Archives 2004 Part IV
ATDHEU"
Gazete e Partise Levizja e Legalitetit
versioni 'on line' i gazetes "Atdheu"
Kryeredaktor
: Astrit
Kola
Webmaster :
Ibrahim Koka
&Neritan Kolgjini
levizja_legalitetit@yahoo.com
___________________________
26 Shtator 2004, Nr.38
___________________________
Matjanėt pėruruan shkollėn e parė private, me emrin "Nėna Mbretėreshė Geraldinė"
Princ Leka: Arsimimi i rinisė, e ardhmja e kombit
Kjo shkollė nė vendlindjen e Mbretit Zog dhe qė ka emrin e Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, ėshtė treguesi mė i qartė i dashurisė qė matjanėt kanė pėr Familjen Mbretėrore, pėr Mbretin Zog dhe veprėn e tij, si dhe pėr vazhdimėsinė e idealeve tė Rilindjes Kombėtare.
Nga Astrit KOLA
Paraditen e sė shtunės sė datės 25 shtator 2004, ndonėse nė kushte tė rėnduara atmosferike, pėr shkak tė shiut, mijėra qytetarė matjanė, prindėr, mėsues dhe nxėnės tė tė gjitha moshave, ishin mbledhur nė oborrin e shkollės mė tė re tė kėtij rrethi, e cila, tash e tutje do tė mbajė emrin e madh "Nėna Mbretėreshė Geraldinė". Kjo shkollė e ndėrtuar pas njė investimi prej afro 1 milion Euro, prej biznesmenit tė talentuar matjan z.Likė Gjoni, ėshtė e para shkollė private nė rrethin e Matit dhe mė tej, nė mbarė qarkun e Dibrės. Kjo godinė madhėshtore pesėkatėshe, me njė arkitekturė moderne dhe funksionale, kontraston dukshėm pėr nga bukuria dhe cilėsia me tė gjitha institucionet arsimore tė kėtij rrethi, jo vetėm pėr shkak tė cilėsisė, kushteve tė mrekullueshme dhe stafit arsimor tejet tė pėrgatitur, por edhe pėr shkak tė investimit shpirtėror qė mbarė matjanėt arsimdashės kanė derdhur nė themelet dhe nė misionin qė ajo do tė realizojė. Dhe pikėrisht pėr tė pėruruar kėtė institucion tė rėndėsishėm me emrin e figurės madhore tė kombit shqiptar Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, kishin ardhur mes matjanėve, Lartėsia e Tij Princi Leka II-tė, kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu, nėnkryetari z.Murat Basha, Sekretari i Pėrgjithshėm z.Artan Tujani, Sekretari pėr Burimet Njerėzore dhe njėkohėsisht kryetar i Degės sė PLL Tiranė, z.Blerim Kamberi, nėnkryetari i Degės sė PLL Tiranė dhe anėtari i Komitetit Drejtues z.Hamit Kurti, nėnkryetari i Degės sė PLL Tiranė z.Xhemal Disha.
Gjithashtu, nė kėtė tubim tė rėndėsishėm merrte pjesė edhe deputeti i zonės, z.Gani Hoxha, (deputet i Partisė Demokratike), kryetari i Bashkisė Burrel z.Skėnder Lleshi (pėrfaqėsues i PD) dhe drejtuesit mė tė lartė tė institucioneve shtetėrore vendore.
Nė mes tė duartrokitjeve tė tė pranishmėve, inagurimin e shkollės nėpėrmjet aktit simbolik tė zbulimit tė emblemės sė vendosur nė fasadėn e saj, e bėri Lartėsia e Tij Princi Leka. Kjo emblemė, e pashoqe pėr nga bukuria e kompozimit dhe realizimit mjeshtėror, pėrveē emrit tė Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, nė qendėr kish portretin reliev tė Mbretėreshės sė Shqiptarėve, realizuar nė bronx nga skulptori i talentuar matjan z.Artan Kurti.
Mė pas, tė ftuarit nga Tirana, tė shoqėruar nga trupa arsimore dhe nga qytetarė e drejtues tė lartė vendorė, vizituan tė gjitha mjediset e brendshme tė shkollės, duke shprehur admirimin pėr investimin e shkėlqyer dhe cilėsinė e lartė, pėr t'u tubuar mė pas nė njė sallė tė madhe, ku u mbajt edhe fjala e rastit.
Tė pranishmit i pėrshėndeti fillimisht drejtori i kėsaj shkolle, njė ndėr mėsuesit mė tė talentuar matjanė z.Sabri Kola, i cili me emocion foli pėr kėtė investim tė pritur prej kohėsh nga matjanėt arsmidashės. Mė pas ai foli pėr cilėsinė e lartė tė programeve, tė miratuara tėrėsisht nga ministria e Arsimit, pėr punėn cilėsore nė detajimin e tyre dhe pėr angazhimin e stafit pedagogjik prej afro 40 mėsuesish, tė cilėt do tė japin mėsim pėr tė gjitha grupmoshat e nxėnėsve, qė nga klasa e parė e deri nė fund tė shkollės sė Mesme. Zotėri Kola dėshmoi se interesimi i qytetarėve matjanė pėr kėtė shkollė me kushte tė shkėlqyera mėsimi, ngrėnieje dhe fjetjeje, ishte shumė i madh. Ēmimet simbolike nė kushtet e varfėrisė sė skajshme tė kėtij rrethi, kishin intriguar prindėrit pėr tė regjistruar nė shkollė mbi 100 nxėnės, dhe pritej qė nė ditėt e ardhshme, deri mė 5 tetor kur do tė fillonte viti i ri shkollor, nė kėtė shkollė tė regjistroheshin edhe 100 nxėnės tė tjerė, bazuar nė fluksin e kėrkesave. Mė pas mes emocionesh tė shumta tė tė pranishmėve e mori fjalėn Lartėsia e tij Princi Leka, i cili ndėr tė tjera theksoi:
"Tė nderuar vėllezėr matjanė! Ndodhem sot midis jush pėr tė pėruruar shkollėn e parė private, qė mban emrin e madhėrishėm tė Nėnės Mbretėreshė Geraldinė. Ajo qė mė emocionon mė sė shumti ėshtė prania juaj e madhe sot, dashuria juaj pėr dije dhe kulturė dhe nderimi i thellė pėr emrin dhe veprėn e Nėnės Mbretėreshė. Ne tė gjithė jemi tė bindur se vetėm kultura e bazuar mbi njė arsimim shkencor dhe atdhetar do tė mundėsojė ngritjen e Atdheut dhe tė Kombit aty ku ne dėshirojmė dhe qė ėshtė synim edhe i Mbretit Leka, i Familjes Mbretėrore dhe mbarė shqiptarėve tė ndershėm. Kjo shkollė nė vendlindjen e Mbretit Zog dhe qė ka emrin e Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, ėshtė treguesi mė i qartė i dashurisė qė matjanėt kanė pėr Familjen Mbretėrore, pėr Mbretin Zog dhe veprėn e tij, si dhe pėr vazhdimėsinė e idealeve tė Rilindjes Kombėtare. Unė ju sjell juve pėrshėndetjet dhe urimet mė tė pėrzeėmėrta tė Mbretit Leka, i cili megjithėse sot nuk mundi tė jetė midis jush, e ka pėrjetuar me emocioin tė veēantė ftesėn tuaj dhe kėtė veprimtari tė rėndėsishme pėr popullin, rininė matjane dhe fėmijėt qė do tė ulen nė bangat e kėsaj shkolle.
Nė emėr tė Mbretit dhe tė Familjes Mbretėrore, falenderoj z.Likė Gjoni pėr kėtė investim tė shkėlqyer dhe pėr ftesėn pėr tė marrė pjesė nė pėrurimin e kėsaj shkolle. Gjithashtu falenderoj mėsuesit dhe drejtuesit e saj, duke u uruar suksese nė procesin e mėsimdhėnies. Falenderoj gjithashtu zotėrinjtė drejtues, politikanė dhe funksionarė tė lartė, qytetarėt, nxėnėsit e shkollės dhe tė pranishmit, dhe ju uroj atyre suksese nė punė dhe njė jetė".
Fjala e Princit Leka u prit me ovacione tė gjata nga tė pranishmit. Pas Lartėsisė sė Tij fjalėn e mori kryetari i PLL z.Spahiu, i cili pėrshėndeti z.Likė Gjoni pėr kėtė sipėrmarrje, pėrshėndeti Princin Leka pėr praninė e tij nė kėtė eveniment dhe tė gjithė tė pranishmit e tjerė. Mė tej z.Spahiu shprehu bindjen se "kjo shkollė do tė ndikojė fuqimisht nė ngritjen e nivelit e mėsimdhėnies pėr elitėn e nxėnėsve matjanė, duke krijuar kėshtu premisat pėr arsimimin konform standarteve bashkėkohore tė intelektualėve tė ardhshėm, tė cilėt padyshim do tė japin nfdihmesė e vyer pėr Atdheun dhe Kombin". Ai u uroi matjanėve qė ta mbanin me nder emrin e lavdishėm tė Nėnės Mbretėreshė Geralidnė qė iu dha kėsaj shkolle, duke theksuar se "Nėna Mbretėreshė, e cila ishte njė grua me shpirt tė madh, me kulturė tė gjerė dhe arsimdashėse, pėr vetė idealet e saj ishte dhe mbeti e apasionuar pas kulturimit dhe arsimimit tė popullit, kurorėn e tė cilit ajo mbajti me nder deri nė fund".
Mė pas e mori fjalėn z.Likė Gjoni, i cili foli me emocion pėr punėn e lodhshme deri nė kėto ēaste, duke shprehur bindjen se investimi i tij i rėndėsishėm do tė justifikonte dashurinė pėr arsimin dhe dijet rrėnjosur tek fėmijėt dhe rinia matjane, dhe ky, sipas z.Gjoni "ėshtė shpėrblimi mė i mirė pėr kėtė sipėrmarrje tejet tė kushtueshme". Pas z.Gjoni e mori fjalėn edhe kryebashkiaku i qytetit z.Skėnder Lleshi i cili shprehu kėnaqėsinė mė tė thellė pėr ngritjen e kėtij institucioni qė, sipas tij, do t'i jepte tonin jetės arsimore nė rrethin e Matit, "duke mundėsuar krijimin e njė armate intelektuale, e cila do tė japė ndihmesė tė shquar nė vitet e ardhshme, pėr Matin dhe mė gjerė".
Nė vijim tė kėsaj veprimtarie tė rėndėsishme, nė njė nga mjediset luksoze qė emrin e kish "menxė e nxėnėsve", por qė nė fakt nuk i linte asgjė mangut edhe lokaleve mė luksoze tė kryeqytetit, u shtrua njė banket pėr nder tė mysafirėve tė nderuar, nė krye tė tė cilėve me fisnikėrinė, thjeshtėsinė dhe fytyrėn engjėllore printe Mbreti i ardhshėm i Shqiptarėve, Princi Leka II-tė. Nė njė ambient festiv, mes trokitjesh tė gotave u ngritėn dolli tė shumta pėr shėndetin e NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve, pėr shėndetin e Princit, pėr suksese tė ndėrsjella tė tė gjithėve dhe mbi tė gjitha pėr suksesin e mėsuesve dhe nxėnėsve tė kėsaj shkolle.
Nė pikun e entusiazmit qė provokoi ky ambient festiv, nėn tingujt e kėngėve tė bukura matjane, tė interpretuara me mjeshtėri, pėr tė pėrshėndetur Princin Leka dhe tė pranishmit - nxėnėsja 13-vjeēare, mbajtėsja e emrit tė Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, vajza sykaltėr nga Burgajeti, Geraldina Driēi recitoi plot pathos njė vjershė kushtuar Mbretėreshės sė Shqiptarėve. Vargjet e recituara me emocion dhe ngrohtėsi i prekėn tė gjithė tė pranishmit dhe nė kėto ēaste Princi Leka u ngrit dhe e pėrqafoi simotrėn e vogėl Geraldinė, qė me flokėt e verdha dhe me sytė e kaltėr tė sillte edhe imazhin e Mbretėreshės sė adhuruar tė shqiptarėve, duke tė ndjellė ndjesinė dhe besimin se Geraldinat do tė jenė, edhe tash e tutje, vajzat dhe nėnat mė tė vyera tė kėtij vendi.
Mė pas, nė atmosferėn e haresė, nėn tingujt e kėngėve popullore nga tė gjitha trevat e vendit dhe kryesisht matjane, (pėr tė cilat Princi Leka pohoi se i dėgjonte ēdo ditė dhe se pėr tė ishin tejet tė njohura e tė dashura), mėsuesit u ngritėn tė kėrcenin, duke ftuar nė valle edhe Princin, kėnaqėsi tė cilėn Ai e dhuroi me lehtėsinė mė tė madhe. Midis mėsuesve, Princi Leka rrezėllinte dhe i kėrcente plot hijeshi vallet e bukura tė Atdheut tė tij, pėr t'i mbajtur kėshtu nė kujtesėn e matjanėve tė ekzaltuar me tė drejtė dhe mė pas edhe nė kujtesėn e Tij, si njė ndėr ēastet mė emocionante, para largimit pėr nė Akademinė Ushtarake Mbretėrore tė Sand'hėrstit nė Angli, ku sė shpejti, pas rezultateve tė shkėlqyera tė testimit, Lartėsia e Tij do tė fillojė studimet.
Pas kėrkesave insistuese tė tė pranishmėve, Princi Leka e mori edhe njėherė fjalėn, ku ndėr tė tjera pasi ngriti dolli pėr tė gjithė dhe pasi falenderoi thellėsisht nga zemra pėr kėnaqėsinė qė i kishin dhuruar vėllezėrit matjanė, u premtoi atyre se megjithė axhendėn e ngjeshur tė ditėve tė fundit para largimit pėr nė Angli, do tė bėnte ēmos tė realizonte edhe njėherė ardhjen midis matjanėve, pėr tė marrė pjesė nė pėrurimin e Parkut tė shkėlqyer tė qytetit, tė ndėrtuar qė nė kohėn e Mbretit Zog, tė cilin kėshilltarėt bashkiakė tė Burrelit e kanė emėrtuar gjithashtu me emrin e madhėrishėm "Nėna Mbretėreshė Geraldinė".
Dhe nuk ka sesi tė shpjegohet ndryshe pasioni i matjanėve pėr ta patur emrin e Nėnės Mbretėreshė nė sa mė shumė ambiente dhe institucione publike. Kjo sepse Nėna Mbretėreshė Geraldinė jeton nė zemrat e tyre me imazhin e njė gruaje bashkėluftėtare, qė e dashuroi kaq shumė vendlindjen e bashkėshortit dhe Shqipėrinė, dhe qė e nderoi deri nė fund tė jetės emrin e vendit, kurorėn e tė cilit mbajti. Nėna Mbretėreshė Geraldinė kishte dorėn, mendjen dhe pėrkujdesin e saj tė veēantė nė ngritjen dhe pasurimin e fondit gjenetik tė Parkut madhėshtor tė qytetit tė Burrelit, i cili ka njė sipėrfaqe prej 25 hektarėsh dhe qė ėshtė inaguruar nė fund tė vitit 1938, afro gjashtė muaj pasi Geraldina ish bėrė "Mbretėreshė e Shqiptarėve".
Ky Park ėshtė unikal pėr nga pasuria gjenetiko-endemike e drurėve dekorativė dhe e luleve pėrrallore, tė siguruara nga fondi gjenetik shqiptar dhe nga vendet mė me traditė nė tė gjithė botėn nė kėtė lėmė, qė nga Argjentina e largėt, Kanadaja, Hollanda, e deri nė Iran e nė Indi. Rreth 800 ekzemplarė numėronte ky fond, qė zbukuroi qytetin e Burrelit, ndonėse degradoi pėr shkak tė injorancės dhe paaftėsisė sė pushtetarėve tė kohės sė diktaturės, duke rrezikuar edhe zhdukjen. Por nė saje tė dashurisė sė matjanėve pėr tė, dhe dėshirės pėr ta rilindur edhe njėherė parkun qė ndėrtoi Mbreti Zog dhe Mbretėresha Geraldinė, investimet e pushtetit lokal dhe dora e specialistėve mundėsuan ruajtjen dhe rigjenerimin e pjesshėm tė fondit tė kėtij Parku, pėrrallor pėr nga bukuria.
Eshtė kjo njė arsye mė shumė pėr ta pėrjetėsuar sėrish emrin e "lules" mė tė madhe dhe mė tė bukur tė tokės shqiptare, Nėnės Mbretėreshė Geraldinė, vėnė kėtij Parku, ēka do tė thotė qė matjanėt tė kenė rast edhe njėherė, (nė kėtė pėrurim tė ri), tė ftojnė dhe tė kenė midis tyre Mbretin Leka dhe Princin, nė njė tė ardhme tė afėrt.
I bindur nė insistimin e vėllezėrve tė tij pėr tė qenė sėrish midis dhe pranė tyre, Princi Leka premtoi..., dhe, mė pas, mes emocionesh dhe shtrėngimeve tė duarve, u largua drejt kryeqytetit i pėrcjellė me dashuri nga tė gjithė tė pranishmit, pa harruar t'i porosisė ata qė ta vazhdonin festėn e nisur, pasi kjo, sipas tij, do t'ia dyfishonte kėnaqėsinė qė i blatuan zemrat bujare matjane.
Kėshtu, mes kureshtjes dhe simpatisė qė shkėlqente nė sytė e matjanėve, nėn rrėketė e shiut, makinat e korteut tė mysafirėve tė lartė tė ardhur nga Tirana, u larguan duke lėnė pas kryeqendrėn e vendlindjes sė Mbretit Zog, kryeqendrėn e mbretėrive dhe principatave tė lavdishme, qė vulosėn madhėshtinė e kėsaj krahine dhe mbarė Shqipėrisė, krahinė e cila vuajti aq shumė, dhe po kaq shumė meriton njė tė ardhme tė denjė dhe mė tė mirė.
POLITIKA
Prononcimi i kryetarit tė PLL z.Spahiu pėr mediat ne lidhje me vendimin e Gjykates se Larte per deputetin Nikoll Lesi
Nano, hakmarrje e verber ndaj Lesit
I pyetur nga gazetarėt rreth vendimit tė Kolegjit Penal tė Gjykatės Lartė pėr nisjen e procedimit penal nė adresė tė deputetit Lesi, kryelegalisti Spahiu u pėrgjigj: "Vendimi i Kolegjit Penal tė Gjykatės Lartė pėr fillimin e procedurave pėr heqjen e imunitetit tė deputetit Nikollė Lesi, sipas mendimit tim ėshtė njė hakmarrje e verbėr politike e kryeministrit Nano dhe simptomė e primitivizmit nė trajtimin e luftės politike dhe mediatike, shpallur ndaj opozitarėve dhe kundėrshtive ndaj tij.
Duhet tė kemi parasysh qė z.Lesi ėshtė botues i njė gazete tė pėrditshme, ndėr mė tė parat e shtypit pluralist. Ai ėshtė deputet i Kuvendit tė Shqipėrisė dhe kryetar i Partisė Demokristiane. Kėrkesa pėr heqjen e imunitetit tė z.Lesi, ėshtė njė goditje e trefishtė:
E para, ajo ėshtė njė ndėshkim enverist ndaj fjalės sė lirė dhe mendimit opozitar tė mediave pėr qeverinė dhe kryeministrin Nano.
E dyta, me kėtė synohet qė deputetėt qė publikojnė fakte ilustruese pėr fenomenet abuzive tė pushtetit nanoist, duhet tė kėrcėnohen me burg pėr tė mbyllur gojėn e tė tjerėve, deputetė, botues apo kushdoqoftė, kritik ndaj qeverisė dhe kryeministrit aktual.
E treta, meqenėse Partia Demokristiane ėshtė njė parti opozitare, ajo duhet goditur, sipas mentalitetit tė socialistėvė, tė cilėt pluralizmin e konceptojnė si formalizėm. Pėr social-komunistėt, opozita ėshtė e tepėrt dhe nuk mund tė konceptohet qeverisje me opozitė.
Por unė jam i bindur qė votimi nė parlament pėr heqjen e imunitetit tė deputetit Lesi, do tė jetė njė votbesim real pėr kryeministrin Nano. Unė, mezi e kam pritur kėtė moment votbesimi pėr kryeministrin Nano, qė ai tė provojė mbėshtetjen e tij nė parlament. Vota jonė kundėr, dhe ajo e shumicės sė deputetėve tė Kuvendit, sigurisht qė do ta nxjerrin Nanon nė minorancė, ēka do tė thotė t'i hapet rruga krijimit tė njė qeverie kalimtare, duke realizuar kėshtu edhe kėrkesėn e PLL dhe opozitės," tha kryetari i PLL z.Eqerem Spahiu.
"Atdheu"
PLL organizon njė takim madhėshtor me intelektualėt shkodranė
Elita shkodrane pėrkrah LZHK-nė
Nga Namik MEHMETI
Eshtė pritur me shumė interes tryeza e organizuar me intelektualė shkodranė nga Dega e PLL Shkodėr. Nė kėtė tryezė ishte ftuar dhe merrte pjesė edhe kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu dhe bashkėbisedimi i natyrshėm i kaloi kufinjtė e interesimit pėr "shtėpinė legaliste", pėr shkak tė pjesėmarrjes dhe aktivizimit tė intelektualėve tė sferave tė jetės akademike, mjekėsore, politike e kulturore, si dhe shoqatave me vizion ndryshimin dhe transformimin e thellė tė Atdheut, pėr ta parė atė nė mes vendeve dhe kombeve tė pėrparuara. Kryetari i Degės sė PLL Shkodėr z.Ilir Kuka, i cili hapi takimin, pasi falenderoi pjesėmarrėsit pėr pėrgjigjen e ftesės tha se "kjo tryezė diskutimi me intelektualė, ku merr pjesė edhe kryetari i PLL z.Spahiu, bėhet nė njė kohė shumė tė pėrshtatshme nga vetė intelektualėt shkodranė, qė kėrkojnė tė pozicionohen nė mbėshtetje tė LZHK, lėvizje kjo e ideuar dhe drejtuar nga NMT Leka I - Mbret i Shqiptarėve".
Duke i ftuar pjesmarrėsit nė tryezė qė tė shfaqin mendimet e tyre, pas njė sugjerimi tė bėrė edhe nga njėri prej figurave tė njohura tė PLL z.Enis Dizdari, nga tė gjithė tė pranishmit u kėrkua qė kryetari i PLL z.Spahiu tė jetė nė rolin e njė bashkėbiseduesi kryesor, e kjo pėr faktin se vetė Mbreti Leka ėshtė shprehur se "forca kryesore politike e LZHK do tė jetė PLL".
Duke shprehur falenderimin pėr kėtė vlerėsim, pra pėr besimin qė elita intelektuale shpreh pėr LZHK dhe PLL, z.Spahiu nė fjalėn e tij tė qartė dhe me njė gjuhė tė kuptueshme pėr auditorin, shprehu shqetėsimin tashmė tė kthyer nė dhimbje kombėtare, lidhur me atė ēka ka ndodhur dhe po ndodh nė Shqipėri me intelektualėt.
"Nė ballafaqim me njė realitet regresiv, nė ēdo aspekt tė jetės sonė sociale, ajo qė e ka varfėruar vendin dhe rėnduar shumė vuajtjen e kombit, ka qenė dhe ėshtė largimi nė vitet '90-tė e mė pas, sidomos pas 97-ės, tė shtresės intelektuale, duke e kthyer njė gjė tė tillė nė njė fatkeqėsi me pėrmasa kombėtare. Vendi e ka vuajtur e do ta vuajė pėr shumė kohė hemoragjinė e trurit, qė po i shterr energjitė shoqėrisė shqiptare nėn sundimin e klikės sė socialistit Nano".
Duke bėrė fjalėn pėr kontributin e PLL si partia mė e vjetėr nė Shqipėri, kur ajo nė dhjetor tė kėtij viti do tė pėrkujtojė 80 vjetorin e krijimit tė saj, z.Spahiu theksoi: "Me reputacionin e panjollė e tė pakompromentuar gjatė gjithė historisė sė saj 80 vjeēare, PLL ka dhėnė njė kontribut tė madh nė luftėn kundėr komunizmit, nė mbajtjen gjallė tė ndjenjave nacionaliste shqiptare nė trojet etnike, duke qenė gjithnjė nė mbėshtetje tė Monarkisė nė vitet e Demokracisė shqiptare".
Kryelegalisti Spahiu, duke zbėrthyer mesazhin e Mbretit Leka me rastin e shpalljes sė LZHK, mė sė pari e vuri theksin nė faktin se nė kėtė lėvizje synohet tė pėrfshihen tė gjitha shtresat e popullit, pa ngjyrime politike, por kurrsesi ata qė kanė persekutuar e torturuar popullin nė vitet e diktaturės komuniste. "LZHK ballafaqohet me njė realitet tė zymtė tė jetės shqiptare, ku qeverisja socialiste e Nanos e ka bėrė tė vėshtirė pėrballimin e jetės, pasi ēdo gjė ėshtė e lidhur me krimin e organizuar nė ekonomi, sistemin e drejtėsisė e pushtetin qėndror, ku papunėsia, gjakmarja e korrupsioni janė njollat mė tė errėta tė saj. Pėr kėto faktor ėshtė i shqetėsuar vetė Mbreti Leka, i cili ka besim se intelektualėt e duan me zemėr Shqipėrinė dhe kombin shqiptar. Prandaj, kjo Lėvizje synon tė bashkojė tė gjithė aktorėt dhe faktorėt qė janė pėr zhvillim kombėtar. Shqiptarėt me tė vėrtetė presin njė zgjidhje, pasi kėmbanat bien nė ēdo drejtim. Bashkimi Europian me deklaratėn e tij ka pasqyruar nė detaje kėtė kthim mbrapa tė Shqipėrisė. Ndaj mesazhet e Familjes Mbretėrore kanė qenė njė shpresė pėr shqiptarėt, kanė qenė mesazhe shprese, dhe janė bazuar nė resurset aq tė favorshme qė ka vendi pėr t'u zhvilluar e mėkėmbur nė standartet europiane. Ndaj Mbreti Leka tashmė i pozicionuar nė politikėn shqiptare, nuk kėrkon as qė tė bėhet Mbret e President, deputet apo ministėr, por me kėtė pozicionim kėrkon tė angazhojė partitė politike, shoqatat, qarqet akademike e biznesin, nė gjetjen e rrugėve tė reja tė mendimit e veprimit politik, pasi ėshtė rasti qė me fitoren e LZHK tė arrihet stabilizimi dhe zhvillimi qė presim tė gjithė", - theksoi kryetari i PLL.
Duke pasqyruar objektivat qė ka LZHK nė pėrfshirjen e shoqėrisė, oratori vuri nė dukje se "duke qenė vetė Mbreti Leka nė krye tė kėsaj Lėvizjeje, interesat kombėtare do tė pėrfshijnė tė gjithė shqiptarėt, nė Kosovė, Maqedoni, Mal tė Zi dhe kudo qė ndodhen". "Do tė kėrkohet angazhimi i tė gjithė atyre qė do tė preferojnė shėrimin e plagėve dhe qė kanė vullnet e dėshirė pėr tė bashkėpunuar me LZHK. Pasi vetė lėvizja ėshtė e hapur me idealet e saj kombėtare, ēka do tė thotė se nuk do tė luhet mė me fatet e interesat kombėtare siē po ndodh tani, nė qeverisjen e Nanos. Elektorati nuk duhet tė jetė militant i asnjė partie, por i vetvehtes sė tij. Vetė fakti qė nė kėto 7 vjet qeverisjeje tė korruptuar janė ndėrruar tre kryeministra dhe 100 ministra, komenti ėshtė i tepėrt".
Nė zbėrthimin e mesazhit tė Mbretit Leka drejtuar kombit shqiptar, z.Spahiu e pa me vend t'i referohet edhe angazhimit tė Mbretit Leka gjatė fushatės sė Referendumit tė vitit 1997, kur Ai deklaroi se pėr 90 ditė do tė siguronte rendin; se asnjė qeveri nuk do tė mund tė kthejė 100 % tė parave; se nėqoftėse do tė vazhdojė njė politikė e tillė, Shqipėria do tė humbė sovranitetin, se ish pronarėt nuk do tė marrin pronat e tyre dhe se Ish tė Pėrndjekurit nuk do tė mund tė marrin shpėrblimin e punės sė detyruar e tė papaguar nė kampet e burgjet e komunizmit, etj..
"Tė gjitha kėto fjalė tė Mbretit nė atė kohė, tashmė janė njė realitet dhe dėshmi e largpamėsisė sė Tij si politikan. Pa ndėrtuar shtetin e sė Drejtės, pa siguruar rendin, infrastrukturėn zgjedhore, pra qė populli tė japė verdiktin e tij lirisht, asnjėherė Shqipėria nuk ka pėr tė patur qetėsi e zhvillim. Besoni nė mesazhin e Mbretit Leka I-rė. Unė qė po ju flas sot kėtu nė kėtė prezencė tė nderuar tė qytetarisė shkodrane, jam i bindur, por mendoj se tė gjithė shqiptarėt do tė binden shpejt se vetėm nėn drejtimin e LZHK, nė krye tė sė cilės ėshtė vendosė Mbreti - Shqipėria do tė bėhet njė shtet modern e me dinjitet kombėtar" - pėrfundoi z.Spahiu.
Shumė nga tė pranishmit patėn pyetje e sugjerime nė lidhje me pozicionin e PLL nė kėtė Lėvizje, nė jetėn parlamentare, nė lidhje me forumet e LZHK, pyetje e sugjerime kėto qė u bėnė nga zotėrinjtė e nderuar B.Agri, E.Dervishi, B.Kurti, A.Dervishi, H.Bekteshi, A.Benusi, N.Bazhdari etj..
Kėshtu mbaroi edhe ky takim i suksesshėm me elitėn qytetare shkodrane, i cili shtoi interesin e qytetarisė pėr LZHK, nė vazhdėn e takimit tė suksesshėm qė zhvilloi para dy javėsh edhe nėnkryetari i PLL z.Murat Basha nė qytetin e Shkodrės.
Mediat e shumta lokale, tė pranishme nė kėtė aktivitet tė rėndėsishėm, e pasqyruan gjerėsisht atė, duke shuar kureshtjen e qytetarėve dhe banorėve tė mbarė rrethit tė Shkodrės dhe duke i bėrė atij jehonėn e merituar.
Vazhdon tė thellohet interesimi i organizmave ndėrkombėtarė pėr PLL
OSBE takon kryelegalistin shkodran z.Ilir Kuka
Ditėn e hėnė, mė datė 20.09.2004, me kėrkesėn e Misionit tė OSCE nė qytetin e Shkodrės, u zhvillua njė takim nė zyrėn e kėtij tė fundit me kryelegalistin shkodran z.Ilir Kuka. Objekt i kėtij takimi ishte interesimi i kėtij organizmi tė rėndėsishėm monitorues pėr veprimtarinė politiko-organizative tė PLL, pėr pozicionin dhe rolin qė ajo ka aktualisht dhe qė mendohet se do tė luajė nė kuadėr tė LZHK. Gjithashtu pėrfaqėsuesit e OSBE u interesuan tė mėsonin mė shumė nga vetė z.Kuka lidhur me marrėdhėniet e PLL me forcat e tjera politike, dhe pėr shumė probleme tė tjera qė kanė tė bėjnė me ēėshtje shqetėsuese tė politikės shqiptare.
Z.Kuka theksoi se PLL ka mbėshtetur gjithmonė Mbretin Leka nė tė gjithė veprimtarinė dhe iniciativat e ndėrmarra. "Tani PLL ėshtė pjesė e LZHK, lėvizje kjo e iniciuar dhe e drejtuar nga Mbreti Leka I-rė. Dega Shkodėr po punon me seriozitetin e duhur pėr tė realizuar tė gjithė programin e saj, nė mnyrė qė tė japė kontributin maksimal nė mbėshtetje tė LZHK", theksoi kryelegalisti shkodran.
KOMENT
Ambasadori Tarifa kundra protestave paqesore
Pergjigje ambasador Fatos Tarifes mbi komentin qe gazeta Illyria i kerkon atij ne lidhje me protesten qe u zhvillua me dt. 21 shtator para OKB-sė kundra Fatos Nanos dhe Qeverise se tij
Nga Luan H. Gashi
New Jersey
USA
Nje miku im me telefonoi dhe me tha: "Si ka mundesi qe gazeta Illyria dhe redaktori Greca i kerkon opinion nje ambasadori qe perfaqeson drejtuesin e krimeve dhe te korrupcionit ne Shqiperi?" Une ju pergjegja: "Illyria pretendon te jete gazete e pavarur dhe si te tille duhet te veproj ne menyre neutrale duke lejuar botimin debateve konstruktive, te cilat i kane sherbye dhe do t'i sherbejne komunitetit tone. Z. Greca nuk i ka marre opinion vetemse Fatos Tarifes, perfaqesuesit te qeverise se Fatos Nanos ne Sh.B.A., por i ka marre edhe Z. Agim Karagjozit, perfaqesuesit te rrymes nacionaliste-gjithkombtare, personalitet qe kundershtoi regjimin e ardhun me dhune dhe me tre gishta te Fatos Thanas Nanos me 1997, dhe aktivist i pese dekadave kundra ideologjise shnjerezore komuniste.
Mosvleresimi i Aktiviteteve te Komunitetit Shqiptar ne SHBA
Ambasador Tarifa thekson se nuk ka degjuar per organizimin e kesaj proteste. Ky pohim duhet te jete ironik dhe i bazuar ne hipokrizi; per ndryshe Ambasadori Tarifa tregon se Ambasada Shqiptare ne Washington nuk interesohet fare per Komunitetit tone ne SHBA. Po te ishte regjimi enversit ne fuqi nuk do te habiteshim nese Fatos Tarifa do te ishte Ambasador i Shqiperise Komuniste prane O.K.B-sė siē ishte Bashkim Pitarka dikur. Ambasador Tarifa, qellimi i juaj shpalon deshiren tuaj per te minimizuar aktivitetet kombetare te Komunitetit tone. Kjo duket se eshte nje nga qellimet dhe detyrat tuaja, te percani dhe te shkaterroni diasporen gjysem-milioneshe, ashtu siē bente dikur Bashkim Pitarka dhe SIGURIMI. Eshte qesharake te degjosh se ju, Ambasador Tarifa, nuk e dini se kundra kujt protestohet.
Shqiptaret e Amerikes gjithnje ne mbrojte te Shqiperise
Shqiptaret e Amerikes kurre nuk kane protestuar dhe kurre nuk protestojne kundra SHQIPNISE. Ata kane protestuar dhe do te vazhdojne te protestojne kundra qeverive te tipit te Fatos Nanos qe ju insistoni me fanatizem per ta jetegjatesuar. Nje qeveri jo-frutdhanese, nje qeveri qe vjedh dhe vorfnon popullin duhet padite dhe aktoreve te krimeve, te korrupsioneve duhet t'u jepet denimi i duhur. Aktivisti dhe patrioti i shquar, z.Zef Balaj, gjate demonstrates qe u zhvillua, na tha: "Ne jemi krenare qe kemi dale ketu per te protestue kunder nje kryeministri qe nuk perfaqeson denjesisht Shqiperine." "Une," vazhdoj Balaj, "me keta miq dhe bashkepunetore qe kane dale sot ketu para 40 vjetesh dolem per te prite Mehmet Shehun me proteste; mirepo, kur pame turmat greke qe protestonin me parullat Verio-Epiriote, ne e lame me nje ane Mehmet Shehun dhe u konfrontuem me greket." Pra siē po e sheh Z. Ambasador jane po keta shqiptare dhe bijt e bijat e tyre qe kane dale sot per te protestuar kundra qeversise se Fatos Nanos qe nuk perfaqeson interesat kombtare. Keta protestues jane nga te gjitha viset shqiptare. Jane nga veriu, nga jugu, nga Ēameria, nga Kosova, nga Maqedonia, nga Mali i Zi, dhe nga Presheva e Bujanovci.
Kryeministri Nano, koka e korrupsionit
Qysh ne vitin 1997 kemi protestuar ardhjen ne fuqi te qeverise manipuluese te Fatos Nanos, te qeverise qe promovon korrupsionin, dhe varferon popullin. Raportet e mevonshme provuan se Nano vjen ne pushtet me vota te manipuluara, vjen ne pushtet ne saj te bandave dhe ordinjereve te liruar nga burgjet greke (te cilet jane organizuar masivisht nga qeveria greke me autobuza dhe jane derguar neper qendrat votuese qe te votojne per Fatos Thanas Nanon), dhe vjen ne pushtet duke i prij parulla komuniste: Percaj, mashtro, manipulo, vjedh (ashtu sic lejuat edhe vjedhjen e THESARIN Kombtar). Kjo qeveri pretendon te jete e ligjshme, por ne kemi te drejten civile qe t'i tregojme botes se Fatos Nano eshte ai qe duhet te vihet para pergjegjesie per tarfikun e droges neper Shqiperi, rrjetin e prostitucionit nderkombtare, dhe transportimin e femijeve neper Greqi e vende tjera per transplantim te organeve te mbrendeshme. Sot Shqiperise po i largohen njerezit e ndershem dhe te shkolluar sepse qeveria qe perfajqesojne dy FATOSAT (Nano dhe Tarifa) i ka lane pa ansje shprese sa i perket zhvillimit ekonomik, social e politik.
Ambasadori Tarifa ne gazeten Illyria thote se komunitetet maqedone, bullgare, kroate, sllovene nuk dolen kunder kryeministrave te vendeve te tyre. Me lart mesuam se Ambasador Tarifa ka deklaruar se nuk dinte gje per protesten kunder qeverise se Nanos, por qe qenka i informuar mbi pasivitetin e komuniteteve tjera ne SHBA. Shume interesante! "Mendjen fudull, e shtepine bazhdarhane" thote nje shprehje proverbiale.
Fatos Tarifa duhet te pyette vetveten se pse komunitetet e tjera nuk protestuan. Per hir te lexueseve me duhet te zgjatem pak ketu. Siē e dime kryeministrat e vjendeve te lartpermendura i perfaqesojne interesat e popujve te tyre dejsisht, sidomos kur vjen tek qeshtja kombetare e tyre. P.sh. maqedonet ende kundershtojne aplikimin e Mareveshtjes se Ohrit. Ndersa qeveria e juaj, Ambasador Tarifa, kur qytetareve shqiptare u ndodhin incidente ne Maqedoni, nuk ka kurajo te denoje dhunen me proteste. Bullgaret e braktisen komunizmin dhe i lane shteg te lire figures se respektuar, Mbretit Simoni, qe sot eshte bere drejtuesi i politikes bullgare. Kurse ju, Ambasador, i thate "JO" Mbretit Leka i Pare ne 1997, duke i vjedhur dhe manipuluar votat, duke e akuzuar, dhe duke e perzere jashte atdheut.
Perparimi i Shqiperise: Levizja per Zhvillimin Kombtar
Fale i qofshim presionit nderkombetar, Mbreti Leka dhe Famija Mbreterore u kthye ne Shqiperi. Ne zemren dhe ne mendjen e Fatosave mund te qarkullojne ndjenjat inatcare kunder Mbretit Leka, por realiteti eshte se aj ndodhet aty dhe qe sot, Naltmadhnia e Tij, Mbreti Leka i Pare po e kryeson Levizjen per Zhvillimin Kombetar, ne aleance te ngushte me grupe tjera politike. Le te shpresojme qe popullit tone t'i jepet mundesia me dallue se cila force politike asht per perparimin e Shqiperise.
Udheheqesat kroat e slloven mbrojne interesat e popujve te tyre
Ambasador Tarifa permend edhe komunitetet kroate e sllovene, duke theksuar se ata nuk kane dale me protestue kundra kryeministrave te tyne. Tuxhmani u garantoi fitoren kroateve, dhe qeveria e tyre po punon per zhvillimin ekonomik, social, kulturor, politik, arsimor te Kroacise. Dhe kur e kerkoj nevoja per atdheun e tij, Tuxhmani pranoi te te marre si minister mbrojtjeje edhe nje tregtar qe merrej me pizza ne Kanada. Kurse Fatosat e perbuzin komunitetin e tyre. Kur Ambasador Tarifa flet per Sllovenin, menduam se ndoshta i ka shpetuar goja. Sikurse dihet, sllovenet jane te influencuar nga kultura austriake dhe etika gjermanofone. Nje kryemister slloven nuk do te rrinte ne pushtet po te dinte se shumica e popullit te tij nuk e don. Nga ndergjegja ai do te jepte doreheqje. Kurse Fatosat jane te influencuem nga dredhat bizante, nga stalinizmi dhe trockizmi. Prandaj ndodhe e kunderta.
Ndersa nje minister slloven dhe ish-kryeministrja britanike (Thatcher) kerkonin pamvaresine e Kosoves, ē'deklaronin Fatosat?
Mandej, Ambasadori Tarifa nuk duket se ka qene i interesuar te informohet per ceshtjen e Kosoves. Per ndryshe do ta dinte se nje minister slloven ne kohen e luftes ne Kosove kerkonte se Kosoves duhet ti jepet pamvaresia. Te njeten gja kerkonte edhe Margaret Thatcher. Fatos Nano, i shtetit ame, per te cilin Fatosi tjeter na those se eshte demokrat, mbasi puthet me Slobodan Millosheviqin ne Krete, deklaron publikisht se kryeqyteti i Kosoves eshte Beogradi dhe jo Prishtina. Ministrat e vendeve qe permend Ambasador Tarifa nuk e benin nje gje te tille. Kryeministri i juaj, Ambasador Tarifa, po rrezikon edhe ekzistencen e Shqiperise duke iu leshuar edhe Bishtpallen grekerve, duke iu hape mundesite firmave me te fuqishme greke te perfitojne nga populli yne, te pushtojne vendin tone ekonomikisht, duke pranuar ushtare grek dhe duke lejuar qe te dominohet vendi nga kultura dhe feja greke. Kurse Ambasador Fatos Tarifa vete ne forumet amerikane pohon se, "Eshte e vlefshme te theksojme se Kosova eshte me me randesi ne Serbi se sa ne Shqiperi." Po japin origjinalin ne anglisht: "It is worth noting here that Kosovo is much more important in Serbia than it is in Albania." Nxjerre nga http://www.unc.edu/depts/islamsem/fatos.htm nen titullin, Carolina Seminar on Comparative Islamic Studies, 17 Nentor 1998. Per Fatosat Kosova eshte dhe do te jete me e rendesishme ne Serbi dhe kurre nuk do te ket prioritet te dores se pare ne qeverine apo qeverite ish-komuniste te Shqiperise. Me komentet e tyre FATOSAT duan te jua mbushin mendjen botes se Kosova ka me rendesi ne Serbi se sa ne Shqipni. Rrofte edukata enveriste per fatosat tone!
Ambasadori Tarifa nenvlefteson Flamurin qe valvitet nga nacionalistėt shqiptarė
Me tej, Ambasadori yne na ben pyetjen: "Ē'kuptim kishte nje flamur shqiptar qe mbahej ne dore ne shenjė 'proteste' nga nje duzine nacionalistesh te quajtur atdhetarė, me nje kohe kur flamuri i bukur i Shqiperise valvitej ne Shtepine e Bardhe." Ambasadori vazhdon: "flamuri shqiptar i 14-16 protestueseve kunder flamurit shqiptare te miliona shqiptareve?"!!! "Ambasadori yne" don t'ia ule vleften protestes dhe ne te njejten kohe pyet se pse atdhetaret mbajne flamurin shqiptare ne dore kur protestojne. Ē'do te kishte rekomanduar "Ambasadori"? Mos ka deshiruar qe atdhetaret te mos mbajne flamuj shqiptarė fare? Apo mos ndoshta ka deshiruar qe atdhetaret te mos protestojne fare dhe te pranojne shefat e qeverise Shqiptare te puthen me shefat serb qe duan t'a shfarosin kombin shqiptare?
"Ambasador," ju sigurisht e dini se ne qe protestuam jemi pasardhesit e atyre qe organizuan Lidhjen e Prizrenit, pasardhesit e atyre qe zbuluan flamurin e Skenderbeut, pasardhesit e atyre qe valviten flamurin me 1912 ne Vlore, pasardhesit e atyre qe krijuan shtetin modern shqiptare pa Spaca, pa Burrela, pa kampe internimesh. Kurse ju dhe para-ardhesit tuaj e njelloset ate flamur qe na e la amanet Skenderbeu me yllin e kuq komunist, dhe sot pyetni se pse nacionalistet shqiptare valvitin flamurin shqiptar? Nacionalistet kane valvitur dhe do te valvitin flamurin pa ylle.
Ambasadori poshteron protestuesit
Kur i pergjigjet pyetjes se si i konsideron protestat, Ambasadori deklaron: "Per disa njerez ora e levizjes historike ka mbetur dekada apo vite prapa se ata jetojne me te kaluaren dhe jo me te sotmen dhe nuk e kuptojne ardhmerine e vendit qe quhet Shqiperi." E dashur lexuesa te nderuar, do te ishte marrezi qe te pranonim poshtrimin e nje kripto-komunisti, i cili ofendon diasporen shqiptare. Kur grupi yne nacionalist protestonte kundra regjimit serb qe ushtronte dhune ne Kosove, "Ambasadori yne" mbushte faqet e internetit me propagande neo-komuniste. Donte te ringjallte komunizmin. Fatosave u ka ngele "ora e historise" net e kaluaren bizante, dhe si i tille ai mund te rreshtoj foton e tij mbas Behar Shtylles, Bashkim Pitarkes, Muhamet Kapllanit, Reis Maliles, qe reflektojne vitet ma te zeza te diplomacise qyqare shqiptare. Diplomat qe nuk kishin kurajo te zinin ne goje emrin e Kosoves dhe u vinte turp te krenoheshin me emrin e Nane Terezes. Ambasadori eshte ai qe e kujtonte me nostalgji te kaluaren komuniste kur shqiptaret atdhetare udhetonin nga te gjitha anet e Amerikes per te protestuar kundra Serbeve ne Washington. Ambasadori ishte ne North Carolina por nuk vinte. "Ambasadori yne" nuk mungonte te ua mbushte menjen njerezeve neper forumet amerikane se Kosova ka ma randesi ne Serbi se sa ne Shqipni. E harronte Lidhjen e Prizrenit dhe luftrat e Isa Boletinit. Ambasadorin e ftonin si shqiptare te flase per Kosoven, por ai donte tu mbushte mendjen njerezve se me shume se gjysma e shqiptareve jane ateista.
A duhet qe Fatos Tarifa (diplomati shqiptar) te kerkoje njohjen e pamvaresise se Kosoves ashtu sic e kerkon Ibrahim Rugova dhe ashtu sikurse e kerkojne atdhetaret shqiptare? A duhet qe FATOSAT t'i bejne nje note proteste qeverise greke per keqtrajtimin e shqiptareve ne Greqi, dhe mbytjen e Gramoz Palushit, djalit shqiptare nga Bushtrica e Lumes kreshnike? Po tu kishte ndodhur grekeve nje tragjedi te tille, e gjith bota to ta merrte vesht. Po te kishin greket nje Kosove, diplomatet e tyre do te kerkonin pamvaresine e saj.
Ambasadorin Tarifa do ta denoje dhe gjykoje historia per ofendimin qe ju ban Ambasadoreve te Vertete te ceshtjeve shqiptare ne Amerike. Na kemi qene dhe do te jemi mbrojtesit e vertete te ceshtjes shqiptare.
Mė nė fund, Ambasador, ata qė perfaqesuan qeverine ne OKB genjyen, nuk thane te verteten. Kurse ne atdhetaret, ne menyre dinjitoze, civilizuese kerkuam qe Shqiperia te lulezoje, qe shqiptarit t'i jepet dinjiteti, qe qytetari shqiptare te mos perpuzet e keqtrajtohet neper Greqi e vende tjera te botes, qe pashaporta e qytetarit shqiptare te mundesoje rrugetimin neper vende tjera, ashtu sikurse ishte per pak kohe gjate kohes se Mbretit Zog. Ambasadore te vertete ne Shqiperise jane komuniteti patriotik ketu ne SHBA, dhe jo Ju e shoket tuaj qe ofendojne dhe perēajne mergaten, dhe qe propogandojne se Kosova ka mė randėsi nė Beograd.
DIASPORA
Qindra shqiptarė janė mbledhur pėr mė shumė se tri orė nė Nju Jork pėr tė protestuar ndaj kryeministrit shqiptar
Shqiptarėt e SHBA, protestė kundėr Nanos nė OKB
Qindra shqiptarė demostruan ditėn e martė dt.21 shtator, para selisė sė Organizatės sė Kombeve tė Bashkuara nė Nju Jork, nė kohėn kur kryeministri shqiptar Fatos Nano po mbante fjalimin nė debatin e pėrvitshėm tė asamblesė sė pėrgjithshme tė kėsaj organizate. Kjo protestė ka kaluar thuajse te gjitha kufijte dhe parashikimet, megjithse para fillimit u ballafaqua me nje propagande te eger komuniste, per ta prishur e sabotuar ate. Aty rreth ores 4:00 te pasdites me oren e Nju Jorkut, rreth 300 shqiptare, nga Shqiperia, Kosova dhe Ēameria, ne Nju Jork, kane protestuar per 3 - 4 ore rresht. Ēdo gje ka ndodhur ne Manhattan , nė Dag Hammarskjold Plaza UN, rruga e 47te dhe e para Avenue. Atmosfera e protestave, ishte e ndezuar nga grupe te tjera protestuesish, qe kishin zene vend me pare se te vinin shqiptaret, ne kete shesh.
Protestuesit shprehėn shqetėsimin e tyre pėr nivelin e korrupsionit, pėr mungesėn e demokracisė dhe pėr shkeljen e tė drejtave tė njeriut nė Shqipėri. Protesta dominohej nga emigrantėt politikė shqiptarė me banim nė Nju Jork, Pensilvani, Miēigan dhe Konektikat. Por nuk kanė munguar dhe shqiptarė tė mbėrritur nga shtete tė tjera, qėllimisht pėr kėtė protestė. Protesta nė fjalė ėshtė organizuar nga disa prej organizatave kryesore tė shqiptarėve me banim nė Shtetet e Bashkuara tė Amerikės dhe partitė politike shqiptare ku zėrin kryesor e ka Legaliteti.
Kėshtu shoqata Vatra, partia Lėvizja e Legalitetit, organizata "Albanian Heritage Foundation pėr Demokraci", Balli Kombėtar, Blloku Kombėtar, Republikanėt Shqiptaro-Amerikanė, Gjenerata e re shqiptare, ishin disa nga organizatat qė janė marrė me koordinimin e protestės.
Pėrveē krerėve historikė tė Vatrės, ndėr organizatorėt kryesorė tė protestės ishin drejtuesit e PLL nė SHBA si kryetari z.Hakik Mena, z.Ahmet Hoti, z.Luan Gashi e tė tjerė legalistė tė rinj e veteranė tė kėsaj partie. Fjalimin e z.Hakik Mena e keni tė plotė nė kėtė numėr gazete.
Fjalimet kryesore pėrveē atyre tė krerėve legalistė i mbajtėn Nėnkryetari i Vatrės Agim Rexha, personaliteti i shquar i komunitetit shqiptaro-amerikan z.Geri Kokalari, kryetari i shoqatės sė shkrimtarėve shqiptarė nė SHBA z.Ramiz Gjini, pėrfaqėsues tė NAG, drejtori i Levizjes Mjaft Erion Veliaj etj., etj..
Mitingun e hapi dhe e drejtoi dr. Gjon Buēaj nenkryetar i shoqates Vatra.
Ajo qe e ka ndezur me shume protesten dhe i ka irrituar jashte mase shqiptaret e Amerikes, ka qene nje interviste e ambasadorit te Nanos ne Uashginton, Fatos Tarifes ne gazeten Illyria te z.Ekrem Bardha. Tarifa, pa pike pergjegjesie, i ka akuzuar protestuesit dhe i ka ofendur ata madje, me fjale te perzgjedhura nga zhargoni komuniste.
Zef Balaj, ka pershendetur ne emer te Liges Qytetare, e Muhamet Omari, ne emer te SHAPD. Asllan Bushati, ish ushtarak i larte ne Ushtrine Shqiptare , tha nder te tjera se :"Koha ka ardhur qe shqiptaret o sot o kurr t'i thone ndal regjimit vjedhes e vrases te molės socialiste, kryeministrit Nano. Ndersa z.Xheladin Peēja, i shoqates "Dibra" shprehu pakenaqesine ndaj qeverise Nano, ne trajtimin e mbrojtjen e te drejtave te shqiptarve, kudo ne bote.
Nderkohe, protestuesit shqiptare hidhnin parrullat "Poshte te korruptuarit", "T'i jepet fund dhunes", "Kerkojme zgjedhje te lira e te ndershme ne Shqiperi", "Nano ne Gjyqe", "Qeveri qe nuk mbron qytetaret e saj", "Poshte klika komuniste", USA- USA", "Albania - Albania" etj., nje grup perkrahesish ose njerezve te Nanos, shanin dhe ofedonin protestuesit. Nje nderhyrje e kujdesshme dhe autoritative e policise njujorkeze, ka arritur te shmang nje incident te rende, qe ndoshta mund te sillte dhe pasoja jo te mira. Ky eshte dhe i vetmi icident i shenuar. Protestuesit i jane pergjigjur nga ana e tyre provokimeve te njerezve te Nanos , duke u hedhur parrulla anti komuniste e anti Nano. Protesta eshte mbyllur qetesishte, kur pjesmarresit u larguan nga sheshi Dag Hammarskjold Plaza UN, rruga e 47te dhe e para Avenue.
Ndėrkohė pėrfaqėsuesit e njė grupi prej mė shumė se 600 shqiptarėsh me banim nė Detroit, janė bashkuar me protestėn e djeshme, zhvilluar para selisė sė Organizatės sė Kombeve tė Bashkuara nė Nju Jork kundėr Nanos. "Jemi pėrfaqėsues tė njė grupi prej 500-600 shqiptarėsh me banim nė Detroit qė mbėshtesim fuqimisht protestėn kundėr Fatos Nanos qė u zhvillua para selisė sė OKB nė Nju Jork mė datė 21 shtator 2004: Paulin Gjoni, Mark Sallaku" dhe vijojnė emrat e tyre nė njė listė prej disa qindrash protestues. Nano mori pjesė nė seancėn plenare tė Sesionit tė 59 tė Asamblesė sė Pėrgjithshme tė Kombeve tė Bashkuara, qė po zhvillon punimet nė Nju Jork ku mbajti njė fjalim si gjithmonė tė rrumbullakosur e ku foli kodra mbas bregut sikur tė ishte nė ndonjė katund tė Gjirokastrės kur shkon pėr fushatė e jo para mendjeve mė tė fuqishme tė politikės e ekonomisė botėrore. Aq i dobėt ishte fjalimi i Nanos sa gazeta e socialistėve 'ZP' e botoi copa copa, pasi nuk ia vlente tė botohej i gjithi.
Korresp "Atdheu"
Fjala e plotė e kryetarit tė PLL dega SHBA z.Hakik Mena
Mbreti Leka, alternativa e padiskutueshme antikomuniste
I nderuari zotni Karagjozi!
I nderuari zotni dhe Rexha!
Tė dashur bashkėpatriotė!
Sot ėshtė hera e katėrt qė komuniteti shqiptar kėtu nė SHBA bashkohet njėzėri i indinjuar, i zemėruar e i fyer nė thirrjen "Nano Ik".
Ne nacionalistėt themi:
"Nano Ik" se ju jeni pėrfaqėsuesit i atyre qė lyet duart me gjakun e trimave dhe sokoleshave, bijve e vashave tė familjeve mė tė ndritura tė Shqipėrisė. Ju jeni ata qė mbi vuajtjet tona ndėrtuat ardhmėrinė tuaj bastarde. Ju jeni ata qė jo vetėm nuk na kėrkuat tė falur, por vazhdoni tė na i lėndoni plagėt.
"Nano Ik" sepse ti dhe shokėt e tu, kėlyshė tė denjė tė panterės sė zezė, Partia e Punės, i sillni Shqipėrisė vetėm vdekje dhe shkatėrrim, vaj dhe zi, hidhėrim dhe pikėllim, regres dhe pezmatim.
"Nano Ik" ti o bir i padenjė i racės sonė, nėse je. Ju kazma varrmihėse tė fatit tonė. Shqiptarėt dhe shqiptaret vriten, theren, poshtėrohen, kurvėrohen, keqtrajtohen dhe vidhen rrugėve tė botės e qeveria juaj nuk dėshiron tė thotė njė fjalė. Ju e shitėt nderin tonė tek Greqia e shumė tė tjerė, por llava e zėmėrimit tė shqiptarit do t'ju nxjerrė nga cilado skutė qė shumė shpejt do tė mundoheni tė futeni, sė bashku me shokėt tuaj.
Tė gjithė sė bashku themi:
"Nano Ik" se na vodhėt votat. Na vodhėn tė ardhmen. Ka katėrmbėdhjetė vjet qė presim dinjitet. Nuk na e dhatė. Ka katėrmbėdhjet vjet qė presim shtet. Nuk e bėtė. Ka gjashtėdhjetė vjet qė bėjmė durim. Nuk e ēmuat. Raca juaj e kuqe, nė ēfarėdo nuance e shndėrruar pas 90-ės, ka provuar qė nuk di tė ndėrtojė, por vetėm tė shkatėrrojė.
"Nano Ik" se deri mė tani jemi pėrmbajtur, ashtu si i ka patur hije shqiptarit dikur, por dijeni se na ka sosur durimi. Ua falėm gjakun e vuajtjet, por nuk ua falim tė ardhmen e fėmijėve. Ata i duam tė rriten si tė parėt tanė, tė nderuar nė Europė, e jo pa emėr e erz si jemi ne sot.
"Nano Ik" se kemi nevojė pėr shpresė.
"Nano Ik" se kemi nevojė pėr ngadhnjim.
E sė fundi:
"Nano Ik" sė bashku me siti-tė e Ramiz Alisė" se shanci i fundit, Leka i Parė, po na troket tek porta.
Motra e Vėllezėr!
Leka i Parė pėrfundimisht i ofron shpėtimin racės sonė.
Leka i Parė na ofron Bashkimin Kombėtar, ėndrrėn tonė shekullore. Pak ditė mė parė Presidenti i Kosovės vizitoi Shqipėrinė. Ai shkoi dhe tek Leka i Parė. Zotni Rugova i tregoi atij se si Nano dhe Berisha i ishin angazhuar tė punojnė pėr pavarėsinė e Kosovės. Pėrgjigjja e Lekės sė Parė qe: Unė e kam tė shkruar nė programin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar pėrkushtimin tonė pėr pavarėsinė e Kosovės. Tė thėnat shtrembėrohen dhe harrohen, e shkruara mbetet. Shtrojmė pyetjen: Pėrse forcat politike shqiptare tė ashtuquajtura tė mėdha nuk e paraqesin nė programet e tyre se janė pėr pavarėsinė e Kosovės, apo u tremben financuesve monetarė e politikė grekė.
Leka i Parė nuk u trembet kėrkesave pėr Ēamėrinė. Ai nuk vepron siē vepruan laviret nė dy krahėt e parlamentit rreth rezolutės pėr Ēamėrinė.
Leka i Parė ofron dinjitet. Ai ėshtė alternativa e padiskutueshme antikomuniste, me gjak blu, pėrkundrejt atyre qė ambasadori i Bashkimit Europian nė Shqipėri, zotni Salzman, pardje i quante fatkeqėsia shqiptare. Me Lekėn e Parė shqiptari do tė jetė zot nė shtėpinė e tij e krenar pėrmes popujve mė tė qytetėruar qė ka bota. Me sitierėt e Nexhmijes e Vito Kapos shqiptari do tė jetė i humbur, siē po ėshtė pėr gjashtėdhjetėvjet me radhė.
Shqiptarė!
Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar do tė na sjellė ne bashkim, dinjitet dhe pėrparim. Triumfi i saj ėshtė i padiskutueshėm. Le t'i bashkohemi asaj ashtu siē i takon ēdo shqiptari tė mirė. Ta lėmė mėnjanė sedrėn e vrarė. Mos ia mbani besėn tė pabesit dhe bukėshkalit se do tė jetė turp pėr ne. Nė qoftė se do t'i bashkohemi tė gjithė kėsaj lėvizjeje do tė jetė e pamundur pėr tė kuqtė qė ta ēojnė atė nė dėshtim, ashtu siē bėnė me ndonjė forcė tjetėr politike pak vite mė parė.
Le t'i ngjeshemi Lekės sė Parė nė pėrpjekjen e tij vigane pėr triumfin e sė mirės mbi tė keqen, e sė drejtės mbi tė shtrembrėn, e pėrparimit mbi regresin, e dijes mbi injorancėn, e shqiptarizmės mbi antishqiptaren komuniste, e Zotit mbi ateisten, e shqiptarit mbi fqinjėt e kėqinj.
Rroftė Shqipėria e Bashkuar
Rroftė Kosova dhe Ēamėria
Rroftė Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar
Rroftė Leka i Parė
Antishqiptar ėshtė Nano, e jo ne...
Nga Gary Kokalari
Si shqiptaro-amerikanė, ne po qėndrojmė kėtu nėn hijen e ndėrtesės sė Kombeve tė Bashkuara pėr tė protestuar ndaj vizitės sė Fatos Nanos nė Nju Jork. Ashtu siē dhe ndodhi kur ai vizitoi nė fillim tė kėtij viti Shtėpinė e Bardhė, ai do tė jetė i vetmi kryeministėr qė do tė vazhdojė qė tė pėrballet dhe tė ironizohet nga diaspora, sa herė qė ai do tė vizitojė Amerikėn.
Njė artikull i shkruar nga ambasadori shqiptar, Fatos Tarifa, i cili na kritikonte ne pse do tė mblidheshim kėtu pėr tė protestuar, u botua nė gazetėn "Illyria", njė gazetė shqiptare qė botohet nė Nju Jork nga Ekrem Bardha, njė korrier i Nanos.
Nė shkrimin e tij, Tarifa na pėrshkruan ne qė marrim pjesė nė kėtė protestė si "anti-shqiptarė".
Nė njė demokraci, si kjo qė kemi nė Amerikė, edhe ambasadori Tarifa ka tė drejtė qė tė japė opinionet e tij.
Por nėse Tarifa dhe Nano do tė pėrballen me Xhorxh Bush nė kėtė takim, mendoj se ata duhet ta pyesin atė nėse unė mund tė quhem anti-amerikan, si njė amerikan qė proteston pėr vizitėn e tij nė Nju Jork.
Fakti ėshtė se duke kritikuar tė drejtėn tonė pėr t'u mbledhur dhe protestuar, Tarifa, Nano dhe Ekrem Bardha po pėrpiqen qė tė minojnė demokracinė dhe po tregojnė ngjyrat e tyre tė vėrteta komuniste.
Nė fjalimin e tij nė OKB, presidenti Bush foli pėr pėrhapjen e demokracisė nė Lindjen e Mesme.
Edhe pse nuk jam i kėnaqur me pėrpjekjet e administratės sė Bush nė Ballkan, mbėshtes pėrpjekjet e presidentit pėr demokracinė nė Lindjen e Mesme, ashtu siē dhe mbėshtes demokracinė nė Shqipėri.
Po ku konsiston demokracia?
Funksionimi i vėrtetė i demokracisė mbėshtetet nė tre baza themelore: nė radhė tė parė, zbatimi i ligjit, sė dyti, njė ekonomi e lirė tregu, dhe e treta, njė sistem politik gjithėpėrfshirės dhe bashkėpunues.
Dua tė ekzaminoj pak versionin e Fatos Nanos nė ndėrtimin e kėtyre themeleve tė sipėrpėrmendura nė Shqipėri.
Pėr tė zbatuar ligjin, nevojitet njė gjyqėsor i fortė dhe i pavarur, pa tė cilin nuk mund tė ketė njė demokraci tė vėrtetė nė Shqipėri.
Nėse do tė shikonim sistemin gjyqėsor nė Shqipėri, nėn drejtimin e Nanos, mund tė themi se Shqipėria mund tė mburret, pasi ka gjykatėsit mė tė mirė qė mund tė blihen me para.
Dhe Nano e ka provuar veten se ėshtė i aftė qė tė manipulojė gjykatat, pėr t'u shėrbyer interesave tė tij, dhe tė atyre kriminelėve dhe biznesmenėve qė u shėrbejnė interesave tė tyre.
Nėse nė kėtė mungesė tė zbatimit tė ligjit, Nano dhe Tarifa e quajnė veten shqiptarė, atėherė unė preferoj qė tė quhem anti-shqiptar.
Pėrsa i pėrket bazės tjetėr tė demokracisė, ekonomisė sė lirė tė bazuar nė parimet e tregut - mund tė thuhet se ekonomia shqiptarė ėshtė shumė mirė - ėshtė e lirė pėr Fatos Nanon dhe miqtė e tij pėr tė rrėmbyer dhe mbushur thasėt.
Nė realitet Shqipėria ėshtė njė kleptokraci. Kjo fjalė vjen nga fjala kleptomania, njė sėmundje mendore, dhe ėshtė pėrshkrimi i atyre njerėzve qė marrin gjėra qė nuk u pėrkasin atyre.
Si njė kleptomaniak i vėrtetė, Nano rrėmben ēdo gjė qė nuk ėshtė e gozhduar. Nė fakt duart e tij ngjisin aq shumė, sa tė duket sikur ato janė tė mbuluara nga njė shtresė natyrale prej ngjitėseje tė fortė.
Meqė jemi duke folur pėr kleptokracinė ndėrsa po qėndrojmė para selisė sė OKB-sė, ky ėshtė njė rast i mirė pėr tė dhėnė nja dy fjalė dhe pėr raportin e Unionit Ndėrkombėtar tė Telekomunikacioneve, pasi UNT ėshtė njė degė e OKB.
Nė fillim tė kėtij viti unė dhash njė kontribut nė bėrjen publike tė kėtij raporti, i cili demaskon njė marrėveshje abuzuese interkoneksioni nė disfavor tė Telekomit Shqiptar. Kėto marrėveshje tė pandershme favorizojnė AMC-nė, nė pronėsi greke dhe Vodafone, me pronėsi pjesėrisht greke.
Populli shqiptar llogaritet si mė i varfri nė Europė, por pėr shkak tė kėtyre marrėveshjeve, ata duhet tė vuajnė nga tarifat mė tė larta telefonike nė Europė.
Unė besoj se marrėveshjet e Telekomit janė strukturuar qėllimisht nė kėtė mėnyrė, qė njė pjesė e kėtyre fitimeve tė shkojnė pėr liderėt e korruptuar tė qeverisė shqiptare.
Bėra thirrje pėr njė hetim komplet dhe transparent pėr kėtė ēeshtje. Por ajo qė morėn shqiptarėt ishte thjesht njė tjetėr mashtrim nga Nano.
Unė kėtu pėrdor shėrbimin telefonik tė T-Mobile. Ashtu siē dhe ju mund ta shihni, kostoja e kėtij shėrbimi ėshtė 35 dollarė pėr muaj dhe pėrfshin telefonata tė pafundme kudo nė Shtetet e Bashkuara, njė vend qė ėshtė qindra herė mė i madh se Shqipėria.
I njėjti shėrbim nė Shqipėri kushton mbi 150 dollarė. Pse? Sepse nuk ka njė ekonomi tė lirė tregu nė kleptokracinė shqiptare.
Duke folur pėr themelin e tretė tė demokracisė, bashkėpunimin e hapur dhe gjithėpėrfshirės politik, mė duhet tė them se duket qartė qė Kris Paten dhe Lutz Salzman mendojnė se njė gjė e tillė nė Shqipėri nuk ėshtė e mundur.
Nėse do tė ishte ndryshe, ata nuk do tė bėnin kaq shumė pėr presion ndaj Nanos pėr zgjedhje tė lira dhe tė ndershme.
Shtypi i lirė ėshtė njė tjetėr shaka nė Shqipėri, pasi gazetarėt dhe media kėrcėnohen nė mėnyrė konstante nga Nano.
Nė fakt gjatė vizitės sime nė Shqipėri gjatė majit, dy gazetarė shqiptarė pranuan qė tė mė intervistonin nė programet e tyre, por mė pas ata u detyruan qė tė tėrhiqnin ftesat e tyre. Pse?
Ata ishin kėshilluar shumė nga njerėzit e Nanos se do tė ishte njė ide mė e mirė qė tė ndėrronin mendje para se tė mė intervistonin mua.
Nė korrik, Dritan Prifti, njė deputet shqiptar, i dėrgoi njė letėr shefit tė OSBE, Osmo Lipponen, dhe ambasadorit tė KE, Lutz Salzmann, pėr t'u treguar se ai ishte kėrcėnuar nga Nano, pėr shkak se kishte tentuar qė tė denonconte praktikat korruptive tė Nanos.
Pa kėto tre themele tė demokracisė, nuk mund tė ketė balancim tė pushteteve, nuk mund tė ketė transparencė dhe nuk mund tė ketė sistem tė hapur politik.
Dhe ashtu siē njė stol nuk mund tė qėndrojė me tri kėmbė, nėse njėra prej tyre ėshtė e thyer, ashtu dhe demokracia nė Shqipėri rrezikon tė rrėshqasė nė autoritarizėm.
Dhe Tarifa ka guximin qė tė na cilėsojė neve qė jemi kėtu pėr tė demostruar pėr njė Shqipėri mė tė mirė, si anti-shqiptarė!?
Mė vjen keq qė jam njė nga ata qė duhet tė informoj ambasadorin Tarifa se faktet e tij kanė ngelur prapa.
Nėse Tarifa do tė shohė njė anti-shqiptar tė vėrtetė, ai thjesht duhet tė shikojė njeriun qė po prezanton Shqipėrinė dhe qė po flet para OKB-sė sonte. Sepse ėshtė Nano ai qė po minon themelimin e demokracisė nė Shqipėri, jo ata qė po protestojnė sot kėtu.
Ėshtė Nano ai qė e ka vendosur Shqipėrinė nėn patronazhin e grekėve, jo ata qė protestojnė kėtu. Dhe ėshtė Nano ai qė nuk bėn asnjė gjė kur gangsterėt rrėmbejnė vajzat e reja, i pėrdhunojnė dhe i dėrgojnė rrugėve pėr tė prostituar, dhe jo ata qė janė kėtu sot. Ėshtė Nano ai qė ushtron presion mbi fjalėn e lirė nė Shqipėri, dhe ajo ata qė protestojnė sot kėtu.
Dhe kėto fjalė janė thėnė nga autoritetet e Kongresit tė Pėrfaqėsuesve tė Shteteve tė Bashkuara, nga Kris Paten nė letrėn e tij nė korrik, dhe nga njė ton krejt jodiplomatik dhe i ashpėr i letrės sė Lutz Salzman pėr Nanon.
Ata tė gjithė po thonė tė njejtėn gjė, ose largohu, ose duhet t'u themi lamtumirė aspiratave tona pėr tė hyrė institucionet europiane.
Nano ėshtė bėrė njė peshė e rėndė qė vėrtitet nė qafėn e shqiptarėve, dhe populli shqiptar duhet tė ndėrgjegjėsohet se ai nuk ka mė borxhe pėr tė paguar.
*Fjala e mbajtur nė protestėn e shqiptarėve kundėr Nanos para Organizatės sė Kombeve tė Bashkuara.
Fjala e plotė e z.Agim Rexhaj Nen/Kryetari i VATRES New York
Pse "Vatra" proteston kundėr Nanos
Tė dashur bashkatdhetarė,
Ne shqiptarėt e Nju Jorkut, qofshim nga Shqipėria, qofshim nga Kosova, qofshim nga Maqedonia, Mali i Zi,Presheva apo Ēamėria, duhej qė tė grumbulloheshim kėtu pėr tė pėrshėndetur Kryeministrin e Shqipėrisė, si Kryeministri qė na pėrfaqėson ne shqiptarėt, si Kryemiistri i Atdheut tone Mėmė. Do ta bėnim kėtė nė se Kryeministri i Shqiperisė do tė ishte ai Kryeministėr i cili do tė bėnte gjithēka pėr ēėshtjen tonė kombėtare, do tė qeveriste ndershmėrisht, do tė na bėnte krenarė edhe ne bashkatdhetarėve tė tij kėtu.
Po si mund ta pershėndetim atė kur ai, Fatos Nano, Kryeminstri i vetėzgjedhur i Shqipėrisė mė sė pari dhunon tė drejtėn Kushtetuese tė Presidentit tė Shqipėrisė dhe vjen vetė nė Asamblenė e Pėrgjithshme duke injoruar kreun e Shtetit Shqiptar? Dukė bėrė kėtė Fatos Nano i hap rrugė ambicjeve tė tija politike si dhe qejfeve dhe orgjive tė pafund tė ndėrmarra qė prej dhjetė ditėsh duke i rėnė botės rreth e qark. Duke bėrė kėtė ai bėhet "kreu" i gjithēkaje njėsoj si paraardhėsit e tij komunistė ku partia ishte shtet e shteti parti.
Te dashur Bashkėatdhetarė:
Pėr ata qė ndjekin sado pak axhendėn e vizitave tė shokut Nano, vajtja nė Kinė ėshtė diēka normale pasi po kthehet nė origjinė tek vėllėzėrit kinezė. Pėrcaktimi "vėllezėrit kinezė dhe miqtė kosovarė" tashmė ėshtė bėrė shumė i njohur. Megjithatė, pėr shtetin shqiptar vizita e njė kryeministri nuk kanė ndonjė gjė tė keqe sa kohė qė ato nuk prekin sovranitetin e shtetit. Por dihet tashmė se Z.Nano nuk bėn vizia jashtė shtetit. Vizitat ai i bėn nė Shqipėri. Pothuajse Ai rri mė shumė jashtė Shqipėrisė se sa brenda. Mendoni, dy herė nė njė vit pushime nė Antalia, dimėr dhe verė. Nė dimėr vendi u ballafaqua me mbytjen e njerezve nė Otranto, ai prehej ne Antalja, as qė e prishi terezinė; Nė verė, pas njė muaj pushimesh nė Antalia, u kthye brenda ditė nė Tiranė, mblodhi qeverinė, kaloi dyzet urdhėresa e vendime qeveritare, hėngri njė drekė dhe ia hypi avionit pas dite pėr nė Athinė ku i ndoqi Lojėrat Olimpike si njė turist i vėrtetė pa as mė tė voglin shqetėsim. Pra ai ėshtė njė turist nė Shqipėri. Shqipėria, praktikisht ėshtė prona, raja e tij. Merita e tij ėshtė sė ėshtė turisti qė e viziton Shqipėrinė mė shpesh se askush tjetėr.
Tė dashur pjesėmarrės,
Ne po protestojmė sot kundėr korrupsionit, mungesės sė qeverisjes, vjedhjeve, trafikut, keqėsimit tė situatės ekonomike, renjės sė nivelit tė jetesės, papunėsisė, prostitucionit, dhunės ndaj medias, shkeljes sė tė drejtave tė njeriut, keqadministrimit tė vendit, tenderave tė vjedhur, pėr tė gjitha.
Kėtė demonstratė e kryeson VATRA sepse asaj i takon si organizata mė e vjetėr patriotike thellėsisht e shqetėsuar pėr fatet e Shqipėrisė. Vatra nuk ka heshtur kurrė dhe as i ėshtė shmangur pėrgjegjėsive tė saj pėr ēėshtjen e kombit. Te Nano Vatra sheh njė armik tė rrezikshėm pėr fatet e kombit tonė. Tani ka ikur koha e pushtimeve nga jashtė nė Ballkan. Por nuk ka pushtim mė tė madh madje as poshtėrim mė tė madh se sa tė shohėsh se si ėshtė pushtuar Shqipėria nga fqinji i saj jugorė, falė lėshimeve qė Fatos Nano iu ka bėrė atyre. Shihni me vemendje, a ka ndonjė degė tė ekonomisė ku Greqia tė mos i ketė future kthetrat e saj, nė banka, telekomunikacion, industri, tregėti. Pėrse ndodh kjo? Sepse Nano iu ka hapur udhėn atyre duke e bėrė Shqipėrinė njė shtet vasal tė Greqisė. Kjo ėshtė pikėrisht ajo qė Vatra i ėshtė druajtur dhe qė fatkeqėsisht po bėhet realitet.
Tė dashur pjesėmarrės:
Ju jeni dėshmitarė tė asaj qė ndodhi nė Greqi natėn qė Shqipėria mundi Greqinė nė futboll. Vrasje, therje makabėr si nė Natėn e Shėn Bartolomeut, dhunė fizike, deportime shqiptarėsh me viza e pa viza, me dokumente tė rregullta e tė parregullta tė tėra nga policia e shtetit ose nėn kujdesin e saj. Cfarė tregoi kjo: Se nė Greqi ka racisėm dhe ksenofobi. Kėtė gjithkush mund ta kuptojė dhė ta konstatojė. Nuk do shumė mend pėr ta kuptuar kėtė. Po Zoti Nano si u pėrgjigj: "Nė Greqi nuk ka Rracizėm" Pse ēfarė duhet tė bėjė njė shtet mė shumė se kaq pėr tė treguar se ėshtė rracist?
Ne dėmostrojmė sot pėr tė patur zgjedhje tė lira nė Shqipėri sepse ato ka kohė qė janė manipuluar, vjedhur dhe grabitur nga Nano dhe Klika e Tij. Edhe njeriu i verbėr mund ta kuptojė fare qartė se nė Shqipėri po bėhen tė tėra manovrat qė tė gjėndet edhe njė mėnyrė tjetėr pėr tė vjedhur votat. Tani mė ėshtė bėrė trase, rrugė, vjedhja e votave dhe qė prej kėtej vjedhja e gjithēkaje deri tek pasuritė kombėtare. Nuk pėrfillen vėrejtjet, nuk pėrfillėt komuniteti ndėrkombėtar. Nano dhe partia e tij i kanė shpallur luftė OSBE-sė. Asnjė pėrparim nuk bėhet pėr integrimin e vendit nė strukturat europiane. Pėrkundrazi, ka kthim prapa.
Nano dhe klika e tij janė oguri i zi zi pėr Shqipėrinė. Problemi tani ėshtė vetėm njė: Tė bindet edhe Presidenca Hollandeze edhe ajo qė vjen pas saj, qė mė duket se ėshtė Luksemburgu, se Nano dhe klika e tij nuk e duan integrimin ne Europė. Ata nuk duan qė Europa t'iu mbyllė shtigjet e hajnive tė tyre. Eshtė njeqind pėr qind e kuptueshme se Integrim Europian pėr klikėn e Nanos do tė thotė mė pak mundėsi ose pamundėsi e plotė pėr tė vjedhur. Dhe unė besoj plotėsisht qė ujku nuk do tė punojė kurrė pėr tė ruajtur nė vend mė tė sigurtė prenė e tij qė tė mos mund ta arrijė. Ujku do tė donte vetėm tė gjente mjegull ku tė ēante prenė e tij. Dhe mos-integrimi ėshtė njė mjegull e pėrshtatshme pėr ujkun Nano bashke mė Finot e Angjelėt e tij. Ndėrsa integrim do tė thotė t'i priten rrugėt vjedhjes.
Tė dashur pjesėmarrės:
Dukė marrė pjesė nė kėtė demonstratė dhe duke protestuar nė mėnyrė qytetare ne duam tė tėrheqim vemendjen e komunitetit ndėrkombėtar mė sė pari tė ShBA - ve tė cilat e duan Shqipėrinė dhe kėtu nuk ka asnjė dilemė, se Nano ėshtė njė pehlivan politik i cili po luan me Shqipėrinė dhe shqiptarėt dhe se fasada e tij e "luftėtarit" kundėr terrorizmit nuk ėshtė gjė tjetėr pėrveēse njė ombrellė pėr tė mbijetuar politkisht nė Shqipėri nė emėr tė alenacės me forcat e koalcionit tė udhėhequra nga ShBA. Me lejoni tu them vetėm se terrorizmin gjithmonė e ka sponsorizuar dhe e spensorizon paraja e pistė, paratė e korrupsionit. Nano ėshtė nje nder pasaniku mė i madh i parave tė pista nė Ballkan. Paratė e tij tė pista, trafiqet e tij, korupsioni i tij janė burim i klaneve qė mbajnė pushtete tė paligjshme deri me veprime terroriste siē janė vrasjet poltike. Pushteti i Nanos ėshtė vrasėsi i heroit tė Demokracisė Azem Hajdari dhe pėr kėtė duhet tė mbahet pėrgjegjės.
Nano ėshtė Kryeminsitri qė u takua me Miloshevicin, Nano e shpalli Beogradin Kryeqytet tė Kosovės, Nano i ktheu popullin shqiptar nė njė raja bash atherė kur shpresat pėr njė jetė tė re dhe tė lumtur sapo ishin ngjallur tek populli ynė.
Tė dashur vėllezėr dhe motra,
Unė e konsideroj njė kontribut tė madh pjesėmarrjen e secilit prej nesh kėtu pėr tė treguar se ne Shqiptaro - Amerikanėt nuk jemi dhe nuk mund tė jemi indiferentė ndaj veprimeve tė njė njeriu tė papėrgjegjshėm si Nano dhe se shpresojmė qė kjo protestė do tė zbulojė sado pak natyren kriminale, tė korruptuar tė njė figure tė urryer si ky njeri.
Ky njeri i jep Emėr tė Keq Shqipėrisė dhe ne do tė luftojmė qė t'ja zbardhim faqen asaj.
Ju Faleminderit
Tė mos e lėmė Shqipėrinė nė dorė tė Cosa Nostra-s
Nga Hasan Metuku
Nen/kryetare Gjenerata e Re Shqiptare-SHBA
Se pari desha te sqaroj se qellimi i kesaj proteste eshte per te denoncuar hapur korrupsionin, kontrabanden, trafiqet ilegale, vjedhjen e votes se lire te shqiptareve.
Po protestojme qe parate qe vidhen ne dogana, tatime dhe parate qe humbin si rezultat i evazionit fiscal te investohen per te vene xhama ne shkollat e femijeve shqiptare qe ata te mos thahen nga thellimi i dimrit qe po vjen nderkohe qe pergatitetn per nje Shqiperi Evropiane, qe ata para te investohen ne infrastructure dhe ne projekte te tjera publike me rendesi per te ardhmen e vendit.
Po protestojme qe Shqiperia te kete nje Administrate Civile qe ti pergjigjet nevojave te vendit qe ja kerkon koha dhe ti pergjigjet njekohesisht adminstrates Evropiane ne projekte dhe zhvillim dhe jo nje administrate nepotike.
Te gjitha sa thashe me lart kane nje emer famekeq qe ju tashme te gjithe e dini dhe qe do te flase sonte para OKB-s. Ai quhet: Fatos Thanas Nano dhe ai i jep Shqiperise Emer te keq. A ka me turp per shqiptaret qe ne te perfaqesohemi ne kete organizate nderkombetare me nje kryehajdut?
Kete pyetje duhet ti beje vetes ne radhe te pare i derguari personal i Fatosit Numer 1, Fatosi Numer 2(Fatos Tarifa), qe e perfaqeson ne Washington DC i cili i deklaron gazetes Illyria se ne qe protestojme s'jemi shqiptare. Pergjigja ndaj tij eshte e thjeshte: Neve nuk jemi Shqiptaro-Amerikane Komuniste.
Kroatet, Sllovenet, Polaket, Ceket dhe popuj te tjere ne Ballkan nuk kane ne krye hajdutet dhe reformat e tyre per t'iu bashkuar Bashkimit Evropian kane ecur me hapa te sukseshem, ndersa vendi yne i dashur Shqiperia ka mbetur ne vend si pasoje e efektit shkaterrues te fenomeneve qe permenda me lart per demokracine ne Shqiperi. Keto fenomene kritikohen nga diplomate, gazetare, politikane te huaj dhe dashamires te vendit tone.
Sigurisht, qe ne i kerojme qeverise shqiptare as me shume dhe as me pak : Zgjedhje te Lira ne vitin 2005,
Te respektoje Lirine e Shtypit duke mos ngritur padi falso dhe kercenuar gazetare,
T'i hape rrugen krijimit te nje qeverie teknike e cila do te garantoje nje proces te qete dhe te drejte zgjedhor.
Kush e vjedh voten e shqiptareve, na vjedh neve te ardhmen, shpresen dhe te drejten per tu perfaqesuar , vjedh aspiraten e nje kombi te vuajtur qe deshiron te behet pjese e familjes Evropiane sa me shpejt qe te jete e mundur. Per kete SHBA dhe Evropa i kane dhene qeverise qe Z. Nano kryeson sinjalin: SOS.
Me Fatos Nano ne krye, Shqiperia do te behet antare e BE ne nje kohe te mevonshme se Serbia, ish-lideret e se ciles kane kryer krime kunder njerezimit.
Kam degjuar shpesh te flitet per klasen politike shqiptare se po mban peng Shqiperine, po e mban larg familjes Evropiane, ne kete pike ju kerkoj te nderuar bashkeatdhetare duhet te jemi te qarte se : Shqiperine po e mban peng Fatos Nano, Krimi i Organizuar dhe Pozita qeverisese ne teresi. Levizjet civile shoqerore ne Shqiperi nuk kane arritur akoma ta bejne nje dallim te tille.
Diplomacia Shqiptare, krimit te kryer ndaj shqiptarit Gramoz Palushit, burgosjes se qindra shqiptareve vetem per faktin se jane shqiptare i pergjigjet me deklarata se mardheniet me Greqine fqinje po forcohen nderkohe qe operacioni i fshehte dhe famekeq "FSHESA" ka filluar dhe vazhdon.
Gjenerata e Re Shqiptare, para disa ditesh ka marr pergjigje nga Gjykata Evropiane ne lidhje me peticionin e firmosur nga mese 1000 shqiptare per shkeljen dhe te drejtat dhe lirite themelore te shqiptareve ne Greqi dhe na eshte kerkuar per sjelle deshmi ne lidhje me kete ēėshtje. Gjenerata e re Shqiptare po pergatitet per te bashkepunuar me te gjithe organizatat Shqiptare dhe me organizma te ndryshme si Human Rights Watch dhe Amnesty International per te faktuar shkeljet e te drejtave te vellezerve tane emigrante ne Greqi.
Po Qeveria e z.Nano cfare ka bere ne lidhje me keto probleme? Te tilla probleme nuk mund te zgjidhen ne plazhe, apo kazino.
Gjenerata e Re Shqiptare ketu ne Amerike ju premton se do te protestoje ne cdo kohe kundra cdo qeverie dhe kryeministri shqiptar qe shemton dinjitetin e tyre brenda dhe jashte vendit. Gjenerata e Re Shqiptare, eshte e para organizate ne diaspore qe ka planifikuar dhe po negocion te dergoje 20 vezhgues ne zgjedhjet e ardhshme te vitit 2005 per te mbikqyrur zhvillimin e ketyre zgjedhjeve ne Shqiperi.
Duke perfunduar ju pershendes te gjitheve per pjesemarrjen ne kete proteste teresisht shqiptaro-amerikane dhe i kerkojme popullit tone ne atdhe te luftoje me bindje, pasion dhe vullnet per te mbrojtur te ardhmen e tyre dhe per te mos ta lene ate ne doren e Cosa Nostres.
*Fjala e z. Hasan Metuku Nen/kryetar i Gjenerata e Re Shqiptare nė SHBA
Nano, njė hajn qė ka veshur qyrkun e gjyqtarit
Nga Ramiz Gjini
Jemi mbledhur sot kėtu, me nismėn e shoqėrisė "VATRA" tė solidarizuar tė gjithė bashkė, sepse duam tė protestojmė kundėr ardhjes kėtu si pėrfaqėsues i Shqipėrisė tė njė njeriu tė vogėl, qė s'ėshtė i denjė pėr ta bėrė njė gjė tė tillė.
Jemi mbledhur sepse duam t'i tregojmė me gisht shtetit dhe popullit amerikanė kėtė njeri tė vogėl, qė i ka bėrė dhe po vazhdon t'i bėjė Shqipėrisė njė tė keqe tė madhe. Sepse ky njeri i vogėl, vjen kėtu si njė i pandehur i veshur me qyrkun e gjyqtarit pėr t'u hequr me tė madh.
Vjen si njė hajn e rrenacak i mveshur me njė pushtet, qė e ka vjedhur qysh nė mars tė vitit 1997 me revolucionin e bandave tė armatosura, me revolucionin e kriminelėve, qė ishin dėnuar me burgim tė pėrjetshėm nė Greqinė fqinje, e qė u futėn si kalė troje nga grekėrit pėr tė shkatėrruar Shqipėrinė.
Ne sot jemi mbledhur ta bėjmė me gisht kėtė njeri, qė mezi duket si njeri, por qė bėn njė zhurmė tė madhe ngase ka shumė frymė pėr tė folur e aspak ide, qė mund t'i shėrbejnė vendit tonė.
Ne jemi mbledhur sot kėtu sepse duam tė lartėsohet raca jonė, jo tė skllavėrohet e tė poshtėrohet.
Jemi mbledhur sepse duam tė respektohet nderi, liria dhe kryelartėsia tradicionale e popullit tonė, e jo tė zvetėnohet e tė ndjehet inferiore para botės.
Jemi mbledhur sepse duam t'i japim popullit tonė demokracinė e vėrtetė, lirinė e jo tiraninė e njė kaste dallkaukėsh, qė kanė filluar t'i blejnė vilat nė Greqi e Serbi.
Ne jemi mbledhur sot, sepse duam qė nė atdheun tonė tė ndėrtohet e jo tė shkatėrrohet.
Duke ju referuar nė njė fjalė tė tij, kryetarit tė shoqėrisė Vatra, z.Agim Karagjozi, ne jemi mbledhur dhe do tė mblidhemi pėr tė protestuar, saherė ky njeruc i vogėl, tė vijė nė Amerikė.
Dhe kur njė njeri e tregon me gisht populli i tij si tė vogėl, atė do ta tregojė me gisht edhe historia si tė tillė.
HISTORIA
Nikolla Jorga dhe vepra e tij "Histori e shkurtėr e Shqipėrisė dhe e popullit shqiptar"
Nikolla Jorga: Epiri, njė zonė tipike shqiptare
Nga Prof.Dr. Viron KOKA
Vepra e Nikolla Jorgės, "Histori e shkurtėr e Shqipėrisė dhe e popullit shqiptar", botuar nga Shtėpia Botuese Saraēi pėr herė tė parė nė gjuhėn shqipe 85 vjet nga botimi i parė nė frengjisht ėshtė dėshmi e qartė e respektit dhe e dashurisė qė kishte Jorga pėr historinė e lavdishme tė popullit shqiptar, tė cilin e cilėson si popullin mė tė lashtė tė Europės krahas baskėve.
Siē e thotė vetė nė hyrjen e librit, shtysėn pėr hartimin e kėsaj historie autori e mori nė periudhėn e trazuar e kritike tė viteve 1912-1913, kur u vendos fati i vendit tonė, i cili, siē dihet, pati rrjedhoja tragjike pėr shkak tė padrejtėsive tė mėdha e sidomos tė copėtimit qė i bėnė Fuqitė e Mėdha tė Europės dhe disa shtete ballkanike.
Ai e pėrshkruan shkurt lashtėsinė e shqiptarėve sa pėr tė vėrtetuar pohimin e palėkundur e lapidar, qė e pėrmend dhe nė hyrje tė veprės, se ata, bashkė me baskėt, qenė tė parėt e kėsaj historie tė thinjur europiane.
Pa diskutim, Jorga e njeh plotėsisht prejardhjen ilire tė popullit shqiptar, pavarėsisht se nuk arrin tė shprehet saktė se pasardhėsit e ilirėve tė hershėm trashėguan prej tyre dhe elementin themelor, gjuhėn, e cila natyrisht evoluoi. Jorga mendon se ky popull me vitalitet e me forcė tė madhe tė vetėruajtjes, nė humnerėn e shekujve e humbi papritur gjuhėn e tė parėve dhe foli nė gjuhėn trakishte, nė kohėn kur pasardhėsit e trakasve, rumunėt, falė rrethanave enigmatike, e braktisėn gjuhėn trakishte, folėn gjuhė tė tjera dhe pėrfunduan nė njė degėzim roman. Pra, tė parėt (shqiptarėt-V.K.) u trakizuan, tė dytėt (trakasit-V.K.) u romanizuan. Kėshtu, afrinė trako-ilire qė kufizohet gjithsej nė disa konkordanca gjuhėsore, Jorga e shpie tepėr thellė dhe kėtė tezė e shndėrron gati nė njė afėrsi gjenetike shqiptaro-rumune gjatė gjithė historisė. Natyrisht, edhe nė lashtėsi dhe mė pas popujt shqiptarė e rumunė kanė jetuar pranė njėri-tjetrit dhe kanė bashkėpunuar, pa qenė tė njėjtė gjenealogjikisht.
Me gjithė pushtimet e shumta tė Shqipėrisė nga popujt barbarė, sidomos nga sllavėt, zhvillimi i shqiptarėve, siē pohohet nė kėtė libėr, nuk u ndėrpre, por eci pėrpara. Feudalizmi shqiptar nuk qe i nivelit tė ulėt; aristokracia feudale shqiptare nuk mbeti prapa tė tjerave. Familjet feudale shqiptare qė vepronin nė hapėsirat bizantine dhe qė i kapėrcenin kufijtė etnikė e politikė, thotė Jorga, mbanin tituj dukėsh, kontėsh e princash sipas traditės sė lashtė. Ata janė pėrjetėsuar nga burimet e kohės. Nė dokumente pėrmenden mjaft familje e persona tė kėsaj aristokracie, njė pjesė e tė cilėve vazhdoi tė jetonte dhe nė periudha tė mėvonshme. Jorga thekson se njė zonė e njohur dhe tipike shqiptare si nė lashtėsi, ashtu dhe nė kohėn e Bizancit qe Epiri, pavarėsisht nga infiltrimet e tjera, qė i nėnshtroheshin ligjėsisė historike. Edhe kur pėrziheshin me sllavėt dhe grekėt, apo me vllehėt, nė jo pak raste shqiptarėt zotėronin mbi ta. Njė mėnyrė e bashkėjetesės midis tyre qenė krushqitė, formė e njohur e forcimit tė dinastive feudale. Por nė studimin e Jorgės kemi njė njėsim tė tejskajshėm, madje tė pasaktė, tė shqiptarėve me vllehėt gjatė mesjetės dhe mė vonė. Nė disa raste kėto kombėsi tė ndryshme janė paraqitur gati si njė etni e vetme, ndėrsa disa personalitete historike shqiptare jepen si me origjinė vllahe, ēka nuk na rezulton tė jetė e saktė.
Nė njė kapitull tjetėr, ai bėri fjalė pėr Skėnderbeun dhe epokėn kur jetoi, pėr luftėrat burrėrore tė shqiptarėve nėn udhėheqjen e tij pėr pėrballimin e pushtimit osman. Jorga pėrpiqet tė mos e idealizojė kėtė figurė. Atė e trajton si sundimtar feudal me tė metat e veta, si politikan e diplomat tė shquar, por edhe si komandat tė madh ushtarak. Se sa i madh qe ai, thuhet nė vepėr, dėshmojnė dhe gjurmėt qė la nė historinė e vendit dhe tė Europės. Atė e ngriti lart sidomos bashkėkohėsi i tij, historiani Barleci, i cili e hyjnizoi kėtė figurė nė veprėn e vet historiko-biografike. Sipas Barlecit, Skėnderbeu del gjithnjė fitimtar, ndėrsa Jorga pohon se ai ka pasur dhe humbje.
Ai thotė se shqiptarėt, sidomos aristokracia e re qė kishte lindur, ditėn t'i pėrshtateshin me aftėsi kėtij sundimi. Shumė shqiptarė u bėnė politikanė dhe ushtarakė tė shquar tė perandorisė dhe tė parapėlqyerit e sulltanit. Turqit nuk u afroheshin atyre pėr zotėsi.
Jorga nuk harron tė shėnojė nė veprėn e vet faktin e rėndėsishėm tė krijimit, nė fund tė mesjetės, tė formacioneve politike tė Bushatllinjve dhe tė Ali pashė Tepelenės. Kėto ai i vėshtron si pėrpjekje tė politikanėve shqiptarė pėr bashkimin e vendit dhe pėr formimin e njė shteti unik. Sipas tij, ky qe njė kontribut me rėndėsi i myslimanėve shqiptarė nė ēėshtjen nacionale. Me kėtė ai dėshiron tė provojė dhe faktin se popullsia myslimane nuk ishte vegėl e verbėr e Turqisė, por i shėrbente Shqipėrisė.
Njė vend tė rėndėsishėm i kushton Jorga Rilindjes Shqiptare, tė cilėn e quan Pėrtėritja shqiptare. Rilindjen tonė, qė qe njė vepėr madhėshtore e shqiptarėve nė tė gjitha sferat sidomos tė kryengritjeve shqiptare antiosmane dhe jo vetėm kulturore, siē pohon Jorga, i cili e thjeshtėzon atė; meritėn kryesore pėr kthesėn e madhe ia atribuon iluministėve shqiptarė tė diasporės, ndėrsa rilindasve tė Shqipėrisė pėr mungesė informacioni ua zvogėlon vlerat dhe Shqipėrinė e paraqet si tė papjekur pėr kėtė epokė tė rėndėsishme.
Historianit tė shquar dhe mikut tė popullit shqiptar i dhembi zemra fort kur e pa Shqipėrinė tė sakatuar mė 1913 nga shpata e Damokleut, qė i ra mes pėr mes, dhe lėshoi njė klithmė dėshpėrimi e proteste kundėr sadizmit imperialist tė diplomacisė europiane, e cila as qė donte t'ia dinte pėr tė drejtat kombėtare tė popujve dhe aspiratat e tyre pėr zhvillim e qytetėrim. Shembulli mė tipik i shpėrfilljes sė kėtyre tė drejtave qe populli shqiptar, mė i lashti dhe mė i virtytshmi i Europės, sipas tij. Ky pohim sa real aq dhe patetik shėnon edhe mbylljen e librit. Autori i ka vėnė veprės dhe njė shtojcė me tė dhėna pėr popullsinė nė vilajetet e sanxhakėt e pėrzier, ku dėshmohet qartė mbizotėrimi i elementit shqiptar nė mjaft krahina.
Studimet e Nikolla Jorgės pėr Shqipėrinė dhe shqiptarėt mbeten njė burim i rėndėsishėm e me vlera pėr ndriēimin e historisė sonė, sidomos tė mesjetės dhe pėr mbrojtjen e autoktonisė dhe tė vazhdimėsisė sė shqiptarėve nė trojet e veta.
(Botohet e shkurtuar, nga parathėnia e librit tė sapodalė nė qarkullim)
Kush ėshtė Nikolla Jorga
Nikolla Jorga (1871-1940), kjo figurė e shquar e Rumanisė, ėshtė njė nga personalitetet mė tė spikatura europiane e botėrore. Ai ka qenė historian, profesor universiteti, kritik letrar, memorialist, dramaturg, poet, orator dhe veprimtar shoqėror e politik nė zė.
Pas studimeve tė larta qė i kreu nė universitetin e Jashit (Rumani), i thelloi mė tej dijet e tij nė universitetet e Parisit, Berlinit, Lajpcigut. Diplomat e tij kishin vetėm vlerėsime tė shkėlqyera. Veprimtaria poliedrike dhe shumė pjellore e Jorgės, sidomos nė fushėn e historisė, etnologjisė, sociologjisė e tė tjera, fitoi pėrmasa botėrore dhe ai u konsiderua me tė drejtė si njė nga eruditėt mė tė mėdhenj tė shekullit XX. Jorga shkroi 1250 vėllime e broshura dhe 25.000 artikuj shkencorė.
Jorga ka qenė poliglot. Ai zotėronte nė mėnyrė tė shkėlqyeshme disa gjuhė europiane. Falė edhe kėtyre gjuhėve, ai pėrvetėsoi gjithė ato njohuri shkencore, gjithė atė dije dhe grumbulloi njė mal me fakte e burime nė arkivat dhe bibliotekat me famė europiane.
Shkencėn historike ai e konsideronte si njė shkencė tė humanizmit (pra, jo thjesht humanitare, siē ėshtė bėrė zakon tė quhet), qė i mėsonte popujt tė urrenin egėrsinė dhe tiranėt, si njė shkencė magistra vitae, qė i mėsonte njerėzit dhe bashkėsitė njerėzore tė njihnin vetveten nė bazė tė parimit fondamental sokratik. Pa kėto vetėnjohje nuk mund tė kishte ēlirim dhe pėrparim.
Nė studimet e tij historike parapėlqeu studimin e historisė sė popujve tė Ballkanit. Historinė e kėtyre popujve e shqyrtoi gjerėsisht nė veprat dhe artikujt e tij. Kėta popuj, nė kryqėzimin e qytetėrimeve tė lashta dhe tė reja, kishin njė histori tė pasur e tė larmishme, njė dinamizėm historik, qė tė habiste. Pėr Jorgėn Ballkani ishte njė mozaik i rrallė etnish e popujsh, qė e begatonin Europėn. Por, me gjithė kontributin e dhėnė nė zhvillimin e tyre dhe tė Europės, ata nuk ishin ēliruar nga "mėkati fillestar", nga njėfarė armiqėsie "zoologjike", nga njėfarė strabizmi etno-politik, qė i bėnte vend e pa vend ta shihnin shtrembėr njėri-tjetrin. Por kjo ėshtė njė dukuri universale.
Nė kuadrin e kėsaj pune tė madhe kėrkimore, Jorga ka zbuluar, mė 1915, nė bibliotekėn "Laurentiana" tė Firences, dokumentin e parė tė gjuhės shqipe, "Formulėn e pagėzimit" (1462), tė shkruar nga bashkėpunėtori i ngushtė dhe kėshilltari i Skėnderbeut, kryepeshkopi i Durrėsit, Pal Engjėlli. Pastaj botoi nė gjuhėn franceze veprėn qė do tė analizojmė mė poshtė.
Ai ishte anėtar i Akademisė sė Rumanisė, anėtar i "Institutit tė Francės", anėtar korrespodent i disa akademive nė Romė, anėtar korrespodent i Akademisė sė Pragės, tė Varshavės, Stokholmit, Beogradit, Lajpcigut dhe Institutit tė Venecias. Disa universitete me rėndėsi, si: ai i Parisit, Oksfordit, Romės, Lionit, Strasburgut, Vjenės, Bratislavės etj. i dhanė titullin "Doctor Honoris Causa".
Jorga qe njė personalitet i shquar shoqėror e politik. Nė fillim tė shekullit tė shkuar, ai themeloi Partinė Demokratike Nacionale, qė kishte mjaft veprimtarė dhe gėzonte shumė autoritet. Ka qenė deputet nė parlamentin rumun dhe kryetar i tij pas Luftės I Botėrore, ministėr dhe kryeministėr i Rumanisė nė vitet '30 tė shekullit XX. Por, nė vitet e pushtimit nazist tė Rumanisė dhe tė qeverisė kuislinge tė Antoneskut, Jorgėn e luftuan si personalitet demokrat pėrparimtar e antifashist, prandaj dhe, nė vitin 1940, e vranė agjentėt e gardės sė hekurt fashiste.
Shėnim i Redaksisė:
Mbreti Zog I, me njė vendim shtetėror, i ka dhuruar kolosit rumun, Nikolla Jorga njė vilė nė Sarandė, si shenjė miradijeje pėr atė qė ai kishte bėrė pėr historinė tonė. Pas vendosjes sė regjimit komunist, pasardhėsit e Jorgės nuk vunė kėmbė nė Shqipėri nga frika e raprezaljeve. Kjo vilė edhe sot e kėsaj dite ėshtė nė agjendėn diplomatike mes Shqiperisė e Rumanisė, qe t'u kthehet tė zotėrve, pasi regjimet e pas-90-ės nuk ia kanė njohur kėtė pronė trashgimtarėve tė Jorga-s ose shtetit rumun i cili e kėrkon si objekt muzeal.
___________________________
19 Shtator 2004, Nr.37
___________________________
Legaliteti thekson edhe njėherė domosdoshmėrinė e ndryshimeve nė vend
PLL: Qeveri kalimtare deri nė zgjedhje
PLL rikonfirmon edhe njėherė qėndrimin e saj pėr krijimin e njė qeverie kalimtare, me pėrbėrje nga tė gjitha partitė parlamentare dhe me dy prioritete kryesore: krijimin e infrastrukturės sė plotė zgjedhore pėr njė proces normal dhe futjen e vendit nė rrugėn reformave, sipas rekomandimeve tė BE.
Editorial
Saltzman pohoi tė vėrtetėn e fshehur
Nga Astrit KOLA
Deklarata e z.Lutz Saltzman, nė thelb, pavarėsisht qėndrimit tė ashpėr, nuk ka asgjė keqdashėse, nė sensin e pėrkeqėsimit tė qėllimshėm tė imazhit tė Shqipėrisė, apo ndikimit nė shtyrjen e afateve tė shprehura prej tij pėr anėtarėsimin e vendit nė BE. Dhe kjo jo vetėm thjesht pėr faktin se z.Saltzman, (qė prej emėrimit nė detyrė si ambasador i BE nė Shqipėri), ka dėshmuar njė dashamirėsi tė mjaftueshme, madje tė skajshme, nė tė gjitha qėndrimet e tij; nė asistencėn dhe nė ndihmėn e vazhdueshme e tė pakursyer pėr klasėn tonė politike. Madje dėshmitarė tė faktit tė mėsipėrm jemi edhe ne, legalistėt. Kjo bindje na rezulton nga kontaktet e shpeshta me z.Saltzman dhe sidomos me vartėsin e tij, pėrfaqėsuesin e misionit monitorues tė BE nė Shqipėri z.Daniel Munk.
Ambasadori Saltzman ka dėshmuar vullnet pėr ndihmė dhe konsulencė dashamirėse edhe ndaj qeverisė dhe institucioneve shtetėrore shqiptare, qė janė pėrgjegjėse pėr zbatimin e reformave nė tėrėsi dhe pėr Reformėn zgjedhore nė veēanti.
Por nė afatin e deklaruar (prej 15 vjetsh), z.Saltzman thjesht ka pėrcaktuar saktėsisht njė limit procedural tė BE pėr anėtarėsimet, afat tė cilin kanė qenė tė detyruara ta kapėrcejnė edhe vendet tjera ish komuniste, aspirante pėr t'u anėtarėsuar nė BE. Kėshtu ka ndodhur me Poloninė, Ēekinė, republikat priballtike etj., tė cilat i kanė filluar proceset e demokratizimit dhe reformat qė nė vitin 1989, kur filloi edhe pėrmbysja e komunizmit nė kėto vende, pas shembjes sė Murit tė Berlinit.
Pra, deklarata e z.Saltzman nuk ka dhe nuk nėnkupton kurrfarė paragjykimi keqdashės pėr Shqipėrinė. Madje, nė sensin e afateve procedurale pėr anėtarėsimin nė BE, shifra prej "15 vjetėsh" ėshtė tejet mirėdashėse (ndonėse nuk varet nga z.Saltzman).
Dhe kėtu kam parasysh faktin se Shqipėria jo vetėm qė nuk ka bėrė kurrfarė reformash qė nga viti 1997, (kur socialistėt erdhėn nė pushtet), por pėrkundrazi, ka bėrė hapa prapa, pėr tė mos thėnė se, nė disa sektorė, janė bėrė antireforma tė qėllimshme, pasojat e tė cilave kanė qenė shkatėrrimtare dhe do t'i ndjejmė pėr shumė kohė. Mjafton tė sjellim si shembull antireformat nė Ushtri, Bujqėsi, Komunikacion, nė disa sektorė tė Industrisė dhe sidomos antireformimin e sistemit dhe pushtetit gjyqėsor.
Nė kėto sektorė tejet tė rėndėsishėm, jo vetėm qė nuk ka patur rritje treguesish sintetikė e formalė, por shteti, shoqėria dhe ekonomia, kanė paguar njė kosto shumė tė lartė financiare e morale. Madje nė kėta sektorė kemi pėsuar deri edhe deformacione kriminale, nisur nga qėllimi i errėt dhe dėmet aktuale e perspektive.
Pėr tė gjitha kėto, BE dhe ambasadori Saltzman kanė dijeni e janė shumė tė ndėrgjegjshėm, madje deri nė masėn qė, nė vėrejtjet dhe rekomandimet e tyre i kanė shenjuar kėto sektorė si targete tė kritikave tejet tė ashpra dhe si shembuj pėr ilustrimin e raporteve tė panumėrta adresuar qendrave vendim-marrėse euro-atlantike dhe institucioneve shqiptare tė interesuara. Po kėtė kanė bėrė edhe me anė tė kėshillimeve dhe sugjerimeve verbale pėr maxhorancėn dhe politikėn nė tėrėsi.
Pra, si pėrfundim, afatin e z.Saltzman, ne legalistėt e perceptojmė thjesht si kujtesė dhe tėrheqje e vėmendjes sė shqiptarėve pėr tė na kumtuar se ndodhemi akoma nė pikėnisje tė reformave.
Ambasadori i BE nuk bėri gjė tjetėr pėrveēse kėtė tė vėrtetė tė pamohueshme na e pohoi publikisht dhe na e ritheksoi tekstualisht, ashtu sikundėr edhe kanė konkluduar faktorėt ndėrkombėtarė. Dhe kjo ndihmon pėr t'i prerė rrugėn spekullimeve politike e pėr tė na vėnė para njė tė vėrtete, qė do tė shmangte retorikat boshe dhe mashtrimet e deritashme nė kėtė drejtim.
Tashmė, tė gjithė shqiptarėt e kanė tė qartė sesa do tė zgjasė rruga e anėtarėsimit tė Shqipėrisė nė BE, dhe mendoj se, paskėtaj, askush nuk do tė ushqejė mė iluzione pėr fatin dhe afatin e proceseve integruese nė Familjen evropiane, tė cilat, deritash, janė pėrdorur si arenė e luftės politike, shpesh nė mėnyrė tė paprinciptė.
KRYESORE
Pėrshėndetje e Mbretit Leka I me rastin e 62-vjetorit tė Konferencės sė Pezės
Shqiptarėt duhet tė jenė tė bashkuar
OBORRI MBRETEROR SHQIPTAR
Kutia Postare Nr. 8170
TEL/FAX: 00355 4 271 191
E-mail royalcourt@albaniaonline.net
Tiranė, SHQIPĖRI
Tiranė, 15 shtator 2004
Tė dashur motra dhe vėllezėr,
Patriotėt shqiptarė janė mbledhur gjithmonė me pėrgjegjėsi kombėtare, pėr t'i shėrbyer Atdheut dhe Kombit Shqiptar, gjatė gjithė historisė sonė. Qė nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit e deri tek Konferenca e Pezės, me trimėri dhe menēuri, ata kanė kėrkuar BASHKIM TĖ TĖ GJITHĖ SHQIPTARĖVE. Pikėrisht Bashkimi i tė gjithė shqiptarėve e ka shpėtuar gjithmonė Shqipėrinė. Kėtė e ka treguar Kuvendi i Vlorės me Shpalljen e Pavarėsisė, Kongresi i Lushnjės me organizimin modern tė Shtetit Shqiptar, Konferenca e Pezės me organizimin mbarėkombėtar tė Luftės Antifashiste.
Ne e kujtojmė me respekt kėtė ngjarje historike, qė kėrkoi Bashkimin e tė gjithė Shqiptarėve nė luftė kundėr pushtimit fashist, pavarėsisht nga pėrkatėsia shoqėrore, fetare, krahinore dhe nga bindjet politike. Thirrja pėr Bashkim - si njė Besėlidhje Kombėtare - ėshtė njė mėsim i madh i Konferencės sė Pezės. Themelet e kėtij Bashkimi kishin Idealin Kombėtar pėr ēlirimin e Shqipėrisė. Tė gjithė luftėtarėt kombėtarė, qė luftuan pėr Atdheun e kryen detyrėn duke derdhur gjakun pėr Shqipėrinė! Ne i nderojmė sot tė gjithė kėta burra dhe gra patriote, intelektualėt dhe martirėt, qė dhanė mėndjen dhe gjakun e tyre pėr Atdheun tonė tė dashur.
I pėrjetshėm qoftė kujtimi i tyre!
Motra dhe vėllezėr shqiptarė,
Shteti Shqiptar ėshtė brenda zemrės tė ēdo shqiptari patriot, qė e ka pėr nder emrin shqiptar, pavarėsisht bindjeve politike, besimeve fetare dhe pėrkatėsisė shoqėrore e krahinore. Ky ėshtė mėsimi mė i madh i historisė sonė kombėtare, qė na e pėrcjell sot edhe Konferenca e Pezės. Kėtė mėsim ne duhet ta zbatojmė edhe sot, nė kėto kohė tė vėshtira, qė po kalojnė tė gjithė shqiptarėt. Shqipėria nuk ėshtė pronė e asnjė politikani apo shtetari, por ėshtė pėrgjegjėsi e tė gjithė shqiptarėve. Prandaj tė gjithė ne duhet tė jemi pėrsėri tė bashkuar, pėr tė punuar me pėrgjegjėsi kombėtare, ta bėrė Atdheun tonė tė pėrbashkėt, njė shtet modern me Dinjitet Kombėtar. Lėvizja pėr Zhvillim kombėtar kėrkon qė Shteti Shqiptar tė mendojė dhe tė punojė pėr tė gjithė shtetasit, qė ata tė kenė punė e mirėqėnie, tė arsimohen dhe t'u sigurohet vazhdimėsia, kėtu nė Shqipėri! Kėshtu tė gjithė sė bashku, ne shqiptarėt do tė japim kontributin tonė pėr vatrat, ku kemi lindur, duke mbajtur me dinjitet kombėtar Atdheun tonė tė shtrenjtė, Shqipėrinė - qė na ka dhėnė emrin Shqiptar!
Rroftė Kombi Shqiptar!
Vėllazėrisht
Leka I - Mbret i Shqiptarėve
Kryetari i PLL z.Spahiu, zhvilloi takim tė suksesshėm nė Bullgari, me Mbretin Simeon II-tė
Simeon II: I uroj suksese Mbretit Leka dhe LZHK
Kryetari i Partisė "Lėvizja e Legalitetit" z.Ekrem Spahiu, i cili mori pjesė nė pėrbėrje tė delegacionit shqiptar tė kryesuar nga Presidenti Moisiu, nė vizitėn zyrtare tė zhvilluar nė Bullgari, pėrveē takimeve me presidentin e Republikės sė Bullgarisė z.Parvanov, kryetarin e parlamentit bullgar z.Gerxhikov, zhvilloi edhe njė takim shumė tė rėndėsishėm politik me kryeministrin e Bullgarisė (Mbretin Simeon II-tė).
Z.Spahiu, fillimisht i pėrcolli Mbretit Simeon pėrshėndetjet miqėsore dhe urimet mė tė mira nga Familja Mbretėrore Shqiptare, nė veēanti nga NMT Leka I-rė - Mbret i Shqiptarėve.
Z.Spahiu e pėrshėndeti kryeministrin aktual bullgar pėr hapat progresivė qė ka bėrė Bullgaria sidomos nė proceset integruese nė NATO dhe BE, gjatė kohės qė qeverinė e kėtij vendi e drejton Mbreti Simeon II-tė.
Kryetari i PLL, mė pas u ndal nė zhvillimet politike nė Shqipėri, por nė veēanti nė lidhje me Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar, tė iniciuar dhe drejtuar nga Mbreti Leka I-rė.
Kryeministri i Republikės sė Bullgarisė, z.Simeon Sakskoburggotski (Mbreti Simeon II-tė), me rastin e kėsaj vizite tė rėndėsishme tė nivelit tė lartė, shtroi njė drekė pune pėr nder tė delegacionit shqiptar nė Restorant "Krime".
Nė tryezėn kryesore ishte presidenti Alfred Moisiu, ministri i Punės dhe ēeshtjeve Sociale Engjėll Bejtja, kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu, qė pėrfaqėsonte opozitėn dhe z.Musa Ulqini, qė pėrfaqėsonte pozitėn. Pas shkėmbimit tė formulave tė zakonshme tė kortezisė (midis kryeministrit Simeon, nga njėra anė, dhe presidentit Moisiu e anėtarėve tė delegacionit shqiptar, nga ana tjetėr), u zhvillua njė bashkėbisedim miqėsor mes Mbretit Simeon II-tė dhe kryetarit tė PLL z.Spahiu.
Kryeministri bullgar iu drejtua Spahiut me fjalėt: "Gėzohem dhe mė vjen shumė mirė qė ju z.Spahiu, sot, ndodheni nė pėrbėrje tė kėtij delegacioni, dhe aq mė tepėr nė krah tė presidentit Moisiu, ēka dėshmon se autoriteti juaj dhe roli i partisė suaj ėshtė nė rritje. Dhe kjo ėshtė nė dobi tė tė gjithė jetės politike nė Shqipėri dhe tė proceseve demokratike.
Unė jam takuar edhe herė tė tjera me z.Spahiu, por e kujtoj shpesh, sa herė qė shoh pėrkrenaren e Skėnderbeut nė zyrėn time, tė cilėn ma ka dhuruar z.Spahiu nė takimin tonė tė parė nė Sofje, pasi unė u zgjodha kryeministėr".
Z.Spahiu, duke marrė fjalėn, fillimisht shprehu kėnaqėsinė e veēantė pėr kėtė takim, duke theksuar: "Ndjehem i nderuar dhe i respektuar qė unė sot ndodhem nė pėrbėrje tė kėtij delegacioni shqiptar tė nivelit tė lartė nė Bullgari. Jam njėkohėsisht edhe i emocionuar qė takohem me personalitetet mė tė larta tė kėtij vendi, por nė veēanti me ju z.kryeministėr. Dua qė nė fillim t'Ju pėrcjell pėrshėndetjet mė tė pėrzemėrta dhe urimet mė tė mira tė Familjes Mbretėrore Shqiptare dhe nė veēanti tė Mbretit Leka I-rė, pėr Ju z.kryeministėr dhe pėr Familjen Mbretėrore bullgare.
Nė vijim tė fjalės sė tij z.Spahiu theksoi se "... kthimi i Familjes Mbretėrore Shqiptare nė Atdhe, ka kontribuar nė zbutjen e klimės politike nė Shqipėri. Mbreti Leka I-rė ka marrėdhėnie dhe kontakte tė vazhdueshme me faktorėt politikė shqiptarė, por nė veēanti edhe me kreun e shtetit z.Moisiu.
Populli shqiptar ushqen njė dashuri tė thellė pėr Familjen Mbretėrore Shqiptare, nė respektim tė vlerave dhe kontributeve tė kėsaj Familjeje nė dobi tė Kombit shqiptar. Kjo u demonstrua publikisht, si nė pritjen e Familjes Mbretėrore pas kthimit pėrfundimtar nė Atdhe, nė vizitėn nė Kosovė, por nė veēanti nė ceremonitė mortore pėr pėrcjelljet e lamtumirės nė nderim tė Nėnės Mbretėreshė Geraldinė dhe Mbretėreshės Suzanė.
Kreu i shtetit z.Moisiu, e ka dekoruar Nėnėn Mbretėreshė Geraldinė me urdhėrin e lartė "Nėnė Tereza", me motivacionin "Pėr pėrkushtimin e angazhimin e Saj tė pėrhershėm nė lartėsimin e vlerave morale e kombėtare, si edhe rritjen e imazhit tė Shqipėrisė nė botė".
Megjithė fatkeqėsitė qė pėrjetoi Familja Mbretėrore Shqiptare, nė njė periudhė tė shkurtėr, Mbreti Leka I-rė pėr t'i shėrbyer proceseve demokratike dhe kontribuar mėkėmbjes sė Shqipėrisė dhe Shqiptarėve, ka iniciuar dhe drejton njė lėvizje politike tė emėrtuar "Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar", pa pretenduar asgjė pėr vete, por vetėm pėr interesat e pėrgjithshme.
Kjo lėvizje, megjithėse ėshtė nė hapat e para, ėshtė mirėpritur nga shqiptarėt.
Ne vlerėsojmė marrėdhėniet tradicionalisht tė mira ndėrmjet dy vendeve, tė cilat, nė kėtė vazhdė, kohėt e fundit kanė pėrjetuar zhvillime tė rėndėsishme konkrete, shoqėruar me shkėmbime tė nivelit tė lartė.
Edhe vizita aktuale ėshtė shprehje e rėndėsisė qė i japin vendet tona zhvillimit tė gjithanshėm tė marrėdhėnieve dypalėshe.
Shprehim vlerėsimet dhe urimet pėr sukseset mė tė fundit tė Bullgarisė nė politikat e saj tė Jashtme dhe tė Integrimit, veēanėrisht pėr anėtarėsimin nė NATO, pėrfundimin e negociatave nė kuadėr tė pranimit tė shpejtė tė vendit tuaj nė BE dhe realizimin me sukses tė Presidencės sė radhės sė OSBE-sė.
Shprehim besimin pėr mbėshtetjen qė do tė kemi nga Bullgaria pėr anėtarėsimin tonė nė strukturat euro-atlantike", - e mbylli fjalėn e tij z.Spahiu.
Mbreti Simeon II-tė, duke pėrgėzuar pėrzemėrsisht kryetarin e PLL z.Spahiu pėr mesazhet qė pėrcolli gjatė takimit, gjithashtu shprehu vlerėsimet mė tė mira pėr rolin dhe kontributin e PLL nė proceset demokratike nė Shqipėri, si dhe i uroi suksese Mbretit Leka I-rė nė krye tė LZHK, qė "nė zgjedhjet e ardhshme parlamentare tė arrijė synimet e Tij, pėr tė mirėn e Shqiptarėve dhe Shqipėrisė".
"Atdheu"
POLITIKE
Konferencė shtypi e kryetarit tė PLL dhe deputetit Eqerem Spahiu
Spahiu: Nano tė japė dorėheqjen
Dorėheqja e kryeministrit Nano dhe vazhdimi i reformave nė tė gjitha fushat, kanė qenė piketat kryesore tė deklaratės sė kryelegalistit Spahiu nė konferencėn pėr mediat dhėnė paraditėn e sė premtes, mė datė 17 shtator, nė Selinė e Kuvendit.
Nė kėtė konferencė tė zhvilluar nė prani tė njė numri tė madh gazetarėsh tė interesuar pėr qėndrimet mė tė fundit tė PLL, kryetari Spahiu sintonizoi kėrkesat e PLL me ato tė Komunitetit Ndėrkombėtar pėr zhvillimet politike nė vend. Ai e vuri theksin nė bllokimin e reformave nė vend dhe pėr kėtė fajėsoi drejtpėrsėdrejti kryeministrin Nano dhe maxhorancėn qeverisėse, duke kėrkuar me forcė zbatimin e rekomandimeve tė ndėrkombėtarėve dhe kėrkesave tė opozitės si rruga e vetme pėr jetėsimin e proceseve integruese tė vendit. Reforma zgjedhore ishte prioriteti kryesor sipas z.Spahiu, pėr zhvillimin e zgjedhjeve tė lira vitin e ardhshėm, por njėkohėsisht ai theksoi se kjo qeveri nuk mund ta realizojė kėtė, dhe me kėtė rast, pas votbesimit tė kryeministrit nė parlament konform nenit 104 tė Kushtetutės aktuale, kryelegalisti kėrkoi krijimin e njė qeverie kalimtare me pėrbėrje nga tė gjitha forcat politike tė pėrfaqėsuara nė Kuvend. Gjithashtu, nė emėr tė PLL, z.Spahiu kėrkoi zhbllokimin e punės sė komisionit parlamentar pėr Reformėn zgjedhore dhe zbatimin e rekomandimeve tė OSBE/ODIHR lidhur me kėtė proces.
Nė fund tė prononcimit tė tij kryelegalisti kėrkoi mė tepėr seriozitet pėr zbatimin e Protokoll-marrėveshjes midis PS dhe PD, firmosur nė prani tė ambasadorit Lipponen, dhe me kėtė rast ritheksoi angazhimin e PLL pėr tė kontribuar, si gjithmonė, nė thellimin e reformave nė tėrėsi dhe nė veēanti pėr Reformėn zgjedhore, me komponentėt kryesorė tė saj: balancimin e KQZ, hartimin e regjistrit zgjedhor kombėtar, ndarjen e zonave zgjedhore etj..
Nė fund kryelegalisti iu pėrgjigj pyetjeve tė shumta tė gazetarėve pėr qėndrimet e PLL lidhur me zhvillimet politike aktuale dhe ato perspektive.
Korresp. i "Atdheu"
Legaliteti thekson edhe njėherė domosdoshmėrinė e ndryshimeve nė vend
PLL: Qeveri kalimtare deri nė zgjedhje
PLL rikonfirmon edhe njėherė qėndrimin e saj pėr krijimin e njė qeverie kalimtare, me pėrbėrje nga tė gjitha partitė parlamentare dhe me dy prioritete kryesore: krijimin e infrastrukturės sė plotė zgjedhore pėr njė proces normal dhe futjen e vendit nė rrugėn reformave, sipas rekomandimeve tė BE.
Partia "Lėvizja e Legalitetit" vlerėson dhe mbėshtet plotėsisht deklaratėn e kryesueses sė radhės tė BE, pėr Shqipėrinė. Kritikat e BE janė nė koherencė tė plotė dhe tė mbėshtetura pa rezerva nga SHBA dhe OSBE. Ato janė njė kėmbanė e qartė pėr qeverinė socialiste, e cila ėshtė bėrė pengesė serioze pėr ecjen nė rrugėn e reformave tė rekomanduara nga BE.
Pėrballė kėsaj gjendjeje alarmante, kryeministri Nano, nėse ka sadopak ndėrgjegje kombėtare, politike dhe qytetare duhet tė japė dorėheqje pėr tė zhbllokuar reformat nė proceset integruese dhe pėr tė mundėsuar zhvillimin e zgjedhjeve tė lira, pasi zgjedhjet e ardhshme parlamentare janė jetike pėr vendin.
Nėse nuk e bėn kėtė, z.Nano ka edhe njė detyrim kushtetues. Sipas nenit 104 tė Kushtetutės aktuale, kryeministri Nano tė paraqitet nė Kuvend pėr t'u votėbesuar, nė kushtet e zhvillimeve tė reja politike, pasi ne mendojmė qė qeveria e tij gėzon vetėm mbėshtetjen e pakicės nė Kuvend.
PLL rikonfirmon edhe njėherė qėndrimin e saj pėr krijimin e njė qeverie kalimtare, me pėrbėrje nga tė gjitha partitė parlamentare dhe me dy prioritete kryesore: krijimin e infrastrukturės sė plotė zgjedhore pėr njė proces normal dhe futjen e vendit nė rrugėn reformave, sipas rekomandimeve tė BE.
Gjithashtu PLL i bėn thirrje Partisė Socialiste qė tė zhbllokojė punėn e komisionit parlamentar pėr Reformėn zgjedhore, duke pranuar rekomandimet e OSBE/ODIHR pėr balancimin e KQZ, pėrbėrjen e komisioneve tė nivelit tė dytė dhe tė tretė, hartimin e listave tė zgjedhėsve (pėr tė cilat jemi tepėr tė vonuar, duke patur parasysh afatet kohore), pėrcaktimin e sistemit zgjedhor dhe ndarjen e zonave.
Duhet theksuar se PS ka nėnshkruar njė Protokoll-marrėveshje me PD, duke pėrjashtuar padrejtėsisht partitė e tjera parlamentare dhe ēuditėrisht tani ka bllokuar punimet e komisionit pėr zbatimin e marrėveshjes tė firmosur nga ana e saj nė prani tė ambasadorit Lipponen.
Meqenėse zgjedhjet janė bėrė kryefjala e ditės, PLL ka qenė dhe do tė jetė e angazhuar totalisht nė funksion tė kėtij procesi, duke dhėnė kontributin e saj.
Tiranė mė 17.09.2004
Deklaratė pėr gazetarėt e zėdhėnėsit tė PLL z.Astrit Kola
PLL do tė luftojė pėr fitoren e sė djathtės
Nė njė prononcim pėr mediat, zėdhėnėsi i PLL z.Astrit Kola, tha se PLL do tė vazhdojė tė luftojė nė llogoret e opozitės, deri nė ditėn qė kjo maxhorancė e korruptuar tė largohet nga pushteti. Kola sqaroi se megjithė angazhimet e PLL nė gjirin e LZHK-sė, kjo s'do tė thotė qė do tė ndėrpritet bashkėpunimi me pjesėn tjetėr tė opozitės. Ai saktėsoi se ky bashkėpunim do tė vinte pas njė fitoreje tė mundshme tė opozitės sė sotme nė zgjedhjet e ardhshme parlamentare. Kola tha se PLL nuk mund tė bashkėpunonte pėr asnjė arsye me forca tė majta ish-komuniste, pėr shkak tė programit qė ka PLL dhe pėr shkak tė strukturės sė anėtarėve tė saj, tė cilėt janė nė shumicė dėrrmuese nga shtresa e ish tė pėrndjekurve nga komunistėt. Nė prononcimin e tij nė lidhje me marrėdhėniet PLL-PD zėdhėnėsi i PLL tha: <<Marrėdhėniet e PLL me PD nuk kanė ndryshuar aspak, nė kuptimin e respektit dhe vlerėsimit tė ndėrsjelltė, qoftė pėr kontributet e pėrbashkėta, qoftė edhe pėr angazhimet e pėrbashkėta tė sė ardhmes, nė kuadėr tė qėndrimeve opozitare, nė Kuvend dhe nė bashkėpunimin pėr Reformėn zgjedhore. Kėtė qėndrim PLL e shprehu qartė edhe nė prononcimin e kryetarit Spahiu, me rastin e deklarimit tė aderimit zyrtar nė LZHK, dhėnė nė konferencėn pėr shtyp nė Hotel "Dajti, ditėn e hėnė, mė 30 gusht 2004. Lidhur me mėnyrėn e mundshme tė bashkėpunimit me PD nė tė ardhmen, ky bashkėpunim nuk mund tė jetė tjetėr pėrveēse nė formėn e njė koalicioni qeverisės paszgjedhor, bazuar nė raporte politike, programore e numerike (rezultate zgjedhore) konkrete,>> tha z.Kola.
Nė lidhje me aleatėt e PLL ai u shpreh se: <<As qė mund tė imagjinohet se PLL, qoftė edhe nė kuadėr tė LZHK, tė mund tė bėjė aleanca parazgjedhore dhe koalicione paszgjedhore pėr qeverisjen e vendit me parti apo grupime tė majta. Dhe kjo jo pėr reminishenca tė ndarjeve politike me nuanca klasore, por pėr shkak tė diferencave tė thella programore e qėndrimeve diametralisht tė kundėrta pėr probleme madhore si ēėshtja kombėtare, problemi i Pronave apo i kompensimit tė ish tė Burgosurve dhe Pėrndjekurve Politikė. Asnjė parti e majtė nė Shqipėri, si trashėgimtare tė drejtpėrdrejta tė komunizmit, nuk ka kėrkuar ndjesė publike pėr genocidin e pashembullt dhe shkatėrrimin e qėllimshėm tė vendit - pėr llogari tė pushtetit dhe nė shėrbim tė armiqve historikė. Prandaj as qė mund tė konceptohet ndonjė bashkėpunim me parti apo koalicione tė majta,>> tha ai.
Pėr rrjedhojė, - sqaroi z.Kola, - bashkėpunimi ynė me PD, (nė konceptin e marrjes sė pushtetit), ėshtė i vetmi shans, pra ėshtė i natyrshėm dhe i "paravendosur", por tashmė vetėm pas zgjedhjeve. Pavarėsisht ndryshimeve programore e konceptuale, PLL ėshtė "e dėnuar" tė bashkėpunojė me PD, dhe pėr kėtė bashkėpunim, pas fitores sė sigurt tė opozitės nė zgjedhjet e ardhshme, ne do tė parashtrojmė kushtet tona me frymė mirėkuptimi dhe do tė pėrpiqemi deri nė fund tė pėrafrojmė qėndrimet, me qėllim qė t'i sigurojmė vendit qeverisjen e merituar tė sė djathtės, e cila ka shansin e fundit nė pėrmbushjen e detyrės atdhetare pėr ta shpėtuar Shqipėrinė nga katastrofa.
Legalistėt janė tė bindur se PD dhe PLL (e pėrfshirė nė LZHK), do tė marrin nė zgjedhje votat e tyre tė merituara, dhe se domenet tona politike janė tė ravijėzuara qartė, e nuk mund tė konfondohen. Por njė gjė ėshtė e sigurt: vullnetet politike dhe rezultatet zgjedhore, do tė bashkohen pas fitores sė padiskutueshme tė sė Djathtės nė zgjedhjet e ardhshme.
Pra PD e PLL do ta shohin veten nė qeverisjen e ardhshme tė pėrbashkėt, qė mendojmė se do tė jetė vendimtare pėr fatet e Shqipėrisė, ēka na shton vendosmėrinė pėr tė bashkėpunuar pėr tė mirėn e vendit nė koalicionin qeverisės paszgjedhor, - ka deklaruar zėdhėnėsi i PLL.
N.K.
Vizita zyrtare nė Bullgari, shprehje e ridimensionimit tė raporteve tė ndėrlikuara ballkanike
Komponentja shqiptaro-bullgare nė Ballkan
Nė datat 10 dhe 11 shtator 2004, njė delegacion zyrtar shqiptar, i kryesuar nga presidenti Moisiu, zhvilloi njė vizitė tė suksesshme nė Republikėn e Bullgarisė. Nė kėtė vizitė tė realizuar me ftesė tė presidentit Parvanov tė Bullgarisė, nė pėrbėrje tė delegacionit shqiptar ishte edhe kryetari i PLL z.Spahiu.
Nė orėn 11.30 tė paraditės sė datės 10 shtator, presidenti bullgar Parvanov organizoi ceremoninė zyrtare tė pritjes sė presidentit Moisiu dhe delegacionit qė e shoqėronte. Pas rreshtimit nė paradė tė Gardės kombėtare tė Bullgarisė dhe parakalimit nė "revistė" tė dy presidentėve, u ekzekutuan himnet kombėtare tė tė dy vendeve dhe 10 minuta mė pas tė dy kryetarėt respektivė tė shteteve vendosėn kurora me lule nė monumentin e "Ushtarit tė Panjohur". Pas mbėrritjes nė Pallatin presidencial dhe fotografimeve e xhirimeve tė mediave, dy presidentėt realizuan njė takim "sy mė sy", i cili zgjati 40 minuta dhe u zhvillua nė prani tė ambasadorėve respektivė; Kumbaro e Bobev, nė Tiranė e Sofje; kėshilltarit diplomatik tė presidentit shqiptar z.Llesh Kola dhe shefit tė kabinetit tė presidentit bullgar z.Andrej Karasllavov.
Pas kėsaj bisede u zhvilluan bisedimet plenare nė nivel tė delegacioneve zyrtare, nė tė cilat asistoi edhe kryelegalisti Spahiu.
Mė pas, nė prani tė tė dy kryetarėve tė shteteve, ministrat respektivė tė Punės dhe ēeshtjeve sociale, z.Engjėll Bejtja dhe znj.Hristina Hristova u nėnshkrua Protokolli pėr Bashkėpunim dypalėsh.
Nė orėn 13.40, dy kryetarėt e shteteve dhanė njė konferencė tė pėrbashkėt pėr Mediat dhe 20 minuta mė vonė, nė orėn 14.00, pėr nder tė delegacionit mik shqiptar dhe personaliteteve bullgare, kryeministri bullgar Simeon shtroi njė drekė pune.
Nė orėn 15.30, delegacioni shqiptar dhe personalitetet homologė bullgarė u pritėn nė njė takim pune nga kryeparlamentari bullgar z.Ognjan Gerxhikov.
Nė orėn 17.00, presidenti Moisiu zhvilloi njė takim konfidencial me kryediplomatin bullgar z.Sollomon Pasi.
Nė orėn 20.00, presidenti Parvanov shtroi njė darkė zyrtare pėr nder tė delegacionit shqiptar, e cila kaloi nė njė atmosferė tė pėrzemėrt dhe miqėsore, ku personalitetet e larta tė tė dy vendeve patėn mundėsi tė shkėmbenin pikėpamjet pėr probleme tė ndryshme me interes reciprok. Nė fjalėn e pėrshėndetjes sė z.Parvanov, ra nė sy konsiderata e lartė pėr homologun shqiptar z.Moisiu dhe dėshira e palės bullgare pėr tė ndihmuar Shqipėinė me asistencė teknike nė shumė fusha, por sidomos pėr Integrimin nė strukturat euro-atlantike, ku Bullgaria ka shėnuar suksese tė bujshme, duke u anėtarėsuar nė Nato dhe duke pėrfunduar negociatat pėr anėtarėsimin nė BE. Z.Parvanov cilėsoi direkt edhe fushat tejet tė rėndėsishme tė bashkėpunimit dypalėsh, ndėr tė cilat ai quajti si mė tė rėndėsishmet "realizimin e projekteve tė mėdha infrastrukturore si Korridori VIII, Naftėsjellėsi AMBO, vazhdimi i ndėrtimit pėrfundimtar tė rrjetit tė transmetimit nė distancė tė energjisė elektrike nga Bullgaria, pėrmes Maqedonisė nė Shqipėri, etj.."
Tė nesėrmen, nė orėn 12.30, Prefekti dhe kryebashkiaku i Varnės zz. Janev e Jordanov, shtruan njė darkė pėr nder tė delegacionit shqiptar.
Nė orėn 17.00 tė pasditės sė datės 11 shtator, pėrfundoi edhe vizita zyrtare e delegacionit shqiptar, i cili me nė krye presidentin Moisiu u kthye nė Atdhe.
***
Sipas informacionit tė dhėnė nga stafi i presidentit Moisiu, nė bėshkėbisedimin midis dy presidentėve dhe delegacioneve u shkėmbyen mendime dhe u trajtuan probleme me interes tė ndėrsjelltė.
Tezat shqiptare tė shtruara nga z.Moisiu
Presidenti Moisiu falenderoi pėr ftesėn dhe mikpritjen presidentin Parvanov dhe veēoi si mjaft tė rėndėsishme bisedimet e ngrohta dhe tė sinqerta me tė, ku ndėr tė tjera i shprehu homologut bullgar vlerėsimet dhe urimet pėr sukseset Bullgarisė pėr anėtarėsimin nė NATO dhe objektivat pėr pranimin afatshkutėr nė BE.
"Vlerėsojmė mbėshtetjen qė Bullgaria i ka dhėnė vazhdimisht Shqipėrisė pėr anėtarėsimin nė strukturat euro-atlantike. Pėrmendim mbėshtetjen e parlamentit bullgar, i cili vazhdimisht ėshtė shprehur pėr anėtarėsimin nė NATO tė vendeve tė A - 3, ku bėn pjesė edhe Shqipėria. Vlerėsojmė mbėshtetjen e diplomacisė bullgare pėr ēeshtjen e integrimit nė NATO, dhėnė gjatė punimeve tė Samitit tė Stambollit"
Mė tej, midis dy presidentėve dhe delegacioneve respektive u fol pėr rritjen e shkėmbimit tė mallrave dhe shėrbimeve midis dy vendeve, pėr krijimin e sistemit rajonal tė energjisė, komunikacionit dhe telekomunikacionit, Korridorin VIII, Projektin AMBO pėr naftėsjellėsin Burgas-Vlorė, ndėrtimin e terminalit 400 kilovolt pėr transmetimin e elektro-energjisė, ndėrtimin e hekurudhės, lehtėsimin e qarkullimit tė njerėzve, forcimin e lidhjeve arsimore, shkencore e kulturore, luftėn e pėrbashkėt kundėr terrorizmit, krimit tė organizuar, trafiqeve ilegale, realizimin e Shengenit rajonal si prioritet, nė kuadėr tė politikave integruese dhe nė kėtė drejtim u vlerėsuan masat e marra nga pala bullgare pėr lehtėsimin e regjimit tė vizave pėr shtetasit shqiptarė.
Mė pas u kalua nė probleme delikate tė marrėdhėnieve dypalėshe dhe panballkanike, dhe nė vijim tė fjalės sė tij presidenti Moisiu theksoi tezat e mėposhtme:
1.Shqipėria po luan rolin e saj pėr njė Ballkan nė paqe, tė intėgruar midis nesh e mė pas nė Evropė dhe strukturat euro-atlantike.
2.Ballkani sot ėshtė ndryshe nga mė parė. Nė Ballkan nuk sundon mė ligji i mė tė fortit. Besoj se ndajmė tė njejtin mendim edhe me juve, se ėshtė mė mirė tė dialogosh se tė luftosh.
3.Mendoj se luftėrat i kemi lėnė prapa, por akoma nuk janė zgjidhur tė gjitha problemet. Kosova ėshtė njėri prej tyre.
4.ēeshtja e Kosovės duhet tė zgjidhet, se ēdo vonesė nxit ekstremizmin nga tė dy anėt dhe mund tė destabilizojė rajonin.
5.Kosova duhet tė bėhet pjesė e proceseve integruese nė rajon dhe tė mos mbetet ishull problematik i Ballkanit. Autoriteteve lokale u duhen dhėnė mė shumė kompetenca. Ndėrkombėtarėt duhet tė rritin pėgjegjėsinė pėr tė ndihmuar Kosovėn nė rrugėn drejt statusit tė saj final.
6.Statusi i Ksovės do tė zgjidhet nga kosovarėt dhe ndėrkombėtarėt. Shqipėria do tė vazhdojė tė ndihmojė nė kėtė proces. Jemi kundėr ideve pėr kantonizimin e Kosovės.
7.Nė Kosovė nuk do tė ketė kthim prapa. Kosova nuk mund tė kthehet mė aty ku ishte.
***
Nė fjalėn e tij, z.Parvanov shprehu tezat dhe pikėpamjet e palės bullgare, tė cilat duhen thėnė se ishin tė qarta dhe pa ekuivoke e retorikė diplomatike. Nė to theksoheshin edhe pikėpamjet e qaqeve tė ndryshme politike, akademike e mediatike jo zyrtare, tė cilat mundėsonin krijimin e njė sfondi tė qartė tė qėndrimeve bullgare nė tėrėsi pėr problemet dypalėshe e ato me interes mė tė gjerė tė rajonit, qė interesonin drejtpėrsėdrejti edhe bashkėbiseduesit.
P.S. Njė vėshtrim analitik tė pikėpamjeve tė shkėmbyera, dhe sidomos tė pikėpamjeve bullgare tė shprehura nga z.Parvanov, do t'i botojmė nė numrin e ardhshėm, sepse pėrbėjnė njė interes tė veēantė, qoftė nė optikėn kombėtare tė PLL pėr problemet nė fjalė, qoftė edhe nė lidhje me zhvillimet shqetėsuese aktuale nė FYROM, pėr tė cilat edhe pala bullgare dėshmoi ndjeshmėri tė lartė dhe interesim tė drejtpėrdrejtė.
A.K.
KOMENT
Stadiumi qė digjej flakė nga nacionalizmi
Nga Prof.As.Dr. Bajram XHAFA
Stadiumi "Qemal Stafa" mė 4 shtator "digjej" flakė nga ngjyra e kuqe dhe nga entusiazmi. Shqiptarėt duket se janė nė vrull kombėtar.
Pėrpara ndeshjeve midis skuadrave rivale qė paraqesin interes tė madh, zakonisht bėhen parashikime ekuivoke pėr rezultatin e tyre tė diskutueshėm: nuk i dihet, thonė tė maturit, topi ėshtė i rrumbullakėt. Qė do tė thotė se topi mund tė pėrfundojė nė portėn e njerės skuadėr, ashtu siē mund tė gjejė shteg edhe nė portėn tjetėr. Pėr ndeshjen e futbollit pėr eleminatoret e botėrorit tė ardhshėm, midis kombėtares sė Shqipėrisė dhe asaj tė Greqisė tė zhvilluar nė stadiumin "Qemal Stafa" me 4 shtator 2004, duke mbledhur pak supet, pėrgjigjia e njerėzve realistė mund tė anonte mė tepėr nga skuadra greke, kampionia sugjestionuese dhe e pabesueshme e Evropės e dy muajve mė parė. Pėrjashtim bėnin sidomos spordashėsit e shumtė qė vinin nga viset shqiptare jashtė kufijve shtetėrorė. Mė tepėr se eufori, pėrgjigjet e tyre shprehnin vendosmėri dhe siguri. Kur gazetarėt e televizioneve i pyesnin pėr rezultatin e pritur tė ndeshjes qė do tė zhvillohej, ata thoshin prerė: "fitore".
Kemi ardhur nga Presheva, thoshte njeri, i veshur me fanelėn e kuqe dhe i mbėshtjellė me flamurin kombėtar kuq e zi. Si e parashikoni ndeshjen? Sigurisht qė do tė fitojmė, shtonte ai. Po kėshtu njė tjetėr nga Tetova... do tė fitojmė se s'ban; pastaj njė tjetėr nga Mitrovica, nga Dibra, Ulqini, nga... tė gjithė tė veshur me kuq e zi. Vijmė nga Londra posaēėrisht pėr ndeshjen, kemi ardhur nė grup dhe kemi sjellė prej andej edhe flamurin tonė kuq e zi 150 metra katrorė.
- Si e mendoni rezultatin?
- Do tė fitojmė, do tė fitojmė - ishte pėrgjigja standart. Sikur tė gjithė shqiptarėt tė shpreheshin kėshtu "me njė zė e me njė shpirt" edhe pėr ēeshtjen kombėtare, do tė lehtėsonin shumė punėn e bashkimit kombėtar. Mbase ėshtė preludi. Tek i shihje tė kacavareshin si tė llastuar mbi piedestalin e monumentit dhe mbi Kalin e Skenderbeut, dukeshin si ata fėmijėt e gėzuar tė lindur nė qytet kur shkojnė nė fshat tek gjyshi gjatė pushimeve tė verės. Dukej sikur nė Tiranė ishte mbledhur e gjithė "familja" shqiptare; bijtė e bijat e saj kishin ardhur tė shpraznin mallin e pasosur e tė mbushnin shpirtin e panginjur me dashuri. Tė gjithė veshur me tė kuqe, mbėshtjellė me flamur dhe, njė fjalė, njė mendim: si vendi yt nuk gjen gjėkundi.
Sfidė pėr mediat e Tranzicionit nė kėta 14 vjet pluralizėm. Denoncim i rėndė pėr antinaconalizmin e antishqiptarizmin e kultivuar, tė ushqyer e tė ujitur pa hesap nė kėta 14 vjet paskomunizėm. Sfidė pėr internacionalizmin komunist dhe pėr gjithė ato parti e partiēka shpifura e tė panumėrta tė Shqipėrisė qė i janė kundėrvėnė pareshtur nacionalizmit. Denoncim "modernizmit" tė atyre qė thonė se nacionalizmit i ka kaluar koha, se ai ėshtė i vjetėruar, se Mbretin, mbretėrinė dhe gjithė nacionalistėt nuk i don kush sepse ata kėrkojnė Shqipėrinė Etnike, tė cilėn "nuk e don" as Evropa e as Amerika, e plot broēkulla tė tjera me tė cilat kanė nxirosur mijėra faqe gazetash tash 14 vjet nė shtypin pluralist.
Unė nuk besoj se tė gjithė ata qė "flakėronin" tokė e qiell nė stadiumin "Qemal Stafa" me 4 shtator 2004 ishin veshur kuq e zi dhe mbėshtjellė me flamuj kombėtar vetėm se mund tė jenė frymėzuar nga fjalėt e Mbretit pėr LZHK- nė, apo sepse kanė dėgjuar dhe lexuar materiale nga shtypi i pakėt, shumė i pakėt kombėtar. Edhe kjo ka bėrė punėn e vet por ishte diēka qė dukej sikur buronte nga toka, nga toka - mėmė dhe ushqente kėtė masė rinie plot gjallėri. Ata provonin se sa tė drejtė kanė partitė me karakter kombėtar qė mbrojnė nacionalizmin, jo atė nacionalizmin "arkaik"(!) qė "shpie botėn nė luftė"(!), por atė bashkėkohor.
Sa konkluzione dalin nga ajo "shfaqje sportive" qė u kthye nė spektakėl tė nacinalizmit...
Shtype sa tė duash nacionalizmin, me burgje e me pushkatime, siē bėri diktatura gjatė 45 vjetėve tė saj. Por ai mbin nga toka e gjallon si bari e gjelbėr, qė i kositur rritet pėrsėri mė i shėndetshėm e mė i dendur. Pamja e asaj dite na tregoi se gjithė ajo propagandė mbytėse zyrtare dhe jo zyrtare, me ligje e pa ligje, me shtyp e televizion nuk kishin patur pikė efekti.
Nuk mund ta dimė se si do t'u kenė relatuar nė korespondencat diplomatike kancelarive tė tyre pėrfaqėsuesit e Fuqive, por ma merr mendja do tė kenė shėnuar se stadiumi i ngjiste njė kazani gjigand qė ziente nga nacionalizmi, dhe do tė kenė rekomanduar se nuk ėshtė mirė t'i shpiesh punėt deri nė ekstrem, ta ngulėsh aq thellė thikėn nė asht (kockė) e ta provokosh durimin e njė populli tek s'mban, sepse ngre krye ai "ligji i hakmarrjes historike" dhe pėr kėtė pėrgjegjės janė ato qė e farkėtojnė dhe jo i shtypuri. Por shqiptarėt janė tė duruar (edhe mė shumė nga ē'duhet) dhe duan t'i bėjnė gjėrat me qytetari, me principe bashkėkohore. Vėrtet sporti, e sidomos futbolli, ka njė "tifozllėk" e masivitet tė veēantė, por njė interesim e grumbullim aq entuziast e masiv i shqiptarėve pėr tė ndjekur ndeshjen e futbollit midis pėrfaqėsueses sė Shqipėrisė dhe Greqisė nuk mund tė shpjegohet thjeshtė me pasionin apo tifozllėkun pėr sportin e futbollit. Ndjekja e asaj ndeshjeje ishte njė manifestim i shkėlqyer i ndėrgjegjes kombėtare tė shqiptarėve, i nacionalizmit.
A mund tė mendohet se ishte vetėm njė dukuri e "tifos" sportive ajo qė kishte vėnė nė lėvizje e grumbulluar nė Tiranė aq shumė shqiptarė nga anė e anės. Shqiptarėt dhe gjithė bota, mė shumė se njė manfestim sportiv, me sytė e tyre panė nė atė stadium qė dukej si njė vatėr gjigande ku ishte ndezur njė zjarr me flakė tė kuqe bubullake manifestimin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar.
Dėshironi pra tė dini dhe tė kuptoni se ē'farė ėshtė Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar?. Cili ėshtė thelbi i nismės politike qė ka ndėrmarrė Leka I "Mbret i Shqiptarėve"? ē'farė aspiron ajo dhe cilat klasa, shtresa apo kategori shoqėrore e mbėshtesin atė? Cilat janė kontigjentet e saj dhe nga cilat anė (gjeografike) vijnė ata? ē'farė ngjyre ka dhe me cilėn parti ka mė shumė afėrsiė Besoj se pėrgjigjen e kanė marrė tė gjithė ata qė kanė parė drejtpėrdrejt ose nėpėrmjet televizionit ndeshjen e futbollit tė zhvilluar nė Tiranė, nė Stadiumin "Qemal Stafa", mė 4 shtator 2004, midis kombėtares sė Shqipėrisė dhe asaj tė Greqisė.
Ajo qė dikur e quanim faktor subjektiv, po merr formė pak nga pak dhe po kompletohet. "Mendim ndryshe?!". ē'farė mendim "ndryshe", morė Qilizėm,... epokė,... shtet - komb.
Nė shkallėt e stadiumit shihje pankartėn madhėshtore me parullėn "Ti Shqipėri Etnike mė jep nder". Poeti Kombėtar do ta kishte falur me qejf ndėrhyrjen duke i shtuar vargut tė strofės fjalėn "Etnike". Kur ishte gjallė Naimi, Shqipėria Etnike ende ishte nė kėmbė "prej Tivari deri n'Prevezė" dhe ja kishin frikėn. Kombėtarja e Shqipėrisė me lojėn dhe fitoren e merituar, i dha nder Shqipėrisė, por edhe spektatorėt i dhanė asaj nder, forcė e guxim, siguri dhe optimizėm. Shqiptarėt bėnė zakonin tradicional tė mikpritjes; i pritėn dhe i pėrcollėn sportdashėsit grekė si miq, iu pėrmbajtėn kodit moral tė sjelljes njerėzore dhe respektuan ndeshjen si ballafaqim sportiv. Grekėt siē duket i tėrboi ngjyra e kuqe, jo ajo e flamujve vetėm me tė kuqe pa shqiponjėn e zezė me dy krerė - simbol i revolucionit proletar, qė valvitej dikur nė stadium gjatė ndeshjeve ndėrkombėtare nė kohėn e
diktaturės, por ai kombėtar kuq e zi.
Pikėrisht ai e mpiu skuadrėn greke, i ndrydhi vullnetin, ua tkurri zemrėn dhe u paralizoi forcat. Madje, aq i tėrboi, sa nė Athinė vunė nė veprim mendjen e vjetėr, "Ligjin e Luftės" tė vitit 1940, tė cilin e nxjerrin nė shesh sa herė t'u lypset nevojave shovene. Ngjyrat e flamujve shqiptarė tė ngritura nė Tiranė dhe nė gjithė Evropėn, qė i tėrbuan demat e shovinizmit grek.
Ligji i Luftės qė vazhdon ta mbajė qeveria greke i mėkon, u jep gajret shtetėror, "institucional", por edhe i ēorodit sepse i nxit tė vėrsulen edhe kur ndoshta nuk ėshtė e domosdoshme pėr nevojat e shovinizmit grek dhe mund t'iu prishė edhe ndonjė plan duke i komprometuar e demaskuar keq para opinionit botėror.
E parė si manfestim i aspiratave kombėtare, ndonėse qytetare dhe krejt e qetė e paqėsore, pa shfaqjen mė tė vogėl tė akteve tė dhunės, si ē'do lėvizje, edhe ajo pati dėshmorin e saj. Dėshmori ra nė Greqi (Zakinthos). Eshtė dėshmori mė interesant, mė i pafajshėm, mė kuptimplotė. Ai u vra nė mėnyrėn mė kuptimplote, me thikė pas shpine, nga njė grek dhe vetėm pse mbante flamurin kombėtar. Mbante flamurin, mbėshtillej me tė, se ai i jepte zemėr, merrte ngrohtėsi dhe forcė prej tij.
Gramoz Palushi ėshtė dėshmori mė i ri dhe mė i merituar, sepse u vra me idealin mė tė pastėr kombėtar. Eshtė njė ideal qė nuk vdes kurrė, jashtė ēdo spekullimi ideologjik e partiak. Nė vrullin e Lėvizjes qė ka nisur, ai ėshtė kėshtu edhe dėshmori i parė dhe i mirėfilltė i Lėvizjes mė tė re pėr Zhvillim Kombėtar, pavarėsisht nėse ėshtė apo jo i regjistruar nė ndonjė listė aderimi.
Asgjė nuk ndodh rastėsisht. Djali im u vra "pėr Flamur", - tha me thjeshtėsi dhe krejt natyrshėm i jati, krenar e gjakftohtė, pa demonstruar as shenjėn mė tė vogėl tė mburrjes sė ligjshme pėr aktin heroik tė tė birit. Ai shprehu thelbin e tė keqes qė u ka ra mbi kurriz shqiptarėve, kur tha se ne nuk kemi qeveri, se ne jemi njė shtet vasal. Pra, jemi njė vend qė ka humbur pavarėsinė, se pavarėsinė qeveria "jonė" e ka lėnė rehem nė atė vend ku djemve e vajzave tona u rrėmbejnė edhe mundin, djersėn, nderin, gjakun dhe jetėn, ashtu si Gramozit.
Detyra e parė e shqiptarėve ėshtė tė rivendosin Pavarėsinė, qė tė kenė tė drejtė tė ngrenė flamurin, si aktin e parė simbolik tė Pavarėsisė. Pyetjet: kur u shpall Pavarėsia e Shqipėrisė dhe kur u ngrit Flamuri nga Ismail Qemali, qė u bėhen nxėnėsve tė shkollės, merren si pyetje me tė njejtin kuptim dhe kanė si pėrgjigje vetėm njė datė. Nuk ėshtė nevoja pėr tė qenė analist i hollė pėr ta kuptuar pozitėn e Shqipėrisė, pėr tė kėrkuar gjurmė apo pėr tė fshehur gjurmė.
Rasti i Gramozit u tregon qartė shqiptarėve ujkun, pa qenė nevoja tė qorrollepsemi pas gjurmėve.
DIASPORA
Drejtues e personalitete tė komunitetit shqiptaro-amerikan mblidhen pėr tė shqyrtuar strategjinė e protestės anti-Nano
Nano duhet tė largohet nga pushteti ilegjitim
Nga Beqir SINA
Nju Jork, SHBA
Aktet e fundit tė dhunės kundėr emigrantėve shqiptarė nė Greqi, pas fitores sė kuqezinjve me rezultatin 2-1 kundėr kampionėve tė Evropės, kanė qenė njė temė me shumė rėndėsi nė takimin e drejtuesve dhe anėtarėve tė komunitetit shqiptaro amerikan. Nė njė mbledhje tė organizuar pikėrisht kundėr racizmit grek, janė ftuar tė japin kontributin e tyre edhe drejtuesit e PLL z.Hakik Mena dhe z.Ahmet Hoti. Mėsohet se nė fund ėshtė vendosur qė tė zhvillohet edhe njė protestė tjetėr e fuqishme anti-Nano nė Nju Jork, duke pasur si shkak edhe vizitėn qė ky i fundit do tė zhvillojė kėto ditė nė SHBA.
Zotėri Agim Rexhaj, nė takimin e zhvilluar nė selinė e VATRES, u ka kėrkuar pjesėmarrėsve qė me njė minutė heshtje tė nderojnė tė riun shqiptar, qė dha jetėn pėr flamurin kuqezi. Rexhaj tha se ajo qė ndodhi nė Greqi duhet dėnuar si njė nga aktet mė tė shėmtuara tė qarqeve antishqiptare dhe atyre qė i ushqyen deri tani kėto forca. Prej luftės nė Kosovė, djegies dhe shkatėrrimit tė Shqipėrisė mė 1997-ėn, dhe sot me vrasjen e simbolit tė nacionalizmit shqiptar, Gramoz Palushi, qė u vra i mbuluar me flamurin kombėtar.
Protestė anti-Nano nė Nju Jork
Prej ditėsh, grupe shqiptarėsh nė Nju Jork e rrethina, kanė paralajmėruar se po pėrgatiten pėr njė protestė anti-Nano. Sipas tyre, kjo protestė do tė jetė e organizuar dhe menduar mė mirė se herėt e tjera. Kėshtu, nė vijim tė kėsaj ideje, e cila po ndiqet me disa takime deri nė finalizim, krerėt e forcave tė djathta nė diasporė, u mblodhėn pėrsėri nė lagjen e shqiptarėve "Bronks-Nju Jork", pėr tė diskutuar strategjinė e protestės.
Ardhja e Fatos Nanos nė Nju Jork, si dhe pjesėmarrja e tij nė Sesionin nr. 59 tė Asamblesė sė Pėrgjithshme tė Kombeve tė Bashkuara, siē u bė e ditur javėn e kaluar nga disa grupe shqiptarėsh nė Nju Jork e rrethina, pritet tė shoqėrohet me njė protestė paqėsore kundėr Nanos.
Tė gjithė nė protestė, mė 21 shtator
Nė selinė e Federatės PanShqiptare tė Amerikės VATRA, disa shoqata, organizata, Degė partish dhe pėrfaqėsues tė enteve fetare u mblodhėn pėr tė pėrcaktuar atė qė ata e cilėsuan "strategji" qė do tė ndjekė protesta. Protesta synon tė tregojė para opinionit amerikan dhe atij ndėrkombėtar, se Fatos Nano duhet tė largohet nga pushteti i dhunshėm dhe ilegjitim.
Protesta do tė mbahet ditėn e martė, mė 21 shtator 2004, prej orės 5.30-6.00 deri nė orėn 8.30-9.00 tė mbrėmjes. Do tė ketė parulla antiNano, flamuj shqiptarė e amerikanė dhe oratorė tė ndryshėm do tė mbajnė fjalime. Ideatori dhe organizatori kryesor i kėsaj proteste ėshtė Federata PanShqiptare VATRA, e mbėshtetur totalisht nga disa organizata e shoqata.
Nė takimin organizator morėn pjesė: z.Agim Karagjozi, Dr. Gjon Buēaj, z.Hakik Mena, z.Ahmet Hoti, z.Agim Rexhaj, z.Marian Cubi, z.Idriz Lamaj, z.Muhamet Omari, z.Zef Perndocaj, z.Erion Berisha etj..
Aktet e fundit tė dhunės kundėr emigrantėve shqiptarė nė Greqi, qenė tema kryesore nė kėtė takim. Zotėri Agim Rexhaj u kėrkoi pjesėmarrėsve qė me njė minutė heshtje tė nderojnė kujtimin e tė riut shqiptar Gramoz Palushi, qė dha jetėn pėr flamurin kuqezi. Rexhaj tha se ajo qė ndodhi nė Greqi duhet dėnuar si njė nga aktet mė tė shėmtuara tė racistėve grekė.
Kryetari i Federatės PanShqiptare, inxh. Agim Karagjozi, i cili drejtoi kėtė takim, tha se "kjo protestė ka si qėllim tė tregojė qartė se ka ardhur koha pėr ndryshime politike nė Shqipėri" dhe se "kjo qeveri ilegjitime duhet t'u lirojė vendin forcave politike qė punojnė e mendojnė me pėrkushtim pėr Shqipėrinė, Kosovėn e ēamėrinė.
Motoja e protestės, e formuluar mirė nga drejtuesit e saj, pėr nga qėllimi duket se nuk ka asnjė ndryshim me qėndrimet e mėparshme tė kėtyre grupeve nacionaliste dhe tė djathta nė Amerikė.
"Tė denoncojmė Fatos Nanon e qeveritaret e tij"; "tė denoncojmė qeverinė mė tė korruptuar, e tė lidhur me klanet e mafias mė tė egėr dhe krimit tė organizuar ndėrkombėtar" - thanė organizatorėt.
OPINIONE
Politikanėt tė ndikojnė pėr ndryshime nė Greqi
Nga Sami GJOKA
Shirly Cloyes DioGuardi, zonja qė propozoi seancėn e parė dėgjimore nė Kongresin Amerikan rreth dimensioneve shqiptare nė konfliktin ballkanik, do tė deklaronte mes tė tjerash se "me deklaratat e ministrave tė Punėve tė Jashtme tė Shqipėrisė dhe Greqisė pėr mediat, fytyra e vėrtetė e Greqisė, fatkeqėsisht do tė mbetet e maskuar. Fytyra e vėrtetė e Greqisė do tė zbulohet vetėm nėse shtypi shqiptar, anekėnd botės do t'i detyrojė politikanėt shqiptarė nė Ballkan tė kėmbėngulin pėr ndryshime thelbėsore nė Greqi".
Por qeveria e Tiranės edhe njėherė dėshmoi paftėsinė e saj pėr tė ruajtur tė drejtat e nėnshtetasve tė vet. Qeveria shqiptare, ushqyer me pikatore nga grekėt aq sa pėr ta mbajtur atė gjallė, por jo pėr t'u mėkėmbur, e ka humbur para se tė vinte nė pushtet pultin e komandimit nė Athinė dhe si rrjedhojė, populli shqiptar teksa vuan nėn thundrėn e korrupsionit shtetėror tė kėsaj administrate tė vobektė, ėshtė katandisur nė njė vend pa shtet ose me njė shtet qė nuk mundet ta lėndojė dot Athinėn edhe sikur Greqia t'i vėrė flakėn tėrė Shqipėrisė.
Athina raciste, ngjarjet e turpshme anekėnd Greqisė, i quaka ngjarje tė izoluara. Po, ėshtė mėse e vėrtetė se krim-vrasja e njė njeriu tė vetėm nuk mund tė ēonte nė acarimin e marrėdhėnieve tė dy shteteve, pėr aq kohė sa qeveritė e vendeve ku ndodhin krime tė tilla, i shkojnė deri nė fund analizimit dhe ndėshkimit tė shkaktarėve tė krimit, por shqiptari nuk ėshtė mė njeriu i mbytur nė padije mbi tė cilin ministrat shqiptarė hedhin hi syve me argumenta servilėsh prej politikanėsh amatorė se kėto na qenkan ngjarje tė veēanta.
Tentativat e policisė pėr tė djegur shqiptarėt sė gjalli nė makina, nuk janė raste tė veēanta, por ėshtė shembull klasik i njė shteti policor nė revanshin e tij tė marrė, kundrejt kombit shqiptar. Rrahjet diskriminuese tė shqiptarėve qė gjenden ilegalė vetėm sa herė lėndohet mendjemadhėsia boshe e arrogancės greke, nuk ėshtė rast i veēantė qeė s'duhet tė ndikojė nė prishjen e marrėdhėnieve, por rrjedhojė e njė politike shtetėrore, e prirur nga ksenofobia dhe urrejtja shekullore pėr shqiptarėt.
Ndotja e detit Jon nė kohėn kur Shqipėria nisi tė lakmohej prej pushuesve, nuk ėshtė rastėsi. Pushtetarėt tanė e harruan thėnien e lashtė homerike "Kujdes nga dhurata qė vjen me buzėqeshjen hileqare greke". Se nėse greket do shohin se pushtetarėt tanė e humbasin aftėsinė e mashtrimit nė vendin e tyre, nuk ėshtė ēudi qė ndihma e tyre tė spostohet pastaj tek rivalėt, qė do tė shiteshin po aq lehtė, sepse fatkeqėsisht Shqipėria e ka dėshmuar aftėsinė e prodhimit me shumicė tė politikanėve qė blihen me qindarka.
Maqedonasit duan ta shpallin Strugėn tė pavarur
Nga Fehmi Arifi
Strugė
Idetė e ēuditshme qė vijnė nga qarqet e maqedonasve nė Strugė, nuk kanė tė ndalur. ēudia e radhės ėshtė bėrė kėto ditė publike nga disa media nė gjuhėn maqedonase. Qytetarėt e Strugės janė nė pėrfundim tė pėrgatitjes sė Konventės pėr Pavarėsinė e Strugės, nėpėrmjet statutit tė pavarur tė Komunės nė kuadėr tė Maqedonisė, sipas shembullit tė San Marinos, Lihtenshtajnit dhe Andorės. Kjo do tė realizohet poqese Komunės sė Strugės sė tanishme do t'i ndėrrohen kufijtė dhe nėse miratohet nė parlament Ligji pėr ndarjen e re territoriale. Kjo ėshtė ideja mė fantastike qė ėshtė dėgjuar ndonjėherė nė kėto hapėsira.
Do ta shpallkan shtet Strugėn qytetarėt e saj? Po, cilėt qytetarė ama, tė cilit komb, nuk thuhet asgjė nė kėto informacione.
Nė territorin e Komunės sė tanishme tė Strugės, qytetarėt maqedonas bėjnė pjesė me jo mė shumė se 47 pėrqind tė numrit tė pėrgjithshėm tė popullsisė, ndėrsa shqiptarėt me rreth 42 pėrqindėshin e kėtij numri. Nė kėso kushtesh, a kanė menduar ndonjėherė ideatorėt e kėtij "projekti" se cilat mund tė jenė pasojat nga ky akt!ė "Projektet" dhe idetė qė dalin nga subjektet maqedonae dhe individėt e inkuadruar nė Shtabin e Krizės, sa janė tė ēuditshme, aq janė tė parealizueshme nė praktikė. Pėrpjekjet pėr t'i realizuar nė praktikė kėto ide mund tė sjellin nė destabilizimin e vendit, tė cilin subjektet maqedonase thonė se duan ta ruajnė me ēdo kusht.
Mbrojtėsit e kėtyre tezave absurde aktivitetet e tyre i mbėshtesin gjoja nė tė drejtat demokratike tė qytetarėve pėr tė shprehur qėndrimet nė forma tė ndyshme. Mbi kėtė bazė ata kanė organizuar para disa muajsh edhe njė referendum, i cili jo vetėm qė ka qenė i pasuksesshėm, por edhe i manipuluar. Pėr manipulimin e tij duhet tė pėrgjigjen para ligjit organizatorėt, dhe jo tė legjitimohet njė vendim qė nuk ėshtė pėrkrahur as pėrafėrsisht nga 51 pėrqindėshi i banorėve tė Komunės sė Strugės. Si mund tė shpallet i suksesshėm ky referendum, kur popullsia maqedonase, nė kufijtė e tanishėm tė Komunės merr pjesė me 47 pėrqind tė numrit tė pėrgjithshėm tė popullsisė sė kėsaj komune. Kur popullsia turke dhe egjiptianėt, janė deklaruar edhe publikisht nėpėrmjet pėrfaqėsuesve tė partive qė ata i prezantojnė se e pėrkrahin propozimin e qeverisė pėr Strugėn. Pėr mė tepėr subjekte politike dhe jopolitike shqiptare kanė ndjekur nga afėr rrjedhėn e kėtij referendumi dhe kanė theksuar se nė vendvotimet nuk kanė dalė aq sa kanė deklaruar organizatorėt e referendumit. Nuk mund tė quhen qytetarė tė Komunės sė Strugės vetėm 47 pėrqind e tyre qė janė deklaruar maqedonas. Pesėdhjetė e tre pėrqind tė qytetarėve tė tjerė tė kėsaj komune tė cunguar, gjithsesi kanė tė drejtė tė shprehin qėndrimin e tyre demokratik pėr ēėshtjet qė lidhen me fatin e vendit tė tyre. Atėherė, nuk duhet tė spekulohet, siē po spekulohet tani nė emrin e qytetarėve tė Strugės, sepse pėrveē njė 47 pėrqindėshi nė kėtė komunė ka edhe njė 53 pėrqindėsh tjetėr shumicė qė mendon paksa ndryshe nga qytetarėt pakicė.
DOSSIER
E vėrteta e pacensuruar e Konferencės sė Pezės
Emrat e munguar tė Konferencės sė Pezės
Kastriot Dervishi
-Kryetar i konferencės u ishte Ndoc Ēoba, sekretar-Mustafa Gjinishi.
-Kryetar i Kėshillit tė Pėrgjithshėm ishte Kamber Qafmolla.
Nė njė cep tė varrezės sė Sharrės nė Tiranė ndodhet edhe njė varr disi i vetmuar, pa fotografi, me njė pllakė informuese: Kamber Qafmolla (1898 - 1952). Ky emėr dikur i njohur si qark-komandant xhandarmėrie nė disa qarqe tė vendit ėshtė, nė fakt, kryetari i Kėshillin tė Pėrgjithshėm Nacional - Ēlirimtar, i dalė nga Konferenca e Pezės, por qė nė aktivitete qeveritare, kurrė nuk pėrmendet, pasi kjo konferencė pėrkujtohet sot me manifestime tipike komuniste, me emrat e Myslim Pezės dhe Enver Hoxhės dhe me kėrcime moderne. Kėto festime tė mbėshtetura mbi falsifikime synojnė, nė fakt, tė mbajnė gjallė nostalgjinė komuniste dhe ta trashin atė, po nė linjėn e vjetėr tė saj.
Falsiteti i figurės sė Myslim Pezės
Nė Shqipėri ėshtė bėrė e udhės qė persona tė ndryshėm, tė veshur me merita tė kota, janė himnizuar nė atė mėnyrė, sikur tė jenė heronj tė mėdhenj e tė jashtėzakonshėm. Njėri prej tyre ėshtė edhe analfabeti Myslim Peza, i cili, pėr ironi ishte dy vjet zv/kryeministėr dhe 36 vjet zv/president i Shqipėrisė, ndonėse nuk dinte as tė shkruante dhe as tė lexonte. Duke qenė model i antikulturės ai ishte, nė njė farė mase, edhe model i antishtetarit apo i uzurpatorit.
Tė dielėn e 5 shtatorit 1926, Myslim Peza dhe Lam Leka do tė vrisnin nė Tiranė Osman Balin dhe mė pas, do tė ndiqeshin nga organet kompetente. Pėr 4 vjet vjet, Myslim Peza, pėr akuzėn e vrasjes, do tė bridhte maleve tė Shqipėrisė sė Mesme, duke kryer madje edhe njė vrasje tjetėr. Siē edhe kuptohet, nuk kishte asnjė motiv politik ndaj Myslim Pezės, pėrveēse qėllimit pėr tė kapur njė vrasės.
Raportet zyrtare tė kohės kanė mjaft tė tilla qė bėjnė fjalė pėr "tė arratisurit kriminelė Myslim Peza e Lam Leka". Kėshtu, komandanti i detashmentit lokal, kap.Zef Prendushi, nė Ndroq, mė 15 nėntor 1930, njoftonte Komandėn e Pėrgjithshme tė Gjindarmėrisė nė lidhje me faktin se pėr vrasjen e tyre premtohej njė shpėrblim 3000 fr.ari, prandaj, lutemi nėse shihet e arsyeshme propozimi i sipėrm tė na autorizohet telegrafisht pėr veprim".
Veprimtaria e Myslim Pezės dhe e shokėve tė tij nėpėr male, ishte njė veprimtari thjesht grabitqare, qė s'kishte lidhje me asgjė qė do tė mund tė pėrbėjė vepėr njerėzore apo atdhetare.
Sipas raporteve tė kohės, Myslim Peza, sė bashku me shokėt e tij, grabiste bagėti nėpėr fshatrat e Tiranės dhe ia dėrgonte tė motrės sė tij. Vetėm nė njė rast, Myslim Peza ka grabitur 50 kokė dele qė mė pas, iu dorėzuan nga xhandarmėria pronarit tė tyre.
Po nė kėtė kohė, janė internuar nė Gjirokastėr shumė nga strehuesit e tij, disa prej tė cilėve deklaronin se e kishin strehuar atė, vetėm nga frika.
Myslim Peza, pension nga qeveria jugosllave
Raportet zyrtare bėjnė tė ditur se, Myslim Peza ėshtė arratisur nga Shqipėria nė fundin e vitit 1930, i veshur si xhandar. Tė njejtat burime bėjnė tė ditur se, atij iu lidh njė rrogė mujore nga qeveria jugosllave. Nė njė raport tė kohės, thuhet:
"Konfidenti i lartpėrmendur, mė njoftoj kėtė ditė se Myslim Peza, Sul A.... dhe Ramadan B...., masi u lidhi qeveria jugosllave 600 dinarė, duelėn nga shtėpia e Irfan Ohrit dhe banojnė nė shtėpinė e vet qė e kanė zanė me qera, ku nė fillim mbretėronte njė harmoni e plotė midis tyre, e cila tani ėshtė e prishur, aqsa nuk i kanė besim as njeri - tjetrit. Mbas nji grindje tė shkaktuar pėr shkaqe personale, pardje dėbuan nga shtėpia Ramadan Batharen, i cili tash banon veē nė njė odė pranė shtėpisė sė Irfan Ohrit. Konfidenti asht ngarkue, qė duke pėrfitur nga kjo grindje tė mundohet pėr tė shtėnė nė dorė Ramadan Bathoren, kundrejt premtimesh. Megjithėkėtė, Irfan Ohri ka ndėrhyrė pėr t'i pajtuar, po nji gja tash pėr tash asht zor. Krimineli Myslim Peza, nė njė vend ka deklaruar nė Resnje se (kinse) do tė paraqitet pėr tė hyrė edhe njėherė nė Tiranė pėr tė kryer dėshirėn e egėr tė gjakpirėsit tė tij, kundėr deputetit z.Abdurrahman Mati, qė e konsideroka si armikun personal. Vėzhgimet vazhdojnė rregullisht. Pranoni ju lutem, zoti ministėr, sigurimin e nderimeve t'eme tė larta" (AQSH, F.152/14, V.1931, D.38, fleta 123).
Pėr tė gjithė ata qė i shkruanin Myslim Pezės, adresa e tij ishte: "Irfan Ohri, pėr Myslim Pezėn, Resnjė (AQSH, F.152/14, V.1931, D.38, fleta 143).
Resnja njihet edhe si qendra e shėrbimit sekret jugosllav, nė lidhje me brezin kufitar qė pėrkon me krahinat shqiptare tė Pogradecit e Dibrės.
Myslimi qėndroi jashtė Shqipėrisė, deri nė korrik 1939, kohė kur u kthye nė Shqipėri, pasi mėkėmbėsi Jakomoni kishte nėnshkruar dekretin, sipas tė cilit faleshin tė gjithė kriminelėt e arratisur.
Pse u mbajt nė Pezė, konferenca?
Nė fakt, mė i njohur i familjes Peza ishte i vėllai i Myslimit, Shyqyri, i cili, sė bashku me disa tė tjerė si anėtarė tė organizatės "Komiteti i Veprimit" qė drejtohej nga Giovanni Giro, u arrestuan nga autoritetet, nė prag tė pushtimit fashist (shih deklarata e Qemal Vrionit nė gjyqin special, "Bashkimi" 6 mars 1945).
Shyqyriu, nė shkurt 1942, pranoi kompromisin fashist, sipas sė cilit, nė Pezė fuqia e vetme qė do tė vepronte pėr ruajtjen e rendit, do tė ishte njė grup i armatosur nėn urdhrat e Shyqyriut. Myslimi nuk e pranoi kėtė kompromis, por, nė fakt, ai pėrfitoi mjaft prej tij. Kjo shpjegohet nė letrėn qė Koēo Tashko i drejton Kominternit, nė vjeshtė 1942 (Politikė antikombėtare e Enver Hoxhės, Pleniumi i dytė i Beratit", Tiranė 1995, faqe 191 - 192). Nė kėtė mjedis tė sigurt, u mbajt Konferenca e Pezės.
Pjesėmarrės nė tė, ishin:
Abaz Kupi
Myslim Peza
Haxhi Lleshi
Mustafa Xhani
Ndoc Ēoba
Ramazan Jarani
Halim Begeja
Ismail Petrela
Skėnder Muēo
Azis Ēami
Skėnder Jegeni
Kėta pėrfaqėsonin rryma tė ndryshme politike. Nga PKSH morėn pjesė: Ymer Dishnica, Mustafa Gjinishi, Koēo Tashko, Enver Hoxha, Nako Spiru dhe Nexhmije Xhuglini (mė vonė Hoxha). Kryetar i konferencės u zgjodh Ndoc Ēoba dhe sekretar, Mustafa Gjinishi. Nė konferencė u diskutua organizimi i forcave nė njė luftė tė pėrbashkėt kundėr okupatorit, organizim ky qė mori emrin mė vonė, Fronti Nacional-Ēlirimtar. Tė pranishmit hynė nė debate nė lidhje me simbolet komuniste, si ylli i kuq, i cili nuk pranohej nga jokomunistėt.
U miratua njė rezolucion, nė tė cilin thuhej se pėrfaqėsuesit e tė gjitha tendencave nacionaliste, PKSH-sė, Rinisė Komuniste, Rinisė Nacionaliste dhe Rinisė Femėrore Popullore, miratonin deklaratėn pėrkatėse ku pėrkrahej koalicioni kundėr boshtit, akuzohej rėndė Mustafa Kruja dhe pėrkrahej lufta e atyre ēetave qė kishin luftuar deri ato momente, duke i dhėnė rėndėsi, nga ana tjetėr, ēėshtjes sė kėshillave nacionalēlirimtare.
Ndėr tė tjera, kėtu thuhej:
Rezolucioni i Konferencės sė Pezės
Delegatėt e ardhur nga tė gjitha anėt e Shqipėrisė, pėrfaqėsuesit e gjithė tendencave tė nacionalizmit shqiptar, tė Partisė Komuniste, tė Rinisė Nacionaliste, tė Rinisė Komuniste dhe Rinisė Femnore Popullore tė Shqipnisė, tė udhėhequr nga qėllimi i shenjtė pėr ēlirimin e Shqipėrisė nga thundra e Italisė fashiste dhe nga tradhtarėt e shitur tek i huaji, mbasi pėrkujtuan dėshmorėt e rėnė nė luftė kundėr fashizmit, mbasi shqyrtuam mirė gjendjen shqiptare dhe veēanėrisht, mbasi theksuan dėshirėn dhe nevojėn pėr organizimin e tė gjithė energjive shqiptare pėr bashkim tė plotė tė tyre me luftėn NĒ, arritėn nė kėto pėrfundime:
Gjendemi nė njė botė tė pėrgjakur anekėnd prej forcave tė errėta prej skllavėronjėsve tė fashizmit. Popuj e kombe u shkelėn pa mėshirė prej barbarisė fashiste. Nė kėtė luftė gjiganteske qė i ka kushtuar njerėzimit miliona e miliona tė vrarė e tė plagosur, qė ka shkretuar e ka shembur fshatra e qytete tė tėra, dy principe, nė kundėrshtim si dita me natėn, nė njerėn anė tirania barbare dhe me skllavėronjėsja qė ka parė bota deri mė sot, tirania fashiste, nga ana tjetėr, blloku anglo - sovjeto - amerikan, bashkė me popujt e robėruar qė bėjnė luftė tė drejtė pėr zhdukjen nga faqja e dheut tė murtajės fashiste, luftėn pėr lirinė, pėr indipendencėn dhe pėr lumturinė e popujve mbarė. Traktati i 27 shteteve, i nėnshkruar nė Uashington prej Amerikės, Anglisė, Bashkimit Sovjetik dhe tė Moskės dhe pėrpjekjet vetė tė popujve tė shtypur, na japin garanci pėr pavarėsinė dhe lirinė tonė......
Fronti i dytė ėshtė njė ēėshtje javėsh, luftėrat nacional - ēlirimtare sa vijnė po bėhen mė tė tmerrshme...Shqipėria jonė qe nga tė parat nė Europė qė pati fatin e zi tė robėrohej prej fashizmit italian me pushkė kresė. Njė tė premte tė zezė, mė 7 prill, djemtė e Shqipėrisė me Bazin e Canes nė krye, i treguan fashizmit italian se populli shqiptar di tė vdesė pėr tokėn e vet. Nė Shėngjin, nė Durrės, nė Vlorė, nė Sarandė, gjaku i djemve tanė skuqi buzėdetin e Adriatikut. Kudo nė Shqipėri u ngrit populli pėr tė rrokur armėt, kudo rinia shqiptare kėrkoi armė, protestoi me demonstrata, greva e tė tjera kundėr zaptuesit dhe tradhtarėve. Qindra patriotė morėn rrugėn e hidhur tė mėrgimit".
("Politikė antikombėtare e Enver Hoxhės....", faqe 174 - 179).
Kėshilli i Pėrgjithshėm Nacional - Ēlirimtar
Konferenca zgjodhi Kėshillin e Pėrgjithshėm Nacional, tė pėrbėrė nga:
Kamber Qafmolla (kryetar)
Mustafa Gjinishi (sekretar)
Ndoc Ēoba
Myslim Peza
Abaz Kupi
Enver Hoxha
Ymer Dishnica (anėtarė)
Me pėrjashtim tė Enver Hoxhės dhe Myslim Pezės, tė gjithė tė tjerėt u cilėsuan si tradhtarė nga historiografia komuniste, e cila pėrqiqej t'i jepte rolin e udhėheqėsit, Enver Hoxhės.
Ėshtė pėr t'u theksuar se konferenca u dekonspirua shumė shpejt, gjė qė linte tė mendohej se ky dekonspirim kishte qenė shumė i shpejtė, falė informatave tė siguruara brenda pjesėmarrėsve.
Pasi fashistėt kapėn dokumente nė lidhje me kėtė konferencė, ata goditėn Pezėn. Pas pak javėsh u ndėrrua edhe drejtuesi i policisė. Mė 26 nėntor 1942, Shyqyri Borshi u emėrua drejtor i pėrgjithshėm i policisė, nė vend tė Teodor Stamatit ("Fletorja Zyrtare", 9 dhjetor 1942).
Parulla e bashkimit apo e pėrēarjes?
Parulla e konferencės u bė ajo, sipas sė cilės, do tė kryhej njė bashkim pa dalim feje, krahine e ideje. Veē anėve pozitive qė kishte kjo parullė, ajo solli edhe dėmin tjetėr, sepse pas saj u gėnjyen mjaft elemente, tė cilėt ishin naivė ndaj veprimeve tė Partisė Komuniste. Kjo, sepse kjo parti do ta tregonte edhe mė vonė se qėllim kryesor kishte marrjen e pushtetit dhe se nuk do tė pranonte ta ndante atė, me asnjė forcė tjetėr politike.
___________________________
12 Shtator 2004, Nr.36
___________________________
Basha dhe Tujani denoncojnė aktin banditesk tė dhunimit tė zyrave tė PLL
Sulmohen dhe grabiten zyrat e PLL
PLL kėrkon me forcė gjetjen dhe ndėshkimin e autorėve tė kėtij akti tė pashembullt e me synime tė qarta politike, dhe u bėn thirrje institucioneve tė specializuara tė shtetit qė tė marrin masa pėr evitimin e rasteve tė ngjashme nė tė ardhmen.
Editorial
Nga Astrit KOLA
Gramozin nuk e vranė - e therėn...
Teksa shkruaj kėto radhė, mes dhimbjesh shpirtėrore mundohem tė pėrfytyroj ēastet e mbrame tė jetės sė Gramozit, mbytur bashkė me ėndrrat rinore nė pellgun e gjakut.
Djaloshi me emrin simbolik, dha shpirt i veshur me flamurin kuqezi, dhe ky ėshtė kumti i sė ardhmes sė sigurt tė popullit tė tij, i lashtė sa edhe mali shqiptar nė buzė tė kufirit tė vendosur pėrdhunshėm...
Gramoz Palushi veēse e lau me gjak flamurin e tė parėve, nė pamundėsi pėr ta skuqur mė tej.
Por ajo qė mė dhemb mė shumė nė kėtė histori tė pėrsėritur e qė s'ka tė sosur, ėshtė psikoza qė mė ėshtė ngulitur se Thika greke do tė marrė edhe jetė tė tjera shqiptarėsh, nė emėr tė njė Kauze dhe njė Urrejtjeje absurde. Sepse edhe monstra qė i mori jetėn Gramozit, pėrdori armėn simbolike tė shovenėve gjakatarė grekė - Thikėn. Dhe nuk ka sesi mos tė tė vijnė ndėrmend i madhi Papa Kristo Negovani, apo mijėra shqiptarėt e therur si berra nė Ēamėrinė shqiptare dhe nė masakrat e panumėrta tė andartėve gjatė shekujve dhe atyre tė ushtrive greke nė luftėrat me "grekun e parė, tė dytė e tė tretė". Gramozi u pėrzgjodh pėr t'u theruar e bėrė kurban nė altarin e Kryeperėndisė sė andartėve tė vjetėr e tė sotėm - Greqizmės.
Ai u shenjua pėr t'u therur edhe sepse kish emrin "provokues", tė cilin shovinistėt do tė donin tė mos e kish asnjė shqiptar, sepse ky emėr flet shumė...
E ēfarė mund tė mendosh ndryshe, ku mėson se edhe mjekėt e Zakintos i mbyllėn derėn dhe e lanė tė jepte shpirt i veshur me qefinin-flamur. Dhe pėr kėtė krim tė pėrbindshėm, Kryehelsinkasi ynė (e qė, pėr turp, mban emrin simbolik shqiptar), teksa foli pėr herė tė parė pas 14 vjetėsh tė mbushura me krime barbare racistėsh, kėrkoi vetėm "heqjen" e bluzave tė bardha pėr mjekėt grekė, duke na tallur tek na kujtoi se ekziston edhe njė formulė betimi e Hipokratit grek. Dhe kur tallet kėshtu "kampioni" i tė Drejtave tė Njeriut, qė ėshtė njėkohėsisht edhe njeriu qė di mė shumė se kushdo pėr historinė e barbarisė antishqiptare tė grekėve, pėrse tė mos tallen horrat e pushtetit aktual, qė janė emėruar nė Athinė.
Toskė-kryepolic-kryeshegerti i grekėve, na "siguroi" se shefi i tij grek Vulgar-aqis, e kish "siguruar" nė telefon se Policia greke do t'i "siguronte shqiptarėt nga rastet e shkėputura tė dhunės", duke e "siguruar" njėkohėsisht se "miqėsia midis dy popujve tanė...".
Pas pak ditėsh, vėrtet qė Policia greke e Vulgar-aqis (emėr domethėnės), na siguroi me masakra tė reja dhe operacione "Fshesa".
Edhe Bashkim-Vėllazėrimi (me grekėt) na "siguroi" nga Ambasada shqiptare e Athinės me "sigurimet" qė i kishin dhėnė shefat grekė...
Edhe Bollano-"boleqėni" i Himarės, na "siguron" ēdo ditė tek i mban "meshat"-mbledhje tė Kėshillit bashkiak nė gjuhėn greke dhe tek na siguron se do tė shembė me fadroma shtėpitė e himariotėve shqiptarė, tė cilėt nuk pranojnė tė vetėquhen grekė dhe qė votuan hapur kundėr tij. Bollano na siguron akoma mė shumė, tek vazhdon tė shesė trojet e pronarėve himariotė tek emisarėt vorioepirotė dhe tek jep leje ndėrtimi pėr niko-kolilėt e Himarės, duke bllokuar me kryeneēėsi ndėrtimet e biznesmenėve himariotė dhe duke u tallur me protestat e tyre tė organizuara.
Sė fundmi na siguroi edhe "Gjenerali" Pirro Dhima, tek kumtoi se do tė braktisė shtangėn, pėr ta kėmbyer me politikėn, me anė tė sė cilės do tė promovojė Kauzėn vorioepirote.
Mė nė fund u bė i gjallė edhe mė i fuqishmi i Greqisė, andarti Karamanlis, i cili, (pasi njė botė e tėrė dėnoi dhunėn raciste ksenofobe greke kundėr shqiptarėve), foli dhe dėnoi "dhunėn". Po cilėn dhunė more zotėri, tė kujt...!!!
E pėr ta ēuar deri nė fund talljen, ai la policėt grekė tė vazhdonin masakrat mbi shqiptarėt.
Por treguesi mė kuptimplotė i trimėrisė greke, ėshtė frika pėr tė keqtrajtuar tifozėrinė turke, pas shuplakės qė Turqia i dha Greqisė nė mes tė Athinės.
Karamanlis dhe Vulgaraqis e dinė mirė se ēfarė i pret nėse preket qoftė edhe njė tifoz turk, dhe i mbushin poturet thjesht nga mendimi pėr ndonjė incident tė mundshėm. Ndaj edhe morėn masa sigurie absolute, ashtu sikundėr gjatė Olimpiadės. Por me shqiptarėt e kanė tė lehtė tė sillen si terroristė, sepse janė tė sigurt se do tė mbeten e vlerėsohen si trashėgues tė denjė tė "Demokracisė sė Antikitetit" grek.
Edhe kėsaj here, si gjithmonė, ai qė heshti mė shumė, si tė kish vdekur, ishte "njeriu i Zotit" Anastas Janullatos, i cili ėshtė betuar tė rrėfejė e qajė, edhe pas 2000 vjetėsh, krimin monstruoz tė torturimit dhe Kryqėzimit tė Krishtit.
A nuk janė edhe shqiptarėt bij tė Zotit, (sikundėr edhe Jezui), pėr "Kauzėn e Paqes" tė tė cilėve Janullatos ka "sakrifikuar" njė jetė tė tėrė nėn veladon??!
Nėse do tė kishte vrasje ndėrgjegjeje, Kryepeshkopi do ta merrte mundimin dhe guximin pėr tė bėrė njė meshė pėrshpirtjeje pėr Gramoz Palushin e tė tjerė djem shqiptarė, para besimtarėve tė sė njejtės kombėsi. Por ai nuk e bėn dot, sepse nuk ia ndjen shpirti dhe nuk e lėnė. E kėsisoj del qartė se misioni i tij nuk ėshtė Paqja, as Ati, as Biri dhe as Shpirti i Shenjtė, por Greqizma qė ka marrė pėrsipėr tė mbjellė nė tokėn shqiptare.
Pas reflektimesh tė pafundme pėr marrėdhėniet tragjike shqiptaro-greke, mė rezulton se shqiptarėve nuk u vjen e keqja nga populli i thjeshtė grek, i cili ėshtė besimtar i Zotit dhe e do Paqen. Kanė qenė grekėt e thjeshtė ata qė pritėn, strehuan dhe punėsuan emigrantėt shqiptarė.
Qeveritė antishqiptare tė Greqisė, kurrė nuk janė merakosur pėr emigrantėt shqiptarė, tė cilėt janė punėsuar nga taksapaguesit e thjeshtė grekė. Pėrkundrazi, ato kanė marrė miliarda dollarė e euro ndihma nga BE, pėr gjoja "politikat e emigracionit ekonomik".
Tė gjitha qeveritė greke, pa pėrjashtim, janė shquar pėr Operacione Fshesa ndaj emigrantėve shqiptarė dhe pėr inkurajimin e hapur apo tė fshehur tė krimeve tė zyrtarėve dhe institucioneve tė tėra shtetėrore ndaj tyre. Madje shpesh, kriminelėt antishqiptarė jo vetėm qė nuk i kanė dėnuar, por i kanė shpallur edhe heronj. Dhe kėtė do tė bėjnė sėrish.
Nėse qeveritė greke kanė punėsuar ndoca shqiptarė, ata do tė jenė padyshim emisarė-spiunė tė Greqizmės midis emigrantėve tanė nė Greqi. Tė punėsuarit e tjerė i kanė emėruar nė sektorėt strategjikė tė administratės sė Gubernės koloniale greke nė Tiranė, ndėrsa kryeshėrbėtorėt i kanė punėsuar nė politikėn shqiptare.
Populli i thjeshtė grek nuk mund tė ketė urrejtje pėr shqiptarėt, sepse ndryshe do shkalloja duke besuar se edhe 4 milionė arvanitėt i urrejnė bashkatdhetarėt. Shumė emigrantė pohojnė se vėllezėrit arvanitas i punėsojnė jo vetėm pėr t'i ndihmuar ekonomikisht, por edhe pėr tė mėsuar, fshehurazi, gjuhėn e tė parėve.
Gramozin dhe tė tjerė i therėn, i dogjėn me napalm e i vranė ithtarėt e Megalidhesė dhe antishqiptarizmės, qė janė e do tė jenė kurdoherė nė pushtet nė Greqinė fqinje.
Dhe kjo mė tmerron e mė bind gjithnjė e mė shumė se krime tė tjera rrėnqethėse na presin. Pas tyre do tė vijnė deklaratat e "miqėsisė" dhe justifikimet pėr "ngjarje sporadike e spontane". Dhe pėrsėri do tė vijojė i njejti avaz.
Deri kur? Deri kur tė kemi shqiptarė tė vėrtetė mbi krye. Natyrisht, jo shqipfolės dhe "skipėtarė tė kuluar".
Ndoshta, deri kur tė vijė ajo ditė, kėngėn e moēme "... qysh se kem dreqin kojshi...", do ta kėndojmė "... qysh se kem dreqin n'djep e n'gji...".
KRYESORE
Spahiu takohet me Mbretin bullgar Simeon II
Kryetari i PLL ėshtė takuar me mbretin e Bullgarisė Simeon II, gjatė njė turi vizitash nė kėtė vend nė gjirin e njė delegacioni shtetėroro-parlamentar, nė datat 10-11 shtator 2004. Ky takim i Spahiut me mbretin bullgar (njėkohėsisht kryeministėr i Bullgarisė) ėshtė i treti nė radhė pas dy takimeve tė mėparshme tė zhvilluara mė 13 shkurt 2002 nė Bullgari dhe mė vonė nė vitin 2003 kur Simeon II erdhi pėr vizitė zyrtare nė Shqipėri nė krye tė qeverisė bullgare.
Nė kėtė vizitė tė fundit, Spahiu ishte pjesėtar i njė delegacioni tė gjerė qė kryesohej nga presidenti Alfred Moisiu, Ministri i Punės dhe i Ēėshtjeve Sociale, Engjėll Bejtja dhe deputeti i PS z.Musa Ulqini.
Nė programin e kėsaj vizite dyditore ishin parashikuar dhe u zhvilluan bisedime mes dy presidentėve dhe delegacioneve, takime me Kryeministrin Simeon Sakskoburgotski (Mbreti Simeon II), me Kryetarin e parlamentit bullgar, Gerxhikov si dhe u nėnshkrua njė marrėveshje pėr bashkėpunim nė fushėn sociale mes dy vendeve nga tė dy ministrat pėrkatės. Pėr palėn shqiptare protokolli u nėnshkrua nga Ministri i Punės dhe i Ēėshtjeve Sociale, Engjėll Bejtja dhe pėr atė bullgare nga Ministrja Hristina Hristova.
Sipas njoftimeve zyrtare nga zyra e presidencės, "pėr nder tė Presidentit Moisiu Kryeministri bullgar Simeon Sakskoburgotski dha mė datė 10 shtator njė drekė nė restorant "Krimea" nė Sofje. Merrnin pjesė anėtarėt e delegacionit shqiptar si dhe diplomatė tė Ministrisė sė Punėve tė Jashtme bullgare. Gjatė drekės, e cila kaloi nė njė atmosferė tė ngrohtė dhe miqėsore u biseduan pėr zhvillimin e mėtejshėm tė marrėdhėnieve dypalėshe dhe veēanėrisht pėr shfrytėzimin e mundėsive, qė krijohen nga projektet me karakter rajonal nė interes tė vendeve tona."
Sipas tė njėjtit bruim, "Presidenti Moisiu pati njė takim tė shkurtėr dhe me Ministrin e Jashtėm bullgar, Sollomon Pasi, nė aeroportin e Sofjes. Aktualisht Bullgaria ka kryesinė e presidencės sė radhės sė OSBE-sė dhe Ministri Pasi ėshtė kryetar i saj."
Delegacioni shqiptar u prit nė njė takim edhe nga Kryetari i Kuvendit tė Bullgarisė Ognjan Gerxhikov.
Moisiu, kokė mė kokė me presidentin bullgar?
Nė njė njoftim pėr mediat tė presidencės shqiptare thuhet se "Presidenti i Republikės, Alfred Moisiu, zhvilloi njė takim kokė mė kokė me Presidentin bullgar Georgi Parvanov nė zyrėn e kėtij tė fundit nė Sofje. Tė dy presidentėt kanė pasur kontakte dhe janė takuar disa herė nė aktivitetet me karakter rajonal e ndėrkombėtar, por kjo ėshtė hera e parė qė bisedimet zyrtare nė kuadėr bilateral zhvillohen nė njė nga kryeqytetet tanė. Tematika e bisedimeve ėshtė bėrė e njohur nė njė konferencė shtypi tė pėrbashkėt tė dy Presidentėve, z. Moisiu dhe z. Parvanov."
Nė deklaratėn e tij pėr shtypin z.Moisiu shprehet se: "Megjithėse kohėrat e luftėrave dhe konflikteve i kemi lėnė pas, akoma mbeten probleme qė duhet tė gjejnė zgjidhje, sikurse ėshtė pėrcaktimi i statusit pėrfundimtar tė Kosovės, qė dhe ajo tė bėhet pjesė e proceseve integruese nė rajon me tė ardhme nė familjen evropiane. Ne kemi pėrshėndetur hapjen e Zyrės sė pėrfaqėsisė sė Bullgarisė nė Kosovė, si njė hap konkret e kontribut pozitiv pėr pėrmirėsimin e mėtejshėm tė klimės sė marrėdhėnieve ndėrrajonale."
Mė tej deklarata thotė se "Ne, unė me kolegun e mikun tim presidentin Parvanov shprehėm mendimin e pėrbashkėt pėr shfrytėzim tė mundėsive tė mėdha pėr bashkėpunim nė kuadėr tė nismave rajonale, ku ne aderojmė, duke u kushtuar vėmendjen e duhur hartimit tė projekteve ekonomike rajonale, si tregu rajonal energjetik, ndėrtimit tė linjės sė tensionit tė lartė 400 kw ndėrmjet Shqipėrisė, Bullgarisė dhe Maqedonisė, projektet pėr naftėsjellėsin Burgas- Vlorė, Korridorit 8, linjės hekurudhore, etj.".
"Nė pėrfundim tė deklaratės pėr shtypin z.Moisiu falenderoi Presidentin Parvanov pėr pranimin e ftesės pėr tė marrė pjesė nė Konferencėn qė do tė organizohet nė muajin Dhjetor nė Tiranė lidhur me tolerancėn dhe harmoninė fetare nė vendin tonė. Gjithashtu nė kuadėr tė marrėdhėnieve dypalėshe Presidenti Moisiu ftoi kolegun e tij bullgar tė zhvillojė njė vizitė zyrtare nė Tiranė," thuhet nė deklaratėn e presidencės.
N.Kolgjini
Kryetari i PLL Spahiu takon presidentin Ibrahim Rugova
Spahiu: PLL do tė vazhdojė tė kontribuojė nė maksimumin e saj pėr Pavarėsinė e Kosovės
Presidenti i Kosovės Dr. Ibrahim Rugova zhvilloi mė 9 shtator njė takim pune nė Rezidencėn e Familjes Mbretėrore me Mbretin Leka I-rė, ku tė pranishėm ishin Princi Leka, kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu dhe deputetėt e Grupit parlamentar tė LZHK. Kryelegalisti Spahiu nė fjalėn e tij u shprehu mirėseardhjen z.Rugova dhe anėtarėve tė delegacionit qė e shoqėron, si dhe bėri vlerėsimet dhe urimet pėr vizionin e tij dhe qendrimin konsekuent pėr pavarėsimin e Kosovės. Spahiu theksoi se PLL ka qenė, ėshtė dhe do tė jetė e vendosur pėr t'i kontribuar Ēeshtjes kombėtare dhe nė veēanti pavarėsimit tė Kosovės.
"Ne kemi patur njė kosto jo tė vogėl politike pėr qėndrimet tona pėrsa u pėrket trojeve etnike, por megjithatė nuk mund tė pranojmė qė tė shkelen pafundėsisht tė drejtat e shqiptarėve, nė emėr tė stabilitetit tė kėtij rajoni", - u shpreh z.Spahiu. "Ne jemi tė bindur se, sa mė shpejt tė arrihet Pavarėsia e Kosovės, aq mė shumė do tė ndihmonte nė stabilitetin e rajonit".
Spahiu u ndal edhe nė zgjedhjet e ardhshme nė Kosovė. Ai tha se ato janė tė njė rėndėsie tė veēantė, si pėr shqiptarėt e Kosovės, ashtu edhe pėr ndėrkombėtarėt. "Realisht ne kemi se ē'mėsojmė nga Kosova pėrsa u pėrket zgjedhjeve, pasi zgjedhjet e zhvilluara deri tani nė Kosovė, si pėr pushtetin qendror edhe pėr atė vendor, kanė qenė brenda standardeve demokratike dhe tė pranuara nga tė gjitha palėt konkurruese", ėshtė shprehur z.Spahiu. "Madje, - i ka ndėrmendur z.Rugova se, - ju keni qenė mjaft bujar edhe me partitė e tjera, kur i keni bėrė thirrje popullit tė mos votojnė vetėm pėr LDK, por edhe pėr partitė e tjera". "Fatkeqėsisht, nė Shqipėri ngjet e kundėrta. Kėtu votat manipulohen dhe pėr rrjedhojė nuk dalin pushtete legjitime".
"Por nisma dhe drejtimi i LZHK nga vetė Mbreti Leka I, - ka thėnė Spahiu - ėshtė mirėpritur nga shumica e shqiptarėve, dhe na jep shpresė qė edhe nė Shqipėri, mbas zgjedhjeve parlamentare, tė kemi njė qeveri tė dalė si produkt i votės sė lirė".
Spahiu ka nėnvizuar se "kjo do tė ishte shumė e dobishme jo vetėm pėr Shqipėrinė, por edhe pėr Kosovėn e hapėsirėn tjetėr shqiptare". "Sepse sa mė i fortė tė jetė shteti shqiptar, aq mė me ndikim do tė jetė ky nė procesin e pavarėsimit tė Kosovės".
Z.Rugova nė fjalėt e tij ka shprehur vlerėsimet e qendrimeve politike tė Legalitetit, si brenda vendit edhe nė diasporė.
"Atdheu"
POLITIKA
Me kėrkesėn e kryetarit tė PLL, Kuvendi i Shqipėrisė mban njė minutė heshtje zije nė nderim tė Gramoz Palushit, qė u vra me flamur nė duar
Spahiu: Gramozi u vra si flamurtar
Sesioni i ri parlamentar filloi ditėn e hėnė, mė datėn 6 shtator 2004, me mbledhjen e Byrosė sė Kuvendit. Kryetarėt e grupeve parlamentare tė opozitės, nė fjalėn e tyre denoncuan dhunėn policore dhe raciste greke ndaj emigrantėve shqiptarė, ku mbeti i vrarė Gramoz Palushi dhe u plagosėn disa dhjetėra tė tjerė. Ata njėzėri kėrkuan qė Kuvendi i Shqipėrisė tė dalė me njė deklaratė zyrtare nė lidhje me dhunėn e ushtruar ndaj emigrantėve shqiptarė nė Greqi.
Pėrfaqėsuesit e maxhorancės u munduan tė shmangnin formulimin dhe miratimin e deklaratės zyrtare, duke thėnė se Ministria e Jashtme ka dalė me njė deklaratė dhe nuk ėshtė e nevojshme qė, pėr tė njejtin problem, tė shprehet edhe Kuvendi. Por insistimi i kryetarėve tė grupeve parlamentare si Topi, Spahiu, Ndoka, Mediu dhe Laēo, mundėsoi futjen nė rendin e punimeve tė kėsaj dite tė deklaratės, pėr t'u lexuar e miratuar nė seancėn plenare tė pasditės.
Byroja gjithashtu miratoi edhe kalendarin dyjavor tė punimeve tė Kuvendit.
Seanca plenare e pasditės, filloi nė orėn 18.00. Sesionin e ri parlamentar e hapi kryetari i Kuvendit z.Servet Pėllumbi. Menjėherė pas fjalės sė kryetarit tė Kuvendit Servet Pėllumbi, kėrkoi dhe e mori fjalėn kryetari i Grupit parlamentar tė PLL z.Ekrem Spahiu, i cili ndėr tė tjera tha: "Fitorja e ekipit kombėtar shqiptar tė futbollit ndaj pėrfaqėsueses sė Greqisė, ditėn e shtunė, mė datė 4 shtator 2004, shėnoi dy momente tė rėndėsishme: Sė pari, pėrveē ekzaltimit tė ligjshėm tė shqiptarėve pėr fitoren, u shfaq me madhėshti shqiptarizma e shqiptarėve nė Shqipėri, trojet etnike e diasporė, kudo ku ata punojnė e jetojnė. Mbarė shqiptarėt, duke festuar fitoren kundėr fqinjėve kampionė tė Evropės, u bashkuan rreth flamurit tonė kombėtar.
Sė dyti, u shfaq nė sytė e gjithė botės, racizmi i egėr grek ndaj shqiptarėve.
Grekėt nuk i ka shqetėsuar Gramoz Palushi, por i ka tėrbuar flamuri shqiptar nė duart e tij. Pra Gramozi u vra me flamurin shqiptar nė gjoks dhe trup, si flamurtar i vėrtetė. Prandaj propozoj qė Kuvendi i Shqipėrisė tė mbajė njė minutė heshtje nė nderim tė djaloshit Gramoz Palushi, qė dha shpirt me flamur nė dorė".
Kryetari i Kuvendit, duke u mbėshtetur nė argumentet e z.Spahiu, ftoi deputetėt e pranishėm qė tė mbanin njė minutė heshtje nė kujtim tė Gramoz Palushit.
***
Pasi Kuvendi mbajti njė minutė heshtje zije, kryetari i Komisionit tė Politikės sė Jashtme z.Ilir Zela, lexoi deklaratėn nė emėr tė Kuvendit e cila u aprovua me unanimitet.
Deklarata fillonte me shprehjen e keqardhjes pėr ngjarjet e ndodhura nė Greqi, pas fitores sė Kombėtares sonė nė stadiumin "Qemal Stafa". Duke shprehur keqardhjen pėr ngjarjet e ndodhura, Zela theksoi nė deklaraten e tij se Kuvendi shqiptar i dėnon ashpėr akte tė tilla dhune, sidomos vrasjen e emigrantit Gramoz Palushi. Kuvendi i Shqipėrisė shpreh keqardhjen e tij tė thellė pėr kėto shfaqje, qė janė nė kundėrshtim me frymėn e miqėsisė dhe tė bashkėpunimit qe duhet te karakterizoje marredheniet mes dy vendeve dhe popujve tane, - thuhej ne deklaraten e ligjvenesve shqiptare. "Kuvendi ka bindjen se marrėdhėniet e mira me Greqinė janė tė rėndėsishme dhe me interes pėr tė dy vendet, por ato asnjėherė nuk do tė jenė tė qėndrueshme dhe afatgjata pa respektimin reciprok tė tė drejtave dhe dinjitetit tė shtetasve tė tė dy vendeve"
Duke e cilesuar festimin e fitores se kombetares shqiptare si nje akt normal dhe mese te justifikueshem, Zela u shpreh se "ashtu siē festuan greket ne Portugali ashtu edhe nė ēdo cep tė globit pa asnje pasoje mbi ta me rastin e fitores se Kampionatit Evropian, dhe shqiptaret kudo kane te drejten t'i gezohen fitores se tyre dhe nė ēdo rast atyre t'u njihet e drejta per t'u mbledhur, festuar apo protestuar, duke respektuar ligjet e vendit ku ata jetojne e punojne ndershmerisht". Duke e konsideruar kete akt si jo normal, nė deklaratė thuhej qarte se ishte Shqiperia ajo qe ndikoi nė mbarevajtjen e Lojerave Olimpike qe u mbajten pak kohe me pare ne shtetin fqinj. Ne emer te parlamentit, Zela kerkoi qe strukturat e shtetit grek te ndermarrin akte konkrete ndaj atyre qe ushtruan dhune mbi shqiptaret, ne menyre te veēante nxjerrjen para drejtesise se vrasesit te emigrantit shqiptar Gramoz Palushi.
"Aktivitetet sportive janė ura tė ndėrtimit tė miqėsive dhe jo tė akteve tė ksenofobisė, urrejtjes apo racizmit, ashtu siē qenė edhe Lojėrat Olimpike tė zhvilluara nė Athinė, pėr mbarėvajtjen e tė cilave Shqipėria dhe emigrantėt shqiptarė dhanė kontributin e tyre", - pėrfundon deklarata.
Pas kėsaj deklarate ishte kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu, qė kėrkoi njė minutė heshtje nė nderim tė emigrantit shqiptar. Deputeti republikan, Garuli, tha mė tej se duhet kėrkuar nga shteti shqiptar qė tė mos qėndrojė indiferent ndaj ngjarjeve tė tilla, duke fajėsuar njėkohėsisht shtetin pėr pamundėsinė qė u krijon shtetasve tė vet qė tė punojnė nė atdhe.
Deklaratė pėr mediat e Partisė Lėvizja e Legalitetit pėr masakrėn e 4 shtatorit ndaj shqiptarėve
Denoncojmė shėrbėtorėt grekė tė qeverisė Nano
Partia Lėvizja e Legalitetit shpreh keqardhjen e saj tė thellė pėr vrasjen e njė tė riu shqiptar nga racistėt grekė dhe plagosjen rėndė tė disa tė tjerėve.
PLL dėnon kėto akte kriminale e raciste dhe fajėson pėr to qeveritarėt grekė dhe mėkėmbėsit e tyre nė Tiranė, tė cilėt mbajnė qendrime identike me ato tė qeverisė greke.
PLL deklaron, me pėrgjegjėsi tė plotė, e bazuar nė fakte tė njohura botėrisht, se dhuna e krimet e kryera ndaj emigrantėve shqiptarė natėn e 4-5 shtatorit 2004, ėshtė e nxitur dhe e sponsorizuar nga qeveritarė grekė, tė cilėt ushqejnė ndjenja armiqėsie ndaj shqiptarėve, qė shkojnė deri nė racizėm tė skajshėm. Justifikimet e tyre se vrasja e tė riut Gramoz Palushi, dhe plagosja e tė tjerėve, janė kryer nga njerėz tė papėrgjegjshėm, janė sa tė neveritshme, aq edhe diskredituese pėr njė trupė qeveritare. Tė gjithė i kanė parė pamjet e transmetuara nga televizionet e huaja, shqiptare dhe greke, se policia greke ka ushtruar njė terror tė vėrtetė mbi emigrantėt shqiptarė qė festonin paqėsisht nėpėr sheshe. Deklarata e qeverisė greke se "dėnojmė aktet e dhunės" synon tė vėrė nė tė njėjtin plan si kriminelin, edhe viktimėn.
Ne rikujtojmė me kėtė rast se qeveritarėt grekė kishin deklaruar para 4 shtatorit se i kishin marrė tė gjitha masat pėr tė parandaluar incidentet pėr ēfarėdo skenari qė do tė rridhte nga rezultati i ndeshjes. Grekėt zhvilluan njė olimpiadė botėrore pa asnjė incident, dhe kjo tregon se i kanė mundėsitė. Ndėrsa nė rastin nė fjalė kemi tė bėjmė me njė skenar tė qėllimshėm antishqiptar.
PLL kėrkon qė ideatorėt, frymėzuesit dhe ekzekutuesit e kėtyre akteve tė dalin para drejtėsisė e tė marrin dėnimin e merituar. Ne ruajmė bindjen se njė gjykatė e paanshme do tė nxirrte zbuluar qeverinė greke, dhe do tė hidhte dritė mbi faktin se racizmi grek nxitet dhe mbėshtetet nga segmentet mė tė fuqishme tė shtetit dhe Kishės greke.
PLL rezervon tė drejtėn tė konsiderojė si bashkėpunėtorė tė qeverisė greke, edhe disa krerė dikasteresh tė qeverisė Nano, me vetė kryeministrin nė krye, pėr sa kohė qė deklaratat dhe veprimet e tyre janė nė sintoni me ato tė qeveritarėve grekė. Kjo shihet edhe nė deklaratat e dy ministrive, tė Kastriot Islamit dhe tė Igli Toskės, tė cilat duket sikur kanė pėrkthyer nė shqip deklaratėn e zėdhėnėsit tė Qeverisė greke, Theodoros Roussopoulos. Ndėrsa kryeministri Nano, i cili reagon pėr ēdo deklaratė qė bėhet nga opozita, "ēuditėrisht" e ka mbyllur gojėn dhe nuk prononcohet pėr ngjarje tė tilla, tė cilat janė mjaft sinjifikative nė marrėdhėniet Shqipėri-Greqi.
Tiranė mė 06.09.2004
Ata qė vdesin pėr flamur dhe Atdhe, pėrkujtohen pėrjetėsisht
Legalistėt, ngushėllime nė familjen Palushi
Mė datė 07.09.2004, kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu, nėnkryetari z.Murat Basha dhe drejtori i Departamentit tė Organizimit z.Nevruz Ndregjoni, bėnė njė vizitė ngushėllimi nė familjen e emigranitit shqiptar Gramoz Palushi, i cili u masakrua barbarisht nga racistėt grekė nė ishullin Zakintos, vetėm sepse i veshur kuqezi dhe me flamurin kombėtar nė dorė festonte fitoren e ekipit kombėtar tė futbollit ndaj pėrfaqėsueses sė Greqisė, e cila dy muaj mė parė u shpall kampione e Evropės. Gjatė vizitės nė kėtė familje tė varfėr, kryelegalisti Spahiu i shprehu z.Halil Palushi, babai i tė ndjerit, ngushėllimet mė tė thella nė emėr tė PLL, duke theksuar ndėr tė tjera se "dhimbja ėshtė e pėrzjerė me krenarinė". "Dhimbja ėshtė se ju humbėt djalin nė moshėn e rinisė, ndėrsa krenaria ėshtė se djali juaj u vra si flamurtar, me flamurin shqiptar nė dorė. Dhimbja juaj ndahet me dhimbjen e tė gjithė shqiptarėve, kudo qė jetojnė, nė Shqipėri e jashtė saj".
Z.Halil i shprehu kryetarit Spahiu falenderimet mė tė sinqerta, duke shtuar: "Ju i kėrkuat Kuvendit tė Shqipėrisė, tė mbajė njė minutė heshtje zije nė nderim tė djalit tonė. Kjo na ka lehtėsuar dhimbjen dhe ndjehemi edhe mė krenarė pėr djalin tonė, qė u vra nga racizmi grek".
Nė bisedėn e ngrohtė me familjarėt e Gramoz Palushit, drejtuesit e lartė tė PLL shprehėn edhe ngushėllimet e mbarė legalistėve shqiptarė pėr kėtė humbje tė rėndė pėr familjen dhe tė afėrmit. Njėkohėsisht ata pėrcollėn edhe mesazhet e solidaritetit njerėzor e atdhetar tė legalistėve me familjen Palushi, nė kėto ēaste tragjike, ku edhe njėherė u shpėrfaq me madhėshti krenaria, kurajo dhe traditat mė tė shkėlqyera shqiptare.
Nė fund tė vizitės, familjarėt dhe tė afėrmit falenderuan drejtuesit legalistė pėr ngushėllimet e sinqerta dhe praninė e tyre nė kėto ēaste tė dhimbshme pėr ta.
Korresp. i "Atdheu"
PLL do ta vazhdojė misionin historik, pavarėsisht skenarėve pėr asgjėsimin e saj
Basha: Legalistėt nuk i tremben terrorit
Paraditėn e sė shtunės, mė datė 11 shtator 2004, N/kryetari i PLL z.Murat Basha dhe Sekretari i Pėrgjithshėm z.Artan Tujani, dhanė njė konferencė pėr shtyp nė Selinė e PLL. Thelbi i prononcimit tė tyre kishte tė bėnte me aktin banditesk tė shkatėrrimit dhe grabitjes sė selisė sė PLL tė Degės Elbasan, nga banda kriminelėsh ende tė paindentifikuara.
Nė deklaratėn e tyre pėr shtyp, drejtuesit e lartė legalistė shprehėn indinjatėn e thellė pėr aktin banditesk tė tonton-makutėve shqiptarė, me prapavijė thellėsisht politike dhe nė momentin kur PLL ėshtė e angazhuar mė shumė se kurrė nė pėrmbushjen e misionit historik, si partia veterane e pluralizmit dhe parlamentarizmit shqiptar dhe si pararendėse e Demokracisė qė, tė gjithė, pretendojmė se duam tė ndėrtojmė.
Nė fjalėn e tyre drejtuesit legalistė theksuan se ky akt synon terrorizimin e legalistėve dhe shkėputjen e tyre nga Mbreti, ēka ata e lidhėn me qytetin e Elbasanit dhe vizitėn e para disa ditėve tė NMT Leka I-rė - Mbret i Shqiptarėve nė kėtė qytet-metropol tė atdhetarisė, kulturės dhe qytetėrimit tė lashtė shqiptar. Ata shprehėn bindjen e thellė se ky akt i shėmtuar synonte grabitjen e dokumentacionit tė Degės sė PLL Elbasan dhe shkatėrrimin e infrastrukturės sė saj.
Nė vijim tė fjalės sė tyre, drejtuesit legalistė shprehėn bindjen e thellė se ky akt jo vetėm qė nuk mund t'i trembė PLL dhe legalistėt, por i ndėrgjegjėson akoma mė shumė ata pėr rėndėsinė e misionit historik qė kanė marrė pėrsipėr, madje u shton vendosmėrinė pėr intensifikimin e luftės politike nė tė ardhmen, nė interes tė Demokracisė dhe prosperitetit tė shqiptarėve.
Mė pas, z.Basha dhe drejtuesit e tjerė iu pėrgjigjėn pyetjeve tė shumta tė gazetarėve, lidhur me zhvillimet aktuale politike dhe qėndrimet e mėtejshme tė PLL, nė parlament dhe nė tė gjithė jetėn politike shqiptare.
Korresp. i "Atdheu"
Basha dhe Tujani denoncojnė aktin banditesk tė dhunimit tė zyrave tė PLL
Sulmohen dhe grabiten zyrat e PLL
PLL kėrkon me forcė gjetjen dhe ndėshkimin e autorėve tė kėtij akti tė pashembullt e me synime tė qarta politike, dhe u bėn thirrje institucioneve tė specializuara tė shtetit qė tė marrin masa pėr evitimin e rasteve tė ngjashme nė tė ardhmen.
Deklaratė pėr mediat
PLL shpreh sot indinjatėn e saj tė thellė pėr aktin banditesk tė thyerjes dhe shkatėrrimit tė zyrės sė Degės sė PLL Elbasan. Ky terror, i denjė pėr republikat e bananeve dhe falangat e gangsterėve politikė, ndodhi vetėm disa ditė pas vizitės sė suksesshme tė NMT Leka I-rė nė kėtė qytet tė traditave atdhetare e kulturore.
Ky akt i pashembullt kriminal, synon tė trembė legalistėt elbasanas dhe tė rrėnjosė psikozėn se Elbasani ėshtė bastion i komunistėve, neokomunistėve dhe tregtarėve tė flamujve, qė me kameleonizmin politik mundohen tė mbijetojnė e zbatojnė misionin qė u kanė ngarkuar.
Por historia, tradita, e sotmja dhe e ardhmja e kėtij metropoli tė qytetėrimit shqiptar, nuk mund tė bashkėjetojnė me ideologjitė dhe praktikat mė obskurantiste qė ka njohur qytetėrimi shqiptar dhe ai mbarėbotėror.
Me kėtė akt, autorėt kanė synuar tė shkėpusin lidhjet e Mbretit Leka me PLL dhe legalistėt, nė vazhdėn e pėrpjekjeve pėr tė izoluar dhe penguar Mbretin nė nismėn e Tij historike.
PLL ėshtė e ndėrgjegjshme pėr faktin se qėllimi i armiqve tė saj dhe tė Kombit shqiptar, ėshtė shkatėrrimi me ēdo mjet i partisė mė tė vjetėr historike dhe njėkohėsisht pararendėse e demokracisė shqiptare.
Atentati mbi zyrėn e Degės sė PLL Elbasan, e cila ndodhet nė tė njejtėn godinė me zyrat e partive tė tjera parlamentare, ka patur si objektiv vetėm PLL dhe grabitjen e dokumentacionit tė rėndėsishėm tė saj. Kėtė skenar terrorist - me prapavijė Jakat e Bardha - do ta kishte zili edhe Koēi Xoxe e Kadri Hazbiu.
PLL kėrkon me forcė gjetjen dhe ndėshkimin e autorėve tė kėtij akti tė pashembullt e me synime tė qarta politike, dhe i bėn thirrje institucioneve tė specializuara tė shtetit qė tė marrin masa pėr evitimin e rasteve tė ngjashme nė tė ardhmen.
PLL ėshtė e bindur se ky sulm banditesk ėshtė vetėm fillimi i zbatimit tė skenarit kobzi, qė filloi me artikulimin e tezės sė shkrirjes dhe pėrfundimit tė misionit politik, deri tek shkatėrrimi me dhunė i infrastrukturės sė saj.
PLL dhe mbarė legalistėt, jo vetėm qė nuk tremben nga sulme tė tilla, por ndėrgjegjėsohen akoma mė shumė pėr misionin historik qė kanė marrė pėrsipėr tė realizojnė.
11.09.2004
AKTIVITETE
Kryelagalisti Spahiu zhvilloi njė takim pune nė komunėn Bushtricė tė Kukėsit, qė drejtohet nga PLL
Spahiu: Ne dimė t'i mbajmė premtimet ndaj elektoratit
Banorėt e Komunės sė Bushtricės nė rrethin e Kukėsit, pritėn me interesim tė jashtėzakonshėm kryetarin e PLL z.Spahiu, mė datė 3 shtator 2004.
Mirėseardhjen kryelegalistit ia uroi kryetari i Komunės z.Shahir Sula, duke e falenderuar personalisht nė emėr tė tij, por nė veēanti i shprehu respektin e gjithė banorėve tė kėsaj komune pėr qėndrimet konsekuente tė mbajtura nė Kuvendin e Shqipėrisė. Duke e marrė fjalėn, z.Spahiu fillimisht shprehu falenderimet pėr mikėpritjen bujare dhe njėkohėsisht edhe respektin mė tė thellė pėr banorėt e kėsaj komune pėr pjesėmarrjen e tyre nė kėtė takim, por mbi tė gjitha pėr votėn e dhėnė pėr pėrfaqėsuesin e PLL z.Shahir Sula mė 12 tetor dhe pėr besimin tek alternativa legaliste. Pasi evokoi traditat e shquara atdhetare tė kėsaj treve, z.Spahiu kaloi natyrshėm nė shkakun e kėsaj vizite nė kėtė komunė ndėr mė problematiket e rrethit tė Kukėsit, qė ishte bashkėbisedimi pėr hallet qė e shqetėsojnė kėtė zonė tė thellė malore e tejet tė privuar nga investimet dhe shėrbimet publike nga mė elementaret. Nė fjalėn e tij, ndėr tė tjera kryelegalisti Spahiu theksoi: "Kryetari i Komunės suaj, z.Shahir Sula, ėshtė njė administrator i zoti, me pėrvojė, i pėrkushtuar, i ndershėm dhe ndėr bijtė mė tė mirė tė kėsaj treve. Pikėrisht pėr kėtė arsye ju e votuat atė dhe sot ai ėshtė kryetar i Komunės suaj. Unė jam i bindur se z.Sula ka punuar dhe do tė punojė me ndershmėri, por pėrsėri kjo nuk mjafton pėr tė zgjidhur hallet tuaja tė shumta. Unė e di qė ju keni mungesa tė njė shėrbimi tė kualifikuar shėndetėsor, mungesė mjekėsh, e deri tek mungesat e theksuara tė kushteve mė minimale pėr njė proces normal mėsimor, pėr shkak tė amortizimit tė godinave tė shkollave dhe mjeteve mėsimore dhe pėr mungesė tė mėsuesve tė kualifikuar. Ju keni mungesė tė rrugėve brenda komunės, madje ju mungon edhe xhamia. Shumė nga kėto mungesa vijnė edhe pėr faktin se ju keni votuar pėr njė pėrfaqėsues tė opozitės, si z.Shahir, dhe socialistėt, qė kanė centralizuar gjithēka si nė kohėn e diktaturės, nė planifikimet e fondeve buxhetore ju shohin juve me syrin e njerkės. Por po kaq i vėrtetė ėshtė edhe fakti se edhe nė njėsitė e pushtetit vendor ku ata kanė fituar, gjendja ėshtė po kaq e vėshtirė. Mungojnė invėstimet dhe politikat e zhvillimit. Dhe kjo jo sepse ata i diferencojnė dhe nuk duan, por sepse nuk munden, ngaqė janė tė dėshtuar nė qeverisje, dhe kjo manifestohet nė mungesa tė mėdha tė fondeve pėr investime. Unė kam ardhur jo vetėm tė bashkėbisedoj me ju pėr hallet tuaja, por edhe t'ju bėj tė ditur se kemi arritur me shumė pėrpjekje qė tė fusim nė rrugėn e planifikimit disa investime, si pėrshembull pėr rrugėn e komunės, me njė fond prej 120 milionė lekėsh nė bashkėpunim me FZHSH dhe njė fond prej 60 mijė dollarėsh me Komunitetin Mysliman pėr ndėrtimin e njė xhamie nė qendėr tė komunės. Gjithashtu, sipas kėrkesės suaj, kemi mundėsuar planifikimin e vendosjes sė njė antene nga AMC pėr shėrbimet celulare. Po kėshtu arritėm qė, nė bashkėpunim me drejtues tė KESH, tė vendosim njė transformator tė madh me fuqi 100 Megavat".
Nė takim morėn pjesė mjaft banorė tė komunės, mbi 100 vetė, nėpunės tė administratės sė komunės, stafi mėsimor i shkollės dhe kryepleqtė e fshatrave tė kėsaj komune. Gjatė bashkėbisedimit e mrėn fjalėn shumė intelektualė, si Rifat e Tefik Gėrbolli, Hasan Dragoshi etj., tė cilėt shprehėn lirshėm bindjet dhe mendimet e tyre politike. Por qė tė gjithė ranė nė njė emėrues tė pėrbashkėt - nė evidentimin e faktit qė z.Spahiu ishte i pari politikan qė vinte pas votimeve dhe premtonte ndihmė konkrete, ndėrkohė qė politikanėt e tjerė ishin dukur nė kėto anė vetėm gjatė fushatave, ku kishin premtuar shumė dhe nuk kishin bėrė asgjė.
Bashkėbisedimi i ngrohtė zgjati shumė orė dhe u ndėrpre me vėshtirėsi, pasi banorėt e komunės sė Bushtricės kishin shumė gjėra pėr tė sqaruar dhe ishin tė etur tė dėgjonin nga goja e kryelegalistit Spahiu tė vėrtetat dhe tendencat e zhvillimeve mė tė fundit nė vend. Mė nė fund takimi u mbyll me shtrėngim duarsh dhe me premtimin e ndėrsjelltė pėr t'u takuar sėrish nė tė ardhmen, ēka edhe z.Spahiu e premtoi me kėnaqėsi.
***
Gjatė kthimit, nė rrugėn qė pėrshkon komunėn Kolesian, z.Spahiu zhvilloi njė takim edhe me drejtues tė pushtetit vendor, kryepleq dhe banorė tė kėsaj komune, tė cilėve u premtoi qė nė bashkėpunim me Komunitetin Mysliman Shqiptar, tė ndėrtohet njė xhami me njė fond prej 60 mijė dollarė.
Gjatė kėtyre takimeve, kryelegalisti Spahiu shoqėrohej nga kryetari i Degės sė PLL Kukės z.Halit Muēmata, nga sekretari Organizativ i Degės z.Xhevdet Sopi dhe nga ish kandidati i PLL pėr kryetar nė komunėn Shtiqėn, biznesmeni Islam Basha.
Korresp. i "Atdheu"
Zhvillohet mbledhja e komitetit drejtues tė PLL dega Tiranė
PLL Tiranė, angazhime konkrete
Dje (e shtunė dt.11) u zhvillua mbledhja e parė pėr muajin shtator e Komitetit Drejtues tė PLL dega Tiranė ku u analizua puna e bėrė dhe detyrat e lėna qė nga mbledhja pararendėse. Nė kėtė mbledhje tė drejtuar nga kryetari z.Kamberi u mbajt njė raport nė emėr tė degės tė pėrgatitur nga kryesia e degės, i cili pasqyronte punėn e mirė organizative tė bėrė me rastin e ceremonisė mortore tė MS Mbretėreshės Suzana dhe angazhimin maksimal tė mjaft prej aktivistėve tė dalluar tė degės sė Tiranės. Gjithashtu raporti pasqyroi edhe disa prej takimeve qė kanė bėrė krerėt e degės z.Kamberi, Kurti, Disha etj., nėpėr nėndegėt e Tiranės. Njė pjesė tė kėtyre takimeve janė pasqyruar mė parė edhe nė gazetėn Atdheu nė kronika tė veēanta.
Mė pas mbledhja, sipas rendit tė ditės, vazhdoi me raportimet e anėtarėve tė KD tė degės tė cilėt nxorėn nė pah punėt e bėrė por edhe mangėsitė e tė metat e vėrejtura deri mė sot. Nė fjalėt e tyre krerėt e nėndegėve thanė se muajt e verės kanė qenė disi tė papėrshtatshme pėr njė aktivitet normal, qoftė pėr shkak tė pushimeve qė kanė marrė anėtarėt e ndryshėm tė nėndegėve, qoftė pėr vetė kohėn e cila nuk ėshtė e favorshme me tė nxehtit e saj tė madh.
Njė problem qė doli nga fjalėt e diskutantėve ishte vėshtirėsia nė mbledhjen e kuotizacioneve, pasi njė pjesė e anėtarėve tė nėndegėve janė neglizhentė nė kėtė drejtim.
Mė pas kryetari Kamberi shtroi pėr diskutim dhe mė pas miratoi disa udhėzime pėr nėndegėt tė cilat ishin pėrmbledhur nė pesė pika si:
1.Plotėsim i formularėve tė anėtarėsimit dhe dorėzimi tyre te sekretari i degės brenda 2 muajve.
2.Mbedhja e kuotave sipas anėtarėsisė.
3.Interesim pėr shpėrndarjen e gazetės "Atdheu".
4.Organizimi i takimeve tė gjera nėpėr nėndegė.
5.Riorganizimi i forumeve tė degės.
Kėto porosi u ndanė nė afate dhe disa prej anėtarėve tė KD morėn detyra mė specifike nė lidhje me to.
Mė tej mbledhja vazhdoi sipas rendit tė ditės ku parashikoheshin diskutime politike rreth nismės sė Mbretit Leka pėr "Lėvizjen pėr Zhvillim Kombėtar" ku nga diskutues tė ndryshėm u dhanė mendime tė vlefshme pėr paraqitjen dhe thelbin e kėsaj lėvizjeje. Folėsit kėrkuan tė dinin mė shumė rreth programit tė lėvizjes dhe kėrkuan tė njiheshin me platformėn qė ka paraqitur Mbreti nė njė konferencė shtypi nė fund tė muajit maj 2004.
Kėtyre diskutimeve e perpleksiteteve, kryetari Kamberi u ktheu pėrgjigje sipas rastit, dhe nė kėto diskutime ishte mjaft i rėndėsishėm edhe diskutimi i veteranit z.Seit Preni, i cili sqaroi disa momente tė aktivitetit tė kėsaj lėvizjeje, tė cilat ishin tė paqarta pėr anėtarėt e KD tė degės sė PLL Tiranė.
Mbledhja nė fund konkludoi se hapat e ndėrmarra duhet tė jenė tė kujdesshme dhe transparente nė mėnyrė qė nė takimet me anėtarėsinė, tė flitet pėr gjėra konkrete.
Korresp. "Atdheu"
ANALIZA
Opozita maqedone po nxit histerinė nacionaliste nė njė pėrpjekje tė dėshpėruar pėr tė rimarrė pushtetin
Protestat mund tė shkatėrrojnė Marrėveshjen e Ohrit
Nga Ibrahim Mehmeti
Shkup
Partitė e opozitės nė Maqedoni po pėrpiqen tė pėrdorin ndjenjat antishqiptare pėr t'u rikthyer nė pushtet, duke shfrytėzuar valėn e euforisė nacionaliste. Deri mė tani, nuk ka pasur ndonjė dėm tė pariparueshėm, por nėse vazhdohet nė kėtė mėnyrė, vendi rrezikon tė kthehet prapa.
Opozita kundėrshton ndarjen e re territoriale tė vendit, pėr dy arsye tė mėdha: E para ėshtė se propozimet do tė krijojnė njė barrierė etnike, e cila rrezikon vetė mbijetesėn e Maqedonisė, dhe e dyta, ėshtė rrezikimi i karakterit unitar tė Maqedonisė.
Njė analizė e ndryshimeve tė propozuara tregon se rezultati nė terren do tė jetė i kundėrt. Kėto ndryshime jo vetėm qė nuk do tė krijojnė mure, por do tė shkatėrrojnė barrierat e krijuara nė tė kaluarėn si rezultat i politikave tė gabuara.
Opozita thotė se bashkimi i komuniteteve tė pastra shqiptare etnike nė bashki mė tė mėdha me njė popullsi etnike tė pėrzier, do tė krijojė ndarje.
Absurditeti i kėtij qėndrimi ėshtė veēanėrisht i dukshėm nė rastin mė tė diskutuar, atė qė ka tė bėjė me qytetet e Strugės, Kiēevos, dhe Shkupit.
Kėtu opozita dėshiron qė shqiptarėt dhe maqedonasit tė qėndrojnė tė ndarė nė komunitete tė vogla nė vend tė krijimit tė bashkive mė tė mėdha me popullsi tė pėrzier, siē propozon qeveria.
Ėshtė diēka qesharake tė thuash se pėrpjekjet e qeverisė pėr tė pėrmirėsuar kushtet e komunikimit tė pėrditshėm ndėrmjet komuniteteve do tė ēojnė nė ndarje etnike.
Megjithatė, bllokimet e rrugėve nė tė gjithė vendin, sė bashku me protesta dhe kėrcėnime pėr tė bllokuar parlamentin, tregojnė se kjo ēėshtje, pavarėsisht se mund tė duket e palogjikshme, ėshtė shndėrruar nė njė prioritet pėr maqedonasit.
Nė njė pėrpjekje pėr tė qetėsuar kėto tensione, Ali Ahmeti, kryetari i partisė mė tė madhe shqiptare nė qeveri, ka lėshuar njė mesazh nė drejtim tė maqedonasve, duke i siguruar ata qė shqiptarėt nuk kanė nė plan tė ndajnė vendin. Pėr herė tė parė, ai ka mbajtur edhe njė konferencė pėr shtyp me njė flamur maqedonas nė sfond. Megjithatė, edhe kjo nuk ka
mundur tė ulė histerinė maqedonase.
Megjithėse revolta, nė fakt, ėshtė drejtuar ndaj kėrkesave tė shqiptarėve pėr pėrfaqėsim tė barabartė nė autoritetet lokale dhe pėrdorimin e gjuhės shqipe nė nivel lokal, opozita ka insistuar me kujdes se fushata e saj ėshtė e bazuar nė shqetėsime mė tė thella nė lidhje me tė ardhmen e vendit. Nė tė vėrtetė, ata po nxisin ndjenjat popullore antishqiptare nė mėnyrė qė tė pėrmirėsojnė pozicionin e tyre politik dhe tė pėrdorin klimėn e euforisė nacionaliste pėr tė rimarrė pushtetin. Nė tė njėjtėn kohė, ata po pėrpiqen me kujdes tė mos tregohen si shqiptarofobė, duke e ditur mirė se do tė kenė nevojė pėr njė partner shqiptar nė qeveri nėse duan tė rimarrin ndonjėherė pushtetin.
Megjithėse opozita po pėrpiqet tė bindė shqiptarėt se veprimet e saj nuk drejtohen kundėr tyre, pjesa mė e madhe e shqiptarėve e shikojnė faktin qė ata po pėrpiqen tė kufizojnė pėrdorimin e gjuhės sė tyre si njė fyerje.
Shqiptarėt e shohin kėtė si njė provė qė megjithė deklarimet nė mbėshtetje tė multietnicitetit, shumė maqedonas nė tė vėrtetė nuk dėshirojnė tė jetojnė si tė barabartė me shqiptarėt.
Shqiptarėt tė cilėt janė tė gatshėm tė krijojnė besimin dhe tė bashkėpunojnė me maqedonasit e shohin kėtė revoltė kundėr pėrdorimit tė gjuhės sė tyre si njė shenjė qė maqedonasit po pėrpiqen tė shkatėrrojnė urat e ndėrtuara nga marrėveshja e paqes sė Ohrit.
Pėrmasa e reagimit kundėr pėrpjekjes pėr bashkimin e dy komuniteteve ėshtė gjithashtu njė shenjė serioze e cila tregon se zbatimi i marrėveshjes sė paqes ka pasur tė meta serioze. Njė prej tyre ka qenė sjellja e partive tė pushtet tė cilat - pėrpara se tė arrinin njė marrėveshje - kanė shprehur publikisht shumė prej pikpamjeve tė cilat po pėrdor tani opozita nė protestat e saj.
Gjatė bisedimeve, qeveria ka ndrysuar pozicionin e saj por nuk u ka shpjeguar kėto ndryshime njerėzve tė thjeshtė. Pėr rrjedhim, maqedonasit tani kanė pėrqafuar tė njėjtat pozicione qė ka pasur dikur qeveria. Ky ėshtė njė model i pėrdorur edhe mė parė nė
politikėn etnike nė Maqedoni, por kėtė herė qeveria nuk duket nė gjendje tė zgjidhė problemin.
Ėshtė gjithashtu domethėnėse se shumica e mediave dhe opinionistėve kanė marrė anėn e opozitės. Akademia e Arteve dhe Shkencave tė Maqedonisė, pėr shembull, ka folur kundėr ndarjes sė propozuar territoriale. Kjo akademi nė vitin 2001 ka propozuar ndarjen e tė gjithė vendit nė bazė tė ndarjeve etnike, propozim i kundėrshtuar prej tė gjithėve nė atė kohė, me pėrjashtim tė kryeministrit tė linjės sė ashpėr, Ljubēo Georgievski.
Pavarėsisht absurditetit tė argumentave tė tyre, opozita maqedonase duket e vendosur tė vazhdojė luftėn e saj kundėr "mureve etnike", megjithėse kjo luftė shkatėrron tė gjitha lidhjet tė cilat janė ndėrtuar ndėrkohė ndėrmjet komuniteteve.
Opozita ėshtė edhe e gatshme tė pėrdorė njė referendum pėr tė kundėrshtuar miratimin e ligjit tė ri. Megjithėse mund tė jetė e vėshtirė mbledhja e 150,000 votave tė nevojshme pėr organizimin e referendumit, nga ana tjetėr referendumi edhe mund tė organizohet.
Nėse ndodh kjo dhe referendumi ka sukses, praktikisht do tė ishte njė kundėrshtim i marrėveshjes sė paqes sė Ohrit.
Partitė shqiptare nė qeveria kanė paralajmėruar se nėse mbahet njė referendum, do tė ketė njė pėrgjigje tė ngjashme edhe nga ana e shqiptarėve.
Pra, pėrfundimi i referendumit, dhe pėrgjigjia shqiptare e shkaktuar nga ai, do tė pėrcaktojnė fatin e marrėveshjes sė paqes sė Ohrit.
Nė kėtė moment, ėshtė e vėshtirė tė thuhet me saktėsi se cila do tė jetė e ardhmja e marrėveshjes sė Ohrit - marrėveshja e parė qė u shėrben si maqedonasve ashtu edhe shqiptarėve. Por nėse nuk mbijeton formula e Maqedonisė shumė etnike, atėherė mund tė hapet njė kapitull i ri tragjik nė historinė e Ballkanit.
*(Ibrahim Mehmeti ėshtė njė analist politik dhe kryeredaktor i forumit multietnik me qendėr nė Shkup)
KOMENT
Plani pėr decentralizimin: rruga e drejtė pėr momentin
Nuk ka asnjė bazė pėr akuzat qė propozimet pėr ndarjen e re territoriale do tė shtojnė ndarjen etnike
Nga Nicholas Whyte
Bruksel
Shumė maqedonas ndihen tė pasigurt nė lidhje me ndryshimet e propozuara nė hartėn e qeverisjes lokale tė vendit tė tyre. Nė njė vend emri i tė cilit nuk ėshtė pranuar ende nga komuniteti ndėrkombėtar, dhe i cili e ka njėrin sy nga ēėshtja e pazgjidhur e statusit tė Kosovės fqinje, ėshtė e kuptueshme njė farė nervozizmi. Por nė raportin tonė mė tė fundit, Maqedonia: Tė Bėhet ose Shpėrbėhet (botuar mė 3 gusht), Grupi Ndėrkombėtar i Krizave thotė se kjo frikė ėshtė pa vend. Ata tė cilėt thonė se ndarja e propozuar nė njė farė mėnyre thellon ndarjen etnike tė vendit nuk kanė parė me kujdes situatėn nga afėr. Maqedonia ka trashėguar 34 njėsi tė qeverisjes lokale kur ėshtė bėrė e pavarur nė vitin 1992. Nė vitin 1996, ato janė ndarė nė 123 njėsi mė tė vogla. Propozimet e tanishme do tė shpėrbėjnė disa prej tyre duke lėnė 80 bashki. Procesi i ndryshimit tė zonave administrative apo zgjedhore ėshtė gjithmonė i ndjeshėm ndaj politizimit, dhe mund tė shkaktojė mosmarrėveshje tė thella. Po tė shohim njė hartė lokale tė Belgjikės, apo tė njė
rajoni nė Shtetet e Bashkuara, do tė shohim se edhe nė demokracitė e konsoliduara ka vėshtirėsi tė mėdha nė zgjidhjen e kėtyre ēėshtjeve, veēanėrisht kur bėhet fjalė pėr tė drejtat e pakicave dhe etnive tė ndryshme. Prandaj, nuk ėshtė pėr t'u habitur qė propozimet e tanishme nė Maqedoni kritikohen. Ajo qė ėshtė pėr t'u habitur ėshtė fakti se propozimet nuk pėrbėjnė ndonjė shkelje dhe nuk duket tė shtojnė pėrēarjen etnike. Natyrisht, ėshtė e vėshtirė qė tė provohet njė gjė e tillė. Por nėse konsiderojmė proporcionin e bashkive, pėrpara dhe pas ndarjes sė propozuar, tė cilat kanė njė popullsi me mbi 90 pėrqind nga njė etni, ndryshimet janė ēuditėrisht tė pakta. Pėr tė qenė mė specifik, 48 nga 123 bashkitė e tanishme kanė njė popullsi me mbi 90 pėrqind maqedonas, 16 kanė popullsi mbi 90 pėrqind shqiptare, dhe njė, Plasnica, ėshtė 97 pėrqind turke. Megjithėse nė kėtė listė pėrfshihet edhe Kisela Voda, mini bashkia mė e madhe e banuar nga serbėt nė Shkup, shumica e kėtyre janė kryesisht njėsi tė vogla rurale; popullsia e pėrgjithshme e tyre ėshtė vetėm 37 pėrqind e vendit. Ndryshimet e propozuara tani pakėsojnė numrin e kėtyre bashkive nė vetėm 30 nga 80 bashkitė nė tėrėsi. 26 prej tyre do tė kenė njė popullsi me mbi 90 pėrqind maqedonase, tre me mbi 90 pėrqind shqiptare dhe Plasnica me shumicėn e saj tė pandryshuar turke; popullsia e pėrgjithshme e tyre ėshtė 32 pėrqind e shtetit. Tė paktėn nė kėtė drejtim, ndryshimet e propozuara do tė krijojnė bashki me popullsi mė tė pėrzier etnike, dhe jo njė ndarje mė tė thellė. Po tė shohim mė poshtė, dhe tė shqyrtojmė bashkitė ku ka njė shumicė lokale me mbi 50 pėrqind, pamja ndryshon pak. Sipas propozimeve tė reja, 92 pėrqind e maqedonasve etnikė dhe 77 pėrqind e shqiptarėve etnikė, do tė jetojnė nė bashki ku ata pėrbėjnė njė shumicė. Por nė momentin e tanishėm 91 pėrqind e maqedonasve dhe 70 pėrqind e shqiptarėve jetojnė nė bashki tė tilla. Ky nuk ėshtė ndonjė ndryshim i madh. Nė fakt, ndryshimi mė i madh i hartės sė ndarjes lokale ėshtė bėrė nė vitin 1996; 34 bashkitė e vjetra kanė qenė me njė popullsi shumė mė tė pėrzier. Sipas shifrave tė vitit 1994, 14 prej tyre kanė pasur njė popullsi maqedonase etnike me mbi 90 pėrqind (dhe asnjė nuk ka pasur njė pėrqindje kaq tė lartė nga ndonjė grup tjetėr etnik), dhe kėto bashki kanė pasur vetėm 36 pėrqind tė popullsisė sė pėrgjithshme tė vendit. Tetėdhjetė e tetė pėrqind e maqedonasve dhe 45 pėrqind e shqiptarėve atėherė jetonin nė bashki ku ata pėrbėnin shumicėn. Politikanėt shqiptarė tė opozitės nė Maqedoni kanė thėnė se decentralizimi i propozuar ėshtė njė rikthim nė gjendjen pėrpara vitit 1996; kjo ėshtė sigurisht diēka e saktė. Sidoqoftė, kjo nuk duhet tė ketė rėndėsi. Pasoja mė e madhe praktike e pasjes sė njė shumice nga njė etni dhe jo nga njė tjetėr do tė jetė nė identitetin e kryetarit tė bashkisė. Nėse je kryetar i bashkisė sė Strugės, qyteti mė i madh ku do tė ndryshojė proporcioni i shumicės nga maqedonas nė shqiptarė, natyrisht kjo ėshtė diēka e rėndėsishme. Pika tjetėr e rėndėsishme ėshtė mosmarrėveshja pėr kryeqytetin, Shkupin, kufijtė e tė cilėt do tė zgjerohen dukė pėrfshirė edhe dy rrethet fqinje me popullsi kryesisht shqiptare pėr ta shtuar pėrqindjen e tyre nė mbi 20 pėrqind. Ky ėshtė qartėsisht njė vendim politik pėr ti dhėnė pakicės mė tė madhe etnike nė vend njė status tė rėndėsishėm nė kryeqytet. Si nė ēdo vend tjetėr, pėrcaktimi i kufijve ndėrmjet kryeqytetit dhe pjesės tjetėr tė vendit ėshtė njė ēėshtje e vėshtirė politike. Por, kudo qė tė jesh nė Maqedoni, nėse i pėrket nė grupi etnik, i cili pėrbėn mbi 20 pėrqind tė popullsisė lokale, do tė kesh tė drejtėn pėr t'iu drejtuar kėshillit lokal nė gjuhėn tėnde, dhe kėshilli lokal do tė ketė tė drejtėn nė bazė tė legjislacionit tė decentralizimit pėr tė shqyrtuar ēėshtje tė tilla si shėrbimet publike, planifikimin urban dhe rural, mbrojtjen e mjedisit, zhvillimin e ekonomisė lokale, kulturėn, financat lokale, arsimin, mbėshtetjen sociale, dhe kujdesin shėndetėsor. Pasaporta dhe nėnshtetėsia nuk do tė preken nga ligji i ri, dhe askush nuk do tė detyrohet tė largohet nga shtėpia e tij - tė pėrshkruash
ndryshimet e propozuara si "spastrim etnik" ėshtė njė ekzagjerim kolosal, dhe njė fyerje e madhe pėr ata tė cilėt janė zhvendosur nga shtėpitė e tyre gjatė konflikteve nė Ballkan qė prej vitit 1991. Do tė kishte qenė mė mirė sikur qeveria tė kishte qenė mė e hapur pėr bisedime me partitė e opozitės dhe me drejtuesit e bashkive tė tanishme. Do tė kishte qenė mė mirė nėse qeveria do tė kishte ngarkuar me pėrcaktimin e kufijve tė rinj bashkiakė njė komision ekspertėsh tė pavarur, pėrfshirė edhe ata ndėrkombėtarė. Por unė nuk dua tė bėhem si ai irlandezi i njė historie tė cilin kur e pyetėn pėr drejtimin e njė rruge u pėrgjigj "Nėse do tė shkoja atje, nuk do tė nisesha prej kėtej!" Tani jemi kėtu ku jemi, dhe propozimet pėr decentralizimin janė rruga e drejtė pėrpara pėr momentin.
(Nicholas Whyte ėshtė Drejtor i Programit pėr Europėn nė Grupin Ndėrkombėtar tė Krizave)
HISTORIA
Del nė dritė pas 150 vitesh, historia mė e vjetėr e shqiptarėve(3)
Vendi i shqiptarėve nė trevat ballkanike
nga Zhan-Klod Faveirial
vijon nga numri i kaluar
Shumė kohė mė parė se Perėndia tė na hidhte nė kufijtė e Shqipėrisė, ne i kemi parė shqiptarėt, dhe kemi thėnė: -Ja njerėz me tė vėrtetė tė mirė. Mendimi i mirė qė ishte ngjizur ndėr ne, u forcua mė tej nga marrėdhėniet qė patėm me Bib Dodėn, princin i Mirditės.
Dhe, qė atėhere, lindi ideja pėr tė studiuar, nėn dritėn e historisė, njė popull qė nxirrte para nesh njerėz kaq tė mirė, shfaqte kaq madhėshti, dhe na ngjallte kaq nderim. Mjerisht, askush, tė paktėn aq sa ne njihnim, nuk e ka shkruar historinė e saj. Ndoshta, pėr kėtė arsye, na u desh tė shėnonim vetė me durim faktet nė lidhje me Shqipėrinė, tė cilat i gjejmė tė shpėrndara ndėr historianė dhe dokumenta tė huaj.
Ēfarė doli si rrjedhojė nga kjo punė e gjatė dhe e stėrmundimtė? Seria e papėrfunduar padyshim, por tekembramja, njė sėrė faktesh, njė pjesė civile dhe tė tjerat fetare, qė ne sot mund t'ia parashtrojmė lexuesit.
Ndoshta, ende kėto fakte nuk do tė kishin marrė njė farė renditje kronologjike, pa njė udhėtim qė ne bėmė nė Korēė (Guruxhe pėr Turqit), nė vitin l884, dhe, kur u kthyem prej andej, ndjemė nevojėn tė pėrfitonim nga materiale tė tjera, pėrveē atyre qė i kishim mbledhur me mundim.
Ishte njė e vėrtetė se, qysh nga pushtimi romak, Shqipėria nuk ka patur pėrkatėsi politike. Qė prej atėhere, pėr tė hartuar historinė e saj, nuk mund tė mbėshteteshe nė zhvillimet politike tė jetės sė saj kombėtare.
Por, nė mungesė tė ngjarjeve politike, dukej se mund tė gjeje mbėshtetje nė shfaqjet e jetės sė saj fetare. Po ashtu, vendi ka kaluar nė krishtėrim qysh nė kohėt e herėshme, dhe primati i Ilirisė, pati kėrkuar strehim ndėr malet shqiptare, pas shkatėrrimit tė Justinianės nga ana e Avarėve.
Pėr fat tė keq ne nuk kishim llogaritur Greko-Bizantinėt, dhe vandalizmin e tyre. Po pėr shkak tė vandalizmit tė tyre u shkatėrruan monumentet qė ne patėm filluar, jo vetėm nė jetėn fetare tė popullit shqiptar, por, pothuaj tė tė gjithė gadishullit Ilirjan: Ohėr-Justiniana ka qėnė metropoli e tij nga viti 535 deri nė 1767.
Pėr historianin, shkatėrrimi i arkivave tė njė kryeqendre kaq tė rėndėsishme e kaq tė madhe, si Metropoli Ohėr-Justiniana, ėshtė njė humbje pėr tė cilėn nuk do tė vinte shumė keq, nėse veē interesit tė madh nė lidhje me tė, nuk do tė kishin shėrbyer shumė fakte fetare si pika orientimi pėr ngjarjet civile.
E pėr mė tepėr, ē'ishin kėto humbje materiale nė krahasim me tė keqen qė fryma bizantine i ka sjellė, pa dallim njėsie, tė gjithė popujve tė Ilirisė. Pushtimi romak, jo vetėm kishte thyer barrierat politike qė ngriheshin mes tyre, por ai, nė tė njėjtėn kohė, i gatiti nė ngjashmėri me ato njėsi politike qė kishte krijuar edhe gjetkė: nė Francė, nė Itali, nė Spanjė....
Po ēfarė bėri Bizanti? Ai rendi tė konvertojė nė herezi greke, atė ēka Apostujt e kishin konvertuar nė Krishtėrim, pėr tė shndėrruar nė Helenė ata qė Roma i kishte kthyer nė Romakė. Nė ēfarė momenti mbėrriti kjo ndėrhyrje e pavend? Pikėrisht, nė kohėn kur nė Iliri po kryhej vepra e asimilimit moral, tė cilėn Roma dhe Krishtėrimi e kishin parapregatitur me aq mund.
Kjo punė e ndėrprerė nė kėtė cak kohor, kjo amalgamė e parė e rrėnuar tashmė, rikthehet natyrshėm nė individualizmin kombėtar, prej nga Roma dhe Krishtėrimi e kishin nxjerrė vendin. Eshtė diēka me tė vėrtetė e vajtueshme qė, nė vend tė jenė tė bashkuar, tė gjithė kėta popuj sot kanė xhelozi, shkatėrrojnė, dhe pėrbuzin njėri-tjetrin. Veē kėsaj, ndodhėn edhe imigracione, por ardhacakėt u konvertuan nga vendasit. Nė tė njėjtėn kohė, pėr hir tė frymės bizantine, mbėrritja e banorėve tė rinj veēse rriti antipatitė, shtoi pėshtjellimin, thelloi humnerėn.
Nuk ėshtė e pavlerė tė theksojmė, gjithashtu, se peng i grindjeve fetare, tė dhunėshme e shekullore, midis Romės e Bizantit, ka qėnė Iliria. Ka qėnė kjo nė Bizant, si rrallė diku tjetėr ku ndodhnin grindjet fetare, por, shkaku pėr tė cilin ėshtė debatuar gjithherėt ishte pėr zotėrimin e Ilirisė dhe tė Ohrit, metropolit tė tij.
Pra, ēėshtja kryesore e Bizantit ishte qė tė mbeste zotėruese e Ohrit, dhe tė mos lejonte Ilirėt tė krijonin njė shtet mė vete, siē u formuan nė vende tė tjera, si dhe tė kthente nė bizantinizėm atė qė Roma e kishte romanizuar, e mė tej, tė zėvendėsonte me tė folmen greke, nė fillim latinishten, e mė pas edhe gjuhėt vendase, tė cilat u bėnė krahinore, rurale, nė krahasim me gjuhėn zyrtare tė pranuar nga tė gjithė.
Dhe tashmė, cila do tė jetė e ardhmja e kėtyre racave tė pafat dhe e kėtyre vendeve tė mallkuara? Ne nuk e dimė. Veē diēka duket e sigurtė. Ēasti pėr tė krijuar njė shtet tė madh ka humbur njėherė e pėrgjithmonė. Duhet shtuar kėtu se, sa mė tepėr Grekėt do t'i imponojnė vetes sakrifica, herė pėr tė fituar njėrėn dhe herė pėr tė fituar tjetrėn pjesė, aq mė shumė do tė bėhen tė urryer.
Pėrsa i pėrket interesit tė tanishėm qė i bashkangjitet njohjes, jo vetėm tė Shqipėrisė, por edhe mė tej, tė gjithė gadishullit Ilir, ne na duket pėrherė e mė tepėr se Europa e industrializuar dhe e qytetėruar, bėn kėtu po atė ēka vetė Europa barbare dhe endacake ka bėrė dikur.
Por, tashmė ēėshtjet kanė ndryshuar. Dhe ē'fatkeqėsi pėr vendin! Iliro-Romakėt: -Shqiptarė, Vllehė e tė tjerė, -tė gjithė sė bashku, si shkak tė pėrēarjes sė tyre shoqėrore, dhe tė rrėnimit tė tyre politik, kanė Bizantin.
Sa u pėrket fakteve historike tė regjistruara nga ne, do tė vėrehet qartė se, sa mė tė shumtė janė ata nė kohėra tė caktuara, aq mė tė rrallė janė nė tė tjerat. Por, e meta nė kėtė rast qėndron nė mungesėn e dokumentave, dhe jo tek ne. Gjithēka qė ne mund tė bėjmė, ėshtė tė rrėmojmė vetė nė sa mė shumė histori tė mundshme, duke ia lėnė tė tjerėve, mė me fat, barrėn qė tė plotėsojnė nismėn tonė.
Mund tė sjellė habi, gjithashtu, fakti se, nė vend qė tė kufizohemi nė atė ēka sot quhet Shqipėri, ne kėtu kemi pėrfshirė historinė e Maqedonasve. Shkaku pėr kėtė ėshtė se, sipas Strabonit, Maqedonasit dhe Shqiptarėt e Epirit, pėrbėnin njė popull tė vetėm. Nė tė vėrtetė, Straboni i Sinopit, i cili duket se ka vizituar kėto vende, thotė se: "Shqiptarėt dhe Maqedonasit flisnin tė njėjtėn gjuhė, kishin tė njėjtat sjellje nė zakonet e tyre, i prisnin flokėt nė tė njėjtėn mėnyrė, dhe se ata kishin mjaft gjėra tė tjera tė pėrbashkėta, deri nė atė masė, sa janė tė shumtė ata qė e kuptojnė Maqedoninė deri nė Korkyrė (Korfuz)...". Sot Grekėt thonė se janė e njėjta racė me Maqedonasit. Kryeministri i mbretit Gjergj arriti deri aty sa tė pretendojė se: -"Greqia lidhet me Maqedoninė pėr nga njėjtėsia e racės dhe e traditave historike". (Qarkore e 10 tetorit 1885).
Por, zotit Delijani a nuk i kujtohet Demosteni kur i cilėson Maqedonasit si barbarė, dhe Filipin e Tretė mbret tė barbarėve? Aq mė tepėr ėshtė e vėrtetė se, pėr sytė e Grekėve tė lashtė, Maqedonasit ishin njė racė e huaj.
Sa iu pėrket Bullgaro-Sllavėve, ne do t'i pėrmendim shumė herė, dhe kjo fillimisht pėr tė kujtuar rrethanat kur ata kanė zėvendėsuar nė Maqedoni dhe Myzi racėn shqiptaro-romane, dhe mė pas, mbrojtjen me tė cilėn ata kishin pėrfshirė, qoftė Metropolin Ilir, qoftė popujt pėrkatės nė tė. Zanafilla galo-keltike e Perandorisė Otomane, nė tė cilėn Shqipėria pėrbėn sot tre krahina tė mėdhe ose vilajete, do kishte nevojė pėr hollėsi mė tė mėdha. Por, kėtu, ne kemi arritur tė pėrmbledhim veē njė studim tė gjatė tė bėrė mė parė, dhe qė ne mund ta shtypim diku tjetėr.
Gjykimi qė ne kemi sjellė pėr Serbėt, dhe nė veēanti pėr tė mirėnjohurin Dushan, duket i ashpėr. Por, na u desh ta gjykojmė kėtė tė ashtuquajtur burrė tė shquar, jo sipas rrėfimeve serbe, por, sipas veprave, sipas zakonit tė tij, sipas mikpritėsit tė tij Kantakuzen, dhe, mė sė fundi, sipas raporteve tė legatėve, qė me sjelljen e tij i bėnte tė vinin nga Roma, dhe qė ai i kthente, mė pas, jo ndershmėrisht.
Dijetarėt kanė pretenduar se, njė e treta e gjuhės shqipe ėshtė me rrėnjė latine, njė e treta greke, dhe njė e treta ilire. Por, nė vend qė tė nxjerrim prej shqiptarėve fjalė tė huazuara nga gjuhėt latine dhe greke, a mos do tė ishte mė mirė ti shihnim ato tė huazuara prej latinėve dhe grekėve nga gjuha pellazgjike, e cila kalon, nė mėnyrė tė pakundėrshtueshme, si gjuha e parė e ardhur nė Itali dhe nė Greqi, dhe tė cilėn shqiptarėt e pėrcjellin natyrshėm si e vetmja gjuhė e ruajtur deri nė ditėt tona?
Le tė pranojmė se shqipja ėshtė e varfėr, domethėnė, ajo nuk ėshtė e kultivuar. Por, po t'i hiqnim gjuhėve mė tė kultivuara fjalėt shkencore tė huazuara nga tė tjerat, si do tė katandiseshin ato? Ēėshtja kthehet pra kėshtu: -Shqiptarėt, a i kanė ata, po apo jo, fjalėt pėr tė cilat deri kėtu kanė patur nevojė, -dhe gjuha e tyre a pėrshtatet, po apo jo, nė formimin e fjalėve tė nevojshme pėr lėvrimin e shkencave nė Shqipėri?
I nderuari z.Dozon, ish konsull i Francės nė Janinė, dėshmia e tė cilit ka njė peshė tė rėndėsishme, dhe i cili, pėr mbledhjen e kėngėve, gramatikėn dhe fjalorin e tij, padyshim ka meritė tė madhe pėr Shqipėrinė, pohon se: -"nė raportin fonetik gjuha Shqipe ka njė begati dhe shumėllojshmėri qė e kalon mjaft gjuhėn e Aristofanit". Si mundet qė kleri grek tė mos jetė i fajshėm, kur ka penguar, dhe ende pengon nė ditėt e sotme, lėvrimin e kėsaj gjuhe kaq tė bukur!
Grekėt mburren se letėrsia e tyre ka filluar me Homerin. Po Homeri vetė, nga cila shkollė greke ka dalė? Nga cilat shkolla ėshtė formuar? Pėrpara shkollave greke, pra, ka pasur shkolla pellazgjike, dhe njė literaturė tė madhe dhe tė pėrkryer, e cila ka qėnė themeli i letėrsisė greke, ashtu si ndėrtimet ciklopike kanė shėrbyer si themel pėr ngrehinat e pėrkohėshme tė ngritura prej Grekėve tė lashtė.
Cilado qoftė vlera e letėrsisė greke, brezat pasardhės do t'i qortojnė padyshim tė gjithė shqiptarėt qė e lėvrojnė atė duke shpėrfillur letėrsisė e vet, dhe tė gjithė shqiptarėt e pasur qė themelojnė shkolla pėr grekėt, nė vend qė t'i ngrenė ato pėr bashkatdhetarėt e tyre.
Nė pėrurimin e Zhapionit (21 korrik1885), Zhapa i ri, foli pėr "ndjenja me tė vėrtetė humanitare" tė themeluesit, xhaxhait tė tij. Por, sa ka pasur ai ndjenja patriotike veē ndjenjave humanitare? Qysh atėhere, ēfarė ka bėrė Zhapa i Labovės (Pėrmet)? Ai, thjeshtė, ka dhėnė mė tepėr njė shembull tė shėmtuar. Padyshim qė grekėt e kanė duartrokitur. Por, Shqiptarėve tė vėrtetė a nuk u ėshtė dashur tė rėnkojnė prej kėsaj?
Mjerisht, Zhapa nuk ėshtė i vetmi. I mirėnjohuri Kristaq Zografi ka bėrė dhe shumė tė tjera. Diēka e ēuditshme kur ata, e tė tjerė si ata, besojnė se nderohen, ndėrkohė qė mbulohen me njė turp nga mė tė pėrēmuarit, pasi Shqipėria ėshtė vendi mė i prapambetur i Europės nga pikėpamja arsimore, dhe ndoshta, e vetmja nė botėn e popujve jo barbarė, e cila nuk ka letėrsinė e saj kombėtare.
Pothuaj aq tė shumtė sa Shqiptarėt, por mė tė shpėrndarė se ata, Romano-Vllehėt, pėr tė cilėt ne kemi folur nė shumė kapituj, kanė filluar, vetėm nė kėto kohė tė fundit, tė zhvillojnė mėsim nė gjuhėn e tyre. Nė kohėn e Romės, ata lėvronin latinishten, nė tė cilėn Volskja (Vllahishtja) ishte dialekt popullor. Tashmė, pėr Vllehėt ose Volskėt, ėshtė e folmja nėpėr familje, me tė cilėn ata dėshirojnė tė fillojnė arsimimin e tyre vendor. Kush nuk do tė shprehte pėrgėzime pėr kėtė? Dhe tė mos donte tė shihte Shqiptarėt tė ndjekin shembullin e tyre, tė bėjnė tė ringjallet gjuha e bukur e Pellazgėve.
Tė shpėrhapur nėpėr Shqipėri, Maqedoni e gjetkė, qysh nga koha romake, Vllehėt dhe Shqiptarėt, shtrihen mė vonė nė Greqi, prej ku grekėt ishin larguar. E pėr tė thėnė tė vėrtetėn, janė ata qė derdhėn gjakun nė momentin kur Europa ndėrhyri dhe krijoi kėtė mbretėri tė vogėl, nė tė cilėn, sakaq, tė gjithė Greko-Fanariotėt rendėn nga tė gjitha anėt, ashtu siē vrapuan nga tė katėr anėt nė kohėn kur Konstantini themeloi Bizantin.
Megjithatė, Vllehėt dhe Shqiptarėt, mė sė fundi, e kuptuan mistifikimin prej tė cilit ata kishin mbetur viktima, dhe ata e dijnė tashmė se si Grekėt i vėnė emrin e tyre punės sė tjetrit. Dikur nė Kostandinopojė, pėr t'i dhėnė peshė vetes, greqizantėt pėrvehtėsuan emrin e Romakėve, ashtu si helenizantėt marrin sot emrin e Helenit.
Por, njė dinakėrie tė tillė i ka kaluar koha. Kjo ka dalė nė shesh, dhe Silogjet helenizuese, herėt a vonė, do tė punojnė pėr kėdo tjetėr, veē jo pėr Grekėt.
Padyshim, nė kohėn e Romės, Vllehėt dhe Shqiptarėt pėrdornin, ashtu si sot, tė folmet e tyre tė veēanta nė vatrėn shtėpiake. Por, pėr marrėdhėniet e pėrgjithshme, ata kishin nevojė pėr latinishten, tė cilėn e mėsuan nė shkollat publike.
Kėshtu, ata flisnin gjuhėt e tyre nėpėr familjet, dhe i kultivonin ato nė institucione tė pėrbashkėta. Ndjenja e tyre patriotike pėr kėto gjuhė ėshtė pėrherė e mė e fortė dhe mė e gjallė. Por, ata vetė, shpesh na janė shprehur se, pėr tregėti dhe marrėdhėnie tė tjera, kanė nevojė pėr njė gjuhė mė tė pėrhapur sė greqishtja, njė gjuhė qė t'i lidhė me pjesėn tjetėr tė botės.
Zhan-Klod Faveirial
1884 - 1889
Shėnime:
-Volskėt (Volshėt)- njė ndėr fiset mė tė lashta (bashkė me umbrėt, oskėt, bruzėt, enotrėt,etj.) tė gadishullit italik, me vendosje nė jug tė Latiniumit, dhe tė nėnshtruar nga Roma nė vitin 338 p.e.s.
-Labova (Pėrmet) -vendlindjen e Zhapės, autori e vendos nė Pėrmet, ndėrkohė kur ajo njihet si Labova e Gjirokastrės.
Falmerajeri dhe "elementi shqiptar nė Greqi"
Prof. Dr. Peter BARTL?
"Vetėm kur je i frymėzuar nga njė e vėrtetė dhe vetėm kur qėndron larg interesit tė pėrgjithshėm mund tė vihesh nė kontradiktė me gjithė ndjenjat e kohės tėnde dhe me korifejtė e saj".1 Kur Falmerajeri (Fallmerayer) shkroi kėta rreshta, ai tanimė ishte quajtur "Fragmentisti" dhe mbahej si njėri prej shkencėtarėve e publicistėve mė tė nderuar, por njėkohėsisht edhe nga mė tė diskutueshmit. Ai qe historian, gazetar dhe politikan i lavdėruar pėr gjuhėn e tij. Franc Babingeri (Franz Babinger), p.sh., e quan atė "forca e interpretimit" dhe shprehet: "Bukuria e gjuhės sė tij tė lė pa mend".2
Falmerajeri lindi mė 10 dhjetor 1790 nė Tirolin Jugor tė sotėm. Mė 1809-1811 studioi teologji dhe filozofi nė Salcburgun qė dikur i pėrkiste Bavarisė, por shumė shpejt tregoi mė tepėr interes pėr historinė dhe gjuhėt semitike. Pasi kishte hequr dorė nga dėshira pėr t'u bėrė prift, mė 1812 Falmerajeri shkoi nė Landshut pėr tė studiuar jurisprudencė. Por edhe kjo nuk e kėnaqi plotėsisht. Mė 1813 vendos tė bėjė karrierė ushtarake, prandaj hyn nė ushtrinė bavareze si nėntoger. Mori pjesė nė fushatėn e Francės, ku edhe u shqua. Mė 1818 u shkėput nga ushtria dhe punoi si mėsues nė gjimnazin e Augsburgut, ndėrsa mė 1821 dha mėsim nė gjimnazin e Landshutit, ku u bė pėrfundimisht "mendimtar i lirė liberal".3
I nxitur nga ēmimi i Shoqėrisė Mbretėrore Daneze pėr Shkencat nė Kopenhagė, mė 1822 filloi tė merrej me historinė e Perandorisė sė Trapezundės, e cila nė atė kohė ende nuk ishte hulumtuar plotėsisht.
Pėr studimet e tij Falmerajeri nuk shfrytėzoi vetėm kronikat bizantine, por edhe dorėshkrimet e pabotuara greke, turke e perse tė bibliotekave tė Parisit, Vjenės dhe Venedikut, qė iu vunė nė dispozicion nga bibliotekarėt e atjeshėm. Ndėr ta qe edhe sllavisti Bartolome Kopitar (Bartholemeus Kopitar), i cili i mundėsoi konsultimin me dorėshkrimet orientale nga Vjena. Shoqėria e Kopenhagės e vlerėsoi punimin e Falmerajerit. Ai qe i vetmi konkurrues i regjistruar qė pretendonte kėtė ēmim.4 Mė 1827, nė Mynih doli nga shtypi "Historia e Perandorisė sė Trapezundės" (Geschichte des Kaiserthums von Trapezunt). Kjo vepėr edhe sot e kėsaj dite vlen si bazė pėr historinė e mbretėrisė sė Komnenėve tė famshėm.5 Me historinė e Trapezundės u pėrcaktua edhe drejtimi themelor i pėrpjekjeve shkencore tė Falmerajerit nė vitet e mėvonshme. Qė prej vitit 1826, profesori i historisė sė pėrgjithshme nė liceun e Landshutit vazhdoi tė merrej me Bizantin dhe grekėt. Nė parathėnien e veprės "Historia e Perandorisė sė Trapezundės" ai kishte shkruar se "kombi i famshėm i helenėve ėshtė zhdukur nga radhėt e popujve dhe ėshtė zhytur nė errėsirėn e njė nate katėrshekullore" (f. XV). Kjo tezė u zhvillua mė tej nė veprėn tjetėr tė Falmerajerit "Historia e gadishullit tė Moresė gjatė mesjetės" (Geschichte der Halbinsel Morea während des Mittelalters), vėllimi i parė i sė cilės doli nė Shtutgart mė 1830. Ajo fillon me tezėn provokuese: "Fisi i helenėve ėshtė asgjėsuar nė Europė. Bukuria e trupave, fluturimi diellor i shpirtit, harmonia dhe thjeshtėsia e zakoneve, arti, pista e vrapit, qyteti, fshati, madhėshtia e kolonave dhe tempujt, madje edhe emri i tyre thuajse ėshtė zhdukur fare nga sipėrfaqja e kontinentit grek" (f. III).
Grekėt e sotėm janė njė popullsi e pėrzier sllavėsh, "sepse nė dejet e popullit tė krishterė tė Greqisė sė sotme nuk rrjedh asnjė pikė e vetme gjaku tė pastėr helen". Tani atje "jeton njė fis i ri i vėllazėruar me fisin e madh tė sllavėve". Si element i dytė i popullsisė sė atjeshme janė pėr t'u pėrmendur shqiptarėt: "Dhe njė revolucion i dytė, ndoshta jo mė pak i rėndėsishėm, i sendėrtuar nėpėrmjet dyndjes sė shqiptarėve nė Greqi e plotėsoi skenėn e asgjėsimit. Sllavėt skithikė, arnautėt ilirė, fėmijėt e vendeve veriore, tė njė gjaku me serbėt e bullgarėt, dalmatėt e moskovitėt (rusėt), janė ata qė ne sot i quajmė helenė" (f. IV).
Gjatė viteve 1831-1834 Falmerajeri shoqėroi gjeneralin rus, kontin Aleksandėr Ivanoviē Osterman - Tolstoj nė njė udhėtim tė gjatė drejt Orientit: nė Aleksandri, Kajro, Siri, Jeruzalem, Kostandinopojė, Peloponez e Atikė. Gjatė qėndrimit nė Greqi ai ndeshi vėrtetėsinė e tezave tė tij, sidomos tė atyre pėr karakterin shqiptar tė popullsisė sė Atikės dhe tė Beotisė. Nė njė letėr tė 11 shkurtit 1834, ai thotė se "e tėrė Atika ėshtė e populluar nga njerėz shqipfolės dhe nė kryeqytet gjejmė njerėz qė e dinė greqishten vetėm se u nevojitet. Nė Beoti, pėrjashtuar tre lokalitete, vihet re e njėjta gjendje".6 Mė 1835, Falmerajeri botoi nė Shtutgart njė tjetėr studim, me anė tė tė cilit synonte tė pėrforconte teorinė e tij pėr grekėt. Ai titullohej: "Ē'ndikim pati pėr fatin e qytetit tė Athinės dhe tė krahinės sė Atikės pushtimi i Greqisė nga sllavėt?".
Studiuesi konstaton se popullsia e famshme e athinasve tė lashtė, ashtu si grekėt klasikė tė Peloponezit, ėshtė shkatėrruar nga dyndjet e fiseve barbare. Nė rastin e Athinės pasardhės tė grekėve paskėshin qenė sidomos shqiptarėt. Shqipja atje paska qenė gjuhė zotėruese. Mė 1836, nė Shtutgart doli vėllimi i dytė i "Historisė sė gadishullit tė Moresė gjatė mesjetės", ku Falmerajeri sjell informacion edhe pėr shqiptarizimin e Greqisė. Sipas tij, dy tė tretat e Moresė kanė qenė tė populluara nga shqiptarė; Atikėn ai e quan "Shqipėria e Re". Ky vend nuk ka asnjė lidhje tė afėrt me helenizmin, ashtu si nuk kishin as Skocia apo distriktet afgane Kandahar dhe Kabuli (f. XXVII). Nė faqet 240-263 ai merret me historinė e shqiptarėve dhe dyndjen e tyre nė Greqi. Shqiptarėt i konsideron si "fragment tė ilirėve" dhe pėr gjuhėn e tyre thotė se ka ngjashmėri me atė tė vllehėve (f. 245). Ajo qė tė bie nė sy ėshtė se Falmerajeri nė parathėnien e vėllimit tė dytė flet edhe pėr politikėn e ditės. Ai mendon se kryengritja greke nuk kishte shpėrthyer pėr shkak tė ērregullimeve tė padurueshme, as nuk paska qenė kryekėput njė vepėr e popullit grek, por mė tepėr njė lėvizje e nxitur nga jashtė. Pa ndėrhyrjen e fuqive europiane ajo do tė kishte dėshtuar (f. 1). Opinioni publik, i ndikuar nga njerėzit e ditur nė Europė, dėshironte t'i shihte helenėt e lashtė nė kryengritje dhe priste qė populli i ēliruar nga dhuna turke tė fitonte sėrish madhėshtinė e dikurshme. Ekzistenca e atyre qė nuk ishin helenė nė Greqi, u konsiderua e pavėrtetė. Kapitenėt dhe marinarėt shqiptarė tė Hidrės, pėr shkak tė shkathtėsisė e trimėrisė sė tyre, duhej tė ishin helenė, sepse ishte e pamundur qė shqiptarėt tė kishin cilėsi tė tilla (f. VI-VIII). Por, nė tė vėrtetė, nuk kishte ndodhur kėshtu. Revolucioni kishte qenė "njė revolucion krejtėsisht shqiptar e johelen, sepse tė gjitha bėmat vėrtet tė shkėlqyeshme, tė cilat bėnė bujė edhe mė pas, u kryen nga luftėtarėt e popullit tė shqiptar" (f. XXX). Pastaj Europa gaboi pėr tė dytėn herė: "Heladha u pėrfytyrua si njė vend europian tjetėr, me tė njėjtat kėrkesa e nevoja, me tė njėjtat virtyte e vese" (f. XV). "Por populli i Greqisė ende nuk ishte pjekur pėr pavarėsinė", - vazhdon studiuesi. "Ky popull Europės nuk i kėrkonte para, por njė mbret pėr tė shuar inatet e brendshme dhe mosmarrėveshjet e papajtueshme. Dhe mbretin ata e duan krejtėsisht vetėm, pa shoqėrues. Ata donin vetėm qė mbreti zakonet e tij, besimin e tij, simpatitė e tij politike e madje edhe petkun e tij t'i linte pas, nė Europė. Pra, ata dėshironin njė mbret tė dalė prej tyre. Tė acaruar prej shekujsh nga prania e tė huajve nė vendin e tyre, tė keqtrajtuar e tė plaēkitur, grekėt donin tė shijonin ndjenjėn e ėmbėl tė njė atdheu, qė u pėrkiste krejtėsish vetėm atyre (f. XXXVIII)."
Mė 1840 Falmerajeri u nis pėr tė dytėn herė drejt Lindjes. Nga Regensburgu zbriti poshtė Danubit, duke kaluar mbi Vjenė dhe Budapest, dhe nga derdhja e tij pėr nė Trapezundė, ku mblodhi materialin plotėsues pėr Historinė e Trapezundės, qė e publikoi nė botimet e Akademisė Bavareze tė Shkencave mė 1843 e 1844, nėn titullin "Fragmente origjinale, kronika, mbishkrime e materiale tė tjera pėr historinė e mbretėrisė sė Trapezundės". Pas qėndrimit nė Athos, Maqedoni e Thesali, u nis pėr nė Athinė, ku mėsoi se tezat e tij pėr grekėt kishin rėnė nė vesh njė publiku tė gjerė. Ardhja e tij atje shkaktoi njė fushatė shtypi dhe sulme tė pandėrprera verbale kundėr. U akuzua se nuk kuptonte greqisht dhe se paskėsh shkruar njė libėr me "marrėzira gjermane", ku popullsia e Greqisė sė sotme paraqitej si njė pėrzierje e kolonėve barbarė nga Sarmatia, Shqipėria dhe Rusia.7 Mė vonė, nė "Fragmentet" e tij Falmerajeri hakmerret pėr fyerjet. Lexuesve ua paraqet athinasit si mė poshtė: "E kush janė atikasit e sotėm? Banorėt e sotėm tė Atikės janė dyndur nga njė fund province te tjetra dhe nė rrėnojat e lashtėsisė janė vendosur shqiptarėt e krishterė. Albano-shqiptarėt, sipas tij, ishin njė popullsi barbare qė flitnin dy gjuhė, besimtarė tė kishės anatolike, njė popullsi qė merrej me blegtori e bujqėsi. Kafkėn e kokės shqiptarėt e kishin tė trashė, trupin tė fortė e tė hollė. Ata i pėrkisnin njė gjaku tė pastėr dhe tė shėndetshėm, ishin punėtorė, zanatēinj, njerėz me gjykim tė shėndoshė. Nuk kishin literaturė, as libra e as alfabet...
Nė Greqi konceptet historike ende nuk ishin sistemuar. Ato, po tė shqyrtoheshin me sy kritik, linin shumė pėr tė dėshiruar. Vetė studiuesit mė nė zė tė letėrsisė historike e renditnin Skėnderbeun nė fisin e helenėve.8
Ēėshtja greke ndahet nė dy pjesė, nė pjesėn shqiptare dhe nė atė sllave. Te pjesa e parė nuk ka asnjė problem, sepse ēdonjėri bindet qė kudo nė Greqi ende flitet shqip. Ndėrsa te pjesa sllave ėshtė disi mė e vėshtirė, sepse vetėm nė njė zonė tė vogėl tė Greqisė sė Vjetėr u flitka sllavishtja si gjuhė amtare. Pra, del se elementi sllav ėshtė asimiluar gjerėsisht nga grekėt bizantinė.9 Pėr tė ngushėlluar pėrfaqėsuesit e helenizimit tė ri, Falmerajeri thotė se elementi i pashkolluar shqiptar u zhduk me pėrhapjen e avancuar tė arsimimit dhe shkencės nė mbretėrinė greke, pra ashtu siē kishte ndodhur mė parė me elementin sllav.10 Falmerajeri vdiq nė tė gdhirė tė 26 prillit 1861.
Studimi i fundit i Falmerajerit ndahet nė tri pjesė:
I. Mbi prejardhjen dhe lashtėsinė e shqiptarėve (Trajtesat e Akademisė Mbretėrore Bavareze tė Shkencave. Kategoria 3, vėll. 8, rubrika 2, f. 419-487).
II-III. Ēfarė mund tė dihet me siguri pėr bėmat dhe fatin e popullit shqiptar qė kur u shfaq pėr herė tė parė nė histori deri nė rėnien e tij nė zgjedhėn e turqve mbas vdekjes sė Skėnderbeut (Po aty, rubrika 3, f. 659-739 dhe vėll. 9, rubrika 1, f. 3-110.)
Titulli i shkrimit tė zhgėnjen pak. Kėtu nuk bėhet fjalė pėr dyndjen nė Greqi tė shqiptarėve fati i tė cilėve atje gjendet mė shumė nė librin e tij pėr Morenė. Falmerajeri merret mė shumė me etnogjenezėn e shqiptarėve dhe historinė e tyre deri nė fillimin e periudhės nėn sundimin turk. Njėkohėsisht, shkrimi ėshtė edhe vazhdim i studimeve tė tij pėr ēėshtjen greke, gjatė shqyrtimit tė sė cilės dolėn dy kampe, ai i "idealistėve", qė marrin shkas nga Heladha antike dhe sipas tė cilėve grekėt, falė "superioritetit tė lindur", sė shpejti do tė rivendosen nė krye tė popujve, dhe kampi i "realistėve" (ku ai pa dyshim bėnte pjesė), sipas tė cilėve duhej tė arsyetoje nė mėnyrė sa mė tė thjeshtė dhe tė mos bashkoheshe me Heladhėn, por me Bizantin. Kėtu nuk mjaftonte tė pranoje vetėm ekzistencėn e njė periudhe tė sllavėve bizantinė; e nevojshme qenkej edhe njė sakrificė e dytė: Duhej pranuar edhe se thuajse gjysma e perandorisė sė re greke do tė popullohej nga pasardhėsit e shqiptarėve tė ardhur nga Epiri dhe Iliria.11
Falmerajeri i njeh tė tėra burimet e disponueshme tė kohės sė tij dhe studimet pėr shqiptarėt. Ai kishte lexuar shkrimet e Lajbnicit (Leibnitz), Tunmanit (Thunmann), Likut (Leake), Pukėvilit (Pouqueville), Ksilanderit (Xylander) dhe natyrisht tėrė veprat e reja tė Hanit (Hahn)12 dhe Bopit (Bopp).13
Fallmerajeri vlerėsonte veēanėrisht shumė Hanin (Johann Georg von Hahn): Ai ishte i vetmi europian i kulturuar qė kishte shkelur tėrė Shqipėrinė, kishte hulumtuar cepat mė tė fshehtė tė saj dhe kishte pėrvetėsuar gjuhėn e kėtij vendi. "Studimet shqiptare" (Albanesischen Studie) tė tij i radhiste nė veprat qė bėjnė epokė.14
Ashtu si Tunmani dhe Hani, edhe Falmerajeri e mbrojti autoktoninė e shqiptarėve dhe, me njė vrull qė do ta kishte merituar njė objekt edhe mė dinjitoz, iu kundėrvu tezave tė grekut Nikolaos Georgios Nikokles, i cili nė disertacionin e tij "De Albanensium sive Schkipitar Origine et Prosapia" (Mbi autoktoninė e albanėve, d.m.th. shqipėtarėve. Prejardhja dhe fisi) (Goettingen 1855), kishte pretenduar se shqiptarėt qenkėshin dyndur nga Transkaukazi nė Europė vetėm pas shek. VII, pak para magjarėve. Kjo ēėshtje nuk ishte krejt e re, sepse prej kohėsh dihej qė nė lashtėsi dhe mesjetėn e hershme nė Kaukazin Lindor ekzistonte njė vend, i cili nga grekėt dhe romakėt quhej Albania. Banorėt e tij, albanoi pėrfaqėsonin njė konglomerat fisesh tė ndryshme, pak a shumė tė afėrm midis tyre, prej tė cilėve ēdonjėri fliste njė dialekt tė veēantė. Mbetjet e kėtyre dialekteve duhet tė jenė ruajtur nė gjuhėn e udėve.15 Falmerajeri e qorton zellin e njėanshėm tė Nikoklesit dhe "ndjenjėn kombėtare tė kuptuar gabim". Ai e quante fatkeqėsi kombėtare nėse nė Europė pėrhapej mendimi se shqiptarėt qenkan pasardhės tė ilirėve dhe, mė e keqja, se ata qenkan tė afėrm nė gjak dhe gjuhė me maqedonasit. Pėrpjekjen e Nikoklesit pėr tė vėnė nė dyshim autoktoninė e shqiptarėve ilirė Falmerajeri e quan si "tė paargumentuar historikisht, pa baza shkencore dhe jashtė ēdo kritike".16
Nė pjesėt II e III Falmerajeri sjell njė vėshtrim tė pėrgjithshėm tė historisė shqiptare qė kur populli shqiptar pėrmendet pėr herė tė parė nė burimet historike deri nė vdekjen e Skėnderbeut. Ai u mbėshtet kryesisht nė kronikat bizantine, nė analet e Raguzės dhe nė literaturėn e pakėt tė dorės sė dytė tė botuar deri atėherė.
Shqiptarėve u takon tė kėmbėngulin se Falmerajeri ka qenė autori i dytė gjerman, qė u pėrpoq tė bėnte njė pėrmbledhje tė historisė shqiptare nga fillimi i saj deri te vdekja e Skėnderbeut. Ai nuk e ka shkelur vetė kurrė vendbanimin e shqiptarėve, megjithatė ēėshtjen shqiptare e ka konceptuar si njė pjesė tė asaj greke. Pėr fat tė keq, ai ka tė drejtė kur parashikon se elementi shqiptar nė Greqi me kalimin e kohės do tė asimilohej nga elementi grek. Lidhur me kėtė para pak kohėsh njė gjuhėtar gjerman shkruante: "Dialektet shqiptare gjenden nė fazėn e fundit tė ekzistencės sė tyre".
? Prof. Dr. phil. Peter BARTL ėshtė albanolog gjerman me njė veprimtari tė gjėrė shkencore e cila pėrfshin njė sėrė fushash mbi historinė e shqiptarėve gjatė Perandorisė Osmane, marrėdhėniet shqiptaro-venedikase, ngulimet arbėreshe nė Itali etj. Ai e zhvillon veprimtarinė e tij pranė Universitetit Ludwig-Maximilians nė Mynih tė Gjermanisė.
ALBANOLOGJI
Shėnime historike nėn dritėn e tė dhėnave mė tė fundit pėr problemet albanologjike
Etruskėt apo Pellazgėt!
Nga Ilirjana ANGONI
Origjina e asnjė populli tjetėr tė lashtėsisė nuk ėshtė debatuar nga historiografia moderne, si ajo e rastit tė Etruskėve. Arsyeja e kėsaj situate meriton disa shpjegime. Piksėpari duhet tė pėrmendim interesin qė zgjoi ky komb nė historiografėt e lashtė grekė, i cili megjithėse i helenizuar, mbeti shumė "i ndryshėm". Pikėsėdyti, mosngjashmėria e pamohueshme etnike, kulturore dhe gjuhėsore e Etruskėve me popujt e tjerė indoeuropianė tė Italisė sė Epokės sė Hekurit, tėrhoqi vėmendjen e historiografėve nė fillim tė shek. 19-tė. Pėr mė tepėr, problemi i origjinės sė kėtij populli shpesh ngatėrrohej me problemin e klasifikimit tė gjuhės sė tij. Kėto janė arsyet qė ēuan nė lindjen e mitit "Misteri Etrusk" dhe ende vazhdon testimi i tė gjitha llojeve tė teorive irracionale dhe hipotezave nė lidhje me historinė dhe linguistikėn. Ne duhet pra tė pastrojmė shtresat dhe tė kthehemi nė termat reale tė problemit.
Historiografia klasike nuk ėshtė nė gjendje tė ofrojė ndonjė evidencė pėrveē asaj qė pėrmend Varro-njė vepėr tė quajtur Tuscae Historiae, e cila mund tė ofrojė njė ēelės pėr njė kuptim mė tė mirė tė origjinės sė kėtij populli, pasi pėr fat tė keq, letėrsia Etruske, sado e madhe qė mund tė ketė qenė vlera e saj, humbi tėrėsisht tamam atėherė kur gjuha etruske filloi tė bjerret.
Opinionet e shprehura pėr Etruskėt mund t`i ndajme nė ato tė historiografėve tė lashtė dhe nė ato tė komentuesve modernė. Pėr kėta tė fundit duhet tė theksojmė se janė tė ndarė nė dy grupe.
Sipas Herodotit, Etruskėt migruan nga Lidia, nėn udhėheqjen e mbretit eponimik: Tirrsenit ose Tirrenit. Sipas Helanikut, Thyrrenoi Etrurian mund tė identifikohet me Pellazgėt, njė popull migrues i mistershėm, i cili pasi u end nėpėr detin Egje u vendos nė Etruria. Sipas pikpamjes sė Antiklidit, e cila na vjen nėpėrmjet Strabonit, Etruskėt tė cilėt arritėn nė Itali nėn udhėheqjen e Thyrenit, ishin Pellazgė dhe i pėrkisnin po asaj pjese qė kolonizoi ishujt egjeas tė Lemnit dhe Imbrit, si dhe disa zona nė bregdetin Anatol. Kjo tezė jepet edhe nė disa dokumente Rodiane qė na kthejnė pas nė shekullin e III para Krishtit, duke mbėshtetur kėshtu pjesėrisht supozimin se Etruskėt duhet tė kenė qenė njė nga Popujt e Detit (ose TRSH) tė pėrmendura nė burimet Egjyptiane.
Kristofani na jep njė shembull tė njė kolonie Etruske tė kėsaj peridhe nė Miliane, qė zbriste nė Golfin e Tunizit, tamam poshtė Kartagjenės.
Nė fakt, mbishkrimet egjyptiane tė Ramsesit III (1197-1165 BC), tregojnė pėr tė ashtuquajturit "Popujt e Detit", d.m.th njė nga grupet e popujve qė erdhėn nga toka dhe nga deti pėr tė pushtuar Egjyptin. Disa nga kėta popuj ishin njohur me tė njėjtin emėr edhe disa shekuj mė parė, pasi ata pėrmendeshin midis popujve qė furnizonin Faraonin me trupa mercenare, gjatė sundimit tė Amenofisit III dhe Mereuptahut (1413-1220 BC). Disa nga "Popujt e Detit" mund tė identifikohen me lehtėsi, si nė rastin e Akajėve.
Konsensusi i pėrbashkėt i historiografėve tė lashtė ishte se Etruskėt migruan nga Lindja; mosmarrėveshja e vetme ėshtė nė lidhjen mes Lidianėve dhe Pellazgėve. Dionisi i Halikarnasit pėrbėnte njė pėrjashtim. Ai erdhi nė Romė nė vitin 30 para Krishtit, dhe qėndroi aty pėr tė studjuar histori pėr 20 vjet. Prej tij ne dimė se Etruskėt e quanin veten Rassena (ky emėr shfaqet si Rashua nė Kortona). Kjo vėrteton se emėrtimi nga i cili Etruskėt janė njohur nė burimet greke, qė ėshtė Thyrsenoi-Thyranoi, ėshtė ose njė etonimi e pėrkthyer ose njė emėr i shpikur nga grekėt. Prapashtesa - eno - ėshtė njė prapashtesė tipike etnike e zonės Egjeike-Anatolike. Dionisi, pasi shqyrtoi opinionet e shprehura nga shkrimtarėt e tjerė (Dion. Alt. I, 25-30), konkludoi duke i pėrcaktuar Etruskėt si njė popull autokton nė Itali.
Tashmė le tė flasim pėr ata qė pak mė sipėr i quajtėm komentuesit modernė dhe qė ishin tė ndarė nė dy grupe. Njera palė i bazon teoritė e tyre nė "valė migrimi" tė supozuara dhe tjetra palė nė autoktoninė e Etruskėve.
Pėrkrahėsit e origjinės lindore supozojnė se Etruskėt erdhėn nga Lindja, duke e lidhur kėtė me fazėn "orientale" tė kulturės sė tyre. (shek.VII para K.). Kjo hipotezė ėshtė e paqėndrueshme nga kėndvėshtrimi i njė arkeologu duke iu referuar faktit qė influksi kulturor "oriental" ndikoi edhe tek Greqia edhe tek Etruria nė shek.VII. Ky tranzicion ishte gradual dhe i ndryshėm nga zona nė zonė, duke pėrjashtuar kėshtu procesin e njė ndryshimi tė papritur qė mund tė pritej nė rastin e njė migrimi. Pėr mė tepėr burime tė lashta njėzėri konfirmojnė qė Etruskėt jetonin nė Itali pėrpara epokės historike.
Njė tjetėr hipotezė migracioni supozon qė Etruskėt mbėrritėn nga Veriu: Kjo kryesisht bazohet nė faktet e dhėna nga Livius sipas tė cilit popullsia Rhaetike nė alpet lindore dhe qendrore ėshtė relike e popullit Etrusk. Madje Livi flet pėr njė popullsi jo-migruese dhe pikėrisht pėrmend faktin qė Rhadinėt ishin ndarė prej Etruskėve si rrjedhim i mbėrritjes sė Keltėve. Burimet arkeologjike megjithėse tregojnė njė lidhje strikte midis kulturės sė Hekurit Etruske dhe Europės Qėndrore, nuk e legjitimojnė teorinė e migrimit nga veriu prej vetė pikpamjes, pasi kulturat e tjera Italike dhe mesdhetare gėzonin njė lidhje kulturore pak a shumė strikte me Europėn qėndrore gjatė Epokės sė Hekurit.
Hipotezat e vjetra autoktone tė Dionisit gjetėn njė jehonė nė teoritė moderne tė kėtyre studjuesve tė cilėt mendonin se Etruskėt janė njė relike e popullit mesdhetar neolitik qė jetoi nė paqė deri nė Epokėn e Bronxit, ndėrsa popujt Italikė - tė cilėt flisnin njė gjuhė indoeuropiane dhe pėrdornin djegjen e trupave - mund tė identifikohen me proto - Vilanova dhe kultura Vilanova. Kjo s`mund tė jetė e vėrteta meqė zona ku u zhvillua kultura Villanova i kapėrcen nė mėnyrė perfekte kufitė historikė tė Etrurisė.
Pavarėsisht kėtyre teorive tė shumta, ka shumė pak fakte. Arkeologjia tregon se kishte njė vazhdimėsi kulturore nga Epoka e Bronxit nė atė tė Hekurit. Ndryshimet e papritura dhe spektakolare qė mund tė shėnojnė mbėrritjen e njė populli migrues mungojnė. Nga ana tjetėr burimet e lashta letrare-si nė rastin e Dionisit-theksojnė lidhjet e veēanta qė lidhnin Etruskėt me popujt Egjeas (=Pellazgė) ose popuj Anatolianė (=Lidianė) dhe i lidhin ato me banorėt para-Grekė tė Lemnit dhe Imbrit. Mbishkrimet e Lemnit, qė kthehen pas, nė periudhėn para pushtimit Athinas (510 BC) duket se konfirmojnė qė Lemnishtja ėshtė shumė e ngjashme me Etruskishten. Sipas Herodotit, banorėt patra-grekė tė ishullit tė Lemnit ishin Pellazgė, ndėrsa sipas Tuqididit, ata ishin Tyrhenias. Nė burimet greke emri "Tyrrhenoi" pėrdorej edhe pėr Etruskėt qė jetonin nė Italinė e mesme (nė zonėn prej lumit Mekra tek lumi Tiber), si dhe pėr banorėt Pellazgė tė gadishullit grek tė Aktios, themelues tė qytetit tė Athinės qė ishin pėrzėnė dhe ishin transferuar nė Thrakė.
Mbishkrimet e Lemnnishtes ngrenė edhe njė herė, nė tėrėsi, problemin e origjinave tė Etruskishtes. Edhe kėtu tezat janė disa, le tė pėrmendim p.sh. se Etruskėt ishin njė popull jo indoeuropian dhe vendas nė Itali, tė cilėt adoptuan shumė artikuj dhe stile mesdhetare lindore nėpėrmjet tregėtisė. Megjithėse ngjashmėria midis mbishkrimeve Etruske dhe Lemniane duhet pranuar, ajo ėshtė e vėshtirė tė spjegohet. Si rrjedhojė e kėsaj, njė tezė tjetėr i pėrcakton tė dyja, Etruskishten dhe Lemnishten si mbeturinė e njė vazhdimėsie tė gjuhėve mesdhetare jo-indoeuropiane qė u pėrhapėn nė Mesdheun lindor dhe qėndror pėrpara hyrjes sė folėsve Indo-Europianė. Kjo nuk ėshtė njė zgjidhje e lehtė meqenėse evidencat janė jashtėzakonisht vetėkontradiktore. Ngjashmėria midis Etruskishtes dhe Lemnishtes ėshtė shumė e madhe dhe spjegohet veēse nga njė lidhje historike e drejtpėrdrejtė. Nga kjo del se Etruskishtja nuk mund tė konsiderohet mė si njė gjuhė e "izoluar" nė Mesdhe.
Si do tė kuptohej njė epitaf i vetmuar Etrusk nė ishullin e Lemnit pėrballė Trojės, i cili i takon shekullit VI para Krishtit? Stela e Lemnit pėrmban mbishkrime Etruske. Studiuesi Palotino qė e quante pellasgjishten mė tė pėrcaktuar se Etruskishtja -tė dyja kėto i quante dialekte tė sė njėjtės gjuhė.
Bėrthama e Etrurisė ishte trekėndėshi i Italisė Perėndimore midis Tiberit dhe Arnos. Norbert Jokli zbuloi se mesapishtja ishte Ilire. Iliria, Thraka dhe Troada flisnin gjithashtu dialekte etruske. Jokli gjithashtu gjeti shumė Etruskishte nė dialektet Osko-Umbriane. Studiuesi nga Zelanda e Re, Fell thotė se lumi Danub i emėrtuar Istros nga Grekėt dhe Ister nga Latinėt ėshtė njė toponim Ilirian, ashtu si dhe pėr Dalmatia e lidh me fjalėn shqip dele, Brindizi me fjalėn shqip burģ, Dardania me fjalėn Dardhė dhe vendet qė i pėrkasin rrėnjės gur po ashtu me prejardhje Iliriane.
Stela pellasgiane nė Lemno do tė dukej pakėz anormale po tė pėrcaktohej vetėm si mbijetesė e shkrimit pellasg dhe jo e lidhur me atė Etrusk. Disa studjues supozojnė se Lemnitėt dhe Ertruskėt janė gjenetikisht ose tė paktėn nga ana tipologjike, tė lidhur. Nė fakt, gjuha e mbishkrimit nė kėtė varr, shfaq disa ngjashmėri semantike dhe morfologjike me Etruskishten. Kjo ėshtė veēanėrisht evidente nė numėrorėt dhe formulat qė tregojnė moshat.
Njė tjetėr studiues Skullard, shkruan se stela mban dy mbishkrime nė njė alfabet i cili ngjan shumė me atė tė mbishkrimeve tė vjetra Frygjiane tė shekullit tė VII. Gjuha ka disa analogji me gjuhėt e Azisė sė Vogėl, por filologėt kanė rėnė nė njė marrėveshje tė pėrgjithshme se edhe nė morfologji edhe nė fjalor ajo ka shumė ngjashmėri me Etruskishten. Kur ky dokument ishte i vetėm, supozohej se mund tė ketė qenė lėnė si epitaf i njė tė huaji qė ishte varrosur nė Lemno; por tani kohėt e fundit, mbishkrime tė tjera tė shkurtra janė gjetur nė vazo, nga tė cilat tregohet se kjo ishte nė fakt gjuha e folur nė ishull pėrpara pushtimit nga Miltiadhi i Athinės (rreth 500 para K.) Kėshtu ne kemi njė dokument tė rėndėsishėm edhe pėr Azinė e Vogėl edhe pėr Etrurinė dhe ai vjen pikėrisht nga ishulli ku Tuqididi vendosi Tyrrhenoi. Megjithėse ajo nuk pėrballon provėn pėrfundimtare se "Lemnishtja" dhe Etruskishtja ishin tė njėjta, ose madje dialekte tė sė njejtės gjuhė, ajo pėrbėn njė hallkė tė ēmuar pėr ata qė pranojnė origjinėn lindore dhe sugjerojnė se disa Etruskė nga Azia e Vogėl mund tė jenė vendosur nė Ishullin Egje nė vend qė tė vazhdonin me tej nė perėndim. Ata qė kundėrshtojnė origjinėn lindore duhet tė sqarojnė ngjashmėritė e gjuhėve si tė mbijetuara nga njė njėsi hipotetike linguistike para indo - europiane me pėrhapje tė gjerė, e cila dikur zinte njė zonė tė madhe nė Itali dhe nė Egje derisa ajo u nda prej avancimit tė Indo - Europianėve: nė Itali ajo ishte e kufizuar nė Etruria, ndėrsa nė Egje, relike tė saj kishin mbetur nė Lemno.
Mes studiuesve shqiptarė pėr Etruskėt e Pellazgėt nuk mund tė lemė pa pėrmendur tė respektuarėn Zj. Nermin (Vlora) Falaski me studimet e saj reale dhe shkencore ku ajo arrin tė spjegojė nė mėnyrė tė pėrkryer lidhjen e kėtyre gjuhėve me gjuhėn shqipe, nėpėrmjet dokumentesh tė gjetura ne Shqipėri, Itali apo nė troje qė shtrihen nga Egjeu deri nė Oqeanin Atlantik. Kėtė pikpamje mbėshtetin edhe studiues tė tjerė tė huaj, ndėr tė cilėt mė fuqishėm rradhitet Robert d`Angely, i cili edhe ky i zbėrthen mbishkrimet e gjetura nė kėto troje vetėm nėpėrmjet gjuhės shqipe dhe shpreh keqardhjen pėr mosnjohjen e gjuhės shqipe nga ana e shumė studiuesve, gjė qė ēon nė zbėrthime tė gabuara tė kėtyre mbishkrimeve.
Njė studiues italian G. Bakolini shprehet: "Unė kurrė nuk kam arritur tė marr vesh pėrse italianėt nuk kanė arritur tė kuptojnė kontributin e madh qė qytetėrimi etrusk i ka dhėnė qytetėrimit tonė perėndimor. Ne vazhdojmė tė besojmė nė mėsimet se Grekėt dhe Romakėt janė popujt, tė cilėve iu detyrohet qytetėrimi ynė perėndimor. E gjithė kjo ėshtė tepėr e ekzagjeruar dhe e bazuar nė falsifikime historike. Nė vend tė kėsaj unė kam saktėsuar qė Etruskėt janė themeluesit e kulturės sonė Europiane, me gjithė tė mirat e tė kėqiat e saj. Kjo e vėrtetė vazhdon tė nėnvleftėsohet edhe tė pengohet nga historianė tė ndryshėm italianė ndėrkohė qė ėshtė njohur prej disa dekadash nga shumica e historianėve tė tė gjithė botės. Nė shekujt e shkuar, fillimisht Roma e fuqishme dhe e pakulturuar ka fallsifikuar vetė origjinėn e saj dhe ka injoruar trashėgiminė e pėrfituar nga qytetėrimit tė shpartalluar Etrusk, Pontificia e besimit ri trashėgoi simbolet e lashta tė Orientit tė trashėguara tek romakėt prej drejtuesve dhe priftėrinjve Etruskė. P. sh. lejlaja e prijėsve etruskė u bė ngjyra e kardinalit, simboli i priftit Etrusk u bė simbol i Peshkopit. Qytetet e lashta etruske u bėnė qendrat e para Episkopale (Voltera, Vulci, Orrieto). Teksti mė i gjatė ekzistues ėshtė njė kalendar qė pėrmban 12 kolona me instruksione pėr ēdo ditė. Po ashtu trashėgimia figurative kristiane i ka gjurmėt e saj nė figurat e gjetura pėrsėri nė varret etruske. Figurat me krahė qė gjenden nė vendndodhjet e lashta etruske u kthyen nė figura kristiane tė ėngjėjve dhe satanait, mbi tempujt e lashtė Etruskė u ngritėn kishat e reja tė cilat ka tė ngjarė qė ende tė fshehin shumė gjėra nė muret e tyre. Ėshtė e ēuditshme qė etruskologėt nuk i kanė trajtuar ende kėto. Trashėgimia e madhe e Etruskėve u braktis pėr shekuj me rradhė, por siē ndodh shpesh nė histori e vėrteta rilind."
Disciplina Etrusca (emri romak pėr fenė Etruske) pėrfshinte tre kategori librash tė fatit; Libri Haruspicini lidhej me hyjnizimin nėpėrmjet mėlēive tė kafshėve qė bėheshin kurban; Libri Fulgurates, interpretimi i bubullimės dhe vetėtimės; Libri Rituales qė merrej me njė shumllojshmėri ēėshtjes. Kurikuli i tyre pėrfshinte jo vetėm ligjet fetare dhe teologjinė; por edhe njohuri enciklopedike qė kėrkoheshin nga priftėrinjtė, ndėr tė cilat njohuri qė rradhiteshin nga astronomia dhe meteorologjia, nėpėr zoologji, ornitologji dhe botanikė deri nė gjeologji dhe hidraulikė. Subjekti i fundit ishte specialiteti i aguivices qė kėshillonte qytet-shtetet pėr tė gjithė projektet inxhinjerike hidraulike. Ata ishin ekspertė, dinin si tė gjenin ujrat nėntokėsorė dhe si tė shponin puset, si tė gėrmonin kanalet e ujrave, tė furnizonin qytetet me ujė tė pijshėm dhe tė instalonin sisteme ujitjeje dhe drenazhimi nėpėr fusha. Plus kėtyre ata krijuan rezervuare artificiale dhe bashkėpunuan me priftėrinj tė tjerė qė specializoheshin pėr ndėrtimin e korridoreve tė nėndheshme dhe nė bėrjen e tuneleve ndėr male.
Etruskologjia ėshtė tashmė njė subjekt me interes tė madh nė tė gjithė botėn dhe shumė fallsifikime dhe besime tė pranuara rėndom janė duke u shkėrmoqur sepse ato u pėrdorėn pėr tė vėnė nė diskutim njė popull e pėr tė pėrvetėsuar vlerat e tij.
1 Jakob Philipp Fallmerayer, "Fragmente aus dem Orient". München 1963. f. 155.
2 Franz Babinger, "Fragmentistenbriefe". Aus meiner Fallmerayer-Mappe. In: Der Schlern 2 (1921) f. 177.
3 Thomas Leeb, "Jakob Philipp Fallmerayer. Publizist und Politike zėischen Revolution und Reaktion (1835-1861)". München 1996. f. 23-25.
4 Leeb, f. 32.
5 Krhs. "Wolfgang Hörandner in der Historischen Bücherkunde Südosteuropa" I, 1. München 1978. f. 291.
6 Zitiert nach Leeb, f. 69.
7 Fallmerayer, "Fragmente..." f. 331-332.
8 Po aty, f. 334.
9 Fallmerayer, "Fragmente..." II. f. 381-382.
10 Po aty, f. 391.
11 Fallmerayer, "Albanesisches Element" I. f. 420-422.
12 Johan Georg von Hahn, "Albanesische Studien". Jena 1854.
13 Franz Bopp, "Über das Albanesische in seinen verėardtschaftlich Beziehungen". Berlin 1855.
14 Fallmerayer, "Albanesisches Element..." I. f. 435.
15 Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumsėissenschaften. I, 1. Stuttgart 1893. Sp. 1303-1306.
16 Fallmerayer, "Albanesisches Element..." I. f. 487.
___________________________
05 Shtator 2004, Nr.35
___________________________
Familja Mbretėrore pėrkujtoi 76-vjetorin e shpalljes sė Mbretėrisė Shqiptare
Zogistėt festojnė 1 Shtatorin
Nė pėrkujtim tė 76-vjetorit tė shpalljes sė Monarkisė, Oborri Mbretėror organizoi njė ceremoni-kokteil ku ishin tė ftuar Kryesia e PLL, Senati i Veteranėve, deputetėt e PLL dhe deputetė tė afėrt me LZHK dhe Familjen Mbretėrore si disa dhjetėra pinjollė tė fisnikėrisė shqiptare
EDITORIAL
1 Shtatori, themeli i shtetformimit shqiptar
Nga Astrit KOLA
1 Shtatori i vitit 1928, nuk shėnon vetėm njė ngjarje epokale pėr kohėn dhe njė zgjidhje ideale pėr formėn e regjimit. 1 Shtatori mbetet i tillė sepse atė ditė, shqiptarėt kulmuan pėrpjekjet dhe aftėsitė shtetformuese, ēka shėnoi edhe startimin e ndryshimeve tė mėdha e rrėnjėsore nė tė gjitha fushat.
Sot, pas 76 vjetėsh, ajo datė nuk mbart vetėm vlera historike e studimore, apo tė aspektit kushtetues e administrativ, por, mbi gjithēka, mbart zgjidhjen kushtetuese mė inteligjente e tė paarritshme. Ky konkluzion aspak emocional, ka vulėn e kohės, sepse "mrekullia e Monarkisė" kontraston dukshėm, nė kohė efekte dhe kuota, me dėshtimin total tė republikanizmit shqiptar dhe ideve republikane.
Republika "shqiptare" nuk ishte thjesht njė artific apo kapriēo e arrivistėve tė pushteteve, por ishte forma e regjimit qė u induktua dhe u investua qėllimisht, me para, agjentura e gjak, pėr tė shkatėrruar tė ardhmen e vendit dhe, nė substancė, u vendos me ndikimin e drejtpėrdrejtė tė armiqve historikė.
Komunizmi, i cili pėr nga pėrqėndrimi i pushtetit i ngjante njė monarkie absolutiste, rrėnoi parlamentarizmin dhe demokracinė parlamentare si sintetizim i pushtetit tė popullit, tė shprehur nė qeverisje.
1 Shatori i vitit 1928 mbetet gjithsesi madhėshtor, jo vetėm sepse vendosi formėn mbretėrore tė regjimit, por sepse "shuguroi" kushtetutėn mė demokratike qė ka njohur historia e shqiptarėve. Parimet dhe idealet qė shenjtėruan kushtetutėn e vitit 1928 - njohur ndryshe si "Statuti Themeltar" - u ngjizėn nė frymėn e humanizmit tė thellė dhe interesave sublime kombėtare, duke krijuar hapėsira lirie tė pamatė, pėr shkak tė mbizotėrimit tė dukshėm nė nenet e saj tė Lirive dhe tė Drejtave tė qytetarėve, nė raport me detyrimet e tyre, prej nga burojnė normalisht edhe kufizimet ligjore e administrative.
Ishte pikėrisht kjo hapėsirė e pamatė lirie, ajo qė ngriti entusiazmin e qytetarėve tė njė vendi tė lirė dhe shumėfishoi tė drejtat demokratike dhe iniciativėn e lirė, qė u pasuan me njė zhvillim tė paparė ekonomik e kulturor dhe ritje tė reputacionit tė shtetit shqiptar nė botė, e para syve tė qytetarėve tė tij.
Tė vetmit qė u kufizuan nga kushtetuta dhe ligjet e kohės, ishin kriminelėt, tradhtarėt, aventurierėt politikė dhe elementėt rebelė e subversivė, tė cilėt dėshtuan nė tė gjitha sipėrmarrjet e tyre makabre.
Tė gjithė shqiptarėt flinin me dyer ēelė dhe prona private ishte e shenjtė dhe e paprekshme. Shteti ishte i pranishėm gjithkund dhe gėzonte mbėshtetjen e popullit.
Por arritja mė madhore e 1 Shtatorit ėshtė pėrcaktimi i kryetarit tė Shtetit nė Kushtetutė jo si Mbret i Shqipėrisė por "Mbret i Shqiptarėve", ēka njėkohėsisht ishte dhe ėshtė jetėsimi i institucionalizuar i aspiratės sė bashkimit kombėtar.
Liria jep rezultate, ndėrsa tirania dhe kaosi pjellin rrėnim dhe bjerrin shpresėn pėr tė ardhmen.
1 Shtatori i vitit 1928 shėnoi shenjtėrimin e Lirisė dhe, pėr herė tė parė, piketoi Atdheun e qytetarėve tė lirė, ēka nėnkuptonte qartė edhe shpresėn e Lirisė sė vėllezėeve tė gjakut nė tė gjitha trojet etnike. Dhe kėtė mund ta bėnte vetėm "Shpėtimtari i Kombit", Mbreti Zog i Parė, i cili bashkė me Skeptrin dhe Kurorėn e Skėnderbeut, mori pėrsipėr obligimin "Mbret i Shqiptarėve", natyrisht i shqiptarėve tė lirė, qė tashmė kishin si prijės Kalorėsin mė tė madh tė Lirisė - qė ka njohur toka shqiptare.
Obligimi dhe ėndrra e tij dhe e shqiptarėve, akoma jetojnė. Prandaj edhe 1 Shtatori, Mbretėria Shqiptare dhe Statuti Themeltar - do tė jetojnė pėr jetė tė jetėve.
POLITIKA
Familja Mbretėrore pėrkujtoi 76-vjetorin e shpalljes sė Mbretėrisė Shqiptare
Mbreti Leka organizoi njė pritje-koktejl mė 1 Shtator
Pasditėn e sė mėrkurės, mė datė 1 shtator 2004, nė pėrkujtim tė 76-vjetorit shpalljes sė Monarkisė, pas vendimit tė Asamblesė Kombėtare tė 1 Shatorit tė vitit 1928 - Oborri Mbretėror organizoi njė ceremoni-kokteil. Nė kėtė ceremoni ishin tė ftuar Kryesia e PLL, Kryesia e Senatit tė Veteranėve, deputetėt e PLL dhe deputetė tė afėrt me LZHK dhe Familjen Mbretėrore. Pėrveē tyre, konform njė protokolli tė veēantė tė Oborrit Mbretėror, ishin ftuar disa dhjetėra pinjollė tė fisnikėrisė shqiptare, tė cilėt kanė njohje personale, miqėsore, familjare, apo edhe lidhje gjaku me Familjen Mbretėrore.
Mes njė atmosfere tė ngrohtė e intime, por njėkohėsisht edhe ceremoniale, e mori fjalėn NMT Leka I-rė - Mbret i Shqiptarėve, i cili pasi falenderoi thellėsisht nga zemra tė ftuarit pėr praninė e tyre, me emocione tė veēanta theksoi: "Pas humbjes sė rėndė qė pėrjetuam sėbashku, para do kohėsh, humbjes sė Mbretėreshės Suzanė, kemi nderin tė jemi pėrsėri pranė e midis jush, pėr tė pėrkujtuar ditėn fatlume tė shpalljes sė Mbretėrisė Shqiptare, mė 1 Shtator tė vitit 1928. Ndonėse e largėt, ajo ditė do tė mbetet pėrjetėsisht nė kalendarin e ngjarjeve madhore tė Kombit tonė, si dita kur shqiptarėt projektuan ėndrrėn e madhe tė bashkimit kombėtar, formėsuan shtetin dhe modelin e regjimit qė do tė begatonte vendin dhe do tė mundėsonte realizimin e ėndrrės sė pėrbashkėt. Jemi krenarė qė ju kemi midis nesh dhe shpresojmė se, sėbashku, ashtu si Mbreti Zog me baballarėt tuaj, tė punojmė pėr forcimin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, si rrugė drejt realizimit tė aspiratave tė shqiptarėve dhe projektit qė trashėguam prej 1 Shtatorit tė vitit 1928. T'i trokasim gotat nė shenjė nderimi pėr atė vepėr tė madhe atdhetare dhe nė shenjė urimi pėr tė ardhmen tonė tė pėrbashkėt. Qėndroni si nė shtėpinė tuaj, dhe paēim gjithmonė ditė tė gėzuara si kjo. Edhe njėherė gėzuar...".
Mė pas tė pranishmit kaluan ēaste emocionante nė shoqėrinė e Mbretit dhe Princit, duke shkėmbyer mendime dhe biseda tė lira pėr afro dy orė.
Nė fund tė kėsaj ceremonie emocionuese, pėr tė falenderuar tė pranishmit nė emėr tė NMT Mbretit Leka i Parė, Princit Leka i Dytė dhe Oborrit Mbretėror - e mori fjalėn z.Ali Ohri, njė ndėr figurat kryesore tė Oborrit dhe njėkohėsisht kryetar i Senatit tė Veteranėve tė PLL, i cili ndėr tė tjera tha: "Ju falenderojmė thellėsisht nga zemra pėr kėtė nder tė veēantė qė na dhuruat me praninė tuaj, ku pėrkujtuam sėbashku atė ngjarje madhore pėr historinė tonė dhe mbarė Kombin shqiptar. Pas dhimbjeve qė kemi pėrjetuar sėbashku, kjo ceremoni e thjeshtė ishte njė kėnaqėsi e veēantė dhe moment i ripėrtėritjes sė shpresės pėr ditė mė tė mira, gjatė tė cilave do tė na duhet tė punojmė shumė pėr realizimin e ėndrrave tė pėrbashkėta dhe amaneteve qė na lanė Mbreti Zog, Nėna Mbretėreshė Geraldinė dhe Mbretėresha Suzanė.
Edhe njėherė mė lejoni t'ju falenderoj nga zemra pėr kėnaqėsinė qė na dhuruat me praninė tuaj, dhe u pjekshim sėrish nė tė ardhmen".
Paskėtaj, mysafirėt e nderuar u pėrshėndoshėn me Mbretin, Princin dhe oborrtarėt e lartė, me premtimin pėr t'u takuar sėrish dhe me urimet e ndėsjellta pėr shėndet, mbarėsi dhe suksese tė pėrbashkėta pėr kurorėzimin me sukses tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar.
Nė kėtė ceremoni, nga Kryesia e PLL morėn pjesė kryetari i PLL z.Ekrem Spahiu, nėnkryetari z.Murat Basha, Sekretari i Pėrgjithshėm z.Artan Tujani, sekretari pėr Burimet Njerėzore dhe njėkohėsisht kryetar i Degės sė PLL Tiranė z.Blerim Kamberi, sekretari pėr Marrėdhėniet me Mediat dhe Publikun z.Neritan Kolgjini.
Nė emėr tė Kryesisė sė Senatit tė Veteranėve tė PLL, morėn pjesė zotėrinjtė Ali Ohri, Akil Basha, Ramiz Mena, Zihni Dervishi, Kadri Dajko, Vera Dema, Gjon Pėrjaku, Abdulla Berberi etj..
Nė emėr tė Kryesisė sė Degės sė PLL Tiranė, morėn pjesė edhe nėnkryetari i Degės z.Hamit Kurti, si dhe anėtarėt e kryesisė Novruz Ndregjoni, Flutura Pėrleka dhe Astrit Kola.
Korresp. i "Atdheu"
Takim i pėrzemėrt i Familjes Mbretėrore me qytetarėt e Elbasanit
Mbreti Leka starton me LZHK nė Elbasan
Paraditėn e sė hėnės, mė datė 30 gusht, NMT Leka i Parė - Mbret i Shqiptarėve, i shoqėruar nga Princi Leka dhe funksionarė tė lartė tė Oborrit Mbretėror, kreu njė vizitė nė qytetin e Elbasanit. Bazuar nė njoftimet e dhėna nga stafi i Oborrit, qėllimi i kėsaj vizite ishte shprehja e kortezisė dhe mirėnjohjes sė Familjes Mbretėrore pėr kreun e Kishės Ortodokse Autoqefale tė Elbasanit, At Nikollė Markun.
Nė kėtė takim, NMT Mbreti Leka i shprehu At Nikollė Markut mirėnjohe tė thellė pėr meshimin qė ai bėri nė Ceremoninė madhėshtore tė lamtumirės pėr Mbretėreshėn Suzanė dhe pėr ndjenjat e miqėsisė reciproke qė ata ushqejnė pėr njėri-tjetrin.
Pėr shkak tė pranisė sė Familjes Mbretėrore, u mblodhėn me dhjetėra qytetarė elbasanas, tė cilėt dėshmuan me emocion veneracionin e madh pėr Mbretin, Familjen Mbretėrore dhe LZHK-nė e iniciuar e drejtuar prej NMT. Pėr tė nderuar Mbretin kishin dalė edhe kreu i Myftinisė elbasanase, intelektualė dhe personalitete tė shquar tė jetės publike tė kėtij qyteti - metropol i kulturės dhe qytetėrimit shqiptar. Gjithashtu, nė kėtė takim mori pjesė edhe kryebashkiaku i qytetit z.Ardian Turku, i cili edhe herė tė tjera ka dėshmuar respekt pėr Mbretin dhe Familjen Mbretėrore duke qenė i pranishėm nė vizitat e tyre nė kėtė qytet.
Nė takim morėn pjesė edhe intelektualė qė kanė aderuar nė LZHK dhe qė pritet tė mbėshtesin atė gjatė aksionit politik nė muajt e ardhshėm.
Nė njė ambient pothuajse festiv, nė njė nga hotelet luksozė tė qytetit, nė prani tė mediave tė shumta Mbreti Leka foli me superlativa pėr At Nikollė Markun, duke lėnė tė kuptohet hapur mbėshtetja e Tij pėr Kishėn Autoqefale Shqiptare, e themeluar me kujdesin e drejtpėrdrejtė tė Mbretit Zog, nga klerikėt e mėdhenj atdhetarė si elbasanasi At Visarion Xhuvani, At Kristofor Kisi etj..
Nė takim Mbreti foli edhe pėr gjendjen aktuale politike dhe ekonomike tė vendit, si dhe pėr disa nga objektivat e zhvillimit, tė fokusuara nė progamin e LZHK.
Me kėtė rast, nė vijim tė fjalės sė Tij, Mbreti u shpreh me tone tė ashpra pėr shkatėrrimin me paramendim tė vendit dhe keq-qeverisjen e tij nga klika nė pushtet, duke aluduar e referuar qartė pėr Greqinė, si njė vend qė po ndjek politika tė kolonizimit ndaj Shqipėrisė.
Nė fjalėn e Tij tė shkurtėr, Mbreti Leka skicoi disa nga prioritetet e LZHK, pa i cilėsuar si tė tilla, por qė nėnkuptoheshin qartė, pasi pėrkonin edhe me artikulimet e Tij tė mėparshme lidhur me zhvillimet shqetėsuese nė vend - pėr ēka korri edhe duatrokitjet frenetike tė tė pranishmėve.
Kjo vizitė shėnoi njė rritje tė mbėshtetjes sė elbasanasve pėr LZHK dhe, sipas analistėve, shėrbeu edhe si startim i saj nė njė nga qytetet me peshė tė konsiderueshme nė zhvillimet e vendit, e ku LZHK pritet tė arrijė kuota tė larta, falė simpatisė sė qytetarėve dhe mbėshtetjes qė, personalisht, gėzon Mbreti Leka, por dhe Familja Mbretėrore Shqiptare.
Korresp. i "Atdheu"
PLL firmos marrėveshjen dhe shpall zyrtarisht pėrkatėsinė politike nė pėrbėrje tė LZHK
Spahiu: PLL ka nėnshkruar me Mbretin Zog qė nė vitin 1924
Paraditėn e sė hėnės, mė datė 30 gusht 2004, mes njė interesimi tė jashtėzakonshėm tė mediave tė shumta lidhur me pozicionimin pėrfundimtar tė PLL dhe nėnshkrimin prej saj tė Deklaratės sė aderimit nė LZHK, kryetari Spahiu dha njė konferencė pėr shtyp nė ambientet e Hotel "Dajti". Qė nė fillim tė prononcimit tė tij, kryelegalisti theksoi prerė dhe qartė pozicionimin politik tė PLL nė pėrbėrje tė LZHK, duke i dhėnė kėshtu fund spekullimeve tė shumta tė disa mediave lidhur me kėtė problem. Nė kundėrshtim me dizinformimet, deri diku edhe keqdashėse, tė disa mediave, z,Spahiu theksoi se, ndėrmjet PLL dhe personalisht Mbretit Leka, jo vetė qė nuk ekzistojnė mosmarrėveshje, por pėrkundrazi, marrėdhėniet dypalėshe janė tė shkėlqyera. Mė pas kryelegalisti foli me superlativa tė merituara pėr kontributin e Mbretit Zog si themelues i PLL dhe pėr lidhjen organike tė legalistėve me Mbretin e shqiptarėve, lidhje qė i qėndroi rrebesheve tė kohės dhe tre diktaturave: fashiste, naziste e komuniste, kundėr tė cilave legalistėt luftuan me armė nė dorė, duke i qėndruar kurdoherė besnikė betimit ndaj Mbretit ZoG, idealeve monarkiste dhe Atdheut, pėr ēka z.SPahiu garantoi se do tė vazhdojė edhe nė tė ardhmen, pasi sipas tij, kėto qėndrime pėrbėjnė shtyllėn kurrizore tė programit politik dhe angazhimit atdhetar tė PLL.
Duke definuar qėndrimin e ardhshėm politik tė PLL, kryelegalisti Spahiu, nė fund tė deklaratės sė tij theksoi: "Rideklarojmė zyrtarisht, nė emėr tė tė gjitha strukturave tė PLL, mbėshtetjen e plotė ndaj Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, tė iniciuar dhe drejtuar nga Mbreti Leka I-rė, duke vėnė nė dispozicion tė saj tė gjitha strukturat, duke pėrfshirė edhe Grupin parlamentar tė PLL, por, mbi tė gjitha, idealizmin tonė".
Nė vijim tė pyetjeve tė gazetarėve lidhur me raportet institucionale tė legalistėve me Mbretin Leka, nė kuadėr tė aksionit politik tė pėrbashkėt, z.Spahiu theksoi se "PLL ka nėnshkruar me gjakun e legalistėve marrėveshjen me Mbretin Zog i Parė, qė mė 24 Dhjetor 1924, dhe po kėshtu, mė pas, edhe me Mbretin Leka. Dhe kjo marrėveshje vazhdon tė mbetet nė fuqi edhe sot, madje do tė jetė e pėrjetshme...".
Nė fund tė konferencės pėr shtyp e mori fjalėn edhe kryetari i Senatit tė Veteranėve tė PLL, z.Ali Ohri, i cili theksi se "tė gjitha strukturat e PLL, qė nga forumi rinor e deri tek Senati i Veteranėve, janė tė ndėrgjegjshme pėr kėtė nismė politike tė ndėrmarrė e drejtuar personalisht nga Mbreti Leka, dhe nė kėtė kuadėr janė tė angazhuar pėr ta ēuar atė deri nė fund e pėr ta kurorėzuar me sukses. Madje pėr kėtė janė angazhuar tė gjitha strukturat dhe anėtarėt e PLL, pa pėrjashtim, duke shėnuar kėshtu njė rast unik tė vetndėrgjegjėsimit dhe pėrkushtimit pėr LZHK, e cila ėshtė nė Lėvizje e ringjalljes sė shpresės pėr shqiptarėt".
Ndėrsa lidhur me tė ardhmen e raporteve politike me "BF" dhe PD, z.Spahiu u pėrgjigj se "LZHK ėshtė njė lėvizje nė gjirin e sė djathtės dhe PLL e konsideron PD-nė si parti aleate, me tė cilėn do tė bashkėpunojė ngushtė pėr rrėzimin e qeverisė Nano dhe Reformėn zgjedhore, ēka do tė vulosė fitoren e sė djathtės nė zgjedhjet e ardhshme dhe pushtetin e pėrbashkėt pas zgjedhjeve.
Mė pas, drejtuesit e lartė legalistė, me pėrgjigjet e tyre shuan kureshtjen e gazetarėve tė shumtė rreth shumė problemeve pėr tė cilat ata ishin tė interesuar tė dinin mendimin dhe qėndrimin politik tė PLL.
Korresp. i "Atdheu"
Deklaratė e PLL pėr mediat
E zhvillojmė kėtė konferencė shtypi pėr tė ritheksuar pozicionimin politik tė PLL nė mbėshtetje tė NMT Leka I-rė Mbret i Shqiptarėve dhe "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar".
Pėr mungesė informacioni, ditėt e fundit, nė media vizive apo tė shkruara, janė bėrė deklarime dhe janė kumtuar lajme tė pasakta nė lidhje me marrėdhėniet midis Mbretit dhe PLL.
Mbreti dhe Legaliteti janė tė lidhur organikisht, dhe midis tyre nuk ekziston asnjė mosmarrėveshje, pėrkundrazi, raportet janė tė shkėlqyera.
Partia Lėvizja e Legalitetit, si vazhduese e drejtpėrdrejtė e Zogizmit, qė u ka rezistuar me stoicizėm fashizmit, nazizmit dhe diktaturės mė tė egėr komuniste, duke mbajtur gjallė me gjak, vuajtje e sakrifica, idealet mbretėrore - ka mbėshtetur Mbretin Zog dhe Mbretin Leka I-rė, nė tė gjitha nismat politike.
Nė vazhdėn e kėtyre qėndrimeve konsekuente, PLL, qė nė fillim deklaroi mbėshtetjen e plotė pėr LZHK, lėvizje kjo e iniciuar dhe e drejtuar personalisht nga NMT Leka I-rė - Mbret i Shqiptarėve.
Rideklarojmė zyrtarisht, nė emėr tė tė gjitha strukturave tė PLL, mbėshtetjen e plotė ndaj Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, tė iniciuar dhe drejtuar nga Mbreti Leka I-rė, duke vėnė nė dispozicion tė saj tė gjitha strukturat, duke pėrfshirė edhe Grupin parlamentar tė PLL, por, mbi tė gjitha, idealizmin tonė.
30 gusht 2004
Deputetėt legalistė, bazė e Grupit tė LZHK
Nė njė prononcim pėr mediat lidhur me krijimin sė shpejti tė Grupit parlamentar tė LZHK, me bėrthamė Grupin e deputetėve tė PLL, zėdhėnėsi i PLL Astrit Kola, ndėr tė tjera u shpreh: "Ditėn e hėnė, mė datė 6 shtator, me fillimin e punimeve tė Sesionit tė ri tė Kuvendit, do tė bėhet edhe rikonstituimi i grupeve parlamentare, thėnė ndryshe, rideklarimi i pėrkatėsisė sė deputetėve nė formacione dhe grupe pėrkatėse.
Deputetėt e PLL do tė konstituojnė Grupin parlamentar tė LZHK, dhe kjo ėshtė mėse e natyrshme, nė kuadėr tė angazhimit tė PLL si formacioni kryesor i LZHK.
Nga kontaktet e deritanishme tė drejtuesve tė lartė tė LZHK, tė ngarkuar si interlokutorė, me deputetė tė djathtė, qė kanė dėshmuar afeksion pėr LZHK dhe Mbretin Leka, rezulton se nė kėtė grup do tė aderojnė edhe shumė deputetė tė tjerė. Nė fund tė fundit kjo ka qenė edhe arsyeja e krijimit tė kėtij grupi, pra synimi pėr ngjizjen e njė bėrthame parlamentare qė do tė jetėsojė qėndrime dhe rikonfigurime nė mbėshtetje tė kėsaj Lėvizjeje. Vetė LZHK ėshtė njė sipėrmarrje politike qė nėnkupton pėfshirjen jo vetėm tė formacioneve politike, individėve tė spikatur nga shoqėria civile, por edhe tė deputetėve tė djathtė, qė janė aktivė nė jetė politike parlamentare, dhe qė shohin tek Lėvizja pėrafri idesh, qėndrimesh politike dhe motivim konkret.
Gjithsesi, ky identitet i ri pėrfaqėsimi parlamentar, (pra Grupi me siglėn LZHK), nuk do tė thotė sfumim apo ērrėnjosje e identiteteve politike tė pėrcaktuara qartė gjatė jetės parlamentare nė qėndrimet e deputetėve aderues, por stratifikim dhe kanalizim tė kėtyre qėndrimeve dhe filozofive politike, nė akord me strategjinė politike tė LZHK, nė institucionet ku realisht bėhet politika, pėr t'i bėrė vizionin dhe alternativat e saj sa mė atraktive, tė prekshme dhe funksionale.
Nė fund tė fundit kjo ėshtė shprehje e synimeve pėr rritje pėrfaqėsimi dhe zgjerim tė formatit politiko-zgjedhor tė LZHK, nė kushtet e zhvillimeve tė reja, atyre tė rikonfigurimit tė skenės politike, nė funksion tė lojės dhe strategjive tė aktorėve tė pranishėm. Nė kėtė kontekst, kėto zhvillime janė tė natyrshme, priteshin dhe do ta intrigojnė skenėn politike me risi, duke i pasuruar zhvillimet interesante tė sė ardhmes", - e mbylli prononcimin e tij zėdhėnėsi Kola.
"Atdheu"
KOMENT
Kaosi politik dhe disfata e tė majtės
Nga Astrit KOLA
Pushimet e politikanėve dhe qetėsia e politikės, shkuan e vanė bashkė me gushtin, por vapa, qė s'ka tė sosur, ka shtuar ethet nė kokat e nxehta. Tregu politik ėshtė gjallėruar, dhe tė gjithė turren tė kėmbejnė ētė mundin.
Si asnjėherė tjetėr gjatė 14 vjetėve, fushata zgjedhore ka filluar 10 muaj para zgjedhjeve. Nano ka mbetur jashtė shtetit, duke takuar qeveritarė tė majtė e tė djathtė, tė cilėve u garanton mbėshtetje pėr integrimin e Ballkanit nė kėmbim tė mbėshtetjes pėr "integrimin" e Shqipėrisė. Por nė analizėn e ministrisė sė Jashtme, ai dekonspiroi mungesėn e mbėshtetjes ndėrkombėtare, tek fajėsoi diplomatėt pėr "nxirjen e realitetit shqiptar" nė sytė e botės.
Ruēi, me terxhuman nga pas, kumton nga SHBA-tė se ka takuar kongresmenė e senatorė, republikanė e demokratė, dhe se ka marrė pjesė nė konventat e dy partive, si njė fanatik demokrato-republikan i vėrtetė. Pastaj na bėn me dije se, tė gjithėve atyre qė ka takuar, u ka premtuar mbėshtetjen e Shqipėrisė pėr Irakun, luftėn kundėr terrorizmit dhe mbėshtetjen e tij e tė PS nė favor tė Bushit dhe Kerrit.
Kėtej pari, deputetė pa parti dhe parti pa deputetė, turren tė negociojnė e firmosin sa majtas djathtas, me shpresėn pėr tė mbetur nė politikė. Mė sė fundi, edhe dy Lėvizjet e mėdha, (LZHK dhe LSI), lėvizėn dhe ndezėn motorrėt e turbinat.
Tani, nė prag tė konstituimit tė grupeve tė reja parlamentare, thėnė ndryshe, rideklarimit tė pozicioneve politike, deputetėt e pastrehė janė nė kėrkim tė staneve e kullotave nė prag tė dimrit politik. Po kėtė gjė po bėjnė edhe parti tė listės sė gjatė tė miratuar nga ministria e Drejtėsisė, tė cilat rendin drejt katėr poleve pėr tė zėnė vendet e tė larguarve apo pėr tė arritur para atyre qė nxitojnė tė vijnė.
Ministra tė tromaksur nga mandata e pritshme, nxitojnė t'i japin dorėn e fundit tenderave, pėr tė mbledhur tė bekuarėn para tė bardhė pėr ditė tė zezė.
Kėpėdarė me gjak tė ngrirė, mėtonjės ambiciozė dhe kryetarė degėsh tė PS, bėjnė plane pėr t'u larguar drejt LSI, nėse nuk i fusin nė lista deputetėsh dhe forumesh tė larta.
Kėrcėnimet e Braēes dhe Koēit pėr ndryshim kryesie dhe rrokada, kanė prodhuar efekte kontraverse: M. Ēeēo ėshtė gati tė pranojė spostimin, ndėrsa E. Meksi refuzon. Gjithsesi, amullia nė PS dhe hedhja e tezės sė ndryshimeve, ėshtė dėshmi e pranimit tė dėshtimit tė qeverisė Nano dhe PS. Nano, nga halli, ndėrsen Braēen ndaj disa anėtarėve tė kryesisė, tė konsideruar si tė pavlerė e dėshtakė, mė tepėr pėr t'i trembur, pasi ky veprim nuk i leverdis politikisht, sepse do t'i ndihte dezertimit drejt kampit tė Metės.
Turi "turistik i Nanos, natyrisht qė nuk lidhet vetėm me hedonizmin dhe interesat e tij personale, por nė radhė tė parė me dėshirėn e ēmendur pėr tė qenė i pranishėm nė sallonet ku vendoset fati i qeverisjes aktuale dhe, mė pas, i karrierės sė tij politike, pas sulmeve tė ashpra nga institucionet evropiane.
Goditja qė Edi Rama i dha Nanos nė kongres dhe sė fundmi nė Konventėn rinore zhvilluar nė Pallatin e Kongreseve, ishte vdekjeprurėse dhe paralajmėron pėrplasje tė reja brenda PS. Shkėputja pėrfundimtare e grupit metist pas rikonstitutimit tė grupeve, mund tė startojė fillimin fushatės pėr votbesimin e Nanos dhe rrėzimin pėrfundimtar tė tij nga froni i kryeministrisė. Kjo ėshtė edhe arsyeja e negociimeve intensive tė Nanos me Gjinushin, Xhuvelin, Cekėn e Dulen. Pas largimit tė metistėve dhe divorcit tė mundshėm tė Karamelos dhe Goxhit, mendohet se Nano humbet numrin e nevojshėm tė kartonave dhe njė kėrkesė pėr votbesim nga PD, duke marrė parasysh edhe bashkėpunimin e tė pakėnaqurve tė koalcionit, mund ta rrėzonte qeverinė Nano. Nė kėto kushte, Nanos i mbeten vetėm dy mundėsi pėr tė shpėtuar: mungesa e aksionit politik tė opozitės pėr votbesim, ose pranimi i kushteve tė alėatėve tė vegjėl pėr rikompozim tė qeverisė, gjithmonė pa hidhėruar ndonjė ministėr qė mund tė dezertojė drejt kampit tė Metės.
Nė kėto kushte, njė aksion pėr rrėzimin e Nanos do tė lexonte sėrish listėn e nanoistėve brenda tė djathės. Kjo gjė vėrtet do tė diskretitonte mbėshtetėsit e blerė prej Nanos tek e djathta, por njėkohėsisht do tė kurorėzohej me dėshtimin e aksionit tė opozitės me tė gjitha rrjedhojat e mundshme, duke i dhėnė Nanos kuota tė reja besueshmėrie para ndėrkombėtarėve, bashkė me "argumentin" pėr shantazh tė mėtjeshėm ndaj rebelėve tė kampit tė tij.
Nėse opozita do ta niste kėtė aksion menjėherė pas fillimit tė punimeve tė Kuvendit, kuotat e Gjinushit, Xhuvelit, Cekės e Dules do tė rriteshin shumė dhe lojtarėt e tyre do tė ishin mė tė kėrkuarit nė merkaton politike, duke rrezikuar lėnien nė stol tė Ermelinda Meksit dhe tė tjerė dėshtakė tė shenjuar nga Nano e tė siluruar nga Braēe. Por edhe nė kėtė rast, Nano do tė rrezikonte tė prishte raportet numerike brenda besnikėve tė tij, duke shtuar radhėt e tė pakėnaqurve dhe duke rritur aksionet e resurset e Metės.
Por ajo qė tė bėn pėrshtypje nė gjithė kėtė zallamahi flirtesh, turravrapesh, rigrupimesh e aleancash tė brishta, nė tė gjithė spektrin politik, janė mungesa e principeve, e sensit tė masės, tepria e protagonizmit, indisiplinimit dhe arrivizmit. Asnjėherė nuk kemi patur kaq shumė udhėheqės dhe tė rebeluar politikė. Dyfishimi i poleve ka dhjetėfishuar propabilitetet pėr bashkime individėsh dhe subjektesh politike.
Gjithsesi, e djathta mbetet mė e pėrfituara nė kėtė rrėmujė, qė mė shumė sesa avashmėri nė aksionin politik tė saj, ėshtė rrėmujė dhe panik nė kampin e sė majtės, ku era e humbjes po kthehet nė furtunė.
AKTIVITETE
OSBE dhe PLL intensifikojnė kontaktet zyrtare dhe shkėmbimin e pikėpamjeve
Kamberi takon pėrfaqėsuese tė OSBE
Ditėn e premte, mė datė 3 shtator 2004, kryetari i Degė sė PLL Tiranė dhe njėkohėsisht Sekratar pėr Burimet Njerėzore pranė PLL, z.Blerim Kamberi, me ftesė tė Zyrės Rajonale tė OSBE Tiranė, zhvilloi njė takim pune me Drejtoreshėn e kėtij istitucioni zonjėn Natali Pagwerker dhe nėndrejtoreshėn zonjėn Ayesha Saran.
Pėrfaqėsueset e larta tė OSBE shprehėn nė kėtė takim interesimin e tyre pėr gjendjen organizative tė Degės sė PLL Tiranė. Nė pėrgjigje tė interesimit tė pėrfaqėsueseve tė larta tė OSBE, z.Kamberi informoi me hollėsi nė ekspozenė e tij se "... pas mbylljes me sukses tė procesit tė organizimit tė Degės, tashmė kemi hyrė nė njė fazė tė re, atė tė fillimit tė pėrgatitjeve pėr tė pėrballuar me sukses fushatėn elektorale tė vitit 2005, qė tashmė po troket nė derė...".
Pėrfaqėsueset e OSBE-sė pyetėn mė kokretisht dhe kėrkonin tė informoheshin mė gjerėsisht pėr zhvillimet mė tė fundit nė arenėn politike shqiptare dhe mė drejtpėrdrejt lidhur me nismėn politike tė Mbretit Leka i Parė atė tė "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar". Interesimi i tyre konsistonte gjithashtu edhe tek roli i Legalitetit nė kėto zhvillime dhe rreth mėnyrave sesi po organizohet kjo Lėvizje, partitė politike qė do tė bėjnė pjesė nė tė, spektrin politik qė ato pėrfaqėsojnė dhe nė veēanti pėr probleme tė ndryshme qė supozohet se mund tė dalin nė pah gjatė kėtyre zhvillimeve.
Z.Kamberi u rikujtoi pėrfaqėsueseve tė OSBE se "PLL ėshtė partia qė ushtron aktivitet politik qė nė vitin 1924, dhe qė ka mbėshtetur tė gjitha iniciativat e rėndėsishme ligjore tė Mbretit Zog i Parė, nė krijimin dhe forcimin e institucioneve shtetėrore tė Monarkisė shqiptare". "Natyrshėm, PLL mbėshtet dhe pėrkrah nismėn e Mbretit Leka i Parė nė LZHK, e cila ėshtė njė Lėvizje qė synon t'u kthejė identitetin e vėrtetė institucioneve shqiptare, tė nxjerrė nga kaosi ku ėshtė zhytur ekonominė shqiptare, t'u rikthejė dinjitetin e humbur shqiptarėve, kudo qė ndodhen. "Kjo lėvizje nuk ėshtė njė stisje politike, por ėshtė njė kėrkesė e vazhdueshme e kohės dhe e vullnetit tė qytetarėve shqiptarė, tė cilėt po rropaten nė qerthullin tranzicionit pėr tė gjetur derėn e shpėtimit, pėr njė jetė mė tė mirė, mė tė qetė e mė tė sigurtė. Kjo Lėvizje do tė jetė e hapur pėr ato parti politike, organizata e shoqata, subjekte e qytetarė, qė e duan Shqipėrinė dhe duan tė jetojnė me dinjitet nė vendin e tyre. Lėvizja ka nisur si njė sipėrmarrje sensibilizuese dhe shumė shpejt pranė saj janė afruar parti politike, personalitete tė ndryshme dhe qytetarė tė devotshėm, tė cilėt janė nė mbėshtetje tė plotė tė kėsaj nisme".
Pėrfaqėsueset e OSBE mbetėn tė kanaqura nga ekspozeja e z.Kamberi dhe kėsisoj takimi u mbyll me falenderime tė pėrzemėrta dypalėshe dhe, nė mėnyrė simbolike, vijoi me njė kafe nė Hotel "Dajti" dhe me premtmin pė t'u takuar sėrish e pėr tė shkėmbyer pikėpamje rreth zhvillimeve qė pėrbėjnė interes pėr tė dy palėt.
Korresp. "Atdheu"
Dega e PLL Shkodėr organizoi takimin pėrkujtimor tė ditės sė shpalljes sė Monarkisė
Shkodra pėrkujton me respekt 1 Shtatorin
Nga Namik Mehmeti
Me rastin e festės sė rėndėsishme kombėtare tė 1 shtatorit, Dega e PLL Shkodėr pėrkujtoi 76-vjetorin e kėsaj date me domethėnie tė madhe historike pėr shqiptarėt, nė fillimet e shekullit XX. Mė 1 shtator 1928 u shpall Mbretėria Shqiptare.
Nė pėrkujtim tė kėsaj date, nė ambientet e Hotel "Rozafa" u organizua njė mbledhje pėrkujtimore. Nė kėtė mbledhje merrnin pjesė qytetarė dhe intelektualė tė shumtė shkodranė, anėtarė tė PLL dhe simpatizantė tė Monarkisė, si dhe pėrfaqėsues tė partive e shoqatave qė ushtrojnė veprimtarinė e tyre nė rrethin e Shkodrės.
Nga kryesia e PLL Tiranė, merrnin pjesė edhe nėnkryetari i PLL z.Murat Basha, Sekretari i Pėrgjithshėm z.Artan Tujani, nėnkryetari i Degės sė PLL Tiranė dhe njėkohėsisht edhe anėtar i Komitetit Drejtues tė PLL, z.Hamit Kurti.
Nė kėtė aktivitet ra nė sy edhe pjesėmarrja e deputetit tė PD, intelektualit dhe mjekut tė njohur shkodran, z.Ferit Hoti.
Qė nė fillim tė hapjes sė takimit, pėr nder tė tė pranishmėve dhe kėsaj ngjarjeje madhore historike, u ekzekutua Himni ynė Kombėtar dhe mė pas u mbajt njė minutė heshtje zije nė shenjė nderimi pėr ndarjen e parakohshme nga jeta tė Mbretėreshės sė Shqiptarėve - Suzanė.
Kryetari i Degės sė PLL Shkodėr, intelektuali dhe juristi i njohur z.Ilir Kuka, e hapi takimin duke falenderuar pjesėmarrėsit pėr vlerėsimin e kėtij aktiviteti, me jehonė dhe domethėnie tė rėndėsishme politike, duke e konsideruar kėtė datė si "njė eveniment tė ndritur tė epokės Zogiste dhe kulmim tė pėrpjekjeve institucionale tė atdhetarėve shqiptarė me nė krye Mbretin Zog, pėr t'i dhuruar shtetit atė formė regjimi qė i pėrshtatej mė sė miri interesave kombėtare dhe aspiratave pėr bashkim kombėtar, tek e shpalli Mbretin Zog i Parė - Mbret tė tė gjithė shqiptarėve".
Mė tej z.Kuka theksoi se "Shkodra gjithmonė ka dėshmuar vlera sublime qytetare dhe mbėshtetje tė fuqishme pėr Monarkinė shqiptare, ēka sot e tregon edhe pjesėmarrja juaj masive nė kėtė takim pėrkujtimor".
Pas kryelegalistit shkodran e mori fjalėn studiuesi dhe historiani i njohur Prof. Dr. Bajram Xhafa, i cili mbajti kumtesėn "76 -vjetori i Monarkisė Shqiptare - mesazh pėr bashkim e zhvillim kombėtar". Oratori, nė fjalėn e tij zbėrtheu dhe analizoi tė gjithė faktorėt politikė e socialė tė Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, si "njė shans madhor i tė gjithė shqiptarėve tė trojeve etnike pėr shpalljen e Pavarėsisė njėherė e pėrgjithmonė dhe si hapi i parė pėr bashkimin pėrfundimtar tė trojeve shqiptare, tė ndara para njė shekulli nga Fuqitė e Mėdha". Sipas oratorit, "vetė Statusi i Shtetit Shqiptar i 1 Shtatorit tė vitit 1928, shtronte dhe konsakronte kėtė Pavarėsi".
Me kėtė rast, aktori i njohur shkodran, legalisti Ramiz Rama, deklamoi me ton prekės formulėn e betimit tė Mbretit Zog i Parė, me rastin e kurorėzimit tė Tij nė orėn 16.00 tė datės 1 Shtator 1928.
Mė pas, tė pranishmit e shumtė nė kėtė mbledhje solemne i pėrshėndeti edhe nėnkryetari i PLL z.Murat Basha, i cili me kėtė rast u solli pjesėmarrėsve dhe mbarė legalistėve e mbretėrorėve shkodranė, edhe pėrshėndetjet dhe urimet mė tė mira tė kryetarit tė PLL z.Ekrem Spahiu, duke shprehur njėkohėsisht mirėnjohjen e kryesisė sė PLL pėr organizimin e kėtij takimi pėrkujtimor dhe vlerėsimin serioz tė tij.
Duke evokuar momente emocionante tė kėsaj ngjarjeje me pėrmasa madhore kombėtare, z.Basha foli me fakte, gjuhė tė zgjedhur dhe elokuencė pėr rolin dhe kontributin e jashtėzakonshėm tė Mbretit Zog i Parė nė shtetformimin shqiptar dhe nė pėrgatitjen e kėtij akti juridiko-kushtetues, sikundėr ėshtė Shpallja e Monarkisė Shqiptare dhe kurorėzimi i Mbretit Zog - Mbret i tė gjithė Shqiptarėve.
Ndėr tė tjera z.Basha foli edhe pėr cilėsitė e Mbretit Zog si burrė shteti dhe prijės nė luftėrat pėr ēlirimin e vendit, ku "aftėsitė e Tij prej strategu i pėrcolli me mjeshtėri tė rrallė, ndėrkohė qė ndėrmori dhe drejtoi reforma tė thella strukturore dhe ligjore pėr jetėn e vendit, ēka sollėn si rrjedhojė njė zhvillim ekonomik tė paparė e pėr kėtė arsye, me tė drejtė ai u cilėsua si Buonapart shqiptar i kohėve moderne".
Mė pas z.Basha foli pėr LZHK si "shprehje e aspiratave tė shqiptarėve pėr njė politikė ndryshe dhe efektive, ēka sintetizohet nė termin 'Zhvillim', aq i munguar pėr shkak tė politikave qeverisėse shterpe e shpesh antikombėtare". Nė vijim tė fjalės sė tij z.Basha foli hollėsisht pėr LZHK si lėvizje qė pėrmbledh rolin dhe kontributet e shumė aktorėve politikė, por ku rolin thelbėsor dhe kontributin mė tė madh e jep PLL, e cila ėshtė violinė e parė nė gjirin e kėsaj Lėvizjeje tė iniciuar dhe drejtuar personalisht nga Mbreti Leka".
Duke u ndalur nė situatėn politike, z.Basha u shpreh kundėr asaj qė ai e quajti "relativizėm sistematik tė pushtetit nė favor tė bipolaritetit". Ai gjithashtu tha se, pėr ndryshimin e kėtij realiteti ishte i nevojshėm njė "revolucion etiko-politik", qė duhet tė pėrfshinte gjithė shoqėrinė shqiptare.
"Ashtu si edhe nė tė kaluarėn, PLL do tė jetė nė mbėshtjetje tė ēdo iniciative tė ndėrmarrė nga Mbreti Leka. Pėr vetė programin e saj thellėsisht kombėtar, kontributet historike nė formimin dhe drejtimin e shtetit, sakrificat dhe gjakun e derdhur nga legalistėt pėr 50 vjet, PLL dhe programi i saj nuk janė gjė tjetėr pėrveēse boshti kėsaj Lėvizjeje. Me kėtė Lėvizje, ne synojmė tė rikthejmė Shqipėrinė nė gjirin e Evropės, duke rrėzuar klikėn e Nanos", - theksoi Basha.
Mė pas nėnkryetari legalist foli gjithshtu edhe pėr "ndonjė konfuzion fillestar" nė gjirin e Lėvizjes, qė, sipas tij, e kishte burimin nė frymėn dhe psikologjinė e atyre qė ai i quajti "tregtarė flamujsh". "PLL, si gjithmonė, do tė jetė nė ballė tė luftės dhe sakrificave pėr kurorėzimin me sukses tė kėsaj Lėvizjeje, ashtu sikundėr ka qenė vazhdimisht, qė nga themelimi i saj nė vitin 1924 nga Mbreti Zog i Parė dhe, mė vonė, gjatė LDB, ku ajo luftoi me heroizėm tė pashoq dhe pa kompromis kundėr pushtuesve fashistė e nazistė dhe mė pas i qėndroi pa u pėrkulur genocidit komunist, i cili megjithėse ushtroi ndaj legalistėve njė luftė klasash tė pashembullt, nuk arriti dot t'i thyejė ata dhe tė zhbėjė PLL dhe idealet legaliste e mbretėrore".
Z.Basha kėrkoi impenjim maksimal nė favor tė Lėvizjes, "pėr tė ndryshuar tė ardhmen tonė evropiane dhe pėr tė realizuar njė integrim tė vėrtetė". Ai, me kėtė rast u bėri thirrje tė pranishmėve qė tė afrohen e tė mbėshtesin kėtė Lėvizje, duke iu drejtuar intelektualėve tė vėrtetė qė tė kontribuojnė pėr tė mirėn e Shkodrės dhe pėr Triumfin e Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar, tė cilin z.Basha e krahasoi figurshėm me moton "pėr Triumfin e Legalitetit", parti "qė ėshtė shpirti i kėsaj Lėvizjeje". Nėnkryetari legalist e krahasoi kėtė Lėvizje me njė "ortek, i cili sapo ka filluar tė lėvizė, e qė do tė rritet me shpejtėsi pėr tė realizuar misionin historik, atė tė shpėtimit dhe zhvillimit tonė kombėtar".
Nė fund tė fjalės sė tij, z.Basha theksoi: "Ashtu sikundėr parashtrohet edhe nė mesazhin drejtuar PLL, Mbreti Leka thekson se "Vlerėsoj shumė qėndrimin e PLL dhe kryetarit Spahiu pėr Ēeshtjen Kombėtare. PLL do tė jetė forca kryesore politike e LZHK".
***
Pas nėnkryetarit legalist e mori fjalėn edhe kryetari i Shoqatės sė ish tė Burgosurve dhe Pėndjekurve Politikė tė Shkodrės z.Caf Jonuzi, i cili foli me fjalėt mė tė ngrohta nė adresė tė LZHK, pėr tė cilėn premtoi edhe mbėshtetje maksimale tė shtresės sė ish tė Pėrndjekurve, qė "sheh tek Lėvizja pėr Zhvillim Kombėtar shpresėn e ringjalljes sė vendit dhe realizimin e aspiratave kombėtare, pėr zhvillim dhe integrim".
Fjala e z.Jonuzi shėnoi edhe pėrfundimin e kėsaj pėrkujtimoreje, tė pėrgatitur me aftėsi nga Dega e PLL Shkodėr.
Kėshtu i mbylli me sukses punimet ky takim, i cili ngjalli interesim tė natyrshėm tek qytetarėt dhe intelektualėt shkodranė, ēka u pėrcoll me interesim edhe nga mediat lokale, si njė eveniment i denjė pėr nga rėndėsia, nė kushtet e njė vakuumi tė krijuar nga stina e nxehtė e verės.
MONARKIA
Mesazhi aktual i 76 vjetorit tė Mbretėrisė Shqiptare - thirrje pėr zhvillim e bashkim kombėtar tė shqiptarėve
1 shtator 1928, kur shqiptarėt shpallėn Mbretėrinė...
Prof. As. Dr. Bajram XHAFA
Sot mbushen plot 76 vjet nga dita e bekuar pėr shqiptarėt kur si nevojė jetike e politike pėr ta, me rrugė paqėsore kushtetuese e me zgjedhje tė lira, u shpall Mbretėria Shqiptare. Nė vendimin historik tė Asamblesė Kushtetuese pėr kėtė ngjarje politike thuhej: "Asambleja Konstituante e mveshun me fuqinat sovrane tė Kombit, e inspiruar prej dėshirės sė shquar tė popullit, pėr interesat vitale t'Atdheut, nė mbledhjen me datė 1 shtatuer 1928, dita e shtunė ora 9.12 me nji za e nji shpirt zgjedh e proklamon: Mbret (Roi) tė Shqiptarėve, nėn emėrin Zog I, birin tė dalun prej gjirit tė vet, shpėtimtarin e Kombit "Ahmet Zogun" zbritun prej familjes sė famėshme ZOGU".
Sot mjerisht shqiptarėt janė nė konfuzion e nė krizė tė thellė tė identitetit politik tė tyre pėr ta konceptuar nė gjithė dimensionin e vet, vlerėn kombėtare me rėndėsi historike tė kėtij evenimenti, nė dukje njė ndyshim i thjeshtė konstitucional. Shpallja e Mbretėrisė shqiptare shėnon fazėn finale dhe kurorėzimin e luftėrave e pėrpjekjeve tė shqiptarėve pėr ngritjen e shtetit tė tyre. Mė parė se kurorėzimi i sovranit me njė simbolikė mbretėrore e me stemė tė veēantė heraldike, ajo simbolizon konsolidimin e shtetėsisė shqiptare nė formėn mė moderne, mė solide, mė tė qytetėruar, mė kombėtare e mė demokratike. Vėrtet Kongresi i Lushnjės jetėsoi pavarėsinė e Shqipėrisė tė shpallur me 28 nėntor 1912, por formėn e plotė e pėrfundimtare me institucione tė kompletuara sipas parametrave juridike bashkėkohore shteti shqiptar e mori me 1 shtator 1928 me shpalljen e Mbretėrisė.
Shpallja e Mbretėrisė bėn lidhjen simbolike tė zhvillimit historik e politik tė shqiptarėve, tė historisė sė tyre qė nga periudha e lashtėsisė me Mbretėrinė Ilire e pastaj mesjetare me Principatėn e Arbėrit dhe atė tė Skėnderbeut, dhe ėshtė produkt i kėtij procesi historik, ėshtė vazhdimėsi e tij. Mbi tė gjitha, Shpallja e Mbretėrisė 76 vjet mė parė, ishte shprehje e aspiratave dhe e vullnetit kombėtar tė shqiptarėve.
Nė kuadėr tė ngritjes sė shtetit ligjor e tė institucioneve tė tij, Shpallja e Mbretėrisė dhe Kushtetuta e saj (Statuti Themeltar i Mbretnis Shqiptare) ishin shprehje edhe e realizimit tė aspiratave demokratike tė popullit shqiptar. Shqiptarėt ngritėn Mbretėrinė e tyre nė kėtė pjesė tė trojeve tė cunguara dhe vetė Mbretėria nga ana e saj, e bėri moto tė saj dhe politikė bazė aspiratėn e shqiptarėve pėr bashkim kombėtar. Pėr ta bėrė obligim kushtetues aspiratėn e bashkimit kombėtar, ajo e trupėzoi atė edhe nė hyrjen (preambulėn) e dokumentit themelor tė shtetit, nė Statutin Themeltar tė Mbretnis Shqiptare 1928 nė tė cilėn shkruhet: "Kombi shqiptar, i lirė e kryelartė, me plot shpresa lumturie pėr kohėn e ardhme, me dėshirė tė patundshme e plot gjallėri pėr forcimin e pėrjetshėm tė bashkimit kombėtar (nėnvizimi - B.Xh.) dhe pėr sigurimin e zhvillimit paqėsor tė Atdheut e tė mirės sė pėrgjithshme tė popullit, duke respektuar traditat historike tė kombit, tė cilat padyshim i sigurojnė brezit tė ardhshėm njė mbarėvajtje tė meritueshme,...".
Ky pėrvjetor i Mbretėrisė pėrkujtohet nė njė kohė qė shqiptarėt kanė nė dorė Thirrjen e NM sė Tij Leka I "Mbret i Shqiptarėve" pėr fillimin e "Lėvizjes pėr Zhvillim Kombėtar". Thelbi i mesazhit mbretėror ėshtė ky:
1.Ekonomia shqiptare varet nga monopolet e huaja nė bashkėpunim me mafien politike shqiptare.
2.Shqipėria po mbytet nė borxhe, korrupsion "shtetėror" e kaos politik.
3.Shteti shqiptar po kthehet nė piramidė tė rrezikshme pėr popullin shqiptar.
4.Shteti shqiptar ėshtė kthyer nė shtet vasal dhe sot jemi pothuajse njė koloni e tė huajve.
5.Shqiptarėt nuk kanė mjete jetese, nuk kanė pronė, nuk kanė tė siguruar jetėn, nderin, gjėnė e tyre.
6.Shqiptarėve u kanė rrėmbyer pronė e pasuri, nderin dhe dinjitetin njrėzor, e kanė zhveshur nga ndėrgjegjja kombėtare, e kanė varfėruar skajshmėrisht nga ana ekonomike dhe e kanė zvetėnuar nga ana shpirtėrore.
7.Mbreti Leka I pyet: "ku ėshtė pavarėsia jonė?".
Shqipėria ka humbur pavarėsinė. Mė 28 nėntor 1912 Pavarėsia u shpall pėr tė gjithė shqiptarėt. Kufiri midis tyre u vendos mė pas. Mė pak se gjysma e Shqipėrisė u quajt e pavarur dhe u bė shtet, pjesa tjetėr u fut me detyrim nė njė robėri tė re. Nė vend qė shqiptarėt tė luftonin pėr t'i bėrė edhe pjesėn tjetėr tė pavarur, ashtu si vetja jonė, u bėmė ne ose na detyruan tė bėhemi edhe ne si ata, si pjesa tjetėr e shqiptarėve jashtė kufijve shtetėrorė, njė popull i robėruar dhe njė shtet qė ka humbur pavarėsinė. Nė kėtė kuptim, shteti amė ėshtė para po asaj detyre qė ėshtė edhe Kosova, edhe Shqipėria Lindore dhe tė gjitha trojet shqiptare.
Shqiptarėt nė Gadishullin Ilirik (Ballkan) janė para detyrave tė revolucionit kombėtar, tė revoluconit nacional.
Sa do tė jenė tė zotėt ata qė t'u pėrgjigjen detyrave historike dhe si do t'u pėrgjigjen atyre? Shqiptarėt u bėnė tė bashkuar, unik nė hallin e tyre dhe janė pėrpara tė njėjtės detyrė, ashtu si mė 1912 - rimėkėmbja e Pavarėsisė. Socializmi enverist (komunist) shqiptarėt i ndau dhe i pėrēau nė tė dy anėt e kufirit, kėtej dhe andej. Pluripartizmi (neokomunist) i Tranzicionit i bėri ata, lesh arapi.
Statuti Themeltar i Mbretėrisė Shqiptare i vitit 1928 na kujton sot nė 76 vjetorin e Mbretėrisė Shqiptare, imperativin kombėtar, detyrėn e lartė historike tė Bashkimit Kombėtar. Prandaj Thirrja e Mbretit Leka I sot u drejtohet gjithė shqiptarėve pėr t'u bashkuar pa dallime partiake, krahinore e besimesh fetare nė Lėvizjen e madhe pėr Zhvillim e Bashkim Kombėtar nėn drejtimin e "Mbretit tė Shqiptarėve".
Shkodėr, me 1 shtator 2004
Shėnim i redaksisė:
Shkrimi i mėsipėrm ėshtė referuar nė sesionin pėrkujtimor tė organizuar nga dega e PLL-sė Shkodėr, nė sallė e mbledhjeve tė Hotel "Turizmit" tė qytetit me 1 shtator 2004 me rastin e pėrvjetorit tė shpalljes sė Mbretėrisė Shqiptare.
HISTORIA
Historia e Shqipėrisė sipas Jean-Claude Faveyrial(2)
Kush ėshtė prifti qė ndriēoi historinė e shqiptarėve
Nga Robert Elsie
Olzheim (Eifel), Allemagne 2001
Vijon nga numri i kaluar
Megjithatė, Imz. Faveirial shkonte gjithnjė pėrpara. Ai e trajtoi Ēėshtjen e Lindjes nga pikpamja fetare. I dha dorėn e fundit Katekizmit Vlleh, dhe siguroi njė histori tė Shqipėrisė. Ai u dėrgonte raporte tė shumta Vizitorėve, Imz. Bonetit dhe At T.H. Tashmė, ishin shqiptarėt subjekt i preokupimeve tė tij.
Pas lėvizjeve bullgare dhe vllahe, doli nė skenė njė ēėshtje e ngjashme shqiptare. "Shqiptarėt - shkruante ai - pėrbėjnė njė komb, njė racė tė fortė e tė guximshme, qė kėrkojnė pavarėsinė e tyre. Mirditorėt janė pėr Francėn si maronitėt e Libanit. Bib-Doda, prijėsi i tyre, shpeshherė na ka pėrsėritur kėto fjalė: -"Unė dėshiroj qė Kongregacioni tė interesohet pėr Shqiptarėt ashtu si pėr Vllehėt, dhe tė mos na lėrė mėnjanė" (fq.53)".
Pėrkujtimet e ardhura nė mėnyrė proēesionale mbi trupin e pajetė tė tė ndjerit Imz. Faveirial, janė kurora lulesh natyrore, dhe secilės prej tyre i ėshtė bashkangjitur njė shirit i zi dy metra i gjatė. Njėra prej tyre ėshtė edhe: "Familja Margariti, Kujtim i pėrjetshėm". Njė tjetėr: ""tė pėrnderuarit At Faveirial, nxėnėsit e liceut rumun", e mė tej: "Trupa e profesorėve, pėr At Zhan Faveirialin". Inxhinjerėt francezė, gjithashtu, vunė kurorat e tyre. Konsulli i Austro-Hungarisė, po ashtu, solli njė tjetėr shumė tė bukur. Katolikėt e Manastirit, mė tej, kanė dhėnė njė kurorė dhe njė cohė tė bukur mortuale.
Njė turmė e madhe njerėzish mori pjesė nė ceremoninė funerale tė tė ndjerit. Aty ishin pesė konsuj: ai austriak, anglez, rumun, serb dhe rus. Konsulli grek mungonte nė kėtė ceremoni funebre. Ne duhet tė ndjejmė keqardhje, pasi, nė vend qė tė na pėrkrahte, ai na braktisi, dhe ky ėshtė shkaku qė ambasada e Francės duhet tė na dėrgojė pėr konsull njė francez nga Franca. Imz. Faveirial ėshtė i dioqezės sė Lionit. Ai ka ende tė afėrm, njė mbesė tė martuar dhe me fėmijė, besoj. Njoftojeni, dhe i bėni tė ditur se xhaxhai i saj vdiq nga njė pneumoni, pa vuajtje tė mėdha. Gjatė gjithė ditės mortore, ne e lamė tė ekspozuar nė kishėzėn e dashur, dhe njerėzia shpreheshin: -Ai po fle. Ky At i mirė, nuk ka vdekur".
Mbi librin "Historia e Shqipėrisė"
Zhan-Klod Faveirial duket se ka shkruar mjaft, por la pak vepra tė botuara. Mund tė flitet pėr librat qė ai botoi, para sė gjithash nė gjuhėn bullgare, vepra tashmė shumė tė rralla. Midis tyre gjenden:
-Manuel de politesse (Manual i mirėsjelljes), nė gjuhėn bullgare, Kostandinopojė -1858.
-Dialogues franēais-bulgares (Dialogje frėngjisht-bullgarisht), Kostandinopojė - l859.
-Grand catčchisme raisonnč a l'usage des Bulgares Unis (Katekizėm i Madh pėr pėrdorim tė Bullgarėve Unitė), nė gjuhėn bullgare, Kostandinopojė - l862.
Nga pena e tij njohim, po ashtu, disa artikuj mbi gjendjen nė Manastir, mbi ēėshtjen bullgare dhe liturgjinė bullgare, dhe, mė sė fundi, njė korrespondencė tė begatė.
Pėr fat tė keq, thelbėsorja e veprės sė tij tė madhe nuk u publikua kurrė. Midis dorėshkrimeve tė rėndėsishme tė tij, gjenden edhe kėto:
-Histoire de l'Albanie (Historia e Shqipėrisė), kjo qė kemi nė dorė.
-Histoire Valaque (Historia Vllahe) - l89l.
-Histoire de la presqu'ļle d'Illyrie (s.d.), (Histori e gadishullit tė Ilirisė).
-Catčchisme valaque a l'usage des prźtres (Katekizėm Vlleh, pėr pėrdorim nga priftėrinjtė) - l89l.
Ishte fillimi i viteve l990, kur autori i kėtyre rradhėve kishte dėgjuar pėr herė tė parė zėra mbi njė Histori tė Shqipėrisė, tė konsiderueshme. Thuhej se dorėshkrimi gjendej nė Stamboll. Kėrkimet nė Sulejmani dhe nė arkiva tė tjera tė metropolit turk, nuk nxorrėn gjė nė dritė, dhe ishte mė tepėr fati qė na udhėhoqi, nė pranverėn e vitit l998, drejt kolegjit Shėn-Benua nė Karakoj, pak hapa larg Corne d'Or (Bririt tė Artė). Kolegji francez i Stambollit gjendet sot nė mjediset e strehės sė Kongregacionit tė Misionit Lazarist. Pėr dorėshkrimin nė fjalė nuk dihej asgjė nė kolegj dhe, pėr mė tepėr, dosja "Shqipėria" dhe pjesa mė e madhe e arkivave tė Kongregacionit, qenė riatdhesuar nė Paris. Mė nė fund, mė 20 shtator l999, At Iv Danzhu, pėrgjegjės pėr arkivat e Strehės- Amė tė Bashkėsisė sė Misionarėve Lazaristė nė Paris, na sinjalizoi rastėsisht zbulimin e saj, tė veprės mė tė rėndėsishme tė Faveirialit.
L`Histoire de l`Albanie (Historia e Shqipėrisė) e Zhan-Klod Faveirialit ishte shkruar midis viteve l884 dhe l889. Dorėshkrimi, qė pėrmban 483 faqe, ėshtė vepėr e shumė duarve. Mund tė llogaritet se At Faveirial ia ka diktuar ndihmėsve tė tij nė Manastir. Ai pėrmban, gjithashtu, korrigjime dhe shtesa nga dora e autorit. Megjithė kėto ndryshesa, tė krijohet pėrshtypja se autori nuk e ka pėrfunduar menjėherė punėn e tij tė madhe, dhe se ai, pėrpara se tė kishte rastin tė botonte Historinė e Shqipėrisė, ka patur mundėsi tė bėnte edhe disa ndryshime, si dhe korrigjime tė shumta. Ndoshta do tė ketė shtuar, po ashtu, edhe disa kapituj, pėr tė dhėnė njė pamje mė tė plotė tė historisė sė kėtij rajoni.
Sido qė tė jetė, Historia e Shqipėrisė e Zhan-Klod Faveirialit ėshtė vepėr e njė rėndėsie tė madhe kulturore pėr popullin shqiptar. Ajo ėshtė vepra e parė qė gjurmon historinė e plotė tė Shqipėrisė, nga lashtėsia deri nė gjysmėn e dytė tė shekullit tė nėntėmbėdhjetė. Faveirial, duhet thėnė, nuk kishte njė koncept tė qartė dhe tė saktė pėr Shqiptarėt nė tėrėsi, si komb dhe si popull, siē njihen nė kohėt e sotme. Historia e tij ėshtė, mė saktė, ajo e njė treve juglindore europiane, me popullsitė e saj tė ndryshme: -Shqiptarėt sigurisht, por gjithashtu edhe Vllehėt e Pindit, Grekėt, Turqit dhe Sllavėt. Po ashtu, Historia e Shqipėrisė ėshtė, pėr mė tepėr, historia e gjithė pjesės juglindore tė Gadishullit Ballkanik, duke pėrfshirė kėtu, jo vetėm Shqipėrinė e sotme, por edhe Epirin, Malin e Zi dhe gjithė Maqedoninė. Lexuesi do tė gjejė, gjithashtu, informacione tė rėndėsishme mbi historinė e kishės katolike nė Ballkan, duke pėrfshirė kėtu hollėsitė interesante mbi historinė e Patriarkatit tė Ohrit (l394-l767).
Vepra e Faveirialit pasqyron njohuritė e historisė sė Ballkanit, pėr sa ishin nė atė kohė, dhe parasgjithash, mėnyrėn e tė shkruarit. Autori duket se ka pėrdorur tė gjitha burimet e rėndėsishme tė historisė ballkanike, tė shfaqura deri nė ditėt e sotme: Aravantini, Ami-Buč, Kanty, Dezobri dhe Bashėle, Farlati, Hammer-Purgstall, Hekard, Lavale, Le Bo, Lekyje, Puarzo e Kais, dhe, mbi tė gjitha, tė madhin Pukėvil. Ai ishte, gjithashtu, nė dijeni tė veprave tė letėrsisė shqipe, pėr shembull, tė autorėve klasikė tė shekullit tė l7-tė, si Budi, Bardhi (Bianchi) e Bogdani.
Megjithėse kjo nuk pėrkon tėrėsisht me kėrkesat e lexuesit bashkėkohės, apo tė studiuesit tė historisė ballkanike ose fetare, dhe megjithėse nuk ėshtė tėrėsisht e besueshme nė fakte, ashtu siē njihen ato sot, pas njė shekulli kėrkimesh tė mėtejėshme, - Historia e Shqipėrisė e Zhan-Klod Faveirialit ėshtė njė vepėr plot me njoftime tė reja dhe pėrfshin hollėsi tė shumta, qė nuk gjenden kund tjetėr. Lexuesi do tė vėrejė, qysh nė fillim, se autori e shkruan historinė e tij me pasion dhe entusiazėm, por qė nuk i shpėton dot vlerave dhe paragjykimeve fetare dhe kombėtare tė mjedisit dhe kohės sė tij. Faveirial ėshtė njė prift katolik qė punonte nė zemėr tė njė rajoni ortodoks tė Perandorisė Otomane. Armiqėsitė e dukshme qė ai ushqente, pėr shembull kundėr Ortodoksisė greke, - dhe, duhet theksuar, kundėr Grekėve nė pėrgjithėsi, - ndoshta e bėjnė lexuesin bashkėkohės tė vėrė buzėn nė gaz. Atij i falen kėto teprime, tė cilat shėrbejnė, nė tė njėjtėn kohė, pėr tė pasqyruar frymėn e kohės sė tij.
Nje monument i historiografisė ballkanike
Historia e Shqipėrisė e Zhan-Klod Faveirial ėshtė njė vepėr me rėndėsi kulturore, pasi ajo pėrbėn librin e parė qė i kushtohet tėrėsisht historisė sė kėtyre vendeve ballkanike. Nga pikėpamja e konsolidimit tė vonshėm tė Shqiptarėve si popull nė tėrėsi, e mbi tė gjitha, tė Shqipėrisė si shtet, dhe ndoshta, po ashtu, pėr shkak tė anėve enigmatike tė historisė shqiptare, veprat e tjera tė shekullit tė 19-tė, si dhe vetė tė dhjetėvjeēarėve tė parė tė shekullit 20-tė, janė tė rralla dhe, pėr mė tepėr, tė pjesėshme.
Pėr arsye krahasimi, duhen vėnė nė dukje edhe faktet e mėposhtme. Pothuaj nė tė njėjtėn kohė qė At Faveirial hartonte Historinė e Shqipėrisė, doli nė Itali Le Istorie albanesi (Histori Shqiptare), Salerno - l886, vepėr nė katėr vėllime e Franēesko Tajanit. Po nė shekullin e l9-tė, ndeshet, gjithashtu, historia e parė e kėtij vendi nė gjuhėn shqipe: T'nnollunat e Scēypniis prei gni Gheghet ēi don včnnin e vet, Aleksandri - l898, tė Shqiptarit Stefė Curani (l865-l941). Nė fillim tė shekullit XX, del botimi i Historia č Shcypniis ch'me fillčse e dčri me kohe ku ra ne dore te Turkut, Bruksel -l902, vepėr me 416 faqe, e shkruar nga prozatori i parė i madh i letėrsisė shqipe, Ndoc Nikaj (1864-1951).
***
Gjatė Luftės Parė Botėrore, Shqipėria, shtet i pavarur qysh prej vitit 1912, por vend kufitar i Perandorisė Austriake, tėrheq pėr herė tė parė vėmendjen e historianėve seriozė tė botės gjermanofone. Ndėr veprat kryesore tė asaj kohe gjenden:
-Geschichte von Montenegro und Albanien (Historia e Malit tė Zi dhe e Shqipėrisė), Gotha -1914, e Spiridon Gopēeviēit, dhe
-Geschichte Albaniens (Historia e Shqipėrisė), Laipcig -1914, e Karl Roth.
Pak kohė mė pas, doli nė frėngjisht: Breve histoire de l'Albanie et du peuple albanais (Histori e shkurtėr e Shqipėrisė dhe e popullit shqiptar), Bukuresht -1919, e historianit tė madh rumun Nikolla Jorga (1871-1940), libėr modest prej 68 faqesh.
Arkivat e Kongregacionit tė Misionit Lazarist nė Paris pėrmbajnė, gjithashtu, dokumenta tė tjera tė rėndėsishme pėr historinė e Shqipėrisė dhe pėr historinė e kishės katolike tek Shqiptarėt e fundit tė shekullit tė IXX-tė. Bėhet fjalė, mes tė tjerash, pėr dokumenta dhe korrespondencė tė shkruar nga personalitete tė asaj periudhe, disa tė njohur, e tė tjerė tė harruar tashmė. Midis tyre mund tė pėrmenden emra si: princi Prenk Bib Dodė Pasha (vdekur mė 1920), Davidika Bib Doda, Margjela Bib Doda, Imz. Dario Buēareli (1827-1878), Imz. Fulgenc Carev, Abat Doēi (1846-1917), Gjon Pjetėr Karadaku, Fransua-Ksavier Lobri, Andrč Logoreci, Simon Lumezi, Anton Bytyēi, Mikel Tarabulluzi dhe Gjergj Ēako.
Pjesa mė e madhe e dokumentave tė kėtyre arkivave, qė mė parė gjendeshin nė kolegjin Shėn-Benua nė Stamboll, u riatdhesuan tashmė nė Paris, por, pėr fat tė keq, nuk ka inventar tė pėrpiktė, ngaqė liceu nė Stamboll u pushtua nga ushtarėt turq mė 1914, dhe disa dokumenta u zhdukėn qė atėhere. Pėrsa i pėrket bibliotekės sė madhe tė librave qė At Faveiriali kishte grumbulluar, duke pėrfshirė kėtu pa dyshim shumė nga dorėshkrimet e tij, duket se janė shkatėrruar gjatė rėnies sė zjarrit nė qendrėn e Misionit nė Manastir, nė korrik tė vitit 1909.
Duke botuar kėtė libėr, mėse njė shekull mė pas, mė mbetet vetėm tė falenderoj Misionin Lazarist nė Paris, dhe nė veēanti, At Iv Danzhu dhe Paul Henzman, pėr ndihmėn dhe bujarinė e tyre, dhe tė shpresoj se vepra e madhe e Zhan-Klod Faveirialit, e gjetur, mė sė fundi, pas njė shekulli zhdukjeje, do tė lexohet e vlerėsohet nga lexuesi i shekullit tė 21-tė.
Robert Elsie
Olzheim (Eifel), Allemagne 2001
Shėnim:
Nė tė vėrtetė, mbi historinė e Shqipėrisė, pėrpara autorėve qė pėrmend zoti Elsie, doli nė vitin 1879 nė Paris La veritč sur l'Albanie et les albanais -Etydes historique et critique (E vėrteta mbi Shqipėrinė dhe shqiptarėt - Studim historik e kritik) me autor Pashko Vasėn ose Vaso Pashė Shkodranin, i cili po atė vit kishte botuar nė Allfabetare e gjuhės shqip tė Kostandinopojės, skicėn Shqypnia e shqyptarėt.
ARKIV
Vetėdeklarimi i tradhtisė sė sllavo-komunistėve shqiptarė gjatė LDB (2)
Ja si e shkruan komunistėt historinė
Vijon nga numri i kaluar
"Askush nuk ėshtė aq i pasur sa tė blejė tė kaluarėn tij". Kjo thėnie kuptimplote vlen edhe pėr komunistėt shqiptarė me Hoxhėn nė krye, dhe rrėzon edhe termin qė, rėndom, qarkullon nė media, atė tė "nacional-komunizmit" shqiptar. Nėse flasim pėr nacional-komunizėm, ai ishte i pranishėm tek tė gjitha diktaturat dhe praktikat ideologjike e shtetėrore tė vendeve komuniste, por vetėm nė Shqipėri jo. Komunistėt shqiptarė jo vetėm qė nuk kėrkuan asnjėherė ndreqjen e padrejtėsive historike, por asgjėsuan kundėrshtarėt politikė me akuzat e shovinizmit shqiptaromadh. Madje ata arritėn deri aty sa kėrkuan tė zhbėjnė edhe Shqipėrinė londineze, tė cilėn deshėn ta bėjnė Republikė tė Shtatė tė Jugosllavisė sė Titos.
A.Kola
Letrat e komunistėve shqiptarė pėr Titon, Dushan Mugoshėn e Miladin Popoviēin
Ja si shkruan Enver Hoxha nė "ZP" pas letrės sė parė tė Titos
Enveri: Mareshalli Tito, gjeniu, i lavdishmi...
"Nė male na erdhi letra e parė e shokut Tito, ku ai pėrshėndeste nga zemra mbarė popullin shqiptar qė lufton pėr liri. Letrėn e ēmueshme tė shokut Tito, ku ai na tregon luftėn heroike tė popujve tė tij, ku na shfaqte besimin e patundur nė fitoren mbi Fashizmin, na e solli duke kaluar rreziqet mė tė mėdha, shoku i luftės i shokut Tito, shoku Bllazho Jovanoviē. Atėherė i kuptuam si duhej pėrpjekjet e mėdha dhe luftėn titanike tė popujve tė Jugosllavisė kundėr okupatorit.
Eksperienca e luftės partizane nė Jugosllavi ishte njė thesar i paēmuar pėr ne. Letra e udhėheqėsit gjenial J.B. Tito shėnon njė ngjarje historike nė historinė e popullit tonė, sepse eksperiencėn e luftės heroike partizane nė Jugosllavi e shihnim tash mė konkretisht, dhe kjo na shėrbeu pa masė pėr luftėn tonė. Peripecitė e luftės tonė pėr jetė a vdekje kundėr tradhtarėve dhe okupatorėve, i penguan lidhjet tona me partizanėt trima jugosllavė, por zėri i radios "Jugosllavia e lirė", na sillte nė malet tona tė ēliruara erėn e freskėt tė maleve kreshnike tė Jugosllavisė, ku luftonin me heroizėm tė papėrshkruar partizanėt jugosllavė tė kryeheroit Josif Broz Tito.
Shėrbimet e informacionit tonė partizan, rrėmbyen njė urdhėr tė Gestapos pėr shėrbimin e SIM-it italian, ku tekstualisht thuhej: "Tė ruhen rrugėt, postoblloqet dhe tė bėhen reprezalje nė katėr anėt e Shqiuėrisė, sepse revolucioari i madh jugosllav Josip Broz Tito ndodhet nė Shqipėri. Koka e tij tė vihet nė ēmim. Ngjitur tė vihet fotografia".
Frika e armikut ishte e dukshme. Shoku ynė i lavdishėm J.B. Tito, qė personifikonte dhe udhėhiqte luftėn e partizanėve jugosllavė, tmerronte Gestapon dhe SIM-in. Kėta e shihnin shokun Tito kudo nė Ballkan dhe kokėn e tij e kishin vėnė nė ēmim. Por agjentėt e SIM-it dhe Gestapos mė kot lodheshin pėr tė kėrkuar shokun Tito nė Shqipėri. Shoku Tito nuk ishte nė malet e Shqipėrisė, por ai ishte nė zemrėn e maleve tė Shqipėrisė, dhe atje ishte zor i madh ta gjente dhe ta ērėnjoste SIM-i dhe Gestapo. Emri i shokut Tito mori dhenė nė katėr anėt e Shqipėrisė. Pėr tė fliste me admirim populli shqiptar. Pėr ne, emri i tij ishte identik me atė tė popujve tė Jugosllavisė, me atė tė Ushtrisė Heroike Jugosllave. Tek shoku Tito ne shihnim mikun mė tė madh tė popullit shqiptar, nė luftė dhe nė paqe, ashtu siē shihnim te popujt e Jugosllavisė miqtė dhe vėllezėrit mė tė ngushtė tė popullit tonė. Mė kot u pėrpoqėn kuislingėt dhe shovinistėt shqiptarė pėr ta turbulluar kėtė vėllazėrim tė shenjtė me popujt jugosllavė. I madh e i vogėl e njeh shokun Tito nė Shqipėri, sepse ai pėrfaqėson popujt heroikė tė Jugosllavisė. I madh e i vogėl e do tė madhin Tito nė Shqipėrinė tonė, sepse ai pėrfaqėson luftėn e lavdishme tė popujve vėllezėr jugosllavė, se ai ka qėnė zemra dhe koka e saj. Se ai i mėsoi dhe i edukoi popujt e Jugosllavisė ta duan popullin e vogėl shqiptar si vehten e tyre, dhe ta ndihmojnė e pėrkrahin vėllazėrisht, si nė kohėn e luftės, ashtu dhe nė paqe".
Letra e Koēi Xoxes pėr Dushan Mugoshėn, 7 maj 1944
Jam aleati yt deri nė fund tė jetės
I dashuri shok Dushan. Sot mė vjen keq edhe njėherė qė nuk jemi parė e sidomos pėr ato ditė kur kemi ardhur kėndej dhe ti po tė njėjtėn ditė shkove. Por shok i dashur mė keq mė ka ardhė qė nė kėto momente shumė tė rėndėsishme, nė kėto ēastė tė mėdha ty do tė tė kishim si kėshilltar, si udhėheqės tė mendimeve dhe vendimeve tė ndryshme dhe si flamurtar nė momentet kur do tė ecim pėrpara. Po kurrė nuk do tė na shlyhet nga mendja ndihma jote vendimtare dhe kėshillat prej udhėheqėsi tė ēquar. Ti shok, me direktivėn e partisė heroike e tė lavdishme tė Jugosllavisė, ke ardhė kėtu pėr tė na udhėhequr dhe tani kur partia jote tė thėrret nė detyrėn e re, ti je larguar si luftėtar i lavdishėm dhe i disiplinuar.
Me dėshirė dhe shoqėrisht tė pėrshėndet nxėnėsi dhe aleati yt deri nė fund tė jetės, Koēi Xoxe
Letra e Ramadan Ēitakut pėr Dushan Mugoshėn, 7 maj 1944
"E kemi shumė tė vėshtirė pa ty"
I dashuri shoku Duq. Neve presim me shumė shpresė qė tė na kthehesh prapė, se e kemi shumė tė vėshtirė pa ty. Gjithmonė na duket se do tė tė shohim njė ditė pėr sė shpejti se si ulesh nėpėr malin e Elmės. Doktor Nishani, kur ka ardhur nga pėrcjellja jote, ėshtė mbyllė nė dhomėn e tij dhe ka filluar tė qajė. Tash englezėt na dhanė disa fishekė pėr automatikun Tomson dhe po tė dėrgoj 300 copė.
Stapit i kemi dėrguar shpejt njė letėr dhe i kemi thėnė qė tė vijė dhe tė tė presim nė ēetėn e Abedin Arifit, nė Lumė. Shumė tė fala ty dhe shokėve, dhe sidomos Mitos.
Pėrshėndetje shoqėrore.
7 maj 1944.
Letra e Tuk Jakovės dėrguar Dushan Mugoshės, 7 prill 1944
"Ecim nė rrugėn qė na tregove"
I dashur Shok Salė!
Nė kohėt e fundit nuk tė kam shkruar, se kujtonja tė takohemi. Kur erdha nė bazė mora vesh se 5-6 orė pėrpara kohe u nise nė drejtim tė PKJ, pėr tė mos u kthye ma ktej. Mė ka ardhė shumė keq qė hike nga ne e na le si jetimė nė kto ēaste fatlume pėr Partinė t'onė, qė ti e deshe aq shumė e punove aq shumė pėr tė. Nga ana tjetėr mė erdhi keq qė nuk u takuem tė paktėn ditėn e fundit, qė u nise e tė ēmalleshim.
Si do qoftė, ti do jesh ma i lumtun qė jep frutin e punės t'ande nė Partinė Heroike e famėmadhe Jugosllave. Tani nuk dijė se ēfarė tė them tjetėr veēse po pėrpiqemi me tė gjitha fuqitė tė hecim nė rrugėn qė na tregove.
U pafshim nė realizimin e qėllimeve tona tė shenjta.
Tė puth me mall
Tuku
Letra e Bedri Spahiut dėrguar Dushan Mugoshės
"Na duket sikur kemi diēka nga qėnja e jote"
I dashur Salė
U ndamė pa u parė. Pėr dreq na u ngatėrrua puna dhe nuk erdha njė ditė mė parė. Shpresoj se do tė bėē gjithēka qė tė vish prapė, mbasi ti duhet ta ēmosh nevojėn qė kemi ne pėr ty, dhe fundi i fundit u mėsuam o djalė me njėri tjetrin. Do tė ishte e nevojshme tė paktėn tė gjėndeshe kėtu nė mbarim tė Luftės.
Ne mėsuam nga ti o Salė, atė ēka ėshtė e nevojėshme dhe e domosdoshme qė tė mendojmė e ta ndjejmė vehten si komunistė, e prandaj unė pėr vehten time e besoj se tė gjithė ne, na duket sikur kemi diēka nga qėnja e jote.
Jeta jonė si komunistė ėshtė e lidhur me ty. Kėtej rrjedh boshllėku qė unė ndjeva kur nuk tė gjeta.
P.S. Salė besoj se edhe ty tė ka ardhur keq qė u ndave prej nesh, dhe detyra qė kreve plotėsisht do tė jetė njė ngushėllim pėr ty, e unė ngushėllohem duke parė ndryshimin qė kam bėrė prej ēastit tė parė qė jemi takuar dhe se kam pėrfituar shumė nga ti.
Jepu pėrshėndetjet e mija shokėve tanė Jugosllavė
Pėrqafime e u pafshim pėr sė shpejti
Bedriu
Letra e Hysni Kapos dėrguar Dushan Mugoshės mė 7 prill 1944
Dushan, ti ishnje njė model pėr tė gjithė
Megjith se Koēi (Xoxe) mė tha se do tė largoheshe, menduam se do tė takoheshim para se tė ikje. Mbetėm nė Helmės ditėn qė ti jeshje larguar. Mbas pesė muajsh qė ishim ndarė bashkė nė Ramicė, mendoja se do tė ēmalleshim pėr herė tė fundit qė tinė largoheshe, do dėgjonja ndonjė kėshillė tėnden qė pėr mua kanė qėnė tė vlefėshme pėr tė qėnė njė anėtar i Partisė.
Atė qė dėshiroja nuk u realizua. Puna vuajtjet dhe jeta qė kemi kaluar bashkė gjatė kėtyre dy vjetėve kanė qėnė njė kujtim yti pėr neve por edhe njė model qė e pėrfytyronj unė Dushanin, i cili pėr neve quhet si notari i mirė qė ka shpėtuar shokėt nga valėt e detit.
Sigurisht tani qė u largove, nuk ka mė mundėsi takimi veēse tė shpresojmė kur neve tė ja mbėrrijmė qėllimit. Kur tė paraqitet rasti, njė letėr jotja jo vetėm qė do tė ishte si shenjė kujtimi, por edhe e vlefshme pėr tė shkuar ndėr mend gjithė kėshillat dhe udhėzimet qė na lipsen pėr tė na vėnė si dikur nė rrugėn e drejtė. Kur u nisa prej Brigade, shokėt mė ngarkuan tė jap tė falat e tyre por edhe pėrqafimet duke pandehur se do ishnje kėtu. Brigada e Pestė ėshtė duke shkuar pėrpara nga ēdo pikėpamje. Dita ditės po shtohet e po i afrohet numrit tė Brigadės sė Gjashtė.
Dėshiroj qė kudo qė tė shkosh tė gėzosh shėndet tė mirė me gjithė shokė.
Gjithė shokėt e Brigadės tė bėjnė tė fala ty dhe shokėve tė luftės ku tinė do shkosh.
Tė pėrqafoj me mall
Besniku.
Letra e Shtabit tė Brigadės sė Parė dėrguar Dushan Mugoshės mė 12 prill 1944
Or Salė, t'u shoftė soji e t'u bėftė na-a-a-a?!!
Shokut Sali Muratit
I dashur shok, letrėn t'ėnde tė 22 marsit e kėnduam. Nga pėrmbajtja e saj u prekėm, u entusiazmuam, u inkurajuam, u udhėzuam.
Nė fillim, kur u largove nga rrethi i kėsaj familjes s'onė tė madhe, qė quhet Brigada e Parė, na dukej vehtja sikur na mungonte diēka kryesore, na dukej vehtja si jetimė tė pa nėnė. Por dal nga dal u mėsuam tė ecim mbi kėmbėt tona, ashtu siē na kishe mėsuar ti dhe Partija, duke na tėrhequr prej dore, nė fillim si mėma e mirė qė tėrheq prej dore foshnjėn e parė, qė premton shumė. Malli i math na ka marrė pėr ty, por e dijmė qė puna e tepėrt s'tė lejon tė vish tek ne e tė ēmallosemi.
Shoku Salė! Prej 15 gushtit e deri mė sot kemi bėrė shumė pėrpjekje, kemi qėnė nė luftime tė vazhdueshme me okupatorin dhe armiqtė e brendshėm tė popullit. Mijėra armiq janė zhdukur nga faqja e dheut prej nesh. Dhe gjaku i gjashtėdhjetė dėshmorėve t'onė, qė kanė rėnė nė fushėn e nderit, kanė shkruar mbi flamurin tonė "HAKMARRJE PROLETARE".
Asnjė herė s'kemi patur disfata; kurdoherė kemi korrur suksese. Kurrė nuk jemi ēpartalluar; vazhdimisht familja e jonė shtohet, forcohet, shkon pėrpara...
Eshtė jo vetėm dėshira e jonė, qė e dijmė largimin t'ėnd, porse edhe e gjithė Brigadės, qė s'di gjė, qė tė ndodhesh nė mes t'onė pėr festėn e 1 Majit. Por nė qoftė se nuk vjen dot, kėrkojmė dhe insistojmė nė kėrkesėn t'onė qė, tė paktėn, para se tė ikėsh, me qė do tė kalosh nga kjo anė, tė rrijmė ndonjė ditė sė bashku; prandaj na lajmėro se ku duhet tė dalim pėr t'u takuar.
Na vjen KEQ edhe neve qė do tė largohesh para se tė mbarohet tabela, qė ėshtė porositur me mbishkrimin Brigada e Parė PROLETARE.
O Salė!, Po, pėr interesat e larta tė Brigadės t'ėnde, kė do tė lėsh pranė Shtabit tė Pėrgjithshėm?. Kujt do t'i a besosh kėtė misjon special, or t'u shoftė soji e t'u bėftė na-a-a-a-a-a-a-a-a?!!!!
Tė fala shoqėrore e tė puth nė emėr tė Brigadės I-rė Sulmonjėse
Komandanti
Mehmet Shehu
NDERIM
Dėshmon Hamide Zenun Mulosmani. Largimi nga Shqipėria i Mbretit Zog dhe persekutimi i Familjes Mulosmanaj
Si e masakroi regjimi komunist familjen e Mulosmanėve
Shėnim i redaksisė:
Ky shkrim i zonjės sė nderuar Hamide Mulosmani pėrshkruan kalvarin e Familjes zogiste Mulosmani dhe sidomos jep mjaft detaje prekėse nga vuajtjet e tmerret e pėrjetuara nė kampet e shfarosjes nė Myzeqe e Labėri. Kjo dėshmi ėshtė njė apel sot pėr tė gjithė atė shtresė qė ka pėsuar nga komunizmi (enverizmi) qė tė mos i harrojė ato vuajtje...
Mbreti Zog I u largua nga Shqipėria, (ashtu siē e dinė tė gjithė ata qė e njohėn dhe punuan me tė pėr njė Shqipėri tė lirė e tė bashkuar Etnike), nga tradhtia dhe prapaskenat e bėra kundėr tij prej tradhtarėve dhe bashkėpunėtorėve tė fashizmit ne Shqipėri. Largimi i Mbretit Zog I ishte disfatė e madhe pėr gjithė popullin shqiptar e nė veēanti pėr njerėzit atdhedashės e besnikė tė kombit. Si shumė familje tė tjera nacionaliste, kėtė fat pati edhe familja fisnike e patriotike e Mulosmanit.
Me largimin e Mbretit Zog I, pas njė rezistence tė madhe kundėr fashizmit, edhe kjo familje me nė krye major Zenun Ali Mulosmanin dhe kapiten Mal Mulosmanin, u arratisėn nė Jugosllavi nė qytetin e Sarajevės familjarisht. Edhe pse u larguan nė Jugosllavi, lidhjet me Mbretin ishin tė vazhdueshme dhe nuk u ndėrprenė asnjėherė.
Pasi kishte filluar lėvizja komuniste nė Shqipėri (e mbiquajtur Nacionalēlirimtare) familja Mulosmani kthehet nė Shqipėri, por u luftua nga kėto forca, pasi idetė e tyre bolshevike vinin nė kundėrshtim me interesat e kombit dhe tė popullit shqiptar, prandaj Mulosmanėt s'mund tė ishin dakord. Megjithė pėrpjekjet e nacionalistėve shqiptarė pėr t'i treguar popullit rrezikun e kėsaj bishe tė kuqe, njė pjesė e popullit, e mashtruar prej ideologjisė se tyre u bashkuan me ta dhe filluan tė kėndonin kėngėn:
"Ky popull tė mirės ja mrrini,/ Do tė hajė me lugė florini..."
Ndėrsa e vėrteta qe ndryshe dhe mund ta japim po me dy rreshta si mė poshtė:
"Por s'i ngopi as me bukė thatė,/ Tuj ngjye shllinėn me kafshatė...?"
Vitet kalonin dhe gjithmonė populli zhgėnjehej nga ajo politikė e mbrapshtė, nga ajo diktaturė qė ishte mė e egėr se fashizmi e nazizmi, qė pėr njė fjalė goje tė hiqte kokėn pa problem. Kėshtu ky popull fatkeq iu nėnshtrua nė mėnyrė tė verbėr kėsaj bishe, mė shumė nga frika, sesa nga dėshira. Ndėrsa pėr ato familje qė nuk pranuan tė nėnshtrohen dhe tė bėhen bashkėpunėtorė tė tyre, filloi masakra e tmerrshme.
Njė nga kėto familje ėshtė edhe familja e Mulosmanit, familje e shquar pėr kontributin e madh qė ka dhėnė nė tė gjitha luftėrat pėr lirinė dhe pavarėsinė e Kombit, duke filluar qė nė kohėn e luftės kundėr Turqisė, Serbisė e me radhė, ku u shquan burrat e kėsaj shtėpie si Binak Alija, Shaban Binaku, Ali Binaku e tė tjerė djem e burra pasardhės tė tyre.
Nė vitin 1944 kur dy batalione tė kryesuara nga Gani Beg Kryeziu shkuan nė ndihmė tė Kosovės, ne luftė kundėr forcave armike serbo-malazeze, gjeti vdekjen Rrustem Avdyl Mulosmani. Po nė vitin 1944 Zenuni, Mala, Avdyli, Haziri, Cani, Rama, Sulejmani e Ēela, tė gjithė Mulosmanaj, duke qenė kundėrshtarė tė politikės sllavo-komuniste qė filloj tė hapte rrėnjėt e saj si metastaza tė kancerit, dhe pėrkrahės e besnikė tė betuar tė Mbretit Zog, dolėn nė mal dhe nuk rrėshtėn pėr asnjė ēast se luftuari kundėr komunizmit.
Si u dogj kulla e Binak Alisė
Nė vitin 1944 forcat komuniste i vunė zjarrin dhe dogjėn kullat e Binak Alisė nė Bujan tė Tropojės. Ato kulla, nė ambjentet e tė cilave u mbajt "Konferenca e Bujanit"; ato kulla ku nga frangjitė e tyre gjetėn rezistencė dhe u luftuan turqit, serbo-malazezėt, austro-hungarezėt e ēdo armik qe tentoi tė shkelte e tė pushtonte vendin. Nga kjo familje dhanė jetėn trimat me tė mėdhenj qė i pėrmend edhe historia, si Shaban Binaku, Zeqir Halili, Mic Sokoli e tė tjerė.
Nė vitin 1945 e gjithė familja e Mulosmanajve me gra e fėmijė u internuan vetėm me rrobat e trupit, mbasi e gjithė pasuria e luajtshme dhe e paluajtshme u konfiskua dhe "reaksionarėt" kundėrshtarėt e 'pushtetit popullor' pėrfunduan nė Sheshin e Kalasė nė Berat, ku pėr shtrojė kishin tokėn me gjembaēe tė shkelura me kėmbė pėr tė shtri trupin, dhe mbulojė qiellin.
Nė ditėt e nxehta tė verės futeshim nė tunelet e Kalasė, pėr t'u mbrojtur nga dielli, dhe si tė mos mjaftonin problemet e tjera, edhe me frikėn se nga momenti nė moment po shemben tunelet dhe na zėnė brenda, detyroheshim tė dilnim tė flinim pėrjashta mbi bar e gjemba. Kėtu na lanė dy javė pa ujė pa kushte higjenike, dhe bukė sa pėr tė mbajtė shpirtin. Nga kėto kushte tė rėnda dhe rrezet e forta tė diellit ra epidemi nga e cila filloi vdekja nė masė e njerėzve e sidomos e fėmijėve dhe pleqve. Pas dy javėsh na shpėrndanė nėpėr lagje tė qytetit duke na strehuar 20 veta nė njė dhomė, dhe pas disa muajve, nė dimėr pėrfunduam nėpėr shtėpitė e bejlerėve tė Beratit qė i kishin thyer, vjedhur e shkatėrruar, pa dyer dhe dritare. Edhe kėtu jetuam katėr familjet e Mulosmanajve, ashtu si shumė tė tjerė nė njė dhomė, ku pėr derė dhe dritare kishim vendosur ēarēafė e pėr ndriēim fije pishe, qė na nxirrte sytė nga tymi, e pėr ngrohