numri i kaluar
Savojat dhe interesi i pėrgjithshėm i Italisė
Pa dyshim, dinastia sabaude (italiane - shėn. i pėrkth, N.K.) mund tė ketė ndjekur edhe ndonjė interes tė saj ekspansiv, dhe pėr mė tepėr ka lėvizur nė skakierėn ndėrkombėtare duke u lidhur herė me kėtė e herė me atė shtet tė fuqishėm, duke u inspiruar njė herė prej njėrės perspektivė kulturore e herė ndonjė tjetre. Por njė dinamikė e tillė ka koinēiduar me interesin e pėrgjithshėm tė Italisė pėr t'u bėrė pėrfundimisht njė shtet i kombėtar i bashkuar, ashtu siē e kėrkonin tendencat europiane tė kohės, kėsisoj duke u kanalizuar pėrgjithmonė nė drejtim tė kėtij qėllimi. Prandaj ndoca romanticizma letrėtare, qė shpalosin e sugjerojnė pretendime neo-burbonike, neo-loreneze apo neo-papaliste e kėshtu me radhė, ndoca rishikime historiografike qė synojnė tė theksojnė "prepotencėn piemotenze", athua se politika vepron me dorashka tė buta, ndoca tė vjellura antiunitare tė ushqyera nga ndjenjat filo-habsburgjike, asgjė s'mund t'i heqin faktit qė, megjithėmend pa shpėrfillur meritat kulturore, realizimet institucionale dhe rezulattet morale e materiale tė dinastive tė tjera, pa e ulur aspak respektin qė u detyrohet traditave tė mishėruar nga dinasti tė tjera por mė pas tė mundura, - Shtėpia Savoja ka fituar primatin nė terrenin krucial dhe tė pėrveēėm tė bashkimit kombėtar, ndėrsa subjektet e tjera institucionale kanė humbur pikėrisht mbi njė terren tė tillė. Shtėpia Savoja e shteti kombėtar janė tė lidhur me njė nyje gjenetike tė cilėn asnjė polemikė hileqare, e ēfarėdo ngjyre, nuk mund ta zhdukė....
Monarkia dhe fashizmi
...Pėrgjegjėsia pėr ardhjen nė pushtet tė lėvizjes fashiste i mbetet paaftėsisė sė forcave partiake liberale, demokratike, katolike dhe socialiste qė s'mundėn tė sigurojnė njė qeverisje tė pėrshtatshme pėr kombin dhe tė realizonin "nacionalizimin e masave" nė njė kuadėr pėrafrimi drejt "rregullave tė lojės" kompetitive, pėr tė vazhduar me forma paqėsore bashkėjetesėn sociale. Fazhizmi nuk ėshtė shkaku, por simptoma e krizės sė strukturės politike pėrfaqėsuese tė formacioneve tė para masive qė u gjetėn nė emergjencė. Dhe mund tė shtojmė se nė lėvizjen fashiste ku ngėrtheheshin drejtime kulturore e institucionale tė shkrira pėrgjysėm (futuristė e prapanistė, stėrfshatarė e stėrqytetarė, monarkistė e republikanė, katolikė e laikė, nacionalistė e socialistė), ishte e pranishme edhe njė komponente me inspirim e vokacion totalitar. Nėse kjo komponente do tė kishte prevaluar, (mbizotėruar), Italia do tė kishte njohur brenda tė gjitha gjasave njė regjim totalitar, me njė kosto tė stėrmadhe njerėzore, morale, civile, tė cilat janė bashkėshoqėruese tė njė forme tė tillė sundimi politik. Por ndėrkaq monarkia ka pėrfaqėsuar njė shtrėngesė mjaft sinjifikative ndaj transformimit tė diktaturės fashiste nė njė totalitarizėm. Pėrveē kėsaj, nė fakt, Kurorės i mbeti drejtimi i shtetit pėrmes njė nyjeje lojaliteti thelbėsor, me strukturat e posaēme (forcat e armatosura, magjistratura, diplomacia, administrata e lartė), duke mbajtur kėsisoj njė masė tė pranueshme autonomie, pėrkundrejt njė partie tė vetme, e pėrveē kėsaj Shtėpia mbretėrore ka kontribuar qė nė gjirin e lėvizjes fashiste, tė merrnin krahė dhe tė qėndronin ato rryma, ato orientime dhe ata njerėz, tė cilėt ishin mė pak tė prirur ndaj metamorfozės totalitare, aqsa vitet "njėzet" mund t'i quajmė fare mirė si njė eksperiencė autoritariste, por jo njė regjim totalitar. Pa kundėrpeshėn monarkike, rruga drejt degjenerimit totalitarist do tė kishte qenė e lirė dhe mjaft e hapur.
Kriza e demokracisė republikane nė Itali
Qė kriza e demokracisė republikae nė Itali ėshtė e rėndė, kjo shihet nga njėmijė shenja. Disa i kemi cekur tashmė. Mund tė shtojmė njė dekadencė shqetėsuese tė zakoneve tė pėrgjithshme, ndeshjet shkatėrruese ndėrmjet pushteteve kushtetuese si edhe nė vetė gjirin e tyre, mungesėn kronike tė stabilitetit qeverisės, njė luftė tė vazhdueshme ndėrmjet klaneve brenda institucionesh tė tilla delikate si magjistratura, grindjet ndėrmjet trupave policore, shthurja dhe kalbėzimi material e moral i forcave tė armatosura, mungesa e njė politike tė jashtme, ndjenja e njė frustracioni kolektiv, mosbesimi ndaj administratės publike, njė burokraci publike nė tė cilėn tė vetmet shenja tė gjallėrisė shihen vetėm kur ėshtė puna pėr tė mbrojtur dhe pėr tė shtuar "sahanėt" e panumėrt shtetėrorė, njė elefantiazi legjislative qė mbėshtjell organet shtetėrore, joshtetėrore dhe lokale dhe qė gozhdon shoqėrinė civile, neveritjen e qytetarėve ndaj politikės dhe njerėzve tė saj, anarkizmi brejtės e mohues qoftė prej autoritetit tė dobėsuar, qoftė prej lirisė sė pėrgjegjshme, degradimi i shkollave dhe universiteteve, madje edhe tėrėsia territoriale e kombit ėshtė vėnė nė diskutim nga tendenca pėrēarėse e ēmendurake. Demokracia, e vetme, rrezikon tė mos ia dalė mbanė, tė ngecė pa shpėtim nė kėnetėn e gjithė kėtyre kontradiksioneve dhe inefiēencave, me njė fund qė mund tė jetė fatal. Demokracia ka nevojė pėr ndihmė, pėr tė evituar rreziqe mė tė kėqija. Ajo duhet tė pranojė njė provė realizmi, pėr tė evituar qė tė zhduket ose tė zbėrthehet aq sa tė mos njihet fare. Dhe duhet ta bėjė nė kohė, pėrpara se tė bėhet tepėr vonė. Mund tė mos reagojmė, por alternativa ndaj mungesės sė reagimit ėshtė rėnia e pandalshme. Nė vend se tė qėndrojė e lidhur me njė kokėfortėsi qesharake ndaj ekskluzivit dhe tė vetmit princip zgjedhor (megjithėse tė rrėzuar vazhdimisht nga praktika), demokracia duhet ta kuptojė se "ndarja e punėve" dhe "bashkimi i pėrpjekjeve" ndėrmjet principit zgjedhor dhe principit trashėgimtar, secili i vendosur nė njė tip esencial institucioni, - paraqet zgjidhjen mė tė arsyeshme e tė ekuilibruar, nė optikėn e asaj "qeverie tė pėrzier dhe tė matur" e cila ėshtė mė pėrfaqėsuesja nė historinė europiane. Dhe tė mos thuhet se principi trashėgues ėshtė njė princip rastėsor, dhe nė kėtė vėshtrim "jo logjik". Mjafton tė shihet ecuria e rezultateve nė fushatat e garat zgjedhore tė demokracive tė masave pėr tė kuptuar fuqinė qė kanė, edhe statistikisht, elementėt e rastėsisė dhe tė "jo logjikės". Studiuesit e lėvizjes sė votės (tendencave zgjedhore) e dinė mirė se cilat e sa motive, shpesh absurde, edhe kontradiktore, banale, epidermike apo persistente, peshojnė rėndshėm nė zgjedhjet qė bėjnė votuesit. Pėrkundruall kėsaj, principi trashėgimtar ėshtė njė kryevepėr i koherencės racionale. Nga ana tjetėr "kombinimi" i dy "rastėsive" ka njė potencial balancimi dhe ekuilibri qė ėshtė superior, ndaj njė "rastėsie" tė absolutizuar, siē ėshtė kriteri zgjedhor i pranuar si i pa tė metė nė ēdo vend. Ashtu siē barazia reale rrjedh, mbi tė gjitha, prej "zbutjes" sė pabarazive pėr shkak balancimit tė tyre reciprok, nė tė njėjtėn mėnyrė dy "rastėsi" me pamje tė ndryshme zbuten pėr shkueshmėri reciproke dhe kompensimi. Kur vota ėshtė tepėr statike, monarku ka interes pėr njė rinovim, kur ėshtė shumė e lėvizshme, monarku ka interes pėr stabilizim.
Rikthim i autoritetit mbretėror
Impenjimi qytetar pėr rikthimin e autoritetit mbretėror duhet parė si njė shenjė, si njė rast dhe si njė udhėrrėfyes i asaj reforme intelektuale e morale, komplekse e shumėdimensionale, pėr atė ngritje shpirtėrore, dhe rikthim tė shpresės, pėr rindėrtimin institucional tė shtetit, ēka janė thelbėsore pėr tė pėrballuar tė armatosur mirė, sfidat e sė ardhmes. Nuk ėshtė ēėshtje sentimentesh, edhepse kėto kanė vendin e tyre nė mbrojtjen dhe vazhdimėsinė e njė populli. Mbi tė gjitha ėshtė ēėshtje e interesit publik, nėse Italia kėrkon tė ribėhet njė komb, ashtu siē ka qenė mė parė, pasi sot nuk ėshtė mė.
Perktheu nga italishtja:
Neritan Kolgjini
KULTURA
Nė Muzeun Historik Kombėtar ėshtė bėrė promovimi veprave tė prof.as. Miftar Spahija
Promovohet vepra e njė kolosi tė kulturės shqiptare
Neritan Kolgjini
Tė enjten e shkuar (dt.1 korrik) ėshtė promovuar vepra letrare e studimore e prof.Miftar Spahisė, nė njė tubim tė organizuar nga shoqata patriotike "Luma", nė sallėn kryesore tė Muzeut Historik Kombėtar. Nė kėtė tubim morėn pjesė studiues e intelektualė tė ndryshėm, anėtarė ose jo tė kėsaj shoqate, si dhe personalitete tė jetės politike e kulturore tė vendit. Nė kėtė tubim ishin tė pranishėm edhe drejtuesit kryesorė tė PLL zi kryetari Spahiu, Nėnkryetari Basha, sekretari Tujani etj.. Po ashtu kishte personalitete tė spikatura tė jetės kulturore tė vendit dhe studiues me emėr tė letėrsisė e historisė. Vetė paneli i kėtij tubimi tregonte cilėsinė e tij. Ai pėrbėhej nga shkencėtarė tė mirėfilltė e perosnalitete tė jetės sė vednit si Dr.Afėrdita Onuzi, Dr.Shefqet Hoxha, z.Abdi Baleta, Gjen. Rrahman Parllaku, z.Aziz Bulica dhe drejtuesi i kėtij tubimi profesori i njohur Dritan Spahija.
Oratorėt e ndryshėm vunė theksin nė vlerat e larta tė veprės letrare tė z.Miftar Spahija, por njėkohėsisht ēmuan edhe kontributin e tij nė fushėn e historisė, politikės, diplomacisė e gjuhėsisė.
Tubimin e ēeli z.Dritan Spahiu, kryetari i shoqatės "Luma" (ish dekan i Fakultetit tė Shkencave), i cili mė pas ftoi oratorėt tė merrnin fjalėn nė podium. Kėshtu psh., rreth veprės diplomatike e historike tė z.Spahija foli ish diplomati e ish deputeti, z.Abdi Baleta. Ai e konsideroi veprėn e Miftar Spahisė njė "strumbullar mendimi", tė cilit "i referohej pa asnjė mėdyshje". Baleta tha se mė vjen keq qė nuk jam njohur para 90-ės me veprėn e z.Spahija e sidomos me mendimin e tij politik, pasi sipas tij "ai pėrben njė simbol kombėtar dhe duhet ta vlerėsojmė si tė tillė." Baleta tha se "Spahiu ėshtė njė simbol sidomos pėr shkak se ai nuk ka synuar tė bėhet i tillė, por vetėmse ka punuar nė heshtje, me letėr e penė."
Nė parathėnien e kėsaj vepre tė pėrkthyer nė shqip ai thotė se: "Pasi kisha lexuar romanin e tij "Hasimja" tė huazuar nga njė i njohuri im nė Nju Jork nė vitin 1991, provova kėnaqėsinė e jashtėzakonshme kur lexova librin e autorit Hasan Hasani, nga Prishtina me titull "Miftar Spahija, korifeu i Lumės". Pas studimit tė kėtij libri qė tė mėson mė shumė se ēdo libėr tjetėr pėr historinė e Shqipėrisė nga kohėt tė hershme deri nė ditėt kur autori ka qenė vetė protagonist i luftės kundėr fashizmit dhe kundėr komunizmit, ėshtė njė tjetėr fat i mirė tė marrėsh nė dorė romanin "Arbanėt e Curranėt" pėr ata qė janė shijues tė letėrsisė dhe pėrmbledhjen "Rreth Kosovės" qė duhet tė jetė pronė e ēdo qytetari me ndjenjė atdhetare e nacionaliste."
Analizėn e tij rreth veprės politiko-diplomatike "Rreth Kosovės" (About Kosova", z.Baleta e mbylli me fjalėt se "Spahija ėshtė ai shqiptar qė ka ditur tė ruajė shqiptarėsinė dhe shqiptarizmin edhe nė emigracion. Vepra e tij ėshtė me njė fytyrė e mendim tė pastėr shqiptar. Spahija ėshtė njė strumbullar mendimi, tė i cili duhet tė referohemi, pėr tė mos gabuar," tha Baleta.
Njė pasqyrė tė plotė tė jetės e veprės sė prof.Spahisė e bėri z.Azis Bulica, njė nga drejtuesit e shoqatės "Luma" i cili shjelloi bollshėm gjithė aktivitetin jetėsor e politik tė z.Spahija si nė Shqipėri, ashtu edhe nė perėndim. Z.Bulica nė fjalėn e tij u ndal nė tė gjitha veprat letrare tė z.Spahija duke sjellė pasazhe lirike tė cilat i deklamoi me njė oratori tė veēantė.
Mė pas duke treguar se shqiptarėt nuk duhet tė ndahen pėr shkak tė bindjeve politike dhe se duhet tė njohin vlerat e tyre kombėtare e personalitetet e kalibrit kombėtar, ai nuk ngurroi tė pėrdorte nė fjalėt e tij edhe pėrshėndetėse tė njohura: "Shokė dhe shoqe, Zonja dhe zotėrinj!".
Nė fund tė fjalės sė tij z.Bulica i shprehu urimet mė tė mira prof.Miftarit jetė tė gjatė e nė shėrbim tė kombit shqiptar.
Rreth kontributit albanologjik tė z.Spahija, foli studiuesi i mirėnjohur lumjan, ish-deputeti, Dr.Shefqet Hoxha. Ai analizoi nė njė fjalim piktoresk, veprat e tij kryesore letrare nė njė vėshtrim tė pėrgjithshėm dhe nė fund u ndal nė krijimin mė tė fundit tė z.Spahija nė romanin "ndoshta mė voluminoz nė letėrsinė shqiptare" tė titulluar "Taf Bardheti".
Dr.Hoxha do tė portretizonte profesorin e vjetėr me fjalėt: "Ky burrė plot merita, e nėntėdhjetėvjeēar (ka lindur me 5 mars 1914) me pamjen e njė Diogjeni tė lashtėsisė, me njė trup karakteristik lumjani, trup mesatar e pak tė lakuar, me sytė zhbirues qė rrezatojnė dritė, kėnaqėsi e mirėdashje, me buzėt gjithnjė nė gaz, me zėrin pak tė mekur, por shumė tėrheqės, me fjalėt tejet tė kursyera e gjithė respekt pėr bashkėbiseduesin (edhe nė kėtė moshė ka mė tepėr dėshirė tė dėgjojė se tė flasė - shenjė e njė njeriu tė shartuar), tė bind se mbrenda kurmit tė tij rreh njė zemėr e madhe; njė shpirt i butė e njė mendje e mprehtė, e padunueme nga motet, (tė gjitha kėto, pra) karakterizojnė, sė pari, njeriun e pastaj shkrimtarin Miftar Spahija," - do tė shprehej studiuesi Hoxha.
Mė tej rreth romanit jo shumė tė njohur tė shkrimtarit Miftar Spahija, z.Hoxha do tė shprehej se "Parė nė tėrėsi, vepra letrare e shkrimtarit lumjan ėshtė njė enciklopedķ e vėrtetė e jetės, e kulturės shpirtėrore dhe e tė folmes sė malėsorėve lumjanė e mė tej. Aty gjen doke, zakone, tradita, gjen gjuhėn e mprehtė shgjetuese, gjen urtinė e menēurinė, bukurinė e bisedės sė shtruar, shumėllojshmėrinė e argumentit, fshikullimin e gjuhės nepėrkė; aty rrinė tė ulur kėmbėkryq e mira me tė keqen, butėsia e zemėrgjerėsia me mllefin, paduresėn, urrejtjen, e natyrshmja me tė jashtėzakonshmen, pra tė gjithė ata tipare qė u ka falė natyra malėsive tona. E Miftar Spahija, nė kėtė mes, ysht tė keqen e ndjell tė mirėn," do tė thoshte albanologu Shefqet Hoxha.
Nė tubim e morėn fjalėn edhe studiues e intelektualė tė tjerė tė cilėt plotėsuan portretin e kėtij profesori jo shumė tė njohur nė Shqipėri pėr shkak tė rrjedhave historike.
Z.Qemal Gashi, i cili ka edhe lidhje gjaku me profesor Miftarin, do tė lexonte njė poezi pėr tė, tė cilėn tha se "Ia lexon profesorit tė tij, Miftarit!"
Ndėrsa pėrkthyesi i njohur dhe kritiku Islam Spahiu nė fjalėn e tij u shpreh se "Per ēdo personalitet, i ēdo fushe qofte, zakonisht kur flitet pėr ta, vihet ne dukje jeta dhe vepra; keto nuk ndahen. Zhan Pol Sartri ka shkruar: "Ne jemi veprat tona". Duke pasur parasysh kete tė vertete tė madhe, dmth. qe vepra percakton personalitetin, do tė thoshim qe me jeten dhe vepren e tij Miftar Spahia (Thaēi) tregoi shkallen e dinjitetit dhe tė vlerės se tij."
Mė tej ai do tė shprehej se "vepra e Miftar Spahise nuk mjafton tė gjykohet vetem nga ana psikologjike, historike dhe patriotike siē thame me lart. Ajo ka edhe njė vlere tjeter tė veēantė: gjuhėn. Ata qe kane pasė ne dore librat e tij, pa tjeter kane vene re se gjuha e tij ėshtė krejtesisht origjinale; ėshtė dialekt i Lumes ne anet me tė bukura tė tij. E i kthyem nė gjuhe letrare."
Duke u ndalur nė kėtė aspekt, z.Spahiu tha mė tej se "Duke pare kete ane krejt tė veēante tė vepres se tij, ne na kujtohet nobelisti i famshėm francez Mistral i cili, siē dihet tė gjitha veprat e tij i shkroi nė dialektin e Provansės (ose dialektin provansal) dhe ka qenė njė nga themeluesit e "FELIBRIZHES", shkollė letrare qe i dha provansialit (dialektit provansal) rangun e gjuhės letrare. Arriti puna gjer aty sa ai tė behet krenaria e letėrsisė franceze e natyrisht nuk qe i rastit ēmimi Nobel qė iu dha atij. Une nuk dij tė ketė njė shembull tė tille nė letėrsitė e vendeve tė tjera, por pėr vendin tone, besoj qė gjer mė sot i vetmi ėshtė i Miftarit tonė. E do tė vijė ajo ditė, shpresojme, kur tė ēmohet si duhet vepra e veēante e tij, e brezat e ardhshėm do tė thonė tė kėnaqur e me krenari: "Edhe ne e kemi Mistralin e gjuhės shqipe"!" - shpreh z.Islam Spahiu fjala e tė cilit u pėrshėndet nxehtėsisht nga auditori.
Mė pas rreth veprės sė z.Spahija foli edhe studiuesi tjetėr lumjan z.Isa Halili i cili nė njė analizė tė hollė ndriēoi anė tė ndryshme tė veprės historike tė z.Spahija.
Edhe studiuesi tjetėr z.Tanush Mulleti vlerėsoi nė pėrshėndetjen e tij gjuhėn e z.Spahija duke thėnė se "shkrimtari Spahija ėshtė ndoshta i vetmi qė pėrdor njė gjuhė krejtėsisht shqiptare, dhe shmang maksimalisht fjalėt e huaja!" Mulleti do tė bėnte njė apel pėr auditorin duke thėnė se ne duhet ta bėjmė tė njohur publikut tė gjerė pėrmasat e veprėn e profesor Miftar Spahisė.
Nė fund tė tubimit, nė vende tė profesorit tė nderur 90-vjeēar pėrshėndeti z.Dritan Spahiu, i cili mė pas ftoi tė pranishmit tė merrnin pjesė nė njė koktej tė shtruar me kėtė rast.
Miftar Spahija ka lindur me 5 mars 1914, nė Kolesjan tė Lumės (Kukėsit) dhe ėshtė diplomuar pėr letėrsi-filologji nė Itali. Pas vitit 1944, si kundėrshtar i ideologjisė e regjimit komuist, qėndroi nė arrati pėr dy vjet dhe mė 1946 arratiset nga vendi.
Mė 1956 emigron pėrfundimisht nė SHBA, pas jnė qendrimi 10-vjeēar nė Greqi e Itali. Atje ka dhėnė mėsim nė univeristetet Madison University, Harrisonbourg nė Virginia si dhe nė Mansfield University nė Pannsylvania deri ėn vitin 1980. nė SHBA ka fituar titullin akademik profesor i asociuar.
Z.Spahija ka qenė edhe njė veprimtar i palodhur politik dhe ka qenė mjaft aktiv nė partinė zogiste (OKLL) si dhe nė gjirin e shoqatės mė tė vjetėr shqiptare "Vatra".
Romane
"Hasimja", Toronto, Kanada 1990
"Arbanėt e Curranėt" Tiranė 1998
"Taf Bardheti", Tiranė 2000
"Met Malushi", Prishtinė 2001
Studime
"Elemente tė huej nė gjuhėn shqipe", Torino 1941
"About Kosova", (Anglisht), Tiranė, 1998
"Rreth Kosovės" Tiranė 1999
"Njė skicė e shkurtėr e historisė shqiptare", Tiranė, 1993
Vepra pėr Miftar Spahinė
Hasan Hasani, "Miftar Spahija - Korife i Lumės", Prishtinė 1995 (Ribotohet nė Tiranė 2002)
Shefqet Hoxha, "Njė letrar idealist (Miftar Spahija Thaēi", Tiranė 2001
___________________________
26 Qershor 2004, Nr.25(595)
___________________________
Nė njė konferencė shtypi, PLL deklaron mbėshtetje tė gjithanshme pėr tė burgosurit politikė
Washington Times: Nė Ballkan
sundon garda e vjetėr komuniste
"Nė Ballkan, garda e vjetėr e komunizmit kontrollon mediat, ushtrinė dhe politikėn. Presidenti Bush tė japė ndihmėn qė, nė Ballkan, tė shpėrbėhen strukturat komuniste. Nė Europėn Lindore, neokomunistėt dogmatikė vazhdojnė tė uzurpojnė pushtetin..."
EDITORIAL
Aleatėt strategjikė dhe antishqiptarėt
Nga Astrit KOLA
Sa herė rrumbulloset me xhin apo rreket tė na mbushė mendjen se po punon pėr tė na shtuar miqtė, kur i dalin zėra kundėr, Nano deklaron me pompozitet "aleatė strategjikė" dhe "Aleanca strategjike". Tė tillė ka shpallur SHBA-tė, Italinė, Maqedoninė dhe, sė fundmi, edhe Greqinė. Madje, po tė nxehet, mund tė shpallė edhe Krans Montanėn dhe kantonin qė e administron, nėse pranojnė t'i falin faturat e papaguara tė 10 kilogramė xhinėve tė pira nė shoqėrinė e pijetarėve qė i sillen rrotull apo qė i takon nėpėr mejhanet qė frekuenton, e ku, nderi e dinjiteti i shtetit qė pėrfaqėson, rrokullehen bashkė me alkoolin nė gurmaze kopukėsh.
Ky njeri qė e mban veten pėr shtetar, akoma nuk e ka mėsuar se, njė shtet, aq mė pak ky i yni, nuk ka e nuk mund tė ketė kurrsesi disa aleatė strategjikė, aq mė tepėr kur interesat e tyre janė tė ndryshme dhe shpesh tė kundėrta me njėri tjetrin, madje mė kryesorja, tė ndryshme e tė kundėrta edhe me vetė "aleatin" e vogėl me njė kryeministėr karagjoz nė krye.
Kryeministri ynė "gjeopolitikan" dhe i kudondodhur, i shpall aleancat strategjike sa herė qė "aleatėt" kėmbejnė krerėt e qeverive e tė shtetit, apo hyjnė nė fushata zgjedhore. Kėshtu deklaroi pėr Klintonin para zgjedhjeve; pėr Bushin pas zgjedhjeve; pėr Trajkovskin pas zgjedhjeve e para se tė rrėzohej; pėr Cėrvenkovskin para zgjedhjeve, pėr Gjeorgjievskin pas tyre, dhe pėr Cėrvenkovskin pas fitores; pėr Prodin, pėr D'Alemėn, e mė pas pėr Berluskonin; pėr Simitisin para se tė jepte dorėheqjen; pėr Papandreun mė pas dhe pėr Karamanlisin pas zgjedhjeve qė e nxorrėn fitues.
Por Nano e ka tė vėshtirė tė unifikojė "aleatėt strategjikė" tė tij me "aleancat strategjike" tė Shqipėrisė. Aq mė tepėr t'i mbivendosė ata.
Ai e ka tė vėshtirė tė na bindė pėr "aleanca strategjike" nė favor tė Shqipėrisė, sidomos kur bėhen nė prani dhe nėn ndikimin e Nikolas Gejxh-it, Harallamb Karathanos, Krist Jakovit e Panajot Barkės.
Me antishqiptarė tė deklaruar Nano ka bėrė dhe po bėn aleatė pėr vete, por jo "aleanca strategjike" pėr Shqipėrinė.
Tani qė ėshtė vetė zot e vetė shkop, jo vetėm qė nuk ua kemi parė hajrin "aleatėve" dhe "aleancave strategjike" qė ai shpall nė mėnyrė tė njėanshme, por kanė filluar tė na vijnė faturat..., nė fillim ato tė xhinit, pastaj edhe faturat qė s'do tė mundemi kurrė t'i paguajmė... Kėshtu tė del kur i zoti i shtėpisė tė shet nė pazar, tė fut nė borxhe, dhe pastaj tė kėrkon edhe haraēin e djersėve tė xhinit e tė gjumit tė vapės...
KRYESORE
Takim i NMT Mbretit Leka I-rė me pėrfaqėsues tė kryesisė sė Shoqatės atdhetare politike "Ēamėria"
Mbreti takohet me ēamėt e Shqipėrisė
Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar
Rezidenca: Vishnje, Petrelė
TEL/FAX: 00355 4 22 62 73
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
Tiranė, 21 qershor 2004
Njoftim pėr shtyp
Nė rezidencėn e Familjes Mbretėrore Shqiptare, NMT Leka I-rė zhvilloi sot njė takim me pėrfaqėsues tė Shoqėrisė Atdhetare Politike "Ēamėria", tė kryesuar nga Kryetari i Shoqatės z.Servet Mehmeti. NMT Mbreti Leka I-rė shpjegoi se "Thelbi i Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar ėshtė pėr tė kthyer besimin e popullit tek politika, sepse problemet qė po kalon sot Shqipėria dhe gjithė Kombi Shqiptar na bėjnė thirrje tė punojmė me ndėrgjegje kombėtare pėr tė sjellė ndryshimin qė kėrkon populli. Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar ėshtė njė koalicion, njė bashkim i tė gjithė njerzėve, pėr tė marrė pėrgjegjėsitė kombėtare pėr ndryshimin qė kėrkon populli shqiptar, pavarėsisht bindjeve, prejardhjes dhe besimeve qė kanė individualisht. Kjo ėshtė e veēanta e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar. Ajo synon qė, nė zgjedhjet e ardhshme, tė paraqitemi si njė grupim i bashkuar dhe me pėrgjegjėsi kombėtare pėr tė rikthyer besimin e popullit tek institucionet, qė pėrfaqėsojnė popullin shqiptar dhe Kombin Shqiptar. Dhe ne jemi tė hapur pėr tė gjithė ata qė e ndjejnė kėtė pėrgjegjėsi kombėtare. Lėvizja nuk kėrkon tė risjellė mbretėrinė, siē po pėrpiqen pėr ta paraqitur disa "politikanė". Thelbi i saj ėshtė qė, sėbashku, tė shpėtojmė Shqipėrinė, qė tė jemi njė shtet me dinjitet kombėtar dhe tė pėrgjegjshėm pėr ēdo shtetas shqiptar dhe pėr tė gjithė Kombin Shqiptar. Vetėkuptohet Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar vlerėson se Ēėshtja Ēame ėshtė me rėndėsi kombėtare dhe duhet tė zgjidhet sipas tė gjitha tė drejtave ndėrkombėtare, por me njė angazhim tė vendosur tė ēdo strukture tė Shtetit Shqiptar."
Pėrfaqėsuesit e Shoqėrisė Atdhetare Politike "Ēamėria" shprehėn besimin se Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar tashmė ka mbėshtetjen e shumė anėtarėve tė saj nė tė gjithė Shqipėrinė, pavarėsisht se janė tė pėrfshirė nė subjekte tė ndryshme politike.
Kryetari i Shoqėrisė Atdhetare Politike "Ēamėria", z.Servet Mehmeti, theksoi se nė tė ardhmen do tė mbahen kontakte tė vazhdueshme pėr tė arritur ato ndryshime qė kėrkon populli shqiptar dhe i gjithė kombi ynė, sepse ende ka probleme tė mėdha, siē ėshtė edhe Ēėshtja Ēame.
NMT Mbreti Leka I-rė i falenderoi pėr mirėkuptimin dhe shprehu besimin se nė tė ardhmen kontaktet dhe bashkėpunimi do tė thellohen nėpėrmjet punės me stafet e specializuara pėr synimet qė do tė realizojė Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar.
Leka I-rė theksoi: "Gjithmonė do tė vlerėsohen ndershmėria dhe puna konkrete pėr Shqipėrinė dhe pėr Kombin Shqiptar, djersa dhe kontributet nė biznes dhe nė tė gjitha fushat e tjera, sepse ka shumė shqiptarė qė kanė arritur rezultate me kapitalet e tyre. Nė kėto fusha edhe ēamėt janė dalluar gjithmonė."
Edhe pėrfaqėsues tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar dhe tė Shoqėrisė Atdhetare Politike "Ēamėria", shprehėn besimin se, tashmė, Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar ka filluar bashkėpunimin pėr tė realizuar premtimin pėr tė sjellė ndryshimet e domosdoshme pėr Shqipėrinė dhe pėr Kombin Shqiptar.
Zyra e Shtypit
Njė pėrfaqėsi e Forumit tė Gruas sė PLL, takohet me MS Mbretėreshėn Suzana
Mbretėresha Suzanė, bisedė me legalistet e Tiranės
Mė datė 25 qershor 2004, njė pėrfaqėsi e Forumit tė Gruas legaliste tė Degės sė PLL Tiranė, bėri njė takim me Mbretėreshėn Suzana, nė Rezidencėn mbretėrore nė Vishnje tė komunės Petrelė.
Nė kėtė takim morėn pjesė zonjat Vera Dema, Fatbardha Hoxha dhe Flutura Pėrleka, tė cilat i dėrguan Mbretėreshės Suzana pėrshėndetjet e grave legaliste tė kryeqytetit dhe urimet mė tė ngrohta pėr lumturi familjare e mbarėsi pėr tė mirėn e Shqipėrisė dhe Kombit shqiptar. Gjatė bisedės mjaft intime e nė prani edhe tė zonjushės Juli Batusha, u bisedua lidhur me jehonėn e nismės sė ndėrmarrė personalisht nga NMT Mbreti Leka I-rė, pagėzuar "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar" dhe detyrimeve tė Forumit tė Grave legaliste tė kryeqytetit pėr tė kontribuar nė kėtė lėvizje pėr tė mirėn e mbarė shqiptarėve.
Nė emėr tė Forumit tė Gruas legaliste pėr kryeqytetin, zonja Vera Dema e siguroi Mbretėreshėn Suzanė pėr mbėshtetjen e gjithanshme tė kėtij forumi tė inkuadruar nė pėrbėrje tė PLL, pėr kurorėzimin me sukses tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar. Gjithashtu zonja Dema e informoi Mbretėreshėn Suzanė edhe pėr punėn konkrete tė kėtij forumi nė njohjen e grave me qėllimet fisnike dhe thelbin e Lėvizjes, si dhe pėr mobilizimin e tyre nė funksion tė realizimit tė programit tė saj.
Mbretėresha Suzanė shprehu kėnaqėsinė mė tė thellė pėr kėtė takim dhe bisėdėn e ngrohtė me mikeshat e Saj tė nderuara, dhe i siguroi ato pėr simpatinė dhe respektin e thellė pėr to dhe pėr tė gjitha anėtaret e kėtij Forumi, simpati dhe respekt qė burojnė nga kontributet dhe idealet e pėrbashkėta tė tyre, si nėna dhe bashkėshorte qė punojnė pėr mbarėsinė e tė gjithė rinisė dhe popullit shqiptar nė kėto ditė tė vėshtira pėr demokracinė dhe mbarė shoqėrinė.
Ky takim i ngrohtė pėrfundoi me premtimin e ndėrsjellė pėr t'u takuar sėrish, pėr tė shkėmbyer ide dhe mendime nė funksion tė pėrmirėsimit tė punės sė Forumit tė Gruas legaliste tė kryeqytetit, qė tek Naltmadhnia e Saj ka njė kėshilltare tė mrekullueshme, qė e ndihmon me pėrvojėn e vyer nė fushėn e organizimit shoqėror, pjesėmarrjen e gruas nė thellimin e proceseve tė demokratizimit tė shoqėrisė dhe edukimin e rinisė me ndjenja atdhetare.
Mbretėresha Suzanė premtoi nė fjalėn e Saj ndihmėn e pakursyer pėr Forumin, duke shprehur me kėtė rast edhe njėherė kėnaqėsinė e thellė qė i dha ky takim i paharruar, mbresat e tė cilit ishin mjaft emocionuese.
Duke i uruar Mbretėreshės Suzanė dhe Familjes Mbretėrore gjithė tė mirat, zonjat e nderuara Dema, Hoxha e Pėrleka u larguan nga Rezidenca Mbretėrore me pėrshtypjet mė tė mira dhe me premtimin pėr njė bashkėpunim mė tė frytshėm nė tė ardhmen, nė interes tė njė pune mė cilėsore tė Forumit tė Gruas legaliste pranė Degės sė PLL Tiranė.
Korresp. i "Atdheu"
POLITIKA
Nano reagoi me ashpėrsi ditėn e hėnė nė seancėn plenare tė Kuvendit
Spahiu: Demokracia nuk mund tė ndėrtohet mbi krimet dhe tragjeditė
Ka nisur shumė e tensionuar seanca plenare e ditės sė hėnė nė Kuvend. Shkak pėr kėtė ėshtė bėrė tendenca e kryetarit tė grupit parlamentar socialist, Gramoz Ruēit, pėr tė shtyrė nė muajin korrik shqyrtimin dhe miratimin e Projekt-ligjit "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe tė Pėrndjekurve Politikė", me pretekstin pėr t'i dhėnė kohė qeverisė pėr t'u pėrgatitur dhe kalkuluar mė mirė skemėn e dėmshpėrblimit. Madje absurditeti mė i padėgjuar doli nga goja e Ruēit tek deklaroi se "qeveria dhe maxhoranca janė shumė tė pėrgjegjshme tek mendojnė dhe zgjidhin probleme qė u interesojnė shtresave qė nuk votojnė pėr tė Majtėn, sikundėr janė ish-Pronarėt dhe ish-tė Pėrndjekurit Politikė". Ruēi tha se qeveria dhe maxhoranca kishin hartuar dhe miratuar ligjin pėr kthimin dhe kompesimin e pronave dhe po zgjidhnin po kėshtu me sukses edhe Dėmshpėrblimin e ish-tė Pėrndjekurve nėpėrmjet miratimit tė ligjit pėrkatės.
Pėrfaqėsuesit e opozitės i hodhėn poshtė kėto argumenta, me pretekstin pėr t'i dhėnė kohė qeverisė dhe kėrkuan qė qeveria t'i pajiste sa mė parė komisionet me skemėn e kompesimit, me qėllim qė deputetėt tė jepnin mendimet e tyre nė komisione, para se projekt-ligji tė kalonte nė seancė plenare. Ata nuk ishin dakort me shkeljen e rregullores nga socialistėt dhe qeveria, e cila megjithėse kanė kaluar afro 30 muaj nga paraqitja e draftit, nuk ėshtė shprehur pėr faturėn financiare, dhe kėtė tentativė e bėnin vetėm pėr shkak tė prononcimit tė Komisionit tė Venecias pėr Dėmshpėrblimin e Ish-tė Burgosurve dhe Ish-tė Pėrndjekurve. Madje ministri Malaj e tejkaloi absurdin kur deklaroi se "nuk i takon qeverisė tė shprehet pėr faturėn financiare", me argumentin se "nuk ėshtė ajo (qeveria), qė ka ndėrmarrė iniciativėn ligjvėnėse", pra, sipas tij, i takon deputetėve iniciues tė draftit qė tė jepnin shifrat e faturės financiare (!!!).
Pas shumė replikash tė ashpra, u vendos qė ditėn e mėrkurė, ministri i Financave Arben Malaj tė paraqiste pranė Komisionit tė Ligjeve skemėn e dėmshpėrblimit tė propozuar nga qeveria dhe ditėn e mėrkurė projekt-ligji tė kalonte pėr shqyrtim nė seancė plenare.
***
Po kėshtu, me shkėmbim batutash dhe replika u shoqėrua edhe interpelanca e deputetit tė PD Dilaver Qesja me kryeministrin, lidhur me situatėn nė KESH dhe vendimin e qeverisė Nano pėr tė ndėrtuar njė TEC nė qytetin e Vlorės.
Deputeti Qesja ngriti dhe argumentoi versionin se ndėrtimi i TEC-it nė qytetin e Vlorės ishte jorentabėl nė krahasim me rikonstruksionin e rrjetit ekzistues tė tensionit tė mesėm dhe tė ulėt. "Me pėrdorimin e 120 milionė $ pėr rikonstruksion total, pėrfitimet nga eleminimi i humbjeve nė rrjet do tė ishin dy herė mė tė mėdha sesa ato nga ndėrtimi i TEC-it", - u shpreh deputeti Qesja. Por kėto argumenta, kryeministri i hodhi poshtė pa denjuar tė japė pėrgjigje tė drejtėpėrdrejtė, por duke pėrqasur eksperienca tė huaja dhe shifra aspak bindėse.
***
Nė interpelancėn tjetėr me deputetin e Ballit Kombėtar z.Uran Metko, lidhur me vizitėn e fundit tė kryeministrit Nano nė Greqi, problemet e mėdha tė krijuara nga keqtrajtimet e emigrantėve shqiptarė prej autoriteteve greke dhe injorimin e detyrimeve kushtetuese e ligjore tė qeverisė pėr zgjidhjen e problemit ēam, atė tė pronave tė shtetit dhe shqiptarėve nė Greqi - kryeministri nė pėrgjigjet e tij e tejkaloi masėn e vetpėrmbajrjes dhe tė etikės. Ai i konsideroi si "strategjike dhe tė shkėlqyera marrėdhėniet midis dy vendeve" dhe deklaroi se "pėr herė tė parė, pėrfaqėsues tė qeverive greke e pranojnė ekzistencėn e problemit ēam dhe tė pronave tė shqiptarėve, madje janė gati ta pėrballojnė me realizėm, nėpėrmjet bisedimeve dypalėshe, nė nivel tė grupeve tė ekspertėve, nė pėrmbushje edhe tė marrėveshjes sė miqėsisė dhe bashkėpunimit tė firmosur midis dy vendeve nė mars tė vitit 1996".
Mė pas, me nuanca rozė Nano pėrshkroi si "mjaft tė mira" kushtet e krijuara nga qeveria greke pėr afro 650 mijė refugjatėt shqiptarė, "20 % e tė cilėve pritet tė legalizohen sė shpejti". Por krejt tė ndryshme ishin faktet kokėfortė dhe argumentat qė paraqiti nė fjalėn e tij deputeti Metko.
Mė pas, i karikuar me tė njejtin nervozizėm, kryeministri Nano e mori fjalėn pėr t'iu pėrgjigjur pyetjeve tė deputetit dhe njėkohėsisht kryetarit tė grupit parlamentar legalist z.Ekrem Spahiu, lidhur me zvarritjet e pajustifikueshme tė qeverisė pėr kthimin e parave tė mbetura nga shitja e pronave dhe administrimi i likuiditeteve e aseteve tė kompanive rentiere.
Nė fjalėn e tij, z.Spahiu dėshmoi vetpėrmbajtje pėr tė mos hyrė nė replika pa vlerė dhe e shfrytėzoi minutazhin pėr tė argumentuar me qetėsi dhe maturi dėshtimin e tė ashtuquajturit proces tė administrimit tė aseteve dhe likuiditeteve tė kompanive rentiere dhe kompesimin maksimal tė kreditorėve tė tyre. Argumentat e z.Spahiu jo vetėm bazoheshin nė shifra kokėfortė dhe logjikė ekonomike e ligjore, por ato kishin konotacion tė thellė politik dhe nxirrnin zbuluar dėshtimin total tė qeverive tė maxhorancės nė kėtė proces tė dyshimtė. Fjala e kryelegalistit evidentoi qartė grabitjen, shpėrdorimin dhe shfrytėzimin pėr qėllime elektorale e klienteliste tė likuiditeteve dhe aseteve tė kompanive rentiere, si dhe papėrgjegjshmėrinė kriminale nė administrimin e njė pasurie publike tė qytetarėve shqiptarė, qė arrinte nė afro 1 miliardė $ tė shpėrdoruara nga Arapi dhe banda e tij, me hyqmin e Nanos dhe pushtetarėve.
A.K.
Fjala e kryetarit tė PLL nė seancėn me pyetje drejtuar kryeministrit Nano
Spahiu: Ju dini vetėm tė mashtroni e tė dėshtoni
Sot ėshtė data 20 qershor 2004. Shtatė vjet mė parė ishim nė kulmin e fushatės zgjedhore pėr zgjedhjet parlamentare dhe Referendumin pėr formėn e regjimit.
Ju atėherė, si kryetar i PS, deklaruat kthimin 100 % tė parave tė kreditorėve, ndėrsa Mbreti Leka I-rė u tha troē shqiptarėve se "asnjė qeveri nuk do tė jetė nė gjendje t'u kthejė kreditorėve, nė masėn 100 %, paratė e humbura".
Ėshtė mbushur gjithashtu 1 vit nga pėrfundimi i hetimeve tė Komisionit parlamentar.
Z.kryeministėr, ju deklaruat sot se mbyllja e skemave piramidale do tė pėrfundojė brenda vitit 2004, duke u kthyer kreditorėve vetėm 10-11 % tė parave.
Ky deklarim i ri nuk pėrputhet aspak me premtimin tuaj nė vitin 1997, por unė pėrsėri jam i bindur qė ju do tė spekulloni pėr kthimin e tyre, pasi disa herė keni fiksuar data e bėrė deklarata pompoze, por asnjėherė nuk e keni mbajtur premtimin.
Ju, nė fjalėn tuaj mė shumė u morėt me Berishėn dhe PD, sesa me pėrgjigjen e pyetjeve tė mia.
PLL nuk ėshtė nė pushtet qė nga 7 Prilli i vitit 1939, dhe qė nga kjo ditė e zezė e deri mė sot, kjo parti nuk ka asnjė mėkat ndaj shqiptarėve dhe Shqipėrisė, pėrveēse ka kontribuar maksimalisht pėr mbarėsinė e shqiptarėve dhe tė Kombit.
Meqenėse PLL ėshtė njė parti e pastėr nė ēdo drejtim, dhe nuk ėshtė implikuar me kompanitė huamarrėse nė dėm tė kreditorėve, kėta tė fundit, nėpėrmjet njė peticioni i kanė kėrkuar PLL dhe grupit tė saj parlamentar, qė tė shtrojnė nė parlament ēeshtjen e parave tė tyre - ēka na shtyu tė kėrkojmė kėtė seancė pyetjesh me ju z.kryeministėr.
Nė pėrgjigjen tuaj pėr pyetjet, mund t'ju them se, si gjithmonė, duke mbetur nė kuadėr tė retorikave, edhe kėtė tragjedi kombėtare e keni shfrytėzuar e po e shfrytėzoni akoma politikisht.
Nga analiza e problemit ne legalistėt konkludojmė se kėtė proces mund ta ndajmė nė tre ēeshtje:
1.Mashtrimi i kreditorėve pėr kthimin e parave nė masėn 100 %.
2.Dėshtimin e procesit tė kthimit tė parave nga qeveria socialiste.
Ky proces ka dėshtuar sepse pas 7 vjetėsh nuk iu kthye asnjė qindarkė kreditorėve, kur dihet se vetėm kompanitė mė tė mėdha huamarrėse, VEFA e "Gjallica", kanė patur rreth 180 mijė kreditorė, qė presin njė pėrgjigje nga kryeministri.
3.Abuzimi me pasuritė e shoqėrive huamarrėse:
- 100 milionė $ enden edhe sot e kėsaj dite nga Komisioni i Administrimit drejtuar prej Arapit dhe Zyrės sė Pėrmbarimit.
- 150 milionė $ nga vlerat e aseteve, kanė humbur si rezultat i shitjes me ēmime qesharake nga Arapi, nė raport me ēmimet e tregut.
- 30 deri 35 milionė $ tė identifikuara si pasuri e kompanive huamarrėse, ndodhen akoma nėpėr banka tė huaja dhe nuk janė riatdhesuar.
Shuma prej 285 milionė $, tashmė tė ditura nga tė gjithė, nuk dihet se ku ėshtė dhe pse nuk u kthehen kreditorėve?!
Tani, pas shtatė vjetėsh, ne kemi provat e mjaftueshme pėr tė krijuar bindjen e saktė se, marrja nėn administrim e pronave tė kompanive rentiere, nuk ėshtė bėrė pėr ērrėnjosjen e sistemit piramidal nė Shqipėri, por ėshtė bėrė pėr qėllimin e vetėm se ata qė krijuan piramidat; ata qė pėrfituan gjatė kohės qė piramidat lulėzonin; ata qė erdhėn nė pushtet pėrmes tyre, pra pikėrisht ju dhe tė gjithė ata qė ju pasojnė - duhet tė shijonit edhe gostinė e fundit, atė tė zhdukjes edhe tė asaj qė kishte mbetur.
Nuk ka se si shpjegohet ndryshe, z.kryeministėr, fakti i boshatisjes sė llogarive bankare, menaxhimi pa fitim i aktiviteteve tė mbetura e qė ishin vėrtetė fitimprurėse; shitja nėn vlerėn reale tė dhjetra e dhjetra objekteve-prona tė ish kompanive rentiere, mosbėrja publike e bilanceve tė kompanive pas marrjes nėn administrim, e shumė fakte tė tjera.
E gjithė fryma e vendimeve tė nxjerra nga Kėshilli i Ministrave pėr administrimin e kompanive rentiere, ka qenė pėr qėllimin e cituar mė lart, dhe kjo gjė, tani, duket mė sė miri.
Ne e njohim dhe e vlerėsojmė rolin ndėrhyrės tė shtetit nė jetėn ekonomike, por kjo nuk duhet pėrdorur pėr qėllime abuzive, siē u pėrdor nė rastin e kompanive huamarrėse. Ky ėshtė shembulli mė i keq i asaj qė shteti duhet tė bėjė. Them ėshtė shembulli mė i keq, sepse, ky shtet, kur nuk ėshtė nė gjendje tė administrojė as pronėn e vet (dhe pėr kėtė ka raste tė shumtė), nuk ka qenė nė gjendje tė administrojė as pronat e kompanive rentiere nė funksion tė interesave tė kreditorėve.
Ne e konsiderojmė procesin e administrimit tė kėtyre kompanive, dėshtim dhe mashtrim tė madh ndaj kreditorėvė, qė ėshtė shoqėruar me humbje tė konsiderueshme tė pasurisė sė tyre.
Ne e ndjejmė tė nevojshme tė kėmbėngulim pėr pėrfundimin e procesit tė administrimit, pėr rikthimin e vlerave tė grabitura pėrmes vėnies para pėrgjegjėsisė penale tė tė gjithė atyre qė kanė pėrfituar dhe abuzuar. Ne kėrkojmė shpėrndarjen e shpejtė tė vlerave pėr kreditorėt.
Zoti Kryeministėr!
Nė rast se piramidat e lashta, me shekuj, e kanė magjepsur njerėzimin, nuk mund tė ndodhė kėshtu edhe me piramidat shqiptare. E them kėtė, sepse koha e magjisė sė lulėzimit tė tyre ka pėrfunduar nė mėnyrė tė dhimbshme. Gjithashtu duhet tė pėrfundojė njėherė e mirė rendja pas atij misteri dhe shfrytėzimi i tij nė ditėt e sotme pėr qėllime tė politikės sė ditės. Me fjalė tė tjera, tė gjithė duhet tė kuptojmė se e ardhmja e kėtij vendi nuk mund tė mbėshtetet mė nė ekonominė informale; se kreditorėt nuk mund tė mashtrohen pa fund pėr kthimin e parave dhe se problemet e tyre nuk mund t'i zbusė e ashtuquajtura kredi greke pėr strehim. Tė gjithė duhet tė ndjehemi tė shqetėsuar pėr shkakun se i gjithė sistemi bankar mund tė kthehet nė piramidė.
Ne vendosėm tė bėjmė kėtė seancė pyetjesh nė lidhje me fajdet, sepse e ndjejmė veten tė detyruar tė mbėshtesim shqetėsimin qytetar, i cili buron nga vonesat e pajustifikuara tė pėrfundimit tė procesit tė transparencės dhe administrimit tė pronave tė kompanive rentiere. Jemi tė detyruar t'a bėjmė kėtė nga tymnaja e dendur qė mbulon tė gjithė procesin e ashtuquajtur tė transparencės, si dhe nga shqetėsimi real pėr shpejtimin e hapave pėr mbylljen pėrfundimtare tė kėtij kapitulli nė funksion tė kthimit tė shumave pėr kreditorėt.
Shqetėsimin tonė, zoti kryeministėr, ne mund ta ngrinim edhe nė formėn e njė diskutimi teorik ose tė retorikave tė gjata, sipas mėnyrės qė ju shpesh pėlqeni e pėrdorni dhe qė u pa edhe nė pėrgjigjet qė i dhatė pyetjeve tė mia. Ju siguroj se tė dyja kėto mund t'i bėnim mjaft mirė, me pėrjashtim tė diēkaje: argumentimit teorik se "Pse kanė jetuar aq gjatė piramidat", argumentim pėr tė cilin zoti Malaj, ministėr nė qeverinė tuaj, ėshtė ekspert dhe qė, nėpėrmjet tij, shpresoj tė jeni qartėsuar pėr shumė gjėra.
Thelbi i pyetjes sė parė nuk qėndronte tek nevoja pėr tė mėsuar konsiderata tė pėrgjithshme, qė ju i shpalosni sa herė qė ju jepet rasti, qoftė pėr tė denigruar opozitėn, qoftė pėr t'ju shmangur pėrgjegjėsive tuaja.
Them kėshtu zoti kryeministėr, sepse kanė kaluar shtatė vjet nga shembja e piramidave, kanė kaluar shtatė vjet nga ardhja nė pushtet e socialistėve, ardhje nė pushtet qė kishte vetėm alternativėn e kthimit tė parave, dhe tani, pas shtatė vjetėsh, nuk ėshtė bėrė asgjė pėr kthimin e vlerave kreditorėve.
Nė pėrfundim tė fjalės time jam i detyruar t'u them se dėshtimi juaj pėr procesin e fajdeve ishte dėshtim i paralajmėruar, sepse ju dini vetėm tė dėshtoni, aq mė tepėr kur bėhet fjalė pėr para dhe pasuri. Kuptohet se kėtu bėhet fjalė pėr dėshtimet nė shėrbim tė qytetarėve dhe jo ato nė interesin tuaj. Ju dėshtoni nė ekonomi, dhe pėrsėri kėrkoni vota. Ju dėshtoni nė administrim dhe pėrsėri kėrkoni pushtete. Ju dini vetėm tė premtoni, mashtroni e dėshtoni, dhe kjo nuk ju bėn tė ndjeheni keq, pėrkundrazi...
Ju siguroj se kjo nuk do tė zgjasė pafundėsisht. Vetė kjo seancė dhe pėrgjigjet tuaja, dėshmojnė se ju jeni po ata. Ju nuk mund tė ndryshoni, ndryshe nuk do tė ishit ata qė jeni... Dhe kjo po bėhet e qartė pėr tė gjithė shqiptarėt.
Unė e dija pėrgjigjen tuaj para se ju tė bėnit sikur po pėrgjigjeshit, dhe nuk u gabova. Pėrgjigjen tuaj e dėgjuan tė gjithė dhe mashtrimit tuaj i doli bakri, ndėrsa pėrgjigjen e shqiptarėve ju do ta merrni vesh sė shpejti. Pėr kėtė askush nuk ka mė dyshim.
Nė njė konferencė shtypi, PLL deklaron mbėshtetje tė gjithanshme pėr tė burgosurit politikė
Washington Times: Nė Ballkan sundon garda e vjetėr komuniste
"Nė Ballkan, garda e vjetėr e komunizmit kontrollon mediat, ushtrinė dhe politikėn. Presidenti Bush tė japė ndihmėn qė, nė Ballkan, tė shpėrbėhen strukturat komuniste. Nė Europėn Lindore, neokomunistėt dogmatikė vazhdojnė tė uzurpojnė pushtetin..."
Deklaratė pėr mediat e PLL
Shoqėria shqiptare vazhdon tė mbetet nėn kthetrat e konservatorizmit tė majtė ekstrem, i kamufluar nėn maskėn e "Liberal - socializmit" europian.
Nė Shqipėri sundon tirania e sė Majtės, e cila me qeverisjen e saj po evidenton hapur shenjat e totalitarizmit. Shqetėsimi pėr kėto zhvillime u shpreh edhe nė njė editorial tė ditėve tė fundit tė gazetės prestigjioze amerikane "Washington times", ku tekstualisht shkruhej: "Nė Ballkan, garda e vjetėr e komunizmit kontrollon mediat, ushtrinė dhe politikėn. Presidenti Bush tė japė ndihmėn qė, nė Ballkan, tė shpėrbėhen strukturat komuniste. Nė Europėn Lindore, neokomunistėt dogmatikė vazhdojnė tė uzurpojnė pushtetin...".
PLL e konsideron skemėn qeveritare tė "Dėmshpėrblimit" tė tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė, si njė tallje e paskrupullt dhe e papranueshme, si pėr formėn e servirur ashtu edhe pėr vlerat qesharake. Kjo skemė synon gjoja zbatimin e rekomandimeve tė Komisionit Venecias pėr konsum propagandistik, si dhe fashitjen e tensioneve sociale tė padėshirueshme, pas zvarritjes nė kufinj ekstremė tė Dėmshpėrblimit pėr kėtė shtresė.
Afatet e propozuara sipas kėsaj skeme, nė thelb shprehin konsideratat e vėrteta dhe vullnetin politik tė maxhorancės pėr zgjidhjen e kėtij problemi akut pėr nga mprehtėsia dhe rreziku i destabilizimit social.
PLL i konsideron tė papranueshme edhe veprimet e fundit tė qeverisė pėr ndarjen klienteliste tė fondit tė mbetur tė tokės sė destinuar pėr kompesimin e pronarėve legjitimė, shumė prej tyre tė persekutuar politikisht nga diktaura komuniste.
Nė kėto kushte, PLL deklaron se do tė mbėshtesė me tė gjithė forcat tė Pėrndjekurit Politikė dhe Pronarėt legjitimė, jo vetėm pėr shkak tė detyrimit programor dhe interesave tė drejtėpėrdrejta, por mbi tė gjitha pėr faktin se abuzimi me tė drejtat e tyre po kalon ēdo kufi durimi dhe tolerance, tė cilat po keqpėrdoren nga maxhoranca dhe qeveria e saj.
Tiranė, mė 25.06.2004
Konferencė shtypi e PLL
Basha: Nano pi xhin me Nick Gages dhe harron ēamėt
PLL ka deklaruar mbėshtetjen e saj tė plotė ndaj kėrkesave tė ish tė burgosurve e tė pėrndjekurve politikė, nė njė konferencė shtypi tė mbajtur nga nėnkryetar i saj z.Murat Basha, tė premten qė shkoi datė 25 qershor. Basha u shpreh nė kėtė konferencė se nė do tė mbėshtesim me ēdo mėnyrė kėrkesat dhe veprimet e ish tė burgosurve politikė tė cilėt janė shtresa mė fisnike e kombit shqiptar. Basha tha se e konsideron si tė papranueshme deklaratėn nė emėr tė qeverisė tė z.Arben Malaj i cili thoshte se ish tė burgosurve u takon vetėm njė shpėrblim minimal 5-10 lekė tė vjetra pėr ditė burgu. Basha tha se pėr shpėrblimin e tyre duhet tė zbatohen ligjet nė fuqi dhe kushtetuta e cila pėrcakton qartė se duhet vepruar nė kėtė rast.
Mė tej nė pyetjen e gazetarėve ai komentoi 27 qershorin ditėn e genocidit ndaj ēamėve duke thėnė se shkaku qė ēamėt ende nuk kanė pėrfituar asnjė prej tė drejtave qė u takojnė, ėshtė edhe xhini qė pi Nano me Nicolas Gage-n herė pas here. Basha u tregua i ashpėr ndaj qendrimit tė kryeministrit Nano dhe klanit tė majtė nė pushtet tė cilėt sipas tij kanė punuar sistematikisht kundėr tė drejtave kombėtare tė shqiptarėve tė trojeve etnike.
Nė kėtė konferencė shtypi u prezantuan pėr herė tė para mediave edhe sekretari i marrėdhėnieve me mediat z.Neritan Kolgjini, si dhe zėdhėnėsi i PLL z.Astrit Kola, kryeredaktori i gazetės "Atdheu".
"Atdheu"
INTERVISTA
Intervistė e NMT Mbretit Leka I - Mbret i Shqiptarėve nė emisionin "Shqip", nė "Top Channel"
Lėvizja Pėr Zhvillim Kombėtar - Shpresė Pėr Gjithė Kombin Shqiptar
Intervistoi: Rudina Xhunga
Gazetarja: Mirė se ju gjetėm nė banesėn tuaj.
Mbreti: Ju falenderoj qė keni ardhur e qė keni pasur mirėsinė tė vini tek Ne, nė kėtė bahēe tė bukur.
Gazetarja: Ėshtė me tė vėrtetė njė baēe e bukur. Ėshtė intervista e tretė me Ju.
Mbreti: Po, mė kujtohet. E para ishte nė vitin '97.
Gazetarja: Do tė doja tė dija sesi ka kaluar koha nga viti i shkuar, pas intervistės me Ju, vitin e kaluar. Ju sapo ishit kthyet nga njė rrugėtim. Si ka kaluar ky vit pėr Lekėn e I-rė, me angazhimet, me preokupimet?
Mbreti: Vetkuptohet, si gjithmonė, ka pasur preokupime. Ka pasur edhe probleme shėndetėsore. Siē e dini, Unė pata fatkeqėsinė me thye kėmbėn, por pak a shumė ka qenė njė vit me shumė punė, shumė takime, shumė analiza, duke studiuar situatėn e Shqipėrisė, por edhe situatėn kombėtare dhe ndėrkombėtare. Atėherė vetkuptohet, kjo ka kėrkuar njė studim tė madh. E ndonjėherė bėhet e lodhshme, por megjithatė, nė qetėsi, arritėm ta bėjmė nė mėnyrė tė plotė.
Gazetarja: Ka diēka kjo banesė me qera, pra Rezidenca e Oborrit Mbretėror, ėshtė njė banesė me qera, jo banesa e Trashėgimtarit Mbretėror. Unė do tė doja, aspak pėr tė krahasuar, por pėr tė ditur marrėdhėniet me tė tjerė Mbretėr apo Princėr, pasi, mos tė gaboj, Ju jeni anėtar i Komitetit tė Nderit tė Mbretėrve tė Oborreve Mbretėrore Europiane, i cili kryesohet nga Mbreti Huan Karlos.
Mbreti: Mė kanė kėrkuar pėr tė qenė anėtar, e unė u thashė: po, faleminderit!
Kam marrėdhėnie me shumė Familje Mbretėrore. Kam marrėdhėnie shumė tė mira qoftė nė Europė, nė Amerikė, nė Mesdhe dhe nė Azi. Kam marrėdhėnie tė mira, jo vetėm me Familje Mbretėrore, por edhe me presidentė republike, me kryetarė shtetesh tė ndryshme.
Gazetarja: Ka qenė njohje e vjetėr, nė mos gaboj, e Juaja me ish-presidentin Regan, i cili u nda nga jeta pak kohė mė parė.
Mbreti: Ajo ka qenė njė njohje qė nė vitin 1967. Nė atė kohė ishte Guvernator i Kalifornisė. U takova me tė. Ishte njė bisedė mjaft e gjatė. Duket se i pėlqeu biseda. Ai kėrkoi qė tė vazhdonim takimet dhe ne i vazhduam edhe mė vonė.
Qė herėn e parė unė pashė diēka tė veēantė nė zyrėn e tij: Ai kishte njė koleksion tė disa elefantėve, lloj-lloj elefantėsh. Vetėkuptohet arėsyeja: Elefanti, siē e dini, ėshtė simboli i Partisė Republikane. Pas udhėtimit, kur u ktheva, nė atė kohė jetonim nė Spanjė, duke dėrguar disa letra falenderimi pėr njerėzit qė kisha takuar nė tė katėr anėt e botės, m'u kujtua takimi me Presidentin Regan, atėhere Guvernator i Kalifornisė, dhe i thashė sekretares time tė mė gjente njė elefant. Mendova kėshtu qė t'ia ēoja si peshqesh. Mė kujtohet kjo se ėshtė njė fakt i veēantė, nga mėnyra sesi filloi... Ajo mė dėgjoi dhe, nė vend qė tė kėrkonte njė elefant pėr tavolinė, kėrkoi nga dyqani "Harrolds" nė Angli njė elefant tė vėrtetė. Dhe erdhi nė Spanjė... Tashmė kisha para meje njė elefant tė vogėl dhe duhej dėrguar nė Amerikė. "Harroldsi" e mori pėrsipėr, edhe pėr publicitet, pėrcjelljen e kėsaj dhurate tė veēantė. Guvernatori Regan, i ri nė atė kohė, doli dhe e mori zyrtarisht. Edhe sot ai elefant, a ėshtė gjallė apo jo, nuk e di, por e di se u vendos nė parkun zoologjik tė Sacramentos me njė pllakė: "Dhuratė nga Mbreti i Shqiptarėve". Kėshtu ishte fillimi i miqėsisė. Vazhdimėsia e miqėsisė, edhe gjatė periudhės presidenciale, ishte shumė e dobishme pėr veprimtarinė tonė nė SHBA, dhe kjo na hapi shumė dyer. Ishte njė miqėsi nė dobi tė Kombit Shqiptar.
Gazetarja: Keni pasur pra, mundėsi komunikimi?
Mbreti: Po. Megjithėse, Ai (Regani, kėtė e theksonte shpesh), duke qenė se situata ishte e atillė, siē e dinė tė gjithė, ne nuk mund tė takoheshim zyrtarisht. Por, nuk ke nevojė pėr gjėra tė tilla. Kur je brenda zyrave edhe takimet mund t'i bėsh. Kėshtu u ēelėn shumė dyer qė ishin tė mbyllura mė parė. Fati.
Gazetarja: Ndėrkohė mbi ato qė quhen komunikim, marrėdhėnie, raporte me njerėz tė njohur tė politikės ndėrkombėtare dhe me ata qė janė njerėz tė njohur tė politikės shqiptare, a ka Leka I-rė marrėdhėnie miqėsore, a ka ftesa?
Mbreti: Vetėkuptohet. Ka pasur edhe kur isha nė diasporė, edhe nė shumė vende tė botės... Por, sidomos kur u ktheva nė Shqipėri, marrėdhėniet u zhvilluan. Vetkuptohet jemi takuar me shumė njerėz. Kėtu kemi disa marrėdhėnie tė mira.
Gazetarja: Do tė donit tė thonit se janė aq tė mira marrėdhėniet me klasėn politike Shqiptare, me pėrfaqėsuesit, me liderėt, me njerėzit mė nė zė, sesa me ata nė Kosovė e nė Maqedoni, apo ka diēka mė tė afėrt pėr ata qė janė nė Kosovė e nė Maqedoni?
Mbreti: Ka njė ndryshim kėtu. Duke qenė se, nė Kosovė e Maqedoni, nė kohėn e Jugosllavisė kishte mė tepėr mundėsi pėr tė dėrguar rininė shqiptare pėr tė punuar jashtė, ata ishin mė tepėr nė dijeni tė veprimtarisė time. Nė Shqipėri, nė kohėn e diktaturės, njerėzit nuk e kishin atė mundėsi pėr tė dalė e pėr tė komunikuar. Nga kjo nuk kanė pasur dijeni tė madhe mbi veprimtarinė time. Kjo ka ndikuar e ka vazhduar tė ndikojė edhe tani, deri nė njė pike. Por unė e kam thėnė shpesh se, kur u ktheva nė Shqipėri nė vitin 1997, u prita nė mėnyrė tė mrekullueshme. Kėtė pritje qė m'u bė nė Shqipėri e pashė edhe nė Kosovė. Mė kanė pritur nė njė mėnyrė tė mrekullueshme.
Gazetarja: Vetėm para pak ditėsh, Ju patėt njė konferencė pėr shtyp nė Rezidencėn tuaj, ku edhe ndodhemi aktualisht. Ju shpallėt Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar. Menjėherė pati reagime nga politika, nga politika Shqiptare si dhe nga politika Kosovare dhe ajo e shqiptarėve tė Maqedonisė. Pati reagime edhe nga qytetarėt. Si i pėrcollėt kėto reagime, patėt kureshtje t'i dinit?
Mbreti: Vetkuptohet, na duhet qė tė analizohen reagimet e tė merren nė vėmendje. Por, pėr Mua, reagimi mė kryesor ėshtė ai i popullit.
Populli shqiptar ka treguar, me anė tė shumė pėrshėndetjeve, letrave, telegrameve, njė pėrkrahje shumė pozitive. Ata kanė shumė kuriozitet, kėrkojnė tė dinė mė shumė, mbasi mesazhi qė Ne i pėrcollėm Kombit Shqiptar mund tė jepte vetėm disa linja kryesore. Kemi pasur reagime pozitive nga Kosova, nga shqiptarėt qė jetojnė nė trojet e tyre nė Maqedoni.
Gazetarja: Ndėrkohė do tė doja tė ndaleshim gjatė kėsaj interviste tek Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar. Ēfarė ėshtė Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar, njė lėvizje publike apo ėshtė njė lėvizje me premisa politike?
Mbreti: Siē e kam cilėsuar atė ditė kur dhashė konferencėn e shtypit, nuk ishte nisja e vėrtetė, pasi kjo ka qenė mė 26 Janar tė kėtij viti. Kjo ishte hera e parė nė tė cilėn kam pasur mundėsinė me folė drejtpėrsėdrejti, pėr Lėvizjen, me shtypin dhe median Shqiptare. Kjo ėshtė njė nismė pėr ndėrgjegjėsimin kombėtar. Ėshtė njė nismė pėr t'i ndėrgjegjėsuar shqiptarėt pėr faktin se nė tė ardhshmen do tė kemi rastin historik pėr ta zhvilluar kėtė vend e pėr ta sjellur nė nivelin ku duhet tė jetė. Por, pėr t'ia arritur kėsaj, duhet qė tė jemi nė pushtet. Pra kjo ėshtė edhe njė nismė pėr zgjedhjet qė vijnė, me synimin pėr tė marrė pushtetin.
Mė kanė pyetur shpesh a do tė abdikoj? Jo, nuk abdikoj, se nuk jam pjestar nė konkurrim nė kėtė Lėvizje. E nuk do tė marr pjesė edhe nesėr si deputet apo ministėr, por jam iniciues e do t'a pėrkrah kėtė Lėvizje nė mėnyrėn mė tė fuqishme qė mundem. Si do tė zyrtarizohet kjo Lėvizje? Mirė, mund tė pėrdorim njė fjalė tjetėr, e cila mund tė jetė e pranueshme. Mund tė quhet njė Koalicion, njė bashkėpunim ndėrmjet njerėzve qė janė tė njė mendimi e veprimi. Ata do tė zgjidhen sipas kėshillit tė njerėzve me specialistė tė ēdo fushe, derisa janė njerėz tė ndershėm e kanė dashuri pėr Kombin dhe njė vizion pėr tė tashmen e tė ardhmen.
Pikėrisht kėta do tė pėrkrahen nga Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar.
Gazetarja: Megjithatė ka diēka pėr ta shpjeguar. Do tė ishte mirė tė ishim mė tė qartė, qoftė unė nė pyetje, qoftė Ju nė pėrgjigje. Kjo lėvizje do tė krijojė njė parti?
Mbreti: Jo, nuk ėshtė njė parti. Sigurisht do tė ketė nė kėtė Lėvizje edhe parti, grupime ose individė tė cilėt do tė marrin pjesė.
Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar nuk ėshtė njė parti e re politike.
Gazetarja: Nuk do tė jetė parti, nuk do tė marrė pjesė nė zgjedhje?
Mbreti: Po, do tė marrim pjesė nė zgjedhje, por si njė Koalicion apo Grupim politik, me ata qė do tė dalin nga partitė e ndryshme, me personalitete tė ndryshėm, me pėrfaqėsues qė shoqatat e ndryshme mund tė paraqesin e qė do tė zgjidhen sipas aftėsive tė tyre.
Gazetarja: Por nuk druheni Ju se do tė ngelet kjo Lėvizje vetėm nė kuadrin e Lėvizjes sė Legalitetit e tė pak njerėzve?
Mbreti: Jo, jo! Kemi bėrė shumė analiza edhe para se tė shpallej Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar. Lėvizja e Legalitetit do tė marrė pjesė patjetėr, se ka qenė dhe ėshtė njė lėvizje kombėtare, dhe ajo ka statutin e vet qė i pėrshtatet Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar. Por kjo lėvizje ėshtė diēka mė tepėr se synimi pėr rikthimin e Mbretėrisė. Ajo ėshtė njė gjė qė do t'i lihet kohės...
Ajo qė ėshtė me rėndėsi pėr ne sot, ėshtė ndėrgjegja kombėtare, qė tė jemi tė ndėrgjegjshėm pėr tė shpėtuar Shqipėrinė. Edhe nė vitin 97 kam dhėnė njė paralajmėrim. Kam thėnė se nė rast se situata vazhdon siē po vazhdonte, ne do tė bėheshim njė shtet vasal, njė shtet qė do tė varej krejtėsisht nga fqinjėt tanė dhe nga ndihmat ndėrkombėtare. Kjo fatkeqėsisht po ndodh. Sot jemi pohuajse njė koloni e tė huajve. Ku ėshtė dinjiteti i popullit shqiptar, zhvillimi ekonomik kombėtar, politika kombėtare dhe, natyrisht, ku ėshtė pavarėsia jonė?
Ne kemi fatkeqėsinė se, shumė njerėz nė Shqipėri, duhet thėnė pjesa mė e madhe e popullsisė nė Shqipėri - ėshtė shumė e varfėr. Po pse qeveria nuk merr masa t'u japė punė, t'i ndihmojė kėta njerėz qė tė mund tė zhillojnė ekonominė pėr veten e tyre, pėr familjet e tyre dhe pėr tė gjithė Shqipėrinė? A mund tė flitet pėr keqkuptim kėtu?
Gazetarja; Ju flisni pėr humbje tė pavarėsisė sė Shqipėrisė, pėr gati kolonizim. Ku e shikoni? A ka momente tė veēanta, a ka fakte tė veēanta nė emėr tė tė cilave Ju flisni?
Mbreti: Po shihni situatėn ekonomike. Nuk kam frikė tė them se 60 % e mė tepėr tė ekonomisė sė Shqipėrisė tashti varen nga monopolet e huaja, nė bashkėpunim me mafian politike shqiptare. Leku shqiptar nuk vlen asgjė jashtė kufijve tanė, ėshtė njė para qė ėshtė mbajtur nė mėnyrė artificiale. Le tė kujtohemi pėr zhvillimet e '97-ės, kur shpėrthyen piramidat. Shqipėria po kthehet nė njė piramidė tė rrezikshme pėr popullin shqiptar.
Gazetarja: Atėherė, nėpėrmjet kėsaj Lėvizjeje Ju synoni tė lėshoni njė alarm, njė kėmbanė?
Mbreti. Po!
Gazetarja: Pse mendoni se ka veshė qė do t'Ju dėgjojnė? Dhe kur flas pėr veshė, nuk e kam fjalėn tek populli, pasi duhet pushteti pėr tė ndryshuar gjithēka. E kam fjalėn tek politikanėt. A mendoni se e morėn seriozisht kėtė kėmbanė tuajėn, nga ajo ēka keni dėgjuar?
Mbreti: Po u them se, pas njė analize tė thellė, kemi parė qė ka njerėz tė preokupuar, tė ndėrgjegjėsuar. Dhe kėta janė njerėz qė kanė ndėrgjegje kombėtare. Ka njerėz qė nuk marrin pjesė nė parti politike, pėr arsye se zėri i tyre ėshtė njė zė i vetmuar, por janė njerėz me rreth, tė njohur nga populli shqiptar, janė njerėz qė japin njė kontribut tė jashtėzakonshėm, por nuk duan tė jenė pjesėmarrės nė korrupsion e nė trafiqe, nė monopole e me probleme tė tjera, qė i dimė tė gjithė. Nuk duan tė merren me politikėn e sotme, qė ka sjellė tė gjitha tė kėqiat qė vuan sot populli e kombi shqiptar...
Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar do t'ju japė mundėsinė qė kėta njerėz tė shfaqen jo si njė zė i vetėm, por si njė Lėvizje e gjerė, qė do tė tregojė qė ka ndėrgjegje kombėtare kėtu, qė ka ende njerėz me tradita e kulturė, e qė kanė pėrgjegjėsinė pėr ta shpėtuar Shqipėrinė...
Gazetarja: Keni emra mbėshtetėsish, njerėzish qė janė afruar, njerėz qė kanė konfirmuar mundėsinė pėr t'iu bashkuar Lėvizjes, apo ėshtė herėt?
Mbreti: Unė do t'ia lė kohės. Ata tė shfaqen vetė, sipas fushave tė tyre.
Gazetarja: Megjithatė, dhe njerėz prej atyre qė mund tė jenė duke u afruar, e kanė dyshimin dhe do tė donin tė dėgjonin njė pėrgjigje tė pyetjes: Kjo lėvizje nuk ėshtė marketing politik i dikujt qė e do pushtetin, por ėshtė njė ideal pėr ripėrtėritje?
Mbreti: Do tė provoj t'ju shpjegoj njė gjė pėr karakterin tim. Unė jam idealist pragmatist, jam romantik pragmatist. Romantizmi mban idealizmin. Pragmatizmi m'i mban kėmbėt mbi tokė, atėherė, nė kėtė Lėvizje, unė kam para meje njė detyrė. Kam lindur pėr kėtė detyrė e do ta kryej kėtė detyrė derisa tė kem shpirt e jetė: do tė vazhdoj tė veproj pėr kombin tim. Pra, nuk i hyj thjesht njė lėvizjeje, pa patur sigurinė, qė ėshtė e nevojshme, se kemi shumė njerėz qė do tė pėrkrahen.
Gazetarja: Kjo Lėvizje, pėrveē njerėzve qė do ta pėrkrahin, do tė ketė edhe vota nė kohėn kur do tė hyjė nė zgjedhje?
Mbreti: Shpresoj se po, ėshtė nė interes tė popullit, ėshtė nė interes tė tyre. Me kėtė rast do t'u bėj njė thirrje tė gjithė atyre qė nuk kanė votuar deri mė sot, pėr shkak tė pakėnaqėsive ndaj qeverisjes e partive qė janė nė kuvend - tė dalin e tė votojnė kur tė vijė koha e zgjedhjeve.
Gazetare: Megjithatė pėrsėri ka dyshues se, deri tani, Leka I-rė ka qenė jo shumė aktiv nė jetėn publike e politike; se ka patur mungesė financash pėr tė hyrė nė zgjedhje e pėr tė qenė i fuqishėm nė jetėn politike tė vendit! Ēfarė do t'u thonit kėtyre njerėzve?
Mbreti: Ėshtė e vėrtetė se ka pasur mungesė financash, por ne nuk synojmė tė blejmė vota dhe tė blejmė njerėz. Fatkeqėsisht, kjo ka ndodhur e po ndodh shumė herė, dhe kjo ėshtė njė prej arsyeve tė korrupsionit.
Ne synojmė tė pėrfaqėsohemi me njerėz qė janė tė ndershėm e qė tė punojnė pėr njė ideal kombėtar. Ne shpresojmė se kjo do tė ketė njė pėrkrahje mjaft tė madhe nga i gjithė populli Shqiptar, si tek intelektualėt shqiptarė tė tė gjitha fushave, sepse Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar do tė ketė tė gjithė specialistėt e saj.
Gazetarja: Nė vitin 97 Ju keni qenė qytet mė qytet gjatė fushatės Tuaj pėr referendumin. Do tė doja tė dija, nė do tė bėnit tė njėjtėn gjė apo do tė mjaftoheshit me mesazhe publike nė ekrane?
Mbreti: Kur tė vijė koha e kur tė afrohet periudha e zgjedhjeve, do tė bėj njė fushatė pėr tė pėrkrahur pikėrisht ata qė Lėvizja do t'i zgjedhė si kandidatė pėr deputetė. Do t'ju jap pėrkrahjen e plotė njerėzve qė u besojmė. Ne kemi besim se do tė jenė njerėz tė pakorruptuar, por mund tė ketė edhe ndonjė qė mund tė lėvizė. Kjo ėshtė pjesė e natyrės sė njeriut, por ne do tė bėjmė tė pamundurėn tė sigurojmė njerėz tė pakorruptuar.
Gazetarja: A do tė jenė kėta njerėz qė do tė kėrkojnė njė referendum tjetėr pėr Monarkinė?
Mbreti: Ajo do tė varet nga kėrkesa e popullit. Nė rast se gjykohet se Mbretėria ėshtė e nevojshme, mund tė ketė njė referendum! Nė rast se jo, atėherė...
Gazetarja: Megjithatė ende mendoni se referendumi i vitit 97 ėshtė manipuluar, dhe se Monarkia ka fituar?
Mbreti: Nuk ka dyshim.
Gazetarja: Nuk keni dyshim? Kjo nuk do tė thotė se marrėdhėniet tuaja me z.Sali Berisha, ish president i asaj kohe, janė tė acaruara?
Mbreti: Nė politikė nuk mund tė kemi miq, as armiq. Politika ėshtė njė ēėshtje ku njeriu duhet tė ketė njė lloj mirėkuptimi pėr tė ecur pėrpara. I vetmi "armik" nė politikė ėshtė kundėrshtari. Kur nuk ėshtė mė kundėrshtar, atėherė vazhdojnė marrėdhėniet normale. Ky ėshtė njė parim edhe nė politikėn ndėrkombėtare, dhe jo vetėm kėtu.
Gazetarja: Politika ėshtė e njėjtė ngado. Por ju mund ta keni pėrsėri kundėrshtar z.Berisha edhe kur njė lėvizje si e Juaja merr votat e tė djathtėve dhe mund tė krijohet ideja e njė marrėveshjeje me tė majtėt!
Mbreti: Lėvizja ėshtė e hapur pėr tė gjithė shqiptarėt e ndershėm. Unė nuk bėj marrėveshje me asnjeri, pėrveēse me popullin shqiptar.
Gazetarja: Pra nuk duhet tė kemi dyshime pėr marrėveshje tė mundshme me Kryeministrin e Shqipėrisė e me kryetarin aktual tė Partisė Socialiste?
Mbreti: Me askėnd! Veē me popullin shqiptar!
Gazetarja: Mendoni se klasa politike shqiptare nė reagimet herė nervoze e herė provokuese, sapo Ju dhatė mesazhin pėr kėtė lėvizje, u ngacmua?
Mbreti: Bash ato reagime e kėto reagime qė vazhdojnė deri mė sot, dhe do tė vazhdojnė edhe mė tutje, tregojnė se diēka i bezdis. Janė tė shqetėsuar, nuk dinė si ta marrin. Ata as mundėsi nuk kanė pasur pėr ta lexuar plotėsisht Mesazhin drejtuar Kombit Shqiptar, dhe jo pastaj qė ta kenė kuptuar. Unė fjalėt i kam thėnė haptaz, tashti duhet qė t'ua shpjegoj?
Dalėngadalė do tė dalė edhe platforma e Lėvizjes, do tė shpjegohet strategjia e saj. Por kjo do tė shkojė me ritmin e saj, nė mėnyrė qė mos tė gjendemi tė papėrgatitur pėr asnjė rrethanė, as pėr reagimet apo veprimet qė do tė na vijnė, pasi shumė kanė filluar.
Gazetarja: Pati mė shumė dashamirėsi e seriozitet nga reagimet e politikanėve mbarėshqiptarė. P.sh lexova nė gazetėn "Fakt" reagime tė z.Ali Ahmeti - kryetar i BDI. Reagim korrekt ishte edhe ai i z.Arbėn Xhaferri - kryetar i BDSH, i cili ishte, pėrveēse korrekt, edhe shumė dashamirės. Por edhe nga shumė pėrfaqėsues tė tjerė tė klasės politike mbarėshqiptare, ka mesazhe shumė inkurajuese.
Mbreti: Po, sepse edhe ata, si edhe politikanėt e Kosovės, kanė njė problem shumė tė rėndė. Nė rast se qeverisja shqiptare, qė ėshtė shteti amė, nuk vepron nė dobi tė popullsisė shqiptare, qė janė jashtė kufijve shtetėrorė, atėhere veprimtaria e tyre dobėsohet. Fatkeqėsisht, qeveria shqiptare deri mė sot nuk ka treguar vullnetin e plotė pėr t'i pėrkrahur me vendosmėri interesat e shqiptarėve qė janė jashtė kufinjve. Unė dua dhe do tė synoj qė njė ditė tė arrijmė tė kemi njė shtet-komb, nė mėnyrė ligjore, diplomatike, politike. Kjo ka nevojė pėr njė diplomaci dhe vendosmėri pėr t'ia arritur, e jo nė kundėrshtim me ligjet ndėrkombėtare, pėrkundrazi..., po tė merret parasysh se, njė nga pikat kryesore tė OKB, ėshtė vetvendosja e popujve. Nė rast se populli shqiptar dėshiron tė vetvendosė, shtrohet pyetja: a ka tė drejtė apo jo?
Kemi shumė shembuj, por po u jap dy shembuj tė mėdhenj: Gjermania qė arriti tė bashkohet. Tjetri ėshtė ai i Ēekosllovakisė, qė u nga nė dy republika, njėra Sllovakia e tjetra Ēekia. A ka pasur ndryshim kufinjsh?
Gazetarja: Po flasim pėr shtetin amė, por po ju ndėrpres, pasi dritat sapo na lanė. Jemi nė vitin 2004, Shqipėria synon BE, flet pėr shtet, por ende ka problem pėr njė gjė kaq normale dhe njerėzore, siē janė dritat.
Mbreti: Ėshtė njė gjė jo vetėm normale, por edhe e nevojshme, pasi nėqoftėse Shqipėria dėshiron tė ketė industri, dėshiron tė punėsojė njerėzit e vet - energjia duhet tė jetė e domosdoshme. Dritat qėllon tė ikin nė ēdo vend tė botės, apo tė ndėrpriten pėrkohėsisht. Bie fjala, kur jetonim nė Afrikė ndodhte ndėrprerje e energjisė elektrike, por ishte nga rrufeja, e ato vinin menjėherė, pasi edhe nė kohė shumė tė rrezikshme shkonin t'i rregullonin. Ndodhte qė, pėr punė madhore, njoftonin pėr ditėn e orėn kur do tė ndėrpritej energjia elektrike. Kėtu, fatkeqėsisht, ndodh gjithmonė e pėr arsye qė ende nuk i kam kuptuar plotėsisht, pasi ne kemi burime energjitike nga mė tė pasurat nė Europė. Mungesa e dritave ėshtė e rrezikshme edhe pėr shėndetin, qė nga spitalet e deri tek fėmijėt dhe shtėpitė qė ruajnė mes kėsaj vape ushqimet e tyre.
Gazetarja: Shumė gjėra janė tė rrezikshme pėr shėndetin nė Shqipėri, jo vetėm dritat, por edhe mungesat e tjera, pasi shumė shqiptarė, njė pjesė e madhe e shqiptarėve, janė tė pakėnaqur nga qeverisja aktuale, sikur kanė qenė edhe nga qeveritė e kaluara. Pse ata duhet t'ju besojnė Juve pėr mėnyrėn e tė bėrit shtet, qė ata s'e kanė pasur mė parė?
Mbreti: Unė s'e kam zakon tė premtoj gjėra qė s'mund t'i plotėsoj. Unė ju thashė nė 97-ėn, se nė rast se monarkia e fiton referendumin, do tė ketė njė rritje graduale e tė ngadaltė, por tė sigurt tė nivelit tė jetesės - nga viti nė vit. Do tė ketė rend e ligj, pasi kėto janė gjėrat kryesore qė tė gjithė qytetarėt i kėrkojnė, sepse kanė nevojė pėr to. Njė vend pa rend e ligj, mė vjen keq, por nuk ka asnjė shqiptar qė mund ta vlerėsojė, jo mė tė huajt. Ne kemi nevojė pėr punėsim nė Shqipėri, pasi shumė nga rinia jonė po dalin nga Shqipėria. Pse kemi arritur nė kėtė situatė kaq tė vėshtirė? Po ju jap dy shembuj: njė nga fshati e njė nga qyteti. Merreni parasysh fshatarin. Ai sot po tė ketė njė ndihmė, cilado qoftė, qė e kemi tė studiuar nga ekspertėt, do tė zhvillojė prodhimet e veta, por fshatari sot e gjen mė tė lehtė tė blejė perimet e importuara se t'i rrisė vetė. Tė vazhdojmė me qytetarin, njė tregtar i vogėl p.sh. arrin tė hapė njė kafe apo njė biznes tė vogėl familjar. Pse tė mos i jepet pak kohė atij, pasi ai ka investuar, ka marrė borxh pėr t'a hapur kėtė punė. Ai do tė punojė, por jepi pak kohė qė ai tė arrijė tė marrė veten, para se tė filloni ta mbysni me tatime. Tatimet do tė vendosen edhe pėr tė, por njė periudhė kohore le t'i jepet mundėsia qė tė marrė veten e ta fuqizojė biznesin. Njė njeri qė dėshiron tė punojė dhe tė japė njė kontribut njerėzor e social, pse duhet ta dėnosh qė nė fillim?
Gazetarja: Ka njė problem me shumė debat dhe duhet tė kishte mė shumė debat, siē ėshtė ēėshtja e pronave, e pa zgjidhur ndėr vite. Kaloi nė parlament mes shumė debatesh e largimit tė opozitės, megjithatė cili ėshtė mendimi juaj mbi kėtė ligj? Mendoni se do tė ketė zbatim?
Mbreti: Nuk e di se si mund tė hyjė nė zbatim nė kėtė formė! Unė besoj se duhet njohur prona e pronarit legjitim dhe duhen tė kompensohen pronarėt qė e kanė pasur nė pėrdorim kėtė pronė. Ka mėnyra tė ndryshme, me mirėkuptim tė tė dy palėve, me ndėrhyrjen e shtetit, nė mėnyrė ligjore dhe duke i pėrkrahur, dhe jo duke i penguar. Fatkeqėsisht kjo nuk ka ndodhur ende, dhe nuk e di si po e sheh BE kėtė ligj. Unė pėr vete e quaj njė marri.
Gazetarja: Ėshtė njė pyetje personale, por mund t'ju kėrkoj pėrgjigje pasi ka tė bėjė me pronat tuaja. E pėrmenda gjatė intervistės qė ndodhemi nė kėtė Rezidencė qė nuk ėshtė e juaja, ndėrsa keni prona qė ju pėrkasin. A do tė merreni me to? A do t'i kėrkoni? A do tė kėrkoni mbėshtetje pėr t'i marrė?
Mbreti: Unė thashė, kur erdha nė Shqipėri, qė nuk do tė merrem me pronat e mia, derisa tė kalojė ligji pėr tė gjithė. Tashmė ligji kaloi. Tashti do tė filloj, ėshtė normale, pasi edhe unė jam shqiptar, kam lindur kėtu, kam pasuri tė trashėguar e dua ta pėrdor jo veē pėr tė mirėn time, por edhe pėr tė mirėn e kombit shqiptar, pasi ka shumė nevojė.
Gazetarja: Nuk druheni se klasa aktuale politike apo ajo qė do ta zėvendėsojė, nuk do tė qe e interesuar jo vetėm t'ju kthejė pronat e Mbretit, por edhe autoritetin.
Asaj do t'i interesonte vetėm njė nostalgji pėr mbretėrinė.
Mbreti: Vetkuptohet qė kanė frikėn e kolltukut. Sot pushteti, edhe kuvendi, deri nė njė pikė, ėshtė aq i ngatėrruar nė luftėn pėr kolltuk saqė nuk merren me nevojat e vėrteta tė popullit. Unė e shoh si njė arsyetim mė tepėr kėtė pėr Lėvizje pėr Zhvillim Kombėtar.
Gazetarja: Duke iu rikthyer edhe njė herė Lėvizjes, mendoni se kjo do tė bashkojė mė tepėr nostalgjikė tė mbretėrisė tė kohės sė babait tuaj, kur ai drejtonte kėtė vend, sesa njerėz tė pakėnaqur e me besim tek djali i Mbretit Zog?
Mbreti: Unė shpresoj se kjo Lėvizje do tė ndikojė tek njerėzit qė mendojnė, tek njerėzit qė kanė jo vetėm njė kundėrshtim me qeverinė e sotme, por edhe tek njerėzit qė duan tė kontribuojnė diēka pėr vendin e tyre, sado e vogėl apo e madhe. Prandaj unė kėrkoj qė, tė gjithė shqiptarėt, kushdo qofshin, ta mbėshtesin, t'i vihen pas kėsaj Lėvizjeje, pėr tė ngritur pėrsėri ndėrgjegjėsimin shqiptar, kulturėn shqiptare.
Ne kemi njė nam shumė tė keq jashtė, por kjo ka ndodhur veē kėto vitet e fundit.
Po pse? Sepse jemi kufizuar. Po pse jemi kufizuar? Ka shumė arsye, siē thashė mė parė. Paraja jonė nuk ka asnjė vlerė jashtė, por edhe jashtė kanė probleme papunėsie. A do tė ketė gjithmonė emigrantė shqiptarė qė tė marrin punėn e tyre? Pasi nuk kanė asnjė mundėsi kėtu.
Gazetarja: Padyshim ju hyni nė kėtė betejė politike me shpresėn se do t'ia dilni mbanė, por keni njė rast tė sė shkuarės, vitin 1997, kur jeni sėrish i bindur se Monarkia ka fituar nė referendumin i cili u shpall "i pafituar". Pra si do tė tentoni tė rihyni nė skenėn politike Shqiptare dhe a do tė ketė tė njėjtėn shfaqje agresiviteti nga Ju, si dikur?
Mbreti: Shikoni! Nėqoftėse unė doja tė bėja njė akt agresiv nė vitin 1997, ishte shumė e kollajshme. Unė jam mjaft ushtarak pėr tė ditur si ta bėj njė grusht shteti, po tė ishte nė qėllimin tim pėr ta bėrė njė gjė tė tillė. Duke qenė se jam garanti i Statutit Themeltar, nuk mund tė bėj njė gjė tė paligjshme. Nuk dua tė derdh gjak shqiptar.
Nė vitin 1997 unė e kuptova menjėherė, sapo hyra nė Shqipėri, se lufta ishte humbur, sepse atėhere postet kyēe ishin paracaktuar. Atėherė ēfarė ishte mė me rėndėsi tė madhe pėr mua? Po ju tregoj ēfarė ishte rėndėsia mė e madhe: tė njihja popullin shqiptar e tė mė njihnin mua, prandaj shkova kudo, nė tė katėr anėt e Shqipėrisė, ku kisha pyetje e pėrgjigje dhe njė fjalim tė shkurtėr, siē e kam zakon. Pikėrisht nė njė moment, kujtoni diēka, Qeveria, kur erdha unė, nuk kishte mundėsi tė dilte jashtė qendrės sė Tiranės, nuk kishte mundėsi tė dilte nė lagje dhe nė periferi. Asnjė politikan nuk dilte nga qendra, por unė, me mundėsitė e mia kam mundur tė bisedoja e tė isha i mirėpritur nga populli shqiptar, nė tė katėr anėt e vendit. Besoj se kjo nuk ėshtė veē nostalgji! A nuk ėshtė njė arsyetim i plotė?
Gazetarja: E pėrmendėm shumė vitin '97 dhe pozitėn tuaj nė atė kohė. Ka ndryshuar Shqipėria nga viti 97 pėr Lekėn I-rė, qoftė nė mendėsi, qoftė nė mentalitet, qoftė nė klasėn politike qeverisėse?
Mbreti: Po. Ka ndryshuar! Dhe ky ndryshim ėshtė marrė parasysh, por, fatkeqėsisht, vobektėsia ėshtė mė e madhe se nė 97-ėn. Fshatari e qytetari janė nė pikėn e fundit tė vobektėsisė. Po tė mos ishin paratė qė dėrgon rinia jonė, qė duhej qė tė ishte kėtu pėr ta lulėzuar kėtė vend, por po punojnė jashtė, nė Angli, Itali, Greqi e vende tė tjera, pėr tė dėrguar pak para kėtu qė tė mbajnė familjet e tyre - Shqipėria do tė ishte nė njė pozitė shumė tė keqe. Ato pak eksporte qė arrijmė tė bėjmė, gjithsej arrijnė nė 50 milion $ nė vit. Ēfarė ėshtė buxheti i shtetit 2 miliard $? Nga vijnė ato para? Nga borxhet qė marrim!? Atėherė? Jemi duke u futur ditė pas dite nė borxh! Si do t'i paguajmė kėto borxhe?
Gazetarja: Po klasa politike Shqiptare nė sytė e Lekės I-rė a ka ndryshuar, pėrveē qė ėshtė ricikluar qė nga '97-ta?
Mbreti: Fatkeqėsisht, deri nė njė pikė, klasa politike Shqiptare ėshtė bėrė shumė mė e zgjuar nė mėnyrėn si tė pasurohet.
Gazetarja: A mendoni fundin? A do tė ketė mėsim pėr ata qė pėrpiqen tė zgjuarėsohen, duke u pasuruar nė mėnyrė tė padrejtė?
Mbreti: Ajo ėshtė nė dorėn e tyre. Unė nuk jam Zoti.
Gazetarja: Kush jeni Ju atėherė, pėr ta mbyllur kėtė intervistė?
Mbreti: Unė jam ai qė shihni pėrpara, njė njeri qė ia ka kushtuar jetėn Kombit Shqiptar, e do tė vazhdojė tė veprojė brenda mundėsive tė tij, edhe me miqėsitė qė kam nė tė katėr anėt e botės. Do tė vazhdoj me vendosmėri. E di shumė mirė se ē'mė pret. Ėshtė detyra qė mė pret.
Gazetarja: Unė ju uroj nė fund tė kėsaj interviste - fat nė detyrėn tuaj dhe shėndet.
Mbreti: Ju falenderoj shumė. Veēanėrisht do tė dėshiroja qė, me anėn tuaj, tė falenderoj tė gjithė shqiptarėt pėr mirėkuptim kombėtar, qė ta ēojmė tė gjithė bashkė pėrpara Shqipėrinė. Shpresoj se kėto pak shpjegime qė kam mundur tė jap, do tė shpjegojnė kuptimin dhe qėllimin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar. Nė tė ardhmen do tė shpallen mė tepėr e mė tepėr, e do tė arrini ta kuptoni sipas njerėzve specialistė tė ēdo fushe, sepse unė nuk i di tė gjitha, sepse nuk i kam kėto synime. Unė e di si ėshtė problemi dhe si duhet zgjidhur. Por kemi njerėz qė duhet ta planifikojnė, dhe ne do t'i gjejmė kėta njerėz, brenda Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar.
Gazetarja: Faleminderit.
Mbreti : Faleminderit dhe shumė urime.
AKTIVITETE
Pėrfaqėsuesit e lartė tė organizmave monitorues, rrisin interesimin pėr PLL
OSBE kontakton me drejtuesit e Degėve tė PLL Tiranė e Durrės
Ditėn e mėrkurė, mė datė 23 qershor 2004, me kėrkesėn e pėrfaqėsisė sė OSBE nė Shqipėri, nė ambientet e Hotel "Dajti"-t u zhvillua njė takim i pėrfaqėsueses sė lartė tė kėtij organizmi monitorues nė Shqipėri, znj.Ayesha Saran me drejtuesit mė tė lartė tė Degės sė PLL Tiranė, pėrkatėsisht kryetarit tė Degės z.Blerim Kamberi dhe nėnkryetarit tė saj z.Hamit Kurti.
Nė fillim tė kėtij takimi institucional, znj.Saran bėri njė prezantim tė shkurtėr tė punės sė saj dy-vjeēare nė Shqipėri, nė funksionin e koordinatores sė OSBE me partitė politike dhe, nė vijim, shprehu dėshirėn pėr t'u njohur mė nga afėr me punėn dhe gjendjen organizative tė Degės sė PLL Tiranė.
Nė mėnyrė tė veēantė znj.Saran u interesua pėr mėnyrėn e funksionimit tė strukturave dhe forumeve drejtuese, nivelin e pjesėmarrjes nė vendime tė rėndėsishme dhe ndikimin nė vendim-marrje, si dhe tė demokracisė sė brendshme nė jetėn organizative tė strukturave - pasi u njoh pjesėrisht edhe me shtyllat kryesore tė statutit dhe kopetencat staturore tė strukturave dhe forumeve drejtuese. Mė pas pėrfaqėsuesja e lartė e OSBE u interesua tė mėsonte opinionin e bashkėbiseduesve pėr procesin zgjedhor dhe zgjedhjet pėr pushtetin vendor mė 12 tetor 2003, si dhe rolin e pozicionin e PLL nė Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar.
Nė fjalėn e tij, kryetari i Degės sė PLL Tiranė z.Blerim Kamberi, fillimisht shprehu kėnaqėsinė pėr kėtė takim dhe e falenderoi znj.Saran pėr interesimin e OSBE dhe tė sajin personal pėr PLL dhe Degėn e saj tė kryeqytetit. Mė pas z.Kamberi vijoi me konsiderata tė pėrgjithshme pėr rolin dhe kontributin e OSBE nė procesin e monitorimit tė politikės shqiptare dhe hartimin e njė kuadri ligjor tė standarteve demokratike.
Mė pas z.Kamberi shpjegoi pėr bashkėbiseduesen ndėrtimin e Degės sė PLL Tiranė nė nėndegė, nė funksion tė objektivave politiko-elektoralė dhe bazuar nė ndarjen administrative tė rrethit Tiranė.
Z.Kamberi shpjegoi se Dega e PLL Tiranė ėshtė e shtrirė dhe funksionon me strukturat e saj nė tė gjitha bashkitė dhe komunat e rrethit, dhe po punon pėr pėrmbushjen e udhėzimit tė kryesisė sė PLL pėr ndėrtimin e seksioneve tė saj pranė ēdo qendre votimi. Sipas z.Kamberi, Dega e PLL Tiranė pėrfaqėsohet nė kėshillat vendorė tė bashkive dhe tė njė pjese tė komunave tė rrethit me 10 kėshilltarė tė zgjedhur mė 12 tetor 2003, dhe kėto kėshilltarė janė pėrfaqėsues aktivė nė procesin e vendim-marrjes, duke shpalosur njėkohėsisht vizionin dhe objektivat e qeverisjes vendore tė PLL, qė janė nė shėrbim tė komunitetit, halleve dhe nevojave tė zgjedhėsve.
Nė pėrgjigje tė njė pyetjeje tė drejtėpėrdrejtė, gjatė ekspozesė sė tij z.Kamberi e informoi znj.Saran se ishte zgjedhur kryetar i Degės sė PLL Tiranė pas njė gare dinjitoze dhe konform procedurave statutore demokratike. Mė pas, kryelegalisti kryeqytetas, duke dhėnė konsideratat e tij pėr shkallėn e demokratizimit tė jetės sė brendshme tė PLL, theksoi se ajo ka arritur nė nivele tė lakmueshme, tė cilat do t'i kishin zili edhe partitė e mėdha. Por njėkohėsisht ai shprehu gjithashtu keqardhjen pėr aksesin e pamjaftueshėm nė media tė PLL dhe aktiviteteve tė saj politike, pėr shkak tė nivelit tė pamjaftueshėm tė pavarėsisė sė tyre dhe shpesh tė njėanshmėrisė evidente.
Nė vazhdim tė ekspozesė sė tij, z.Kamberi shpjegoi se, nė Degėn e PLL tė kryeqytetit, nė zgjedhjet vendore tė 12 tetorit garuan personalitete tė fuqishme tė jetės politike dhe intelektualė ndėr mė tė spikatur, tė cilėt konkuruan me dinjitet pėrkrah kandidatėve alternativė, duke i superuar shpesh ata pėr nga niveli intelektual dhe vizioni politik pėr qeverisjen vendore. Sipas z.Kamberi, kėta intelektualė pėrbėjnė njė bėrthamė premtuese pėr konkurrimin politik tė PLL dhe qeverisjen e ardhshme, nė nivel qėndror dhe lokal.
Ata kanė dhėnė njė ndihmesė tė kėnaqshme nė pėrmirėsimin e punės politike dhe platformave qeverisėse tė PLL, si dhe nė drejtim tė konsolidimit organizativ tė strukturave dhe tė rritjes sė shkallės sė demokratizimit tė jetės sė brendshme. Z.Kamberi nė vazhdim tė prezantimit tė kapaciteve intelektuale tė PLL, theksoi se angazhimi politik dhe pjesėmarrja e intelektualėve tė spikatur nė proceset zgjedhore brenda dhe jashtė partisė, i ka dhėnė asaj njė dimension tė rėndėsishėm, qė reflektohet me rritjen e besimit tek programi dhe alternatva legaliste dhe nė angazhimin e drejtėpėrdrejtė tė tyre nė Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar tė ndėrmarrė nga NMT Mbreti Leka I-rė, ku PLL ėshtė pjesė organike e rėndėsishme nė plan organizativ e politik.
Tejet e kėnaqur nga ekspozeja e z.Kamberi, znj.Saran u interesua tė dinte edhe opinionin e nėnkryetarit tė Degės sė PLL, z.Hamit Kurti, lidhur me problemet e sipėrcituara.
Nė fjalėn e tij, z.Kurti fillimisht shpjegoi momentet e krijimit tė PLL si partia mė e vjetėr politike nė vend dhe iniciuesja e pluralizmit politik shqiptar, e themeluar nga Mbreti Zog. Mė pas z.Kurti theksoi se PLL ka qenė njė parti pėrparimtare dhe Mbreti Zog ishte njė reformator qė reformoi thellėsisht jetėn e vendit, dhe se akti mė i madh reformues i tij ishte hartimi dhe miratimi i Statutit Themeltar tė vitit 1928, qė ishte njė ndėr kushtetutat mė demokratike, e qė pėrcaktoi fizionominė e shtetit shqiptar dhe tė qeverisjes sė kohės.
Mė pas z.Kurti foli pėr vėshtirėsitė e shumta qė kaloi PLL nė mėrgim dhe legalistėt nė Atdhe, tė cilėt u pėrndoqėn dhe u persekutuan barbarisht nga regjimi komunist, por kurrė nuk u gjunjėzuan dhe se shpresė pėr kėtė ishte Mbreti Zog, Monarkia dhe Legjitimiteti. Pastaj ai shpjegoi se vetėm nga trungu i tij familjar kishte 7 tė masakruar nga regjimi komunist, ndėrsa nga rrethi i afėrm familjar e miqėsor numri i tyre arrinte nė 28 tė pushkatuar, me e pa gjyq.
Por pėr legalistėt, qė mbi tė gjitha kanė Atdheun dhe Kombin, koncepti i hakmarrjes dhe revanshit nuk ekziston. Ata kanė qenė dhe janė idealistė qė duan demokracinė dhe zhvillimin e vendit. Kjo ėshtė edhe arsyeja qė ata mbėshtetėn pa rezerva nismėn e Mbretit, pagėzuar "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar", sepse besojnė tek NMT Mbreti Leka I-rė dhe idealet mbetėrore pėr tė cilat sakrifikuan aq shumė, besojnė tek PLL, programi i saj dhe idealet e legalistėve.
Znj.Saran shprehu mirėkuptim pėr pikėpamjet dhe parashtrimin e z.Kurti dhe pasi falenderoi drejtuesit e lartė legalistė pėr bisedėn e ngrohtė e tejet informuese, shprehu dėshirėn pėr tė vazhduar edhe nė tė ardhmen kontaktet dhe intensifikuar marrėdhėniet dypalėshe, tashmė tė institucionalizuara plotėsisht.
Me dėshirėn pėr t'u takuar sėrish nė tryeza tė organizuara enkas pėr shkėmbim mendimesh dhe bashkėbisedim tė sinqertė pėr problemet shqetėsuese, znj.Saran u nda me drejtuesit e lartė legalistė duke u shprehur atyre falenderimet mė tė pėrzemėrta pėr gatishmėrinė e treguar pėr bashkėpunim dhe besimin se marrėdhėniet dypalėshe do tė intensifikohen nė tė ardhmen.
***
Paraditėn e datės 26 qershor, nė qytetin e Durrėsit u zhvillua gjithashtu njė takim i pėrfaqėsueses sė lartė tė OSBE nė Shqipėri, znj.Saran me drejtuesit e lartė tė Degės sė PLL Durrės, kryetarin e saj z.Riza Dajko dhe sekretarin organizativ z.Islam Alikaj.
Fillimisht z.Dajko i uroi mirėseardhjen znj.Saran, pėr ta informuar mė pas pėr mėnyrėn e ndėrtimit dhe funksionimit tė Degės sė PLL Durrės, gjendjen aktuale dhe objektivat perspektive tė saj pėr shtrirjen nė tė gjithė rrethin, synimin pėr konsolidimin e strukturave dhe ndėrtimin e njė partie tė vėrtetė elektorale, qė aspiron rotacion politik dhe njė pushtet nė shėrbim tė qytetarėve shqiptarė e interesave kombėtare.
Z.Dajko bėri me dije pėrfaqėsuesen e OSBE se Dega e PLL Durrės ėshtė organizuar mbi bazėn e 9 nėndegėve, qė mbulojnė 3 bashki dhe 2 komuna, se ka pėrfunduar riorganizimi nė nėndegėn e rajonit 4 dhe se ky proces ėshtė nė pėrfundim nė bashkinė e Sukthit.
Ndėrsa interesimit tė znj.Saran pėr qėndrimin e kėsaj Dege ndaj iniciativės sė fundit politike tė NMT Mbretit Leka I-rė "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar", z.Dajko iu pėrgjigj se legalistėt durrsakė e kanė pritur atė me entusiazėm dhe se ndihma mė e mirė pėr mbėshtetjen e saj ėshtė rritja dhe forcimi organizativ i Degės sė PLL Durrės, duke marrė parasysh faktin se kjo lėvizje dhe pėrfaqėsuesit e saj konkurrojnė pėr pushtet nė vitin 2005. Sipas z.Dajko, nė kėtė kėndvėshtrim kjo Lėvizje duhet ndihmuar me vota dhe struktura qė i ruajnė ato, sipas motos sė PLL "Njė seksion - njė qendėr votimi".
Pėrsa i pėrket traditės historike tė PLL dhe mbėshtetjes tek kjo parti edhe tė "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar", z.Dajko sqaroi se PLL ka njė tė kaluar tė lavdishme dhe njė eksperiencė tė gjatė dhe tė vyer politike, ēka do tė ndihmojė edhe nė intensifikimin e veprimtarisė politike dhe suksesin e saj nė kėtė sipėrmarrje me rėndėsi madhore.
Mė pas biseda u pėrqėndrua edhe nė problemet qė dolėn gjatė zgjedhjeve vendore tė 12 tetorit, dhe drejtuesit e lartė legalistė durrsakė i bėnė tė ditura vėshtirėsitė qė kjo Degė dhe e gjithė PLL hasi para dhe gjatė kėsaj fushate tė pabarabartė nė tė gjithė drejtimet, dobėsi kėto tė shkaktuara kryesisht nga Kodi Zgjedhor, i cili stimulonte partitė e mėdha dhe ato nė pushtet.
"Mangėsitė e mėdha tė kėtij Kodi, e qė determinuan zhvillimin e kėsaj fushate, ndikuan edhe nė rezultatin zgjedhor tė Degės sė PLL Durrės", - theksuan drejtuesit legalistė.
Mė pas ata e njohėn pėrfaqėsuesen e lartė tė OSBE edhe me objektivat politikė e zgjedhorė tė Degės nė tė ardhmen, tė cilat janė shumė mė tė larta se ato tė zgjedhjeve tė kaluara dhe do tė shėrbejnė si test i rritjes dhe konsolidimit tė PLL nė rrethin e Durrėsit. Nė kėtė kuadėr, ata shprehėn bindjen se "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar" do tė angazhojė energji tė mėdha dhe shtresat mė tė interesuara pėr zhvillimin e vendit dhe njė qeverisje demokratike e tė denjė.
Bindja e tyre mbėshtetej nė arritjet e dikurshme mbresėlėnėse dhe rrėnjėsore tė kohės sė Mbretėrisė, gjatė periudhės sė ndritur tė mbretėrimit tė Mbretit Zog (1928-1939).
Nė fund tė bisedės, znj.Saran shprehu falenderimet dhe mirėnjohjen e saj pėr bashkėpunimin e sinqertė dhe shprehjen e ēiltėr tė pikėpamjeve dhe pėrsėriti dėshirėn pėr t'i shtuar kontaktet dypalėshe.
Drejtuesit e lartė legalistė e falenderuan znj.Saran nė emėr tė legalistėve durrsakė pėr interesimin e saj dhe tė institucionit prestigjioz qė pėrfaqėson, dhe e siguaruan atė pėr gatishmėrinė e tyre pėr tė rritur bashkėpunimin institucional nė tė ardhmen.
Kėto takime tė znj.Saran nė emėr tė OSBE me drejtuesit mė tė lartė tė Degėve tė PLL Tiranė e Durrės, dėshmojnė rritjen e interesimit tė organizmave monitorues pėr PLL, programin, alternativat dhe qėndrimet politike pėr tė gjitha problemet qė interesojnė mbarė klasėn politike dhe shoqėrinė shqiptare. Ato janė shprehje tė rritjes sė formatit politik dhe pėrfaqėsues tė PLL, si njė zė unikal nė politikėn shqiptare jo vetėm pėr shkak tė alternativės mbretėrore qė ajo mbron e promovon, por edhe pėr kėndvėshtrimet e qėndrimet pėr zgjidhjen e problemeve qė qėndrojnė nė bazėn e krizės totale qė pėrjeton vendi.
Korresp. i "Atdheu"
MONARKIA
Njė studim i ri i Unionit Mbretėror Italian mbi monarkinė
Avantazhet e monarkisė ndaj sistemit republikan
Monarkia bėn tė dukshėm dhe simbolizon fort sovranitetin, qė ėshtė njė domen i patjetėrsueshėm i politikės. Monarkia bashkon rezultatet e pluralizmit me avantazhet e unitetit, tė domosdoshme pėr ushtrimin e njėkohshėmm koherent dhe efikas tė sovranitetit. Nė korelacion (lidhje) me kėto, ajo eviton zvetėnimin e pluralizmitm ēka do tė thotė shkatėrrimin e vendimmarrjes dhe tė pėrfaqėsimit, dhe njėherazi shmang hipertrofinė e sundimit monokratik. Pėr kėtė qėllim tė dyfishtė, pėrreth monarkisė synon tė krijohet njė aristokraci me njė frymė shėrbimi, e aftė qoftė pėr tė riekuilibruar presionet e veēanta tė interesave oligarkike, qoftė pėr tė dhėnė bollėk veprash nė procesin e mbajtjes dhe tė tejēimit tė shpirtit qytetar nė mekanizmin e administrimit tė njė republike.
Monarkia: antidoti ndaj oligarkive
Monarkia ėshtė mė e tėrhequr se demokracia republikane ndaj ndikimit tė parasė, tė numrave, tė kompetencave, madje deri tė lindjes (origjinės), si dhe ndaj presioneve tė interesave tė veēanta (partikulariste) dhe grupimeve qė lidhen me to. Jo vetėm kaq. Ndėrsa numrat dhe paratė, kaq tė fuqishėm nė njė republikė demokratike, tentojnė tė ngrenė nė qiell fuqinė e sasisė, duke qenė tė dyja elementė sasiorė, - monarkia ngėrthen tė dhėnat sasiore me tė dhėnat cilėsore, gjė esenciale pėr tė 'sub specie' qoftė pėr edukimin, qoftė pėr mirėsjelljen, qoftė pėr traditat kulturale, morale dhe historike.
Kurora pėr interesin e pėrgjithshėm
Sigurisht edhe pėr monarkinė mund tė themi, gjė qė dihet, se ka "interesa tė veēanta". Por njė interes i tillė, i cili ėshtė vazhdimėsia (persistenca) e Kurorės, bashkėpėrputhet me interesin e pėrgjithshėm tė kombit, pėr shkak se ėshtė nė interes tė dinastisė mbretėruese qė tė ekuilibrojė partikularizmat e oligarkive tė parasė, tė numrave, tė origjinave, tė kompetencave duke shmangur qė ndonjėra prej tyre tė bėjė zullume sa tė rrezikojė Kurorėn: por njė ekuilibrim i tillė ėshtė njėkohėsisht nė interesin e pėrgjithshėm tė kombit, pėrderisa asnjėri nuk mund tė grumbullojė aq shumė pushtete sa tė nėnshtrojė tė tjerėt. Mbreti ėshtė i "pėrgatitur", pėrmes studimeve, pėr njė qėllim tė tillė.
Monarkia si stimul dhe si fre
Ja pėrse, kur mbi shoqėrinė bie tapeti i plogshtisė (imobilizmit), monarkisė i takon tė nxisė faktorėt e reformave dhe tė transformimeve; ndėrsa kur shoqėria ėshtė e nxitur nga stimuj tepėr tė fortė ndryshimesh tė pamenduara, monarkisė i takon tė luajė njė rol meditativ me qėllim qė dinamikat shoqėrore, civile dhe institucionale tė drejtohen nė ritme mė tė buta dhe graduale. Si nė njėrin rast, edhe nė tjetrin, nuk do tė jenė as tė djathta e as tė majta.
Monarkia nuk mund tė ketė ngjyra partiake
Falė vazhdimėsisė sė saj, autonomisė sė saj ndaj palėve, identifikimit tė saj me shtetin dhe me institucionet themeltare, monarkia e trashėgueshme e shmang kreun e shtetit nga zgjedhjet e herė-pas-hershme. Ajo zgjidh nė mėnyrė automatike dhe krahasimisht paqėsore problemin, krucial (thelbėsor) nė ēdo sistem politik, tė suksesionit (vazhdimit) tė kreut tė shtetit. Ajo mishėron me vazhdimėsinė e saj, bashkėpunimin e afrimin e brezave. Duke shpėrhapur kunjunkturat e paevitueshme qoftė edhe legjitime, orientimet dhe ndjenjat popullore, ajo kryen atė qė ėshtė funksioni themelor dhe dallues i lidershipit politik, pra projektimin nė afate tė gjata, tė stabilitetit tė zyrave drejtuese kryesore, dhe tė interesave supreme e tė pėrhershme kombėtare; ndėrsa politika demokratike republikane ėshtė e dėnuar, prej vetė thelbit tė strukturės sė saj, nė projektimin dhe pėrfundimin nė kohė tė shkurtėr, nė pėrnjėhershmėrinė, improvizimet, lakadredhjet, pėrkohshmėrinė, kontradiksionet, paqendrueshmėrinė dhe rastėsinė e interesave, shpresave, sugjestioneve, emocioneve e kėrkesave tė forta partikulariste.
Monarkia ndėrlidh strukturat themelore tė shtetit
Monarkia ndėrlidh strukturat themelore tė shtetit (forcat e armatosura, diplomacinė, gjykatat, administratėn e lartė) me Kurorėn, me rregullat e saj, me besnikėrinė e saj, duke i mbrojtur zyra tė tilla tė rėndėsishme nga presionet dhe sulmet e palėve tė ndryshme. Ajo eviton qė partitė tė pėrziejnė me interesat e tyre speciale dhe tė veēanta (qofshin ato politike, ekonomike, kulturore) institucionin simbol tė unitetit kombėtar. Kėsisoj ajo mbron shtetin me koherencėn vendimmarrėse e vepruese, dhe me qendrueshmėrinė e paanshmėrinė e ligjeve. U garanton individėve dhe grupeve, brenda autonomisė sė njė shoqėrie civile, gjithė liritė e pėrputhshme me dinjitetin dhe ushtrimin e autoritetit tė saj.
Monarkia ėshtė e aftė pėr vetėkorrigjim
Gjithnjė brenda hapėsirave tė natyrės njerėzore, kaq shumė e prekur nė disponibilitetin e saj ndaj sė mirės, monarkia ėshtė e aftė pėr vetėkorrigjim tė paktėn gjithaq sa demokracia, sepse nėse ėshtė e ditur qė nė regjimet demokratike qėndrimi vetėkorrigjues mbėshtetet nė parimin e mospajtimit (qė mundėson herė t'i shmangim e herė t'i tregojmė gabimet) nė monarki njė qendrim i tillė inkurajohet nga sensi i kufizimit, nga maturia, qė janė tė lidhura fortėsisht me rolin e ekuilibruesit. Sigurisht monarkia mund ta humbė aftėsinė vetėkorrigjuese, pėr shembull nėse shndėrrohet nė njė mbretėri absolute. Por kjo gjė vlen njėlloj edhe pėr demokracinė, nėse shndėrrohet nė njė absolutizėm demokratik, me tė dyja pamjet e saj tė njėllojta e tė kundėrta, herė diverguese e herė konverguese: teprimi i shpėrhapjes, tirania e maxhorancės, qoftė ajo popullore, qoftė ajo parlamentare. Por tė mos pėrmendim faktin se ndėrsa pėr monarkinė europiane absolutizmi ėshtė njė gjė e sajuar forcėrisht (qė prej Makiavelit dhe Monteskjesė tradita kryesore kulturore e kontinentit tonė e lidh gjithmonė monarkinė me bashkekzistencėn e njė shumėsie pushtetesh tė ndėrmjetme), pėr demokracinė republikane, absolutizmi ėshtė bash nė premisat e saj doktrinore e pėr mė tepėr antropologjike, prejse demokracia republikane nuk njeh titull tjetėr pushtetėror pėrveē numrave, numėrimit tė votave. Prirja ndaj monizmit ėshtė pra, nė themel, mė e fortė dhe koherente nė demokracinė republikane sesa nė njė monarki.
Ndėrtimi i shtetit kombėtar dhe dinastisė sabaude (italiane)
Tė gjithė e dimė realitetin institucional tė gadishullit para procesit tė rilindjes, e tė gjithė e dimė, pėr shembull, qė shtėpi tė tjera tė rėndėsishme mbretėronin nė pjesė tė ndryshme tė territorit italian. Pra ekzistonte njė gjendje me mundėsi tė hapura pėr tė gjithė, nė tė cilėn edhe dinastive tė tjera, u ishte ofruar mundėsia pėr tė bashkuar kombin dhe pėr tė krijuar shtetin kombėtar. Por kjo nuk ndodhi. Ndėrsa pjesa tjetėr e shtėpive mbretėruese, edhese me vlera tė larta, nuk ndėrmorėn ndonjė iniciativė thelbėsore dhe ngelėn tė lidhura me interesa tė ngushta (preminente) tė fuqive tė huaja, Shtėpia Savoja qe e vetmja dinasti qė rrezikoi drejtpėrdrejt, qė e vuri nė diskutim gjithēka tė vetėn, e cila nuk u tėrhoq ndaj atij detyrimi pėrbashkues nė tė cilin popujt e Francės dhe tė Britanisė sė Madhe ia kishin arritur prej shekujsh; - qė pranoi sfidėn e 'state building' e tė 'nation building' (shtet ndėrtimit dhe tė komb formimit - N.K. - anglisht nė origjinal), duke vėnė nė dispozicion shtetarėt e vet, armatat e veta, diplomacinė e vet, dhe duke gjetur si pengesa nė rrugė pikėrisht ato dinasti dhe ato regjime qė ishin aq tė lidhura me interesa tė tjera tė forta, tė huaja apo ekumentike.
Vijon nė numrin e ardhshėm
Marrė nga faqja e monarkisė italiane
www.monarchia.it
Pėrktheu nga italishtja:
Neritan Kolgjini
AKTIVITETE
Mbledhje e kėshilltarėve legalistė tė rrethit Tiranė me Departamentin e pushtetit vendor
Kėshilltarėt legalistė tė mbrojnė programin dhe interesat e PLL
Ditėn e premte, mė datė 18.06.2004, nė kuadėr tė programit pėr vėnien nė efiēiencė tė plotė tė departamenteve tė Degės sė PLL Tiranė, kryetari i saj z.Blerim Kamberi, organizoi njė takim me kėshilltarėt legalistė tė pushtetit lokal nė bashkitė dhe komunat e rrethit tė Tiranės. Nė kėtė takim morėn pjesė zotėrinjtė: Nikolin Mjeda - drejtor i Departamentit tė organizimit dhe funksionimit tė pushtetit lokal, nėnkryetari i Degės sė PLL Tiranė z.Hamit Kurti, kėshilltarėt legalistė: zotėrinjtė Murat Basha (bashkia Tiranė), Fiqiri Spahiu (komuna Paskuqan), Sami Hasrama (bashkia Vorė), Xhevit Kamberi (komuna Kashar), Xhetan Ēejku (komuna Bėrxull), ndėrsa kėshilltarėt e tjerė mungonin pėr arsye objektive, pasi disa prej tyre janė arsimtarė dhe kanė sezon provimesh.
Nė takim mori pjesė edhe anėtari i KD tė Degės sė PLL Tiranė z.Astrit Kola.
Nė fillim tė takimit, kryetari i Degės z.Kamberi, foli pėr rėndėsinė e organizimit tė kėtij departamenti, i cili do tė bėjė tė mundur strukturimin e qėndrimeve tė kėshilltarėve tė PLL nė pushtetin vendor, ruajtjen e identitetit politik tė tyre, vullnetin pėr tė qenė pėrfaqėsues tė denjė tė tė drejtave tė zgjedhėsve qė ata pėrfaqėsojnė, si dhe ngritjen nė lartėsinė e duhur tė menaxhimit tė kėtij pushteti, tė cilin PLL synon ta vėrė nė shėrbim tė qytetarėve.
Sipas z.Kamberi, ky proces do tė bėjė tė mundur identifikimin e tė gjithė problemeve nė komuna dhe bashki, pėr t'i shndėrruar ato nė objektiva tė platformės sė ardhshme elektorale tė PLL, me qėllim qė zgjidhjet qė ne do tė ofrojmė tė rrisin kredibilitetin moral dhe formatin elektoral tė Legalitetit.
"Synimi ynė kryesor, - theksoi z.Kamberi, - ėshtė qė qėndrimet e kėshilltarėve tė PLL tė jenė konform programit, interesave dhe statutit tė PLL, ēka do tė shėnonte njė hap mė tej drejt institucionalizimit tė tė gjithė veprimtarisė sė partisė dhe pėrfaqėsuesve tė saj nė pushtetin vendor.
Pas prezantimit tė z.Mjeda nė kėtė mbledhje tė parė tė kėshilltarėve legalistė, ai e mori fjalėn pėr tė sqaruar disa nga prioritetet e punės sė departamentit tė kryesuar prej tij dhe kėshilltarėve legalistė. Mesazhi i z.Mjeda konsistonte nė koordinimin e punės midis departamentit dhe kėshilltarėve, respektimin e udhėzimeve qė do tė dalin nga mbledhjet e pėrbashkėta dhe krijimin e njė matrice teknike e ligjore pėr institucionalizimin e mendimeve, propozimeve e qėndrimeve tė kėshilltarėve legalistė nėpėr kėshillat vendorė.
Mė pas u konkludua qė, nė komunat dhe bashkitė ku ėshtė nė proces vendosja e emėrtesave, si shkolla, kopshte, rrugė etj., tė synohet mbrojtja e emrave ekzistues tė patriotėve e nacionalistėve dhe vendosja e emrave tė rinj tė tyre, duke e motivuar kėtė me kontributet e mėdha atdhetare.
Nėnkryetari i PLL dhe njėkohėsisht kėshilltar nė bashkinė e kryeqytetit, z.Murat Basha, theksoi se "roli ynė nė kėshilla duhet e do tė jetė nė funksion tė mbrojtjes sė vlerave dhe dinjitetit tonė si parti, si dhe tė propozohet nėpėr komuna qė, pėr ēeshtje tė rėndėsishme, siē ėshtė rasti i plehrave nė Kashar, tė merren iniciativa pėr realizimin e referendumeve pėr ēeshtje nė interes dhe shėrbim tė komunitetit".
Nėnkryetari Basha tha ndėr tė tjera se "ne kėshilltarėt legalistė, nė mjaft raste kemi mbrojtur interesat tona, duke dalė edhe kundėr qėndrimeve tė kėshilltarėve tė tjerė tė partive opozitare".
***
Kjo mbledhje hapi siparin pėr krijimin e njė tradite nė forcimin e lidhjeve tė partisė me pėrfaqėsuesit e saj nė pushtetin lokal.
Kėta janė pėrfaqėsuesit tanė, por njėkohėsisht edhe mesazherėt tanė, qė pėrēojnė frymėn legaliste nė opinion dhe pushtetin vendor, ku ne dėshmojmė se dimė tė qeverisim dhe tė mbrojmė interesat e komunitetit, tė zgjedhėsve tanė dhe tė vendit, interesa qė janė fisnike dhe atdhetare, nė frymėn e demokracisė, ligjit dhe zhvillimit.
Korresp. i "Atdheu"
Shijak, mblidhet Forumi Rinor i Degės sė PLL dhe strukturohen nėndegėt
Legalistėt shijakas shpallin vitin zgjedhor
Drejtuesit e Degės sė PLL Shijak, kanė zhvilluar njė volum tė konsiderueshėm pune kėto ditėt e fundit, duke strukturuar disa nėndegė dhe duke rifreskuar Forumin e tė Rinjve legalistė. Kėshtu, tė martėn qė kaloi, mė datė 22.06.2004, nėn drejtimin e kryetarit tė kėsaj Dege z.Ruzhdi Kau, u thirr mbledhja e Forumit Rinor legalist tė Shijakut, ku u anėtarėsuan rreth 25 tė rinj, tė cilėt iu bashkuan tė rinjve tė mėhershėm tė kėsaj Dege.
Kjo punė e lavdėrueshme nė drejtim tė forcimit tė Degės, ėshtė bėrė me kontributin e tė gjithė anėtarėve tė Komitetit Drejtues dhe personalisht tė kryetarit, z.Ruzhdi Kau, dhe me ndihmėn e pakursyer tė nėnkryetarit z.Bajram Rubjeka, tė sekretarit z.Sefer Ēipi dhe nėnkryetarit tė ri tė Degės z.Adrian Guza.
Nė kėtė mbledhje, kryetari i Degės bėri njė pėrmbledhje tė punės sė Degės dhe tė gjendjes politike nė vend, ku ndėr tė tjera sulmoi ashpėr keq-qeverisjen e maxhorancės sė majtė, pėr t'u ndalur mė pas nė iniciativėn e fundit tė NMT Mbretit Leka I-rė, tė titulluar "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar". Lidhur me vlerėsimin e kėsaj lėvizjeje politike dhe angazhimin e legalistėve pėr kurorėzimin me sukses tė saj, z.Kau theksoi se "PLL do tė japė ndihmesėn e saj maksimale, duke shkrirė tė gjitha energjitė dhe resurset".
Pas kryelegalistit shijakas folėn edhe drejtuesit e tjerė tė Degės, tė cilėt nxorrėn nė pah rėndėsinė e forcimit tė strukturave, duke e vlerėsuar vitin e ardhshėm si njė vit elektoral dhe duke konsideruar se partia ndodhet para njė fushate zgjedhore tė pashpallur zyrtarisht.
Z.Rubjeka, i cili ėshtė veteran dhe njė nga drejtuesit mė kontributorė tė kėsaj Dege, nė fjalėn e tij theksoi se "... ėshtė mjaft e rėndėsishme tė punojmė e analizojmė thellė udhėzimet e dhėna nga qendra pėr organizimin dhe strukturimin e nėndegėve".
Ndėrsa sekretari i Degės z.Ēipi, publikoi nė kėtė mbledhje krijimin e disa nėndegėve tė reja tė Shijakut, si nėndega Rrashbull, me kryetar z.Sokol Berisha; nėndega Maminas, me kryetar z.Besnik Rama; nėndega nė Gjepalaj, me kryetar z.Artan Plaku, nėndega Xhafzotaj, me kryetar z.Mehdi Braēi.
Nė fund tė mbledhjes, siē ishte parashikuar edhe nė rendin e ditės, u kalua nė zgjedhjet e drejtuesve tė Forumit Rinor, ku konkurruan dy tė rinj: Elinor Porja dhe Nustret Qemali. Mbas votimit tė fshehtė fitoi z.Nustret Qemali, i cili tashmė fitoi mandatin e kryetarit tė Forumit Rinor tė kėsaj Dege, ndėrsa sekretar i kėtij forumi u zgjodh z.Markel Metaliu.
Tė dy kėta tė rinj zotėrojnė cilėsi tė shkėlqyera dhe reputacion. Kryetari i ri ka njė formim intelektual tė dukshėm, pasi megjithė moshėn e re zotėron dy gjuhė tė huaja dhe kulturė tė admirueshme.
Korresp. i "Atdheu"
___________________________
20 Qershor 2004, Nr.24(594)
___________________________
Takim historik i NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve me pėrfaqėsues tė familjeve tė mėdha
Mbreti takohet me familjet e mėdha
Nė fjalėt e tyre u shpreh besimi pėr bashkėpunim me Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar dhe bindja se kontributi i tė gjithė pėrfaqėsuesėve tė popullit shqiptar do tė sigurojė vazhdimėsinė e saj pėr tė realizuar synimet pėr ndryshimet politike tė domosdoshme nė Shqipėri, nė zgjedhjet e ardhshme.
Editorial
Katastrofa ekonomike dhe agjit-propi socialist
Nga Ekrem Spahiu
Mocioni me debat me kryeministrin, pėr gjendjen e ekonomisė shqiptare, ishte nė kohė dhe shumė i dobishėm. Tė gjithė ne ndjejmė shqetėsimin dhe njėkohėsisht pėrgjegjėsinė jo vetėm pėr gjendjen dhe perspektivat e errėta tė ekonomisė tonė, por edhe detyrimin pėr respektimin e parimeve dhe objektivave mbi tė cilat duhet piketuar ecuria e ekonomisė kombėtare.
Pas fjalės sė kryeministrit, askush nuk e kuptoi nėse Nano foli pėr ekonominė amerikane, britanike, gjermane, apo pėr ekonominė shqiptare!
Duke u nisur nga treguesit e matshėm tė ecurisė ekonomike, shqetėsimi ynė duhet tė shndėrrohet nė alarm, qoftė pėr shkallėn e kriminalizimit tė saj nėpėrmjet informalitetit tė skajshėm, qoftė edhe lidhur me strategjinė e shėndetėsimit dhe prognozėn e ecurisė normale tė saj pėr tė shmangur katastrofėn nė buzė tė tė cilės ndodhemi.
Megjithė pėrpjekjet dhe premtimet e qeverisė pėr gjallėrimin ekonomik, rritjen e investimeve, reformat strukturore dhe privatizimin, hapjen e vendeve tė reja tė punės dhe gjallėrimin e iniciativės sė lirė, - kemi patur mundėsinė tė konstatojmė se rrėnimi i ekonomisė sonė ėshtė i dukshėm dhe i prekshėm.
Ndėrhyrja e shtetit me anė tė mekanizmave makroekonomikė dhe synimi i tij pėr ruajtjen e kėtyre tė fundit, jo vetėm nuk kanė qenė aspak tė qarta dhe efikase, por pėrkundrazi, kanė qenė inproduktive. Ky konkluzion del nga fakti i thjeshtė se asnjė ndėrhyrje e shtetit nė ekonomi nuk ėshtė shoqėruar me efekte pėrmirėsuese tė drejtpėrdrejta nė mirėqenien e njerėzve tė thjeshtė.
Pėr fatin tonė tė keq, qeveritė socialiste, kanė qenė tė lidhura me raporte aspak tė qarta dhe transparente me institucionet ndėrkombėtare. Ashtu siē e kemi theksuar edhe nė diskutimin e projekt-buxhetit tė kėtij viti, qeveria kujdeset mė shumė pėr ecurinė e disa treguesve tė pėrgjithshėm, tė cilat pėr mėnyrėn sesi maten dhe llogariten, nuk thonė asgjė pėr ecurinė dhe perspektivėn e ekonomisė.
Pėr hir tė ruajtjes me fanatizėm tė kėtyre treguesve, qeveria socialiste ėshtė detyruar dhe ka marrė masa qė shkojnė nė kundėrshtim me faktorėt qė ndikojnė nė mjedisin mikro dhe makroekonomik.
Bizneset shqiptare, ndonėse tė reja, janė tė detyruara tė paguajnė kostot mė tė mėdha pėr nisjen e aktivitetit. Ata janė tė detyruara tė kapėrcejnė vėshtirėsi burokratike dhe korruptive tė paimagjinueshme.
Qeveria socialiste nuk po bėn asnjė kujdes pėr ruajtjen e ekuilibreve jetikė pėr ekonominė e vendit. Njė ekuilibėr i tillė ėshtė ai i bilancit tė tregtisė sė jashtme.
Sipas statistikave zyrtare, niveli i importeve nė ekonominė shqiptare ėshtė pesė herė mė i madh se ai i eksporteve. Ky nuk ėshtė tregues i tregtisė sė lirė, por njė kėmbanė alarmi pėr atė se si burimet valutore tė kėtij vendi, tė siguruara me aq mund nga emigrantėt shqiptarė kudo nė botė, po riatdhesohen drejt burimit tė krijimit.
Aspak shpresėdhėnėse nuk ėshtė madje as struktura e importeve, ku 70 % tė tė cilave e pėrbėjnė mallrat e konsumit.
Ne kemi bindjen se zhvillimi ekonomik i vendit duhet mbėshtetur nė atė qė me tė vėrtetė duhet quajtur kapitalizėm shqiptar dhe ekonomi kombėtare.
Kjo e fundit nuk duhet bazuar nė kapitalin tregtar dhe aq mė tepėr nė atė informal, ku sipas statistikave mė shumė se gjysma e prodhimit mbulohet nga tregtia dhe ku mė shumė se gjysma e konēesioneve kryhet nė mėnyrė informale.
Ne kemi bindjen dhe shprehim vendosmėrinė se ekonomia jonė duhet mbėshtetur nė resurset natyrore tė vendit dhe nė industritė qė favorizohen nga kėto resurse. Treguesi i ecurisė sė industrisė nuk duhet tė jetė nė vartėsi tė rreshjeve siē ėshtė prodhimi i enrgjisė elektrike qė pėrbėn pjesėn kryesore tė prodhimit industrial, por duhet tė synohet rritja e kuotave tė prodhimit tė energjisė elektrike pėr plotėsimin e nevojave tė konsumit nga popullata dhe tė garantimit tė bizneseve me kėtė produkt jetik, si kushti prioritar i sigurimit tė investimeve vendase e tė huaja, qė nga mė tė thjeshtat e deri tek ato strategjike.
Ka qenė dhe mbetet kriminal mosshfrytėzimi i depozitave tė qytetarėve pėr kreditim dhe investime tė rėndėsishme, kur dihet qė niveli i tyre arrinte mbi 2 miliardė dollarė.
Krimi mė i rėndė nė kėtė vend nuk ėshtė vetėm krijimi i monopoleve tė importeve dhe tė tregtisė nė produktet jetike apo nė mallrat e akcizės sė fortė, - por krijimi i monopoleve tė konsumit tė kontrolluar, tė pėrqėndruara pikėrisht nė duart e atyre qė bėjnė planifikimin e treguesve ekonomikė, pra tė klaneve qeverisėse.
Pushtetarėt aktualė e kanė katandisur kėtė vend nė njė gjendje qesharake, tek prodhojmė dhjetra herė mė pak duhan, ēimento, etj. , sesa prodhonim nė kohėn mė tė keqe tė diktaturės, gjatė sė cilės madje eksportonim tė tilla produkte.
Privatizimi jo vetėm qė nuk ka shėnuar zhvillim tė sektorėve tė privatizuar apo ulje tė tarifave tė shėrbimit, por ka bėrė tė kundėrtėn, ēka pėrkthehet dėshtim total i strategjisė sė privatizimit.
Rrėnimi i industrisė agro-ushqimore ėshtė krimi mė i rėndė ndaj ekonomisė kombėtare. Ky aktivitet me resurse pėr tė plotėsuar tė gjitha nevojat e vendit me ushqime, sot ėshtė rrėnuar dhe ne jemi kthyer nė importues tė kėtyre produkteve.
Marrėveshjet e tregtisė sė lirė, jo vetėm qė nuk kanė marrė parasysh specifikat, interesat dhe koston e prodhimeve shqiptare, por kanė ligjėruar rrugėt e konkurimit tė padrejtė tė prodhimit vendas, shitjen e produkteve jocilėsore tė fqinjėve dhe rrėnimin e prodhuesve shqiptarė.
Vetėm qeveritė socialiste janė nė gjendje tė shpjegojnė shifrat kontradiktore tė gjoja rritjes ekonomike, tė ruajtjes sė normės sė inflacionit, tė uljes sė normės sė kreditimit tė ekonomisė dhe atė tė pakėsimit tė vendeve tė punės.
Korrupsioni kriminal nė gllabėrimin e fondeve publike, ėshtė mėse evident nėse marrim nė konsideratė kostot e investimeve publike, tė cilat pėrkundrejt njė cilėsie skandaloze janė gati dy herė mė tė mėdha sesa standartet europiane, apo kostoja reale e ndėrtimeve.
Vetėm nė Shqipėri ndodh qė, pėr meremetime rrugėsh tė aplikohen ēmime dhe tė pranohen kosto dy herė mė tė mėdha sesa ato tė ndėrtimi tė autostradave tė standarteve europiane.
Si mund tė zhvillohet biznesi vendas, nė njė kohė qė tatimi vjetor vilet qysh nė janar dhe askush nuk merr parasysh ecurinė e biznesit!?
Nėse socialistėt quajnė tregues zhvillimi tė kapitalizmit shqiptar tregun e ndėrtimeve, do t'u thoja se ky treg nuk ka arritur dot tė plotėsojė kėrkesat sipas fuqisė blerėse tė shumicės sė shqiptarėve nė nevojė.
Vetėm nė Shqipėri ndodh qė ēmimi mesatar i tregut tė banesave tė jetė 3 herė mė i lartė se kostoja e ndėrtimit, gjė qė ka ka vetėm dy mundėsi: ose gjobat e vėna ndaj ndėrtuesve janė marramendėse, dhe ata pėr tė ruajtur normėn e fitimit aplikojnė ēmime tė tilla; ose bandat e monopoleve nėpėrmjet ruatjes sė kuotave tė lejeve tė ndėrtimit (meqenėse ndėrtojnė vetė dhe njėkohėsisht japin edhe lejet e ndėrtimit nėpėr KRRT) - aplikojnė ēmime tė tilla tė larta me dhunė, qė tė ruajnė normėn e lartė tė fitimit dhe monopolet e tregut dhe ēmimeve.
Nė Shqipėri ekzistojnė dhe veprojnė tė dyja variantet e mėsipėrme.
Vetėm tek ne ndodh qė ēmimet e prodhimeve ushqimore nė treg, tė jenė sa dyfishi i ēmimeve tė bursės europiane.
Treguesit virtualė ekonomikė tė qeverisė, thjesht po maskojnė me shkurre bombėn sociale qė herėt apo vonė do tė shpėrthejė.
Por treguesi mė sintetik i dėshtimit tė kėsaj qeverie, - ėshtė strategjia shekullore e planifikuar pėr pėrfundimin e luftės kundėr varfėrisė, e cila dėshmon tė kundėrtėn e zhvillimit ekonomik qė trumbetojnė socialistėt.
Vetėm tek ne trumbetohet zhvillimi ekonomik dhe lypen vota me anė tė pėrdorimit mashtrues tė tij, ndėrkohė qė 70 % e popullsisė jeton nėn minimumin jetik.
Vetėm nė Shqipėri bashkėjetojnė nė propagandėn e qeveritarėve termat e "zhvillimit ekonomik" me shifrat dhe konkluzionet kritike tė institucioneve financiare ndėrkombėtare pėr "thellim galopant tė nivelit tė varfėrisė".
Tashmė qė njihemi si vend i ēudirave, duhet tė pranojmė se ēudia mė e madhe ėshtė maxhoranca aktuale dhe propaganda e saj, qė ia kalojnė pėr nga marrėzia edhe asaj komuniste, e qė pėr autorė kanė tė njejtėt agjitatorė.
*Fjala e kryetarit tė grupit parlamentar tė PLL, z. Ekrem Spahiu, mbajtur nė parlament mė datė 14. 06. 2004 nė mocionin me debat me kryeministrin Nano pėr ekonominė
Takim historik i NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve me pėrfaqėsues tė familjeve tė mėdha
Mbreti takohet me familjet e mėdha
Nė fjalėt e tyre u shpreh besimi pėr bashkėpunim me Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar dhe bindja se kontributi i tė gjithė pėrfaqėsuesėve tė popullit shqiptar do tė sigurojė vazhdimėsinė e saj pėr tė realizuar synimet pėr ndryshimet politike tė domosdoshme nė Shqipėri, nė zgjedhjet e ardhshme.
Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar
Rezidenca: Vishnje, Petrelė
TEL/FAX: 00355 4 22 62 73
E-mail royalcourt@albaniaonline. net
Njoftim pėr shtyp
Nė vazhdim tė veprimtarive tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, ditėn e enjte, me 17 qershor, Leka I zhvilloi njė takim me pėrfaqėsuesit e familjeve me kontribut historik nga tė gjitha trevat e Shqipėrisė, me pėrfaqėsues tė pronarėve dhe tė persekutuarėve politikė, tė disa bajraqeve, etj. Pėr nder tė tyre u shtrua njė koktej.
Leka I foli pėr drejtimet kryesore tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, duke cilėsuar se kjo Lėvizje ėshtė njė koalicion kombėtar, dhe mė gjerė, edhe mbarėkombėtar. Ai theksoi se ėshtė detyrė e tė gjithėve qė tė marrim pjesė nė kėtė koalicion pėr ta shpėtuar Shqipėrinė nga politika individuale, duke dhėnė njė kontribut tė pėrbashkėt pėr tė zhvilluar ekonominė, pėr tė forcuar shtetin shqiptar qė tė bėjė politika zhvillimi ekonomik pėr tė punėsuar njerėzit, rininė e Shqipėrisė, por edhe pėr tė luftuar varfėrinė nė fshat e nė qytet.
Nga familjevet me kontribut historik kombėtar dhe nė zhvillimet e demokracisė nė Shqipėri folen disa nga pėrfaqėsuesit mė tė dėgjuar. Nė fillim e mori fjalėn zoti Eduart Ypi. Ai pėrshėndeti Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar, si njė Lėvizje qė i pėrgjigjet Idealit Kombėtar, duke sjellė njė moral kombėtar nė politikėn shqiptare. Ai theksoi se pronarėt, tė persekutuarit, pėrfaqėsuesit e familjeve me kontribut historik, por edhe tė gjithė inelektualėt dhe pėrfaqėuesit e inteligjencės kombėtare do tė jenė pjesėmarrės aktivė nė kėtė Lėvizje Kombėtare. Mė pas e morėn fjalėn edhe pėrfaqėsues tė tjerė si z. Avni e Liri Agolli, Myftar Kupi, Feizi e Nezi Alizoti, Shaqir Trimi, Ali Demiri, Gjon Lala, Islam Mezini, Gjon Kola, Leke Froku, Gezim Doda, Azia Kasemi, Besim Lika, Dod Bajraktari, Prel Syku, Vuksan Vuksani, Gjon Ndue Prenga, Zihni Hadri, Shefqet Berberi, Sefer Zorba, Skender Leka, Kristo Mema, Perparim Ademi, Raif Lumi, Krenar Bino etj.
Nė fjalėt e tyre u shpreh besimi pėr bashkėpunim me Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar dhe bindja se kontributi i tė gjithė pėrfaqėsuesėve tė popullit shqiptar do tė sigurojė vazhdimėsinė e saj pėr tė realizuar synimet pėr ndryshimet politike tė domosdoshme nė Shqipėri, nė zgjedhjet e ardhshme.
Zyra e Shtypit
Shoqatat e kreditorėve i kėrkojnė PLL tė angazhohet pėr ēėshtjen e fajdeve
PLL: do tė zbardhim krimin e fajdeve
Njė grup kreditorėsh, nė mėnyrė tė organizuar i dėrguan njė peticion kryesisė sė PLL, nė tė cilin i kėrkonin kryetarit tė PLL qė, nė cilėsinė e deputetit, ta ngrejė kėtė problem nė parlament dhe media.
Ditėn e shtunė, mė datė 19.06.2004, nė selinė e Kuvendit, kryetari i PLL z.Eqerem Spahiu dha njė konferencė pėr shtyp lidhur me problemin e fajdeve. Arsyeja e prononcimit tė kryelegalistit pėr kėtė problem madhor dhe ende tė pazgjidhur tė shoqėrisė shqiptare, vinte pėr shkak tė kėrkesave tė shumta tė huadhėnėsve tė kompanive rentiere, qė PLL tė prononcohej zyrtarisht lidhur me shqetėsimet e tyre. Sė fundi njė grup kreditorėsh, nė mėnyrė tė organizuar i dėrguan njė peticion kryesisė sė PLL, nė tė cilin i kėrkonin kryetarit tė PLL qė, nė cilėsinė e deputetit, ta ngrejė kėtė problem nė parlament dhe media.
Nė pėrgjigje tė kėrkesave tė pėrsėritura qė merrnin shkas nga shqetėsimi i ligjshėm i tyre, z.Spahiu i kėrkoi kryeministrit Nano njė seancė pyetjesh nė Kuvend lidhur me problemin e fajdeve dhe zvarritjet e pajustifikueshme nė zgjidhjen e shqetėsimit tė huadhėnėsve, ēka bie ndesh edhe me vendimet e Parlamentit njė vit mė parė. Atėkohė, pas shqyrtimit tė raporteve tė Komisionit parlamentar "Pėr Hetimin e Transparencės sė Fajdeve", kėrkesat e opozitės lidhur me rrugėt e zgjidhjes sė kėtij problemi, ishin tė qarta dhe tė prera. Opozita njė vit mė parė kėrkoi angazhimin e drejtpėrdrejtė tė Prokurorisė sė Pėrgjithshme, Ministrisė sė Rendit dhe SHISH-it dhe KLSH lidhur me evidentimin e pėrgjegjėsive pėr drejtuesit e kėtyre kompanive, pėrfituesit e paligjshėm tė likuiditeteve dhe aseteve dhe pėr abuzimet e administratorėve. Nisur edhe nga heshtja e habitshme dhe shqetėsimi i natyrshėm i kreditorėve, z.Spahiu nė prononcimin e tij pėr mediat i bėri thirrje kryeministrit Nano qė ta vlerėsojė maksimalisht problemin nė fjalė dhe tė pėrdorė tė gjitha kompetencat dhe autoritetin e tij pėr zgjidhjen e shqetėsimi.
Me kėtė rast kryelegalisti Spahiu, bazuar edhe principet e legjitimitetit tė PLL i kėrkoi kryeministrit Nano dhe maxhorancės zbatimin e ligjshmėrisė si detyrim kushtetues dhe ligjor, dhe nė respekt tė parlamentarizmit qė pretendohet se respektohet nga klasa politike dhe formacionet e pėrfaqėsuara nė Kuvend.
Spahiu konfirmoi se nė seancėn e ardhshme parlamentare, ku ėshtė parashikuar interpelanca me Kryeministrin, do tė angazhohet maksimalisht tė zbardhė tė vėrtetėn e madhe tė fajdeve.
A.K.
Odiseja e parave tė fajdeve vazhdon edhe njė vit pas hetimit tė komisionit tė transparencės
1 vit sorollatje pėr fajdet
PLL ėshtė e bindur se tė ashtuquajturat piramida u shfrytėzuan politikisht pėr rotacion tė pushtetit, ndėrsa asetet e mbetura u pėrdorėn pėr tė shpėrblyer drejtues e militantė e partiakė.
Deklaratė pėr mediat
Mė 15 korrik mbushet 1 vit nga shqyrtimi i raporteve tė Komisionit parlamentar "Pėr Hetimin e Transparencės sė Fajdeve".
Nė fund tė punės voluminoze pėr zbardhjen e kėtij problemi madhor, opozita kėrkoi:
1.Hapjen e njė hetimi tė veēantė pėr kėtė ēeshtje nga Prokuroria e Pėrgjithshme, nė bashkėpunim me Ministrinė e Rendit dhe SHISH-in.
2.Kontrollin e plotė tė veprimtarisė sė kryer nga administratorėt dhe grupi mbikqyrės - kontroll i cili mund tė kryhet nga institucioni i Kontrollit tė Lartė tė Shtetit, si organi mė i specializuar...
3.Mbylljen e aktivitetit tė administrimit tė shoqėrive huamarrėse dhe shkrirja e strukturave tė administrimit...
Me keqardhje tė thellė, pas 7 vjetėsh nga shfrytėzimi kriminal i fenomenit tė fajdeve dhe 1 vit pas shqyrtimit nga Kuvendi - konstatojmė se nuk ėshtė bėrė asgjė pėr tė hedhur dritė mbi kėtė proces dhe pėr rikthimin e vlerave tė mbetura huadhėnėsve shqiptarė.
Legalistėt, pėr tė cilėt Legjislativi dhe Ligji janė thelbi i demokracisė parlamentare - asnjėherė nuk do tė rreshtin sė kėrkuari pėrmbushjen e detyrimeve ligjore tė Ekzekutivit lidhur me procesin e Huamarrjes nga publiku i gjerė.
PLL ėshtė e bindur se tė ashtuquajturat piramida u shfrytėzuan politikisht pėr rotacion tė pushtetit, ndėrsa asetet e mbetura u pėrdorėn pėr tė shpėrblyer drejtues e militantė e partiakė.
Qeveria dhe kryeministri Nano nuk mund tė bėjnė pėrjetėsisht shurdhin dhe qorrin pėr kėtė problem madhor, plagėt e tė cilit nuk janė mbyllur ende dhe pasojat janė shndėrruar nė shkaqe tė shumė dukurive me sfond dhe prapavija kriminale. Prandaj, i kėrkojmė kryeministrit qė, ditėn e hėnė, nė seancėn e pyetjeve - tė dėshmojė pėrgjegjshmėri dhe reflektim nė trajtimin e kėtij problemi madhor.
Por gjithashtu i kėrkojmė qė tė pėrdorė tė gjithė pushtetin pėr tė shpejtuar pėrmbushjen e detyrimeve kushtetuese dhe ligjore ndaj kreditorėve, tė cilėt presin kthimin parave.
Askush tė mos mendojė se ka tagrin dhe fuqinė pėr t'i vėnė kapak kėtij krimi monstruoz, nga i cili demokracia shqiptare mori grushtin mė tė rėndė dhe ekonomia filloi tatėpjetėn e pandalshme.
Demokracia nuk mund tė ndėrtohet mbi krimin dhe tragjeditė kombėtare.
19.06.2004
Departamenti i Shtetit i SHBA akuzon pushtetarėt pėr trafiqet njerėzore
Ja kush trafikon fėmijėt shqiptarė
Deklaratė e PLL pėr mediat
PLL u njoh me deklaratėn e Departamentit Amerikan tė Shtetit mbi trafikimin e qenieve njerėzore, dhe konkluzioni i parė qė nxori ėshtė se ky trafik ende vazhdon tė kryhet me bashkėpunimin e strukturave shtetėrore.
Ne denoncojmė gjithashtu entuziazmin e qeveritarėve shqiptarė, tė cilėt konsiderojnė si sukses daljen nga grupi i tretė nė tė dytin, dhe mundohen tė kapen nėpėr shprehje tė ndryshme tė kėtij raporti, ku nė aparencė duket edhe ndonjė vlerėsim pėr "monitorimin e qeverisė pėr zyrtarėt e vet".
PLL rikthekson se shkaku i pėrmasave alarmante tė trafikut njerėzor nė Shqipėri ėshtė maxhoranca nė pushtet, e cila siē pėrmendet edhe nė raport, ėshtė e implikuar direkt nė trafiqe.
Ne si parti nacionaliste dhe e pėrgjegjshme pėr fatet e kėtij vendi, kėrkojmė qė qeveritarėt e lartė tė mos mbrojnė mė tej trafikantėt e qenieve njerėzore dhe protektorėt e tyre nė zyra tė larta tė shtetit.
Shkalla alarmante e trafiqeve tė kryera, sipas Raportit, denoncon fort mungesėn e njė vullneti pėr t'i luftuar ato. Pohimi i Raportit se Qeveria Shqiptare nuk i pėrmbush as standardet minimale pėr eleminimin e trafikimit, ėshtė njė shpartallim total edhe i propagandės bajate qeveritare pėr luftė ndaj trafikut njerėzor.
Ne shprehim keqardhjen tonė qė Shqipėria vazhdon tė bėjė pjesė nė listėn e zezė tė vendeve prodhuese dhe eksportuese tė trafiqeve. Kjo bėhet dyfish mė e rėndė kur nė Raportet autoritare si ky i Departamentit tė Shtetit, pėrmenden edhe zyrtarėt qeveritarė si bashkėpunėtorė tė kėtij trafiku.
PLL u bėn thirrje dhe u kėrkon qeverisė dhe institucioneve tė specializuara shtetėrore qė, si shprehje e vullnetit minimal pėr tė luftuar trafikun e qenieve njerėzore, tė lokalizojnė, identifikojnė e publikojnė sa mė parė emrat, vendndodhjet dhe fatin e fėmijėve shqiptarė tė birėsuar nga tė huajt me vendim gjykatash, qė nga viti 1991 nė kohėn e Qeverisė sė parė Nano. Dhe po kėtė gjė ta bėjnė edhe pėr ata fėmijė qė sot banojnė jashtė vendit, nė njė kohė qė familjet i kanė nė Shqipėri.
Zėdhėnėsi i PLL
Astrit Kola
Analiza
Maxhoranca po delegjitimon Parlamentin
Nga Ekrem Spahiu
Qė prej disa muajsh, Parlamenti nuk po i zhvillon punimet normalisht, dhe shkak pėr kėtė janė bėrė drejtuesit socialistė, me anė tė shkeljeve permanente nė seancat plenare, ku kontribut tė rėndėsishėm po japin edhe deputetėt e maxhorancės sė Majtė.
Nė Parlamentin shqiptar punohet me dy standarte: mė atė tė projekt-ligjeve qė duhen miratuar dhe me atė tė atyre qė s'duhen miratuar, sepse nuk u leverdisin Nanos me shokė. Kėshtu, kur vjen puna pėr miratimin e dy projekt-ligjeve, atė "Pėr Kthimin dhe Kompesimin e Pronave. . . " dhe atė "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Pėrndjekurve dhe Burgosurve Politikė", atėherė nga maxhoranca shkelet Rregullorja e Kuvendit nė tė gjitha drejtimet.
Sipas Rregullores, projekt-ligji qė paraqitet nė emėr tė deputetėve, duhet tė kalojė pėr shqyrtim nė seancė plenare brenda 6 javėve. Projekt-ligji "Pėr Dėmshpėrblimin e Ish tė Burgosurve dhe tė Pėrndjekurve Politikė", ėshtė depozituar nė Kryesinė e Kuvendit mė datė 23 janar 2002, dhe nga ajo kohė e deri mė sot kanė kaluar 109 javė. Nė rast se njė projekt-ligj ka njė faturė financiare, atėherė Rregullorja e Kuvendit parashikon se pėr njė projekt-ligj tė tillė qeveria duhet tė shprehet pėr njė muaj lidhur me faturėn financiare. Nėse qeveria nuk shprehet pėr arsye tė ndryshme, atėherė projekt-ligji kalon pėr shqyrtim dhe miratim nė seancė plenare. Megjithėse qė nga kalimi i kėtij drafti nė qeveri kanė kaluar 28 muaj (pra ėshtė shkelur afati 28 herė), qeveria e Nanos nuk ka denjuar tė kthejė asnjė pėrgjigje.
Pėr fat tė mirė projekt-ligji nuk bie ndesh me Kushtetutėn, me ligjet, me Rregulloren e Kuvendit apo edhe me konventat ndėrkombėtare tė nėnshkruara si palė nga shteti shqiptar. Prandaj gykoj se shkelja nė mėnyrė permanente e Rregullores dhe afateve pėr ta kaluar atė nė seancė plenare e pėr ta votuar - sigurisht qė nuk ėshtė normale. Kjo situatė paradoksale nė shkeljen e Rregullores dhe afateve, ka bėrė qė grupi parlamentar i PLL dhe opozita nė pėrgjithėsi - tė insistojnė qė ky projekt-ligj tė kalojė nė seancė pėr shqyrtim dhe miratim sipas proēedurave tė rregullores. Pėrderisa kjo proēedurė shkelet, do tė thotė qė Parlamenti nuk funksionon normalisht.
Deputetėt e opozitės kėrkojnė qė shqyrtimi dhe miratimi i kėtij projekt-ligji tė mos shtyhet nė pafundėsi, duke gjetur e pėrdorur 100 justifikime pėr tė mos e kaluar nė seancė pėr votim.
Pėr mendimin tonė, konsulenca e kėrkuar nga komisioni i Venecias ėshtė e pajustifikuar ligjėrisht, sepse nė asnjė pikė tė Rregullores nuk thuhet se pėr njė projekt-ligj tė veēantė duhet konsulenca juridike apo ekonomike e tė huajve. Pastaj ky nuk ėshtė njė projekt-ligj i ri, pasi ai ėshtė formuluar qė nė vitin 2002.
Ish tė Burgosurit dhe tė Pėrndjekurit Politikė e kanė fituar Pafajsinė e tyre qė mė 30 shtator tė vitit 1991, dhe krahas Pafajėsisė ka dalė edhe projekt-ligji "Pėr Dėmshpėrblimin e viteve tė burgut. . . ". Nė kėtė kuadėr, unė u kam deklaruar edhe drejtuesve tė seancės edhe atyre tė maxhorancės qė, pėr kėtė ēėshtje ka dhe mund tė ketė vetėm katėr qėndrime: 1. Ose duhet tė deklarohet qė nė Shqipėri nuk ka patur diktaturė dhe, pėr rrjedhojė, nuk ka patur viktima tė saj!!!
2. Ose duhet tė shpallet gjendja e shtet-rrethimit, sepse Parlamenti punon i rrethuar nga forcat ushtarako-policore prej kohėsh.
3. Ose duhet qė ky projekt-ligj duhet tė kalojė pėr shqyrtim dhe miratim nė seancė plenare.
4. Ose tė kalojė pėr shqyrtim dhe maxhoranca ta hedhė poshtė me shumicė votash, sepse kur them se duhet tė kalojmė projekt-ligjin, nuk nėnkuptoj doemos se ai duhet tė miratohet. Ai edhe mund tė rrėzohet me dhunė kartonash tė maxhorancės, por jo tė shtyhet qėllimisht nė pafundėsi.
Sipas kėtij skenari ėshtė vepruar edhe me projekt-ligjin "Pėr Kthimin dhe Kompensimin e Pronave. . . ", formuluar nga shoqatat e Pronarėve Legjitimė dhe depozituar nė Kuvend nga deputetėt Ēako e Mediu.
Pėr kėto dy projekt-ligje, mė duhet tė them se ėshtė interesuar personalisht edhe vetė kreu i shtetit z. Moisiu, nė tryezėn e iniciuar prej tij me kryetarėt e partive parlamentare, qė nė dhjetor tė vitit 2002. Gjithashtu, pėr kėtė qėllim ėshtė nėnshkruar edhe njė marrėveshje qė mban datėn 12 shkurt 2003, sipas sė cilės nė Parlament duhej tė kalonte projekt-ligji "Pėr Kthimin dhe Kompensimin e Pronave. . . ".
Vetė z. Moisiu, sėbashku me drejtuesit e shoqatave tė Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė, ka caktuar datėn 28 shkurt 2003 si afatin limit pėr kalimin e projekt-ligjit "Pėr Dėmshpėrblimin. . . ". Por, mesa duket kėto ishin manovra vetėm pėr tė fituar kohė e pėr t'u thėnė ndėrkombėtarėve se gjoja po zbatohen rekomandimet e tyre, dhe kjo pėr tė mundėsuar me ēdo kusht nėnshkrimin e hapjes sė negociatave mė 31 janar 2003 nga kreu i Komisionit Europian, z. Romano Prodi.
Ne, deputetėt opozitarė kemi kėrkuar vazhdimisht dhe me insistim qė tė respektohet Rregullorja e Kuvendit. Nėse maxhoranca nuk ėshtė dakord qė ajo tė zbatohet, le ta shfuqizojė me forcėn e kartonave dhe po me forcėn e katonave tė miratojė njė rregullore tė re, sipas qejfit, por jo tė pėrdorė dy standarte nė zbatimin e saj. Sepse kur bėhet fjalė pėr projekt-ligje qė lidhen me interesa tė klaneve brenda PS-sė, siē ishte marrėveshja konēesionare me firmėn italiane "Petrolifera", krerėt e maxhorancės e thyen Rregulloren duke sjellė relacionin vetėm njė ditė para seancės pėr miratimin e projekt-ligji qė u interesonte.
Unė mendoj se maxhoranca mezi pret qė tė largohet opozita pėr tė miratuar projekt-ligjet e interesave tė pushtetit, madje jam i bindur se kėta nuk e duan opozitėn nė parlament. Pėr tė qenė mė i saktė, kėta nuk duan fare opozitė, si dikur, nė kohėn e diktaturės.
Ne jemi bėrė gazi i botės me mėnyrėn sesi maxhoranca i voton ligjet qė e mbajnė nė pushtet dhe i sjellin pasurim tė paligjshėm. Nė njė seancė tė Parlametit Europian, eurodeputetėt u bėnė dėshmitarė okularė kur me anė tė njė video-kasete panė sesi votohet nė Parlamentin shqiptar. Ata shtangėn kur panė sekuenca ku deputetėt e opozitės ishin ngritur tė gjithė nė kėmbė pėr tė protestuar, ndėrsa kartonat e deputetėve tė maxhorancės ngriheshin e uleshin sipas urdhėrit dhe ligjet "miratoheshin" nė seri si simite furre, pa u numėruar votat.
***
Nėse konsulenca e kėrkuar nga Komisioni i Venecias do tė ishte e sinqertė, nuk do tė kishte asgjė tė keqe, sepse martirėt e Pėrndjekjes tek duruan 60 vjet, do tė duronin edhe njė muaj. Por kjo "konsulencė" e shpikur nė ēastin e fundit ishte njė taktikė pėr ta shtyrė sa mė shumė miratimin e kėtij projekt-ligji. Kėtu kam parasysh faktin qė, nė fund tė korrikut tė vitit 2002, kryetari i grupit parlamentar tė PS-sė, Gramoz Ruēi, kėrkoi qė ky projekt-ligj i cili ishte futur nė seancė plenare, tė shtyhej pėr nė shtator tė vitit 2002, duke theksuar se "ky do tė jetė projekt-ligji i parė qė do tė shqyrtohet me fillimin e punimeve nė shtator 2002, dhe nė kėtė mėnyrė do t'i lihet kohė edhe qeverisė pėr tė nxjerrė faturėn financiare". Me mirėkuptim ne e pranuam kėtė kėrkesė, por kur erdhi shtatori, maxhoranca e hoqi fare projekt-ligjin nga axhenda e punimeve tė Parlamentit. Ne legalistėt qė atėherė e kemi kėrkuar nė mėnyrė tė vazhdueshme zgjidhjen e kėtij problemi.
Unė personalisht nuk prononcohem pėr faturėn financiare dhe nuk dua ta paragjykoj vlerėn e saj, por mė mjafton fakti se kjo shtresė ėshtė viktimė e sistemit tė kaluar, qė ka fituar pafajsinė. Ka fituar me ligj dėmshpėrblimin e viteve tė burgut, prandaj nuk kanė rėndėsi shifrat e faturės. Nuk ėshtė aspak e vėrtetė se kėta njerėz tė vuajtur po merr nga shoqėria shqiptare, pėrkundazi. . . Kjo shtresė i ka dhėnė kaq shumė shoqėrisė shqiptare dhe demokracisė, saqė ne do t'u mbetemi atyre borxh pėr gjithė jetėn.
Sa mė shpejt tė miratohet ky projekt-ligj, aq mė mirė do tė jetė, pasi ata sot jetojnė nėn kufijtė e minimumit jetik, pra nė varfėri ekstreme.
Jemi i vetmi vend ish-komunist, qė nuk e ka zgjidhur ende kėtė problem dhe kjo ėshtė njė padrejtėsi e madhe, e patolerueshme.
***
PLL ėshtė partia mė e vjetėr shqiptare, dhe pėr shkak tė tė qėnit legjitimiste e nismėtare e pluralizmit, ka njė detyrim politik e moral pėrballė elektoratit dhe Shqipėrisė, qė tė luftojė pėr zgjedhje tė lira e tė ndershme. Zgjedhjet tek ne gjithmonė kanė qenė tė kontestueshme si nga partitė politike ashtu edhe nga faktori ndėrkombėtar. Pėr ne legalistėt ėshtė e rėndėsishme tė bėhet njė Kod Zgjedhor ku tė respektohet e drejta e votės dhe mazhoranca e zgjedhur tė jetė produkt i votės sė lirė tė qytetarėve shqiptarė.
Kodet e derisotme janė bėrė pėr tė favorizuar partitė qė kanė humbur nė terrenin politik e zgjedhor, dhe qė nėpėrmjet Kodit Zgjedhor kėrkojnė tė fitojnė nė mėnyrė tė "tėrthortė". Klasa politike shqiptare duhet tė gjejė gjuhėn e mirėkuptimit pėr tė ndėrtuar njė kod nė funksion tė zhvillimit tė zgjedhjeve tė lira dhe normale, me shanse tė barabarta pėr tė gjitha partitė. Partitė opozitare duhet tė unifikojnė qėndrimet e tyre para se tė ulen nė diskutime me PS-nė apo maxhorancėn aktuale, qoftė edhe me praninė e OSBE-sė. Deri tani, ne jemi nė njė mirėkuptim me PD-nė dhe partitė e tjera tė opozitės pėr tė shkuar me njė zė tė unifikuar nė tryezat qė mendoj se do tė bėhen pėr kėtė qėllim. Nė kėtė kuadėr ēdo parti opozitare ka nxjerrė opsionet qė do tė shqyrtohen nė tryezėn opozitare qė do tė zhvillohet shumė shpejt, nė funksion tė ndryshimit tė Kodit Zgjedhor lidhur me mangėsitė e vėrejtura nė zgjedhjet e kaluara.
I kam ndjekur qėndrimet e maxhorancės sė majtė, qė ka nxjerrė disa pika, sipas tyre tė panegociueshme. Nė rast se ata vėnė si kusht qė pėr kėtė pikė apo pėr njė tjetėr nuk ka negociata, atėherė del se ata nuk kanė kuptuar asgjė nga vėrejtjet e faktorėve ndėrkombėtarė dhe se nuk kanė vullnetin politik pėr tė bėrė zgjedhje tė lira. Kjo do tė ketė njė kosto shumė tė lartė politike dhe do tė na kthejė shumė vite pas. Kėshtu socialistėt do tė bėhen pėrgjegjėsit kryesorė tė shkatėrrimit tė proēesit zgjedhor dhe nėse do t'i shkojnė deri nė fund kėsaj marrėzie, atėherė Shqipėria rrezikohet seriozisht dhe pasojat do tė jenė tė paparashikueshme.
Ne legalistėt jemi tė bindur se, nė Shqipėri, nuk mund tė garantohen zgjedhje tė lira me kryeministėr Nanon dhe askush nuk mund tė bėhet garant i votės sė lirė nė kėto kushte. Prandaj kėrkojmė qė, nė krye tė vendit, tė jetė NMT Mbreti Leka, pasi vetėm Ai garanton zgjedhje tė lira, garanton zbatimin e kushtetutės, sepse ėshtė jashtė partive dhe mbi partitė.
PLL-ja ėshtė partia e vetme qė kėrkon rikthimin e monarkisė demokratike institucionale nė Shqipėri nėpėrmjet rrugėve legjitime, pra me Referendum.
Nė Shqipėri ekziston njė paradoks: populli e do Mbretin, ndėrsa politika jo. Populli e do Mbretin sepse do tė ardhmen e tij, tė fėmijėve, tė Kombit. Ndėrsa politika do kėtė amoralitet tė gjithanshėm qė ekziston sot.
***
Popujt dhe shtetet e vogla e tė pazhvilluara, progresine e tyre e bazojnė edhe tek investimet e huaja. Por tek ne investimet paragjykohen, sepse shumė investitorė tė huaj vijnė jo pėr tė bėrė investimet tė ndershme, pėr tė fituar dhe zbatuar ligjet tona, por pėr t'u lidhur me klane tė caktuara nė pushtet dhe politikė, pėr tė bėrė evazion fiskal dhe pėr tė shkelur ligjet, me qėllim moszbatimin e marrėveshjeve kontraktore dhe rritjen e fitimeve nė mėnyrė abuzive. Sot ėshtė bėrė e zakonshme qė pushtetarė tė lartė kanė konflikt interesash dhe janė ortakė ose tė lidhur me kompani tė ndryshme. Ndryshe nuk ka sesi tė ndodhė qė tė shkelen hapur proēedurat e kalimit tė projekt-ligjeve qė lidhen me kėto lloj marrėveshjesh, dhe kjo i justifikon dyshimet, sikundėr ndodhi me Petroliferėn. Miratimet e ligjeve pa praninė e opozitės janė absurde, sepse ngjallin mosbesimin e investitorėve pėr zbatimin e marrėveshjeve tė nėnshkruara nė rast tė rotacionit tė natyrshėm tė pushtetit.
Gjithashtu investimet e huaja janė tė lidhura nė mėnyrė tė drejtpėrdrejtė me ēeshtjet e pronės dhe pa u zgjidhur kėto investitorėt seriozė do tė jetė shumė e vėshtirė tė afrohen nė Shqipėri. Kjo, sepse shumė investitorė merren me shtetin, por si lė pronari. Merren me pronarin po si lė rehat shteti, e kėshtu ata largohen. Njė gjė e tillė ėshtė vėrtetuar mjaft qartė edhe gjatė viteve tė fundit nė Shqipėri, ku nga viti '97 e kėtej janė larguar nga vendi ynė mjaft kompani prestigjioze. Prandaj unė mendoj se tė gjitha projekt-ligjet qė kanė rėndėsi kombėtare, duhet tė miratohen me konsensusin e tė gjitha partive politike, qė investitorėt e huaj tė kenė siguri nė aspektin e mbrojtjes sė investimeve tė tyre.
Replikė pėr deklaratat nė "Opinion" tė "TV Klan" (3)
Stisjet historike pėr tė zhdukur tė vėrtetėn
Nga Prof.As. Dr. Bajram Xhafa
Aktet e terrorizmit politik dhe rebelimet e viteve '20 nuk duhen vlerėsuar si vepra patriotike dhe demokratike
"Zogu mė 1919 nė Vjenė nuk ka se ēfarė tė bėjė mė", thotė z. Blendi. Don tė na thotė, se Zogu paska qenė pėr turizėm dhe jo si i internuar nė "kafazin e artė" tė Vjenės dhe se, pasi paska frekuentuar tė gjitha kazinotė (na i pėrsėriti disa herė, tė pėrforcuara me referenca bindėse nga studiues tė huaj si Fisheri) nuk i paska mbetur gjė tjetėr pėr tė bėrė, veēse t'i kthehet politikės dhe xhahil-llėkut (nga epitetet qė s'kanė tė numėruar tė Enverit, Krist Malokit e plot tė tjerėve).
Kėtė radhė nė kėtė emision njė gjė u tha me plot gojėn e pa mėdyshje: "Zogu ishte shtylla kryesore e qeverisė" sė Sulejman Delvinės. Edhe pėr thirrjen e Kongresit tė Lushnjės, meritat e Zogut... u thanė, gjė qė duhet pėrgėzuar. Por pas kėtyre vijnė si breshėri shprehje e pohime tė tilla si: "despotizmi oriental", "gjesti patriotik i Avni Rustemit (P. Misha), ...Zogu lidhet me Klikėn dhe synon tė marrė frenat e pushtetit me kalkulimet e shifrave (mirė qė nuk thotė: me kalkulimet e numrit tė rebelėve, siē bėnin komunistėt), ...manierat e Zogut ... mėnyra se si i zgjidhnin problemet, si i eleminonin kundėrshtarėt (si viktima gjithmonė duhen nėnkuptuar engjejt e Opozitės "demokratike") dhe pastaj... ky djalosh u imponohet (Avniu, ky div malesh) ...por Zogu lidhet me Klikėn, edhe me bejlerėt (fejohet me vajzėn e Vėrlacit) zėdhėnės i shtresės sė tė cilėve ai bėhet (!!!). Natyrisht, thotė P. Misha, ai vepron nė kėtė mėnyrė pėr t'i bėrė tė tjerėt qė tė trembeshin. Pastaj... vijnė masat pėr tė eleminuar kundėrshtarėt politikė, vrau Avni Rustemin (V. Duka), e plot tė tjera. Ato mėkate qė janė karakteristikė e sjelljes dhe e veprimeve tė Opozitės "demokratike", i ngarkohen Zogut si person. Madje as krahu politik tė cilit i pėrket Ai nuk pėrmendet fare nė qendrimet politike me qėllim qė vetėm Zogu tė duket si e keqja e gjithė tė kėqijave, pėr ta demonizuar atė e pėr tė bindur miletin se Krist Maloki ka tė drejtė qė e quan 'lugat'. Kėshtu historia kthehet me kokė poshtė, vlerave dhe antivlerave u ndėrrohen vendet. Kėshtu pėrparon degjenerimi kombėtar, armiqtė e Shqipėrisė livadhisin lirshėm dhe shqiptarėt shijnė lamė ferrash me kėmbėt zbathur.
Kur i referohet Vllamasit apo Eqrem bej Vlorės, por edhe Fisherit, z. Blendi ka plot fakte, ngjarje e shembuj pikantė qė i denoncojnė keqas veprimet e "demokratėve" tė viteve '20-tė, tė shokėve tė Avni Rustemit dhe gjithė ish proteksionistėve tė qeverisė sė Durrėsit qė pas Kongresit tė Lushnjės ndėrruan emėr. P.sh. nga Fisheri, pėr Avni Rustemin nuk pėrmend atė qė ėshtė esenciale dhe me dobi politike pėr tė mėsuar shqiptarėt edhe nė ditėt e sotme, se organizata "Bashkimi" qė ai kishte krijuar dhe drejtonte, e njohur nė historiografinė e deritanishme si organizatė demokratike "ishte njė shoqatė studentėsh, tė vendosur pėr tė zhdukur fizikisht kėdo qė ata e konsideronin si armik" (B. Fischer, "Mbreti Zog dhe pėrpjekja pėr stabilitet nė Shqipėri", "Ēabej", 1996, f. 71) dhe jo "pėr t'i siguruar vendit pėrparimin ekonomik dhe shoqėror" siē deklarohej zyrtarisht. Gjithė platforma politike dhe veprimet taktike tė saj nuk kanė shumė nevojė pėr koment sepse ato flasin vetė, kanė qenė tipike terroriste. Organizata "Bashkimi" pra, ka qenė njė organizatė e krijuar pėr veprimtari terroriste dhe Avniu, kur nuk ishte nė gjendje tė siguronte shumicėn e votave nė zgjedhje sėbashku me krahun politik tė cilit i pėrkiste nuk bėhej mė demokrat siē vetėquhej, por njė kryeterrorist politik.
Nė "Kujtimet" e Vllamasit e tė Eqrem bej Vlorės lexon mrekullira pėr ngjarjet e kėsaj periudhe. Ndonėse kundėrshtarė tė Zogut, ata kanė shkruar me vėrtetėsi dhe me frymė realiste pėr gjėmat qė "demokratėt" e viteve '20-tė i shkaktuan Shqipėrisė, gjėma tė cilat ende u shitėn edhe nė "Opinion"-in e Fevziut pėr bėma, madje pėr bėma demokratike. "Nė krahasim me bejlerėt e tjerė Zogu nuk kishte mjete, shkruan Eqrem bej Vlora, madje mund tė themi, ishte i varfėr. Por kishte gjėra tė tjera qė nuk i kishin ata - ishte mė i zgjuar, mė trim, mė energjik, mė serioz, mė bindės dhe mė popullor se ata" (E. Vlora, "Kujtime" II, 2001, f. 206).
Z.Blendi kur bėn ato hapjet dhe hyrjet qė t'i orientojė mirė lektorėt dhe telespektatorėt e emisionit thotė me ekuivokė: "Mėnyra se si eleminoheshin kundėrshtarėt politikė ishte ajo qė e provoi edhe vetė Zogu kur i bėnė atentat mė 1924", dhe... "i plagosur jep dorėheqjen si kryeminstėr" (duke lėnė tė kuptohet se e bėri nga frika e jo sepse po zbatonte rregullin kushtetues). Ndėrkohė qė "Zogu kishte bėrė llogari tė tjera" "matjani tjetėr (ah, kėto matjanėt!) thotė se ka qenė i shtyrė nga Avni Rustemi" (insinuatė se pabesia ka pėrkatėsi krahinore). Mėnyra se si "kompilohet" kėshtu historia, si tregohet ngjarja, dėgjuesi nė vend qė ta dėnojė veprimin si akt tė terrorizmit politk, mund tė mendojė: "mirė ja paskan bėrė atij katili dinak e tė pabesė dhe sa keq qė nuk e paska marrė plumbi." Me pak fjalė, sipas z. Blendi del se Zogu e paska pėsuar nga "mendja e keqe e tij" dhe nga mendėsia e pabesisė qė qenka karakteristikė pėr krahinėn e tij dhe u kultivoka atje. Nė kėtė mėnyrė nuk pėrbaltet vetėm Zogu, por edhe krahina dhe i gjithė Veriu me atė "bajraktarizmin" e tij tradicional qė as mund tė mendohet tė jetė nė drejtimin e shtetit.
"Paladinėve tė mendėsisė demokratike, shkruan Eqrem bej Vlora, u kishte rėnė nė kokė pėr poste dhe ofiqe zyrtare; me demokraci ata nėnkuptonin artin pėr tė zėnė njė post drejtues dhe pėr ta pėrdorur atė pastaj, sipas qejfit. Por meqenėse kjo ishte e pamundur me rrugė legale parlamentare (sepse ata nuk mund tė shpresonin kurrė pėr shumicėn nė parlament), ata kėrkonin t'i arrinin qėllimet e tyre me mėnyra jolegjitime dhe tė dhunshme, ndėr tė cilat, mė e para, ishte mėnjanimi kundėrshtarit qė u dukej mė i rrezikshėm, Ahmet Zogu" ("Kujtime", II, 2001, f. 208).
Sejfi Vllamasi, Eqrem bej Vlora dhe tė tjerė, por edhe kujtesa popullore na e sjellin tė gjallė e bindshėm mėnyrėn se si Avni Rustemi e pėrgatiti planin pėr vrasjen e Zogut me atentat, madje edhe fjalėt qė i ka kėshilluar Beqir Valterit. "Kėtė tė ri, njė djalosh ekstravagant nga Mati, ata e pėrpunuan pėr nė kohė tė gjatė, derisa ai pranoi tė vrasė mirėbėrėsin e tij, Ahmet Zogun, njeriun qė para dy vjetėsh me paratė e veta e kishte ēuar pėr studime nė Itali. Po a ishte pėr t'u ēuditur me kėtė plan vrasjeje kur, vrasėsi i Esat pashė Toptanit, Avni Rustemi, tė cilin drejtėsia franceze, me njė manipulim tė habitshėm tė ligjit, e nxori tė pafajshėm dhe qė qeveria shqiptare e shpalli hero dhe e bėri deputet, kur ky vrasės i pabesė pra, kapardisej nėpėr Tiranė dhe brohoritej ngado si shpėtimtar atdheut?" (Eqrem bej Vlora, "Kujtime", II, f. 209).
I ndėrtuar mbi paragjykime, edhe pse pjesėtarėt e ekipit tė emisionit janė "tė njė mendje", prapė se prapė inkoherenca dhe kontradiktat, deri edhe me vetveten janė flagrante. Dihet nga historia se nga tė katėr pjesėtarėt e Regjencės (monarku kolektiv), vetėm Sotir Peci qendroi nė Shqipėri gjatė qeverisė sė Nolit. - "Regjenti Sotir Peci (pra, monarku) deklaroi se nuk do tė firmoste asnjė dekret nėqoftėse nuk do tė bėheshin zgjedhje", u tha nė emision. Pra, Noli republikan (i demokracive perėndimore!!!) nuk paska shpallur republikėn. As parlamentin nuk e mblodhi (atė pjesė qė kishte mbetur e qė pėrbėnte vetėm njė tė tretėn e Asamblesė), as zgjedhje pėr njė parlament tė ri nuk bėri, as reforma dhe as revolucion. Vetėm qė e ndriti historinė me ato dy regjimentet me komandantėt e tyre rebelė qė marshuan mbi Tiranė si Musolini me fashistėt e tij mbi Romė (e thotė vetė Noli nė telegramin drejtuar Musolinit pėr t'i kėrkuar njohje kur sapo krijoi qeverinė e re revolucinare si kryeministėr "i zgjedhur" me short-truk, dhe, siē tha Plasari, me teknikėn e "letrės me vrimė", por qė nė emision u la tė kuptohet se ka tė bėjė me veprimet e Zogut). Atėhere, ku qėndrojnė vlerat demokratike tė revolucionit, tė qeverisė sė Nolit dhe revolucionarėve tė 1924?
Njė ndėr rezultatet e Kongresit tė Lushnjės ishte krijimi i njė qeverie me nė krye Sulejman Delvinėn, "njė figurė jo fort e njohur por mjaft e ndershme", sqaron z. Blendi. I ndershėm "mjaft" apo "mjaftueshėm", sepse kur me rebelim (dhe me short) erdhi nė fuqi qeveria e Nolit, Sulejman Delvina, humbės nė shortin hileqar (nė favor tė Nolit) pėr kryeminstėr, por qė u caktua ministėr i Jashtėm, u thotė bashkimxhinjve qė kėrkonin reformėn agrare: "Na luftuem pėr tė dėbue partinė e Ahmet Zogut ... Reformat qė kėrkoni ju tė rinjtė janė gjepura (T. Zavalani, "Histori e Shqipnis", bot. II, Phoenix, 1998, f. 280). Pėr cilin tė besojmė se ka tė drejtė: Noli (i pro-reformave qė nuk dihet mirė nėse vėrtet i deshte apo jo) apo Delvina dhe, cili prej tyre ėshtė mė i ndershėm "jo mjaftueshėm". Mirėpo Mishės i punon mendja vetėm tek Zogu dhe sa herė e merr fjalėn, vetėm pėr tė do tė thotė se nuk kishte skrupuj, asnjė skrupull. F. Klosi po ashtu: - Zogu hakmerret me kundėrshtarėt politikė nė mėnyrė tė paskrupullt. Me mungesėn e skrupulozitetit tė tyre, ashtu si dikur Krist Maloku nė esenė e tij famėkeqe, pjesėtarėt e emisionit "Opinion" aq shumė e bombarduan Zogun me "paskrupulozitet" sa nuk i lanė vetes asnjė fije skrupoloziteti.
Edhe njė fakt tjetėr pėr njė problem tė rėndėsishėm politik qė kalohet "me metodėn e heshtjes" pėr tė kuptuar ēdonjeri se cili ėshtė me skrupuj dhe cili paska qenė i paskrupullt "nė kėto situata konfliktuale" siē thotė me eufemizėm P. Misha pėr ngjarjet qė ēuan nė shpėrthimin e Revolucionit tė Qershorit. Mė 23 nėntor 1924 merrte fund funksioni i Sotir Pecit si anėtar Kėshillit tė Naltė dhe nė bazė tė ligjit, Kėshilli i ri duhej tė zgjidhej nga parlamenti. Vetėm nėn kėrcėnimin me armė nga Sulejman Delvina (kur i nxori pistoletėn mbi tavolinė), Noli i trembur u detyrua tė firmoste dekretin e zgjedhjeve qė u shpall me 14 nėntor 1924. Nė veprimtarinė politike tė Nolit ka plotė hynere e veprime qė kurrsesi nuk mund t'i klasifikosh, jo mė si demokratike, as "politikė autoritare", por tipike arbitrare. Mirėpo Piro Misha na tha se qeverisja e Nolit ishte "njė demokraci liberale perendimore". Nuk e dimė se cilėn demokraci perėndimore ka parasysh Misha, modelin e cilit shtet, sepse edhe Italia fashiste e Musolinit, qė mburrej se me grusht - shtetin qė solli nė pushtet Nolin "kishte favorizuar evoluimin e situatės shqiptare nė drejtimin e dėshiruar nga politika italiane", e kishte njė organ qė e luante rolin e legjislativit, ndėrsa Noli (demokrat!) jo. Ndoshta me liberalizmin e Nolit, Misha ka parasysh faktin se qeverisja e Nolit nuk kishte institucione dhe kurrėfarė kontrolli e sovraniteti, as tė brendshėm e as tė jashtėm. Ishte njė anarki e plotė, njė qeverisje rumpallė me plotė kuptimin e fjalės.
Megjithėse kėto dihen dhe njihen, autorėt e emisionit nuk iu larguan "manualit" fjalėndyrė tė Krist Malokut qė e shpjegon historinė "me lakmi dhe epshe". "Dy lakmitė dhe epshet kryesore qė e shtyjnė Ahmet Zogun pėr ēdo veprim nė lamėn politike janė: 1. Dėshira pėr pushtet apo sundim brutal; 2. Lakmia kah kamja materiale, kah salltaneti nė kurriz tė miletit tė shkretė. Pėr t'i ēue nė vend kėto dėshira a vese ai asht gati (!) dhe i zoti pėr ēdo punė e pėr ēdo dhunė; vret e ther, grabit e ēnderon, shitet e blihet e merret me qira, bahet ortak me kedo dhe tradhton miq, shok e atdhe. Mungesa e ēdo skrupoloziteti nė shpirtin e tij e ka fare imun (tė papėrgjegjshėm) pėrpara ēdo krimi e mėnije (Phoenix, Nr. 7-8, Shkodėr, 1998, f. 45). Vėshtirė t'i numėrosh se sa herė e pėrsėritėn dhe e lakuan "mungesėn e skrupolozitetit" tek Zogu botuesi P.Misha dhe studiuesi F.Klosi, a thua se nuk kishin gjė tjetėr pėr tė thėnė.
Nipi Godo qet pushkė (fashiste) pėr dajėn Toto
Pėr emisionin kishte plot e plot gjėra pėr vėrejtje dhe ndonjė anė pozitive, por po veēojmė edhe njė aspekt qė mendojmė se pėrbėn njė dukuri qė duhet distancuar nga pikėpamja parimore, por edhe pėr shkaqe tė objektivitetit. Punėve tė pista nuk u thuhet "mashallah!". Mirėpo emisioni "Opinion" "Kush ishte Ahmet Zogu?" na shėnoi njė "kontribut" tė ri, njė novacion, njė "frymė tė re" nė historiografi. Nė ndryshim nga vendet e tjera tė Ballkanit dhe tė Europės ku fashistėt, edhe pse nuk ishin nė pushtet, kishin mjaft hapesirė dhe organizime tė fuqishme, Zogu nuk la kurrėfarė hapėsire "demokratike" pėr organizim apo lėvizje fashiste dhe komuniste. Antizogistėt vazhdimisht e vajtojnė kėtė si mungesė demokracie dhe etiketojnė Zogun si "despot oriental" "satrap" etj., sepse Ai nuk lejoi shtrat tė ngrohtė pėr fashistėt dhe komunistėt.
Mirėpo emisioni na paraqiti njė fytyrė tjetėr kur njė puēist, njė tinzar i pabesė e njė rebel si Et'hem Toto dhe vėllai i tij Ismeti, i inamoruar pas fashizmit, qė shkel betimin dhe ligjin themelor tė shtetit, na u bėnė "liderė", u shndėrruan nė "figura" historike. Njė puē na u servir si "Lėvizje" (kur drejtohet kunėr Zogut, vetvetiu duhet tė jetė demokratike). Dhe ēfarė kėrkonin ata? Hiē mė pak, deshėn tė afrojnė 7 prillin, qė Shqipėrinė ta "oksidentalizojnė" shpejt e shpejt sipas modelit tė diktaturave fashiste tė Hitlerit e Musolinit me njė "diktaturė tė ndritur" si ajo e Duēes dhe me njė diktator tė "ndritur" qė duhej tė ishte Ismeti me tė vėllanė.
Boll inat e ka patur periudhėn e Mbretėrisė dhe vetė Zogun pėr tė cilėt historiogafia komuniste ka rezervuar qėndrimet mė subjektive dhe banalitetet mė vulgare, prapė se prapė kėtė ngjarje e ka quajtur hiē pak por njė "puē, tė organizuar nga Et'hem Toto, ish ministėr i qeverisė sė Mehdi Frashėrit". Puēi, shkruan "Historia e Shqipėrisė", (pjesa III, viti 1984, f. 412) "u shkaktua nga pakėnaqėsitė(!!!) dhe synimet ambicioze tė ish - ministrit tė Brendshėm dhe nėn nxitjen e vėllait tė tij Ismet Totos, pjesėmarrės kryesor nė lėvizje, i cili deshi tė zbatonte idetė e tij me ngjyrė fashiste tė "diktaturės sė ndritur", synime kėto qė miratoheshin edhe prej Romės". Fakti qė me pushtimin fashist tė Shqipėrisė pas 7 prillit Totot u shpėrblyen dhe morėn pensione, tregon se Roma nuk ka qenė vetėm nė pozitėn e miratimit tė puēit, por nxitėse dhe drejtuese e veprimtarisė komplotuese tė vėllezėrve Toto. Kėshtu, Totot qenė tė pėrfshirė tėrėsisht nė veprimtarinė agjenturore (jo pėr ideale demokratike) komplotiste dhe si tė tillė nuk kanė emėr tjetėr veēse atė tė tradhtarėve.
Pėr t'i dhėnė njė frymė "autenticiteti" dhe pėr tė dhėnė shpjegime mė bindėse, nė emision ishte thirrur nipi i protagonistėve tė puēit tė 15 majit 1937, zotėri Sabri Godo, i cili me zhdėrvjelltėsinė e tij u mundua t'i vejė njė kapak m... puēit ala fashist tė dajės. Pėr t'i dhėnė "arsye" puēit dhe pėr ta ēliruar dajėn nga faji i krimit kombėtar dhe krimit politik, Godo na foli pėr "njėlloj internimi tė butė" qė i paska bėrė Zogu dajės sė tij, sepse ish ministrin e Brendshėm e paska ēuar prefekt nė prefekturėn e Gjirokastrės, tė cilėn ai duhet ta njihte mirė, mbasi edhe ishte nga ato anė. I paska vrarė barkun Zogu Et'hem Totos.
Gjithė Mbretėria Shqiptare kishte giithsej dhjetė prefektura (pra, 10 prefektė) dhe 6-7 ministra. Funksionarėt mė tė lartė nė kėtė rreth tė ngushtė qarkullonin, duke zėvendėsuar njėri tjetrin. Administrata e Mbretėrisė ishte shumė e lehtė. Atėhere, ēfarė ofiqi mė tė lartė paska kėrkuar Et'hem Toto dhe ēfarė ka kėtu pėr ta quajtur internim (tė butė)? Mos vallė paska dashur qė Zogu ta mbante nė Pallat qė pastaj ai ta kishte mė tė lehtė tė realizonte puēin me atentat? Mbase Zogu e kuptonte mirė se me cilin kishte tė bėnte, por ai gjykonte se nuk ishte koha pėr masa drastike (qoftė edhe tė merituara) pėr tė mos shkaktuar ndonjė "tronditje", por edhe komplotistėve t'ua lagte barutin pa arritur tė shtien pushkė, sepse kuēedra fashiste pėrgjonte pėr tė shfrytėzuar ēdo rast pėr ndonjė rrėmujė, siē bėnė armiqtė e Shqipėrisė mė 1997. Europa ishte nė shilarse. Ishte praglufta e Dytė. Zogu vepronte sikur tė shkelte mbi vezė. Por mėnyra si na e serviri ngjarjen Godo dhe Fevziu, gati sa nuk na erdhi keq qė nuk u realizua me sukses puēi i Et'hem Totos qysh me 15 maj 1937 qė tė kishte triumfuar demokracia me orientim perėndimor ala Toto - fashiste. Madje, sipas Godos, dajot e tij u tradhtuan nga lebėrit Gjoleka dhe Bilal Nivica tė cilėt paskan lajmėruar qeverinė. Pyesim Godon: cilėt ishin tradhtarėt?
Kur kemi parasysh firmėn e Godos me komitetet rebele nė Vlorė nė emėr tė Partisė Republikane mė 28 mars 1997 kundėr qeverisė demokratike, dhe gjithė qendrimet e tij politike nė vitet e Postkomunizmit, ajo shprehja "mė bėj baba tė tė ngjaj" duhet pasuruar edhe me: "mė bėj dajė tė tė ngjaj". Vėrtet nė Kanunin e Lekės "lisi gjakut" (gjinia e llogaritur nga babai) ka pėrparėsi, por nė kėtė rast edhe "lisi i tamlit" (gjinia e llogaritur nga nėna) ėshtė po aq i rėndėsishėm dhe merr pėrgjegjėsi (gjenetike) sa edhe "lisi i gjakut". Siē duket ndihen ndikimet "europianizuese" dhe emacipuese.
Duke "zbėrthyer" Zogun dhe veprėn e tij, (sepse me atė e ka gjithė inatin) Krist Maloku flet pėr "kompleks hereditar (frojdist) nga mercenarizma e t'et". Nė rastin konkret do tė kishte thėnė "kompleksi hereditar" (i trashėgueshėm) nga "mercenarizma e dajės". Shqipėria sot ėshtė pushtuar tėrėsisht nga "komplekse hereditare" tė shumta e tė gjithanshme; qė nga ato ideologjike e deri tek ato agjenturore. Zoti na ndihmohtė!
Mirė se Godo e ka "obligim gjenetik, hereditar" por Blendi Fevziu ēfarė motivesh ka qė i mban ison? "Lideri i kėsaj lėvizjeje... njeri nga njerėzit mė tė ndershėm... absolutisht njėri nga njerėzit mė tė ndershėm" e pėrsėrit disa herė dhe i mėshon me gjithė forcėn Blendi pėr t'ia shtruar mė mirė rrugėn Godos nė avokatinė e tij tė ndyrė pėr veprėn tradhtare tė dajės. Ēfarė duhet tė bėjė mė shumė se kaq njeriu pėr tė kryer figurėn e krimit dhe ēfarė krimi mė tė madh duhet tė bėjė pėr tė mos e quajtur "tė ndershėm"? Et'hem Toto me puēin e tij ėshtė pararendės, i avancuar dhe i dėshtuar i V.Kuislingut. Ai ra brenda me pabesinė dhe me poshtėrsinė e vet. Nė emision ai thuajse doli viktimė dhe neve si spektatorė na erdhi keq pėr fatin e tij tė mjerė. Atėhere kush paska qenė fajtori? Edhe Krist Maloku vėllezėrit Toto i quan viktima tė Zogut dhe i shpall ata martirė. Me njė stil emfatik ai shkruan pėr "hijet e fytyrave tė sa e sa martirėve: preja katakombiane (i bashkon me martirėt e krishtėrimit nė katakombet e Romės) e vampirit matian. E atje nalt, fare nalt nji Avni Rustemi, nji Luigj Gurakuqi,... nji Et'hem Toto, nji Ismet Toto, nji... nji... me qindra, me qindra(!!!)... (Phoenix, Nr. 7 - 8, 1998, f. 35).
Puno Kolė se po t'martojmė
Si "viktima " tė Zogut, vėllai tjetėr i Toto-ve duhet tė ketė gėzuar besimin e Enver Hoxhės. Por nuk i zgjati shumė se doli me "grupet armiqėsore" dhe u dėnua. Me rėnien e komunizmit, Godo trashėgoi biografi tė pasur si i persekutuar, edhe nga komunizmi, edhe nga Zogu, ashtu siē i "konvenonte" demokracisė. Por Godos duhet t'i kujtojmė se nuk luftohet komunizmi duke rehabilituar elementėt fashistė apo adeptėt e tyre.
Godo iu pėrshtat tė gjithėve: edhe me Ramiz Alinė, edhe me Berishėn e demokracinė, edhe kundėr "autoritarizmit" demokratik edhe me komitetet rebele, edhe me tė majtėn, edhe me tė djathtėn, edhe "jo tokėn ēifligarėve" edhe me "tokėn pronarėve". Shkurt: mė i urti i tė urtėve. Duke parė e dėgjuar Godon, popullin e gjeti si puna e Kolės qė nuk ishte i zoti tė martohej. Meqenėse ishte punėtor i mirė, fqinjėt vendosėn tė pėrfitojnė prej tij. 'Puno Kolė se tė martojmė ne,' - i thoshin ata. Dhe Kola i gjorė punonte gjithė qejf dhe priste qė fqinjėt ta martonin. Vitet kalonin dhe premtimet pėrsėriteshin nė "standarde" mė tė larta. Vit pas viti dhe Kola arriti te gjashtėdhjetat. Atėhere i thanė: 'Tani Kolė askush nuk tė jep nuse'. Edhe me politikanė tė zhdėrvjellėt si puna e Godos, qė e dredhin vazhdimisht sa ta rregullojnė veten, shqiptarėt do ta pėsojnė si puna e Kolės. Me kėtė emision, TV "Klan" i ndihmoi shumė.
Megjithatė emisioni bėri edhe efekte pozitive sepse tashmė njerėzit kanė fituar veti qė tė lexojnė e kuptojnė midis rreshtave, tė kuptojnė edhe qėllimin e gjuhės sė hidhur e tinzare, kush e flet atė dhe pėr ē'qėllime e flet. Teleshikuesit u njohėn edhe me dokumentarė tė kohės, gjėja mė e mirė e emisionit. Ato flisnin vetė e nuk kishte nevojė pėr komente. Ishte Shqipėria autentike e kohės, shqiptarėt siē i sheh dhe i shkruan, pa patur nevojė as t'i hyjnizosh dhe as t'i pėrbaltėsh.
Pa u larguar nga linja fillestare, pjesa e dytė dhe e tretė e emisionit u distancuan mjaft nga ai ngėrēi i fillimit nė ekspozimin e figurės sė Zogut dhe shumė nga ata qė e kanė parė, kanė treguar se kanė pėsuar tronditje tė thellė nga mashtrimi qė u kanė bėrė lidhur me tė vėrtetat pėr historinė e Shqipėrisė tė kohės sė Zogut dhe pėr veprėn kombėtare tė Mbretit Zogu I.
Shkodėr, 30 maj 2004
Nisma e NMT Mbretit Leka I-rė, pėrkrahet masivisht nė Shkodėr
Lėvizja e Mbretit, shpresė pėr shqiptarėt
Nė qytetin verior tė Shqipėrisė, Shkodėr, nisma "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar" e Mbretit Leka I-rė, ėshtė pritur me mjaft interesim dhe ėshtė ndjekur me vėmendje nga qarqet intelektuale, nga qytetarėt e thjeshtė, nga mbarė legalistėt e simpatizantėt e Monarkisė, pa u anashkaluar edhe nga spektri politik. Duke patur parasysh se NMT Mbreti Leka I-rė dhe Familja Mbretėrore kanė shprehur interesim dhe pėrkujdesje tė veēantė pėr traditėn e hershme tė kėtij qyteti tė lėnė nė harresė nė vitet e diktaturės, por dhe pėr shkatėrrimin e vlerave nė kėto vite tė pluralizmit - kjo nismė vlerėsohet si shans i vyer dhe ndėrmerret nė njė kohė tė pėrshtatshme pėr shkodranėt dhe mbarė shqiptarėt. Mungesa e theksuar e platformave pėr zhvillim kombėtar e shoqėror, e ka sterrosur jetėn e shkodranėve dhe mjerimi, pasiguria pėr jetėn dhe mungesa e shtetit ligjor ėshtė e pranishme nė ēdo moment.
Duke biseduar me inteligjencėn e kėtij qyteti, me pensionistėt, rininė shkollore e studentore, evidentohet fakti se kjo nismė e Mbretit Leka I-rė mbėshtetet fuqimisht.
Intelektuali dhe publicisti i njohur shkodran z.Burhan Dizdari, shprehet: "Mė vjen keq dhe ndjehem i zhgėnjyer nga realiteti qė pėrjeton qyteti im, i cili ka potenciale e resurse tė mėdha pėr zhvillim ekonomik. Me dhimbje jam i detyruar tė pranoj braktisjen e Shkodrės nga shumė familje tė vjetra, biznesmenė dhe intelektualė tė tė gjitha fushave gjatė kėtyre 7 viteve tė pushtetit socialist. Mendoj se pėr tė ndalur kėtė hemorragji, nisma e shpallur nga Mbreti Leka I-rė ėshtė e vetmja shpresė. Vitet e fundit kanė qenė vitet e zhgėnjimit masiv nga klasa politike dhe qytetarėt kanė humbur interesin pėr jetėn politike dhe zgjedhjet, duke mos i besuar mė as votės sė tyre. Bizneset e vogla e tė mesme nė Shkodėr janė drejt falimentimit pėr shkak tė politikave fiskale asfiksuese, mungesės sė energjisė elektrike dhe infrastrukturės. Intelektualėt duhet tė vihen nė shėrbim tė kėsaj Lėvizjeje madhore, pasi ėshtė e vetmja shpresė e garanci pėr popullin shqiptar".
Z.Nikolin Destanishta, njė ndėr legalistėt mė tė vjetėr dhe pinjoll i njė nga familjet mė tė shquara monarkiste tė Shkodrės, megjithė mbresat e thella qė ka patur nga kontaktet me Mbretin Leka qė nga Johannesburgu e tani, nė Shqipėri, shprehet se "emocionet dhe optimizmi pėr kėtė Lėvizje janė kulmi i ndjesive, pasi tani shoh qė rilindi shpresa e shqiptarėve...". "Ne legalistėt kemi qenė tė lidhur me Mbretin, tė cilin e kemi patur dhe e kemi simbol kombėtar. Ne do ta mbėshtesim kėtė Lėvizje, ashtu siē kemi mbėshtetur Referendumin pėr formėn e regjimit nė vitin 1997. Pėr mė tepėr jemi optimistė se kjo Lėvizje e Mbretit Leka, nuk e largon Atė nga pretendimi pėr Fronin Mbretėror".
Ndėrsa z.Caf Jonuzi, kryetar i Shoqatės sė Ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve politikė, u shpreh se Lėvizja pėr Zhvillimin Kombėtar, ėshtė njė ogur i mirė. Klasa jonė politike ndodhet nė ēoroditje tė plotė e me pasoja negative pėr kombin. Shoqata jonė kėtu, nė Shkodėr, e cila nuk ėshtė angazhuar nė asnjė parti politike, e sheh me optimizėm dhe e pret me kėnaqėsi kėtė Lėvizje, pėr tė cilėn jemi tė bindur se do t'u kthejė besimin tė gjithė shqiptarėve pėr njė jetė mė tė sigurt, pėr zhdukjen e korrupsionit dhe pėr lloj lloj trafiqesh. Ne Ish tė Pėrndjekurit Politikė jemi pėr Monarki, sepse te ky sistem shohim forcėn dhe vizionin pėr tė krijuar njė shtet nė shėrbim tė shqiptarėve dhe pėr t'u bėrė pjesė e Europės, ashtu siē kemi qenė nė periudhėn e Mbretit Zog. Intelektualėt duhet t'i pėrgjigjen kėsaj Lėvizjeje tė Mbretit Leka, pasi populli ėshtė pro saj, ndėrsa politika aktuale e sheh me xhelozi dhe frikė, sepse kėrkon tė ruajė monopolin e pushteteve. Jam i bindur se me kėtė platformė populli shqiptar realizon atė ēfarė i mungon, Lirinė dhe Demokracinė e vėrtetė".
Kjo Lėvizje ka emocionuar dhe sensibilizuar edhe rininė shkodrane, e cila pret me padurim tė njihet me platformėn dhe tė pėrfshihet nė kėtė Lėvizje.
Studentja e Universitetit "Luigj Gurakuqi" tė Shkodrės, Aurora Ujka, u shpreh se "... kjo Lėvizje na ka dhėnė shpresė pėr t'i shėrbyer qytetit tonė dhe jam i bindur se Mbreti Leka do tė kontribuojė pėr investime prioritare dhe hapjen e vendeve tė punės, me qėllim qė rinia tė mos larghet nga qyteti ose nga Shqipėria. Eshtė rasti mė i favorshėm pėr popullin shqiptar dhe spektrin politik, pėr tė kuptuar se Shqipėria nuk mund tė mbahet peng pėrjetėsisht. Pėr t'i dhėnė kėsaj Lėvizjeje njė mbėshtetje tė fuqishme, duhet qė PLL tė inkuadrojė tė gjitha strukturat e saj nė kėtė Lėvizje madhore, pėr tė qenė, ashtu siē i takon - promotor i kėsaj Lėvizjeje, suksesi i sė cilės kėrkon vetėm punė dhe angazhim.
Namik Mehmeti
Enis Dizdari
Shqipėrisė i duhet i zoti i shtėpisė
Ka ardhur koha qė Europa tė ndihė pararendėsit e qytetėrimit tė saj, shqiptarėt, qė tė shkėputen nga morsa komuniste dhe tė restaurojnė Monarkinė parlamentare tė modelit tė hershėm dhe aktual europian.
Nga Mark Topollaj
Fantazmat e shek. XX-tė qė u vėrtitėn nėpėr Europė, shkelėn edhe nė tokėn tonė tė varfėr, duke lėshuar shi gjaku dhe mjerim. Bota tashmė i quan epoka e Komunizmit dhe Fashizmit, ose epoka e tmerreve.
Shqiptarėt e tronditur shihnin flamurin e Skėnderbeut tek shqyhej dhe arnohej nėn sėpatat e Liktorit, yllin e kuq dhe shiritat tringjyrėshe sllave tė Titos.
Tashmė ka ardhur koha t'i thėrrasim me zė tė lartė ndėrgjegjes kombėtare pėr ta zgjuar nga gjumi letargjik, genin e racės shqiptare, e pėr tė mbajtur lart krenarinė e pėrhumbur e tė lodhur gjatė rrugės sė vėshtirė tė historisė.
Sot lipset ta orientojmė popullin nga ideali i Mbretėrisė Shqiptare, si e vetmja alternativė pėr ta shpėtuar popullin nga gracka e neokomunistėve.
Cilėt kemi qenė ne shqiptarėt, nė ē'mėnyrė kemi mundur tė mbijetojmė dhe ēfarė ideali kemi. Pėrse frika pėr jetėn na pengon pėr tė zgjedhur rrugėn e duhur?! Pėrse pranojmė tė nėpėrkėmbemi kėshtu?
Nga pikėpamja antropologjike ne shqiptarėt jemi europianė tipikė. Tė parėt tanė kanė banuar qė nga Istria, pėrgjatė Adriatikut, nė drejtim tė Jonit e deri nė Atikė e Peloponez. Ne kemi zėnė vend nė kėto troje shumė mė parė sesa ulkonja e Kapitolit t'i jepte gji Romulit e Remit.
Europianėt i kishin shtėpitė mbi lisat, kur ne kishim hyrė nė shtegun e qytetėrimit. Sllavėt e Jugut luanin me arinjtė nė malet e Kaukazit dhe Uralet. Gadishulli ballkanik quhej "Gadishulli ilirik", sepse nė pjesėn dėrrmuese ishte i banuar nga ilirėt.
Etnokultura shqiptare u bė udhėrrėfyese e hulumtimeve pėr zbulimin e evoluimit tė kulturės sė lashtė ballkanase, qė vulosi madhėshtinė e antikitetit nė agun e qytetėrimit.
Ka ardhur koha qė Europa tė ndihė pararendėsit e qytetėrimit tė saj, shqiptarėt, qė tė shkėputen nga morsa komuniste dhe tė restaurojnė Monarkinė parlamentare tė modelit tė hershėm dhe aktual europian.
Tragjeditė qė pėrjetuan shqiptarėt kanė zbehur dinjitetin dhe respektin pėr origjinėn dhe vlerat qė mbartim.
Evidentimi i vlerave dhe fuqive shtetformuese qė kulmuan me Mbretėrinė shqiptare me nė krye Mbretin Zog i Parė, nuk ėshtė gjė tjetėr veēse rivendosja e pushtetit tė arsyes dhe rilindja e qytetarisė sė vėrtetė qė struket nė genomėn tonė.
Ndjenja e fatalitetit pėr ardhmėrinė ka stimuluar depėrtimin e utopive dhe ideologjive.
Tashmė intelektualėt, pasuria mė e madhe e shoqėrisė sonė, duhet tė ndėrmarrin misionin pėr iluminimin e mendjes dhe shpirtit tė popullit tonė tė shumė vuajtur.
Ata duhet t'i bashkangjiten Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar qė ka iniciuar NMT Mbreti Leka i Parė, qė ėshtė shansi i fundit qė na jepet pėr tė shpėtuar nga katastrofa ku klasa e papėrgjegjshme politike e ka zhytur vendin.
Nė kėtė sipėrmarrje madhore lipset tė kontribuojnė tė gjithė ata qė e ndjejnė se fatet e Atdheut dhe e ardhmja e fėmijėve tanė ėshtė mė e rrezikuar se kurrė. Ndryshe askush nuk ka tė drejtė tė ankohet pėr fatin tonė tragjik, sepse atė duhet ta vendosim vetė ne shqiptarėt, nėn udhėheqjen e urtė tė Mbretit Leka i Parė, i cili ka gjetur momentin mė tė pėrshtatshėm pėr t'i prirė popullit ashtu si dikur i madhi Mbreti Zog, qė mori mbi vete pėrgjegjėsitė mė tė mėdha pėr tė shpėtuar popullin, gjė qė e arriti me ndihmėn e intelektualėve atdhetarė dhe mirėkuptimin e mbarė shqiptarėve qė e mbėshtetėn.
Opinion
Tė mbėshtesim Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar
Nga Luftar Pepmarku
Ēdo individ, nė botėkuptimin e tė cilit ėshtė rrėnjosur dashuria pėr Atdheun dhe mbarėsinė e tij, nuk mund tė mos shohė me shqetėsim gjendjen nė tė cilėn ėshtė katandisur vendi dhe problemet e shumta me tė cilat pėrballet shoqėria shqiptare sot.
Kjo i shtyn qytetarėt e kėtij vendi qė, po me kaq shqetėsim e preokupim tė mendojnė e veprojnė pėr rrugėt qė duhet tė ndjekin e punėt qė duhet tė bėjnė shqiptarėt pėr tė dalė nga kjo situatė.
Kur dėgjon debatet e politikanėve tanė, tė cilėt nė periudhėn e formimit tė tyre e konsideronin teorinė marksiste-leniniste si shkencėn qė u ndriēonte rrugėn tė gjitha shkencave tė tjera, tė duket sikur dėgjon ato pėrrallėzat e viteve tė fėminisė, me kungulleshka. Kėshtu vazhdon kjo lojė kungulleshkash prej mėse 14 vjetėve. Njė lojė e mėrzitshme kjo deri nė neveri, e qė fatkeqėsisht akoma vazhdon.
I dėgjojmė politikanėt tanė tek debatojnė, ēirren e turfullojnė, fyejnė e shajnė njėri-tjetrin, a thua se nuk i pėrkasin tė njejtit komb!!!
Megjithatė, vėmendjen e shqiptarėve sot e tėrheq njė zė i thjeshtė nė dukje, por i thellė nė mendim, plot preokupacion e pėrkushtim ndaj ēeshtjes kombėtare. Ėshtė zėri i njė njeriu qė, ndryshe nga ē'jemi mėsuar tė shohim e dėgjojmė nė ekranet e televizorėve e nė faqet e gazetave, nuk del tė pozojė pėr tė mashtruar e pėr t'u dukur, por nėn peshėn e njė shqetėsimi tė madh e tė rėndė bėn apel pėr mbėshtetjen e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar.
Me tė drejtė ėshtė thėnė se "tek e thjeshta gjendet e madhėrishmja". Po t'u hedhim njė sy mesazheve qė NMT Mbreti Leka I-rė u ka pėrcjellė shqiptarėve qė nė fillimet e pluralizmit, konstatojmė se pikėrisht ato mesazhe ishin nevoja mė e ngutshme pėr tė cilėn kishin nevojė shqiptarėt. Mbreti Leka i ftonte shqiptarėt qė tė besonin tek Zoti, tek vetja dhe tek njėri-tjetri, me qėllim qė dėshirat t'i bėjmė shpresė e shpresat realitet.
E mė tej Mbreti na paralajmėronte qė tė mos lejojmė qė interesat e huaja, interesat partiake, interesat fetare a krahinore tė dalin para interesave kombėtare. Mesazhet janė tė shumta nė numėr e tė qarta nė synime. Ato nė thelb kanė patur porosinė qė tė gjithė shqiptarėt e ndershėm e nacionalistė tė punojmė bashkė, si motra e vėllezėr qė jemi, pėr ta bėrė Shqipėrinė tonė tė dashur - etnike, tė lirė e demokratike, pa komunistė e neokomunistė, sepse vetėm kėshtu do ta ndjejmė veten krenarė qe jemi shqiptarė.
Klasa politike postkomuniste, e pavėmendshme ndaj kėtyre mesazheve dhe shumė e aftė nė pėrmbushjen e interesave vetjake, me ndihmėn e qarqeve tė caktuara ndėrkombėtare, e qė nuk ia kanė dashur tė mirėn Kombit e shtetit shqiptar - e ēuan vendin nė kaosin e vitit 1997 dhe popullin nė prag tė luftės civile. U thyen depot e armėve dhe ato i mori kush mundi.
Qytetarėt shqiptarė vriteshin pėr inate tė vjetra, pėr mėri politike, pėr mllefe tė ēastit a pėr njė fjalė goje. Tragetet e motovedetat niseshin njėra pas tjetrės, tė mbushura me qytetarė shqiptarė, kush e kush tė ikte sa mė shpejt prej kėtij vendi ku kishte ndodhur gjėma. Dikush vritej me armė, dikush pritej me sopatė, tė tjerė mbyteshin nė det. Politikanėt shqiptarė qėndronin nė llogore tė kundėrta. Dikush mbi tank me uniformėn e djallit, tė tjerė me kovat e benzinės nė dorė duke u vėnė zjarrin institucioneve shtetėrore. Kishte tė tjerė qė niseshin me autobuza, furgona e vetura drejt Vlorės, pėr tė nxitur e inkurajuar trazirat. Njė ēmenduri e vėrtetė!
E pikėrisht nė dallgėt e tėrbuara tė kėtij mish-mashi, mė 12 prill 1997, nga Johannesburgu i largėt zbriti nė Rinas NMT Mbreti Leka I-rė. Nga goja e Tij dolėn fjalė perėndie "Paqe-Bashkim-Vllaznim". Si njė lajtmotiv shpėtimtar, vetė NMT Mbreti Leka I-rė e shpėrndau kėtė mesazh nė tė katėr anėt e Atdheut. Pra edhe atje ku nuk shkelnin dot pėrfaqėsuesit e tė dy krahėve tė sė ashtuquajturės politikė shqiptare.
Mesazhet e Tij tė qarta, fjalėt e pakta e tė sakta, zgjonin shpresat dhe zbusnin shpirtrat e trazuar tė shqiptarėve. Ato mesazhe ishin njė ilaē i pazėvendėsueshėm pėr ētensionimin e situatave aq shumė tė acaruara tė atyre ditėve tė mbrapshta tė '97-ės.
Po ē'qėndrim mbajtėn politikanėt shqiptarė ndaj Atij qė shpėrndante mesazhet e Paqes e tė Vėllazėrimit! Cili do tė ishte qėndrimi i tyre ndaj Atij qė u bėnte thirrje shqiptarėve pėr bashkim e mirėkuptim, pėr harmoni e sinqeritet vėllazėror?
E akuzuan pėr "grusht shteti e kryengritje tė armatosur", vetėm pėr faktin se mbėshteti me praninė e Tij njė protestė paqėsore, e cila u provokua nga segmente tė caktuara brenda strukturave tė shtetit tė asaj kohe. Nga cilėt formuloheshin kėto akuza (shpifje)? Pikėrisht nga protagonistėt e kaosit tė ngjarjeve tė kobshme tė vitit '97-tė.
Ishin tamam ata, fytyrat e tė cilėve janė parė nė ekranet e TV-ve, pėrmes kryqėzimit tė tytave tė armėve qė mbanin nė duar fansat e tyre. Ndodhte ndonjė herė qė ua merrnin nga duart dhe i tundnin nė ajėr kallashėt, e kėto dihen e njihen, janė parė e mund tė shihen. Ishin pikėrisht kėta qė bėnin tė madhe njė armė brezi qė mbante asokohe NMT Mbreti Leka I-rė. E jo vetėm kaq, por edhe celularin qė mbante nė anėn tjetėr e bėnė revolver, tek shkruanin: "Doli me dy kobure nė brez...".
Tė vjen keq kur edhe sot, pas 7 vjetėsh, e kur gjėrat janė sqaruar e qetėsuar, gjenden midis nesh njerėz qė e konsiderojnė veten analistė, tė cilėt akoma vazhdojnė t'i trumbetojnė gėnjeshtrat e shpifjet e vitit '97, si tė vėrteta. Qytetari i thjeshtė u drejtohet kėtyre mashtruesve pėr tė cilėt nuk dihet se pėr llogari cilit punojnė e propagandojnė. Mjaft mė! Njė popull i tėrė nuk mund tė mashtrohet! Dielli me shoshė nuk mund tė zihet! Hiqni dorė nga misioni i neveritshėm qė keni marrė pėrsipėr, pėr tė vrarė shpresat e shqiptarėve - o misionarė tė sė keqes. Kėto fundėrrina tė Kombit, me kėto qė shkruajnė e flasin, duan t'i presin rrugėn e t'i errėsojnė perspektivėn Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar qė ka iniciuar e ndėrmarrė personalisht NMT Mbreti Leka I-rė - Mbret i Shqiptarėve.
Ėshtė nė nderin e ēdo shqiptari qė tė lėrė mėnjanė ndjenjėn e unit e perversitetet politike e tė mbėshtetin Mbretin nė nismėn e Tij. Tė lėmė mėnjanė meskinitetet e tė lidhim besėn pėr tė mbėshtetur Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar. Askush tė mos mundohet ta privatizojė e izolojė kėtė nismė tė madhe. Tė mblidhemi tė gjithė rreth iniciuesit tė kėsaj Lėvizjeje, pa dallime partiake e pa kėrkuar qoshe. T'ia lėmė kohės tė riparojė plagėt qė ajo vetė na ka hapur, pasi kėshtu porosit edhe NMT Mbreti LEKA I - Mbret i Shqiptarėve, e kėshtu ėshtė e udhės tė veprojmė tė gjithė ne nacionalistėt e tė djathtėt e vėrtetė.
Letėr nga diaspora pėr kryeredaktorin e gazetės "Atdheu"
Gazetari Sejko, nė rrugėn antikombėtare tė tė parėve
Quhem Megi Mane (Dema). Jetoj nė Rieti tė Romės qė nė moshėn 3 vjeēare. Megjithėse e re, jetoj me shpirt e zemėr nė Atdhe.
Nė qytetin ku banoj ėshtė krijuar shoqata "Besa", nė tė cilėn aderojnė emigrantėt shqiptarė qė punojnė e jetojnė kėtu, me apo pa familjet.
Kjo shoqatė drejtohet nga Bujar Kripa, Neuruz Zeka dhe Irfan Penxhili, qė kanė ide komuniste, tė cilat i shprehin hapur.
Nga shoqata, para disa ditėsh ishin ftuar njė grup artistėsh vlonjatė pėr tė dhėnė shfaqje nė qytetin Rieti. Ishin ftuar edhe personalitete vendase, ambasadori dhe konsulli ynė nė Itali, si dhe gazetari Roland Sejko.
Tė shtyrė nga dashuria, malli pėr Atdheun dhe kėrshėria, shkova edhe unė pėr tė parė shfaqjen. Sapo hymė nė teatėr mė ra nė sy mungesa e flamurit shqiptar, gjė qė pėr mua kishte shumė domethėnie. Pėr kėtė arsye e ndjeva pėr detyrė tė shpalosja flamurin e Kombit tim, dhe ashtu bėra.
Megjithė shqetėsimin qė mė krijoi kjo "pakujdesi", gjeta forca dhe vendosa ta pyes ambasadorin tonė pėr fėmijėt analfabetė shqiptarė, tė cilėt nuk kanė mundėsi tė shkojnė nė shkollė pėr shkak tė mungesės edhe tė pasarelave tė thjeshta mbi lumenj, apo qė pėr shkak tė minave serbe humbasin jetėn tek shkojnė nė shkollė. Mirėpo nė ēast ma prenė fjalėn me arrogancė drejtuesit e shoqatės, tė cilėt mė thanė se "kėtu nuk po bėjmė konferencė shtypi!!!".
Pėrnjėherė m'u kujtuan fjalėt e poetit tė madh atdhetar Pashko Vasa "Ah moj Shqypni, e mjera Shqypni / Kush t'ka qitė me krye n'hi! / Ti ke pas kenė nji Zonjė e randė / Burrat e dheut tė thirrshin Nanė. . .
E mblodha veten shpejt dhe, me edukatė, iu drejtova gazetarit Roland Sejko, duke e pyetur nėse e kish dėgjuar apo jo mesazhin e NMT Mbretit Leka i Parė pėr bashkimin e Shqipėrisė dhe trojeve shqiptare, qė nga Kosova nė Ēamėri?
- Mbreti? Kush po ia var atij maloku...
- Tė tė vijė turp, qė shprehesh nė kėtė mėnyrė - i thashė unė - sepse Ai po kėrkon vetėm bashkimin e trojeve shqiptare, pra bashkimin kombėtar. Ti nuk je dakord pėr kėtė? Ē'tė keqe sheh ti ēami Sejko kėtu? Apo nuk ke ndonjė kundėrshtim qė trojet tona tė Ēamėrisė t'i gėzojnė tė huajt qė na kanė vrarė e prerė pėr tė na grabitur dheun e tė parėve? Po tė tė vijė turp qė shprehesh kėshtu dhe je aq indiferent pėr trojet dhe varret e tė parėve, qė u dhunuan nga andartėt grekė!
- Ik moj mos na ēaj kokėn - u shpreh Roland Sejko me pėrbuzje!
M'u mbushėn sytė me lot dhe ndjeva dhimbje tė thellė pėr ato qė dėgjova dhe qė mė panė sytė. Kėshtu tė del kur ke tė bėsh me komunistė qė nuk kanė atdhe dhe ndjenja atdhetare. Por unė nuk ligėshtohem pėr shkak tė komunistit Sejko, komunistėve qė drejtojnė shoqatėn "Besa", apo komunistėve qė drejtojnė pėrfaqėsinė tonė diplomatike nė Romė. Komunistėt le tė bėjnė tė tyren, ndėrsa ne nacionalistėt do tė bėjmė detyrėn tonė ndaj Atdheut dhe Kombit. Tashmė nė Atdhe kemi NMT Mbretin Leka i Parė, qė ka marrė pėrsipėr tė drejtojė Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar. Unė jam akoma e vogėl, por jam e bindur se kjo lėvizje do tė triumfojė pėr inat tė komunistėve pa atdhe e nder dhe pėr hatėr tė shqiptarėve tė vėrtetė e tė Shqipėrisė. Dhe garanci pėr kėtė ėshtė Mbreti Leka i Parė - Mbret i shqiptarėve.
U bėj thirrje tė gjithė shqiptarėve nacionalistė qė tė bashkohen me Lėvizjen e drejtuar nga Mbreti ynė, ndėrsa komunistėt le tė bashkohen, si gjithmonė, me grekun dhe serbin. Shqipėria tashmė ka djem dhe vajza qė i dalin zot, e qė do tė mbėshtesin pa rezerva Mbretin Leka - pėr tė mirėn e shqiptarėve dhe Kombit shqiptar.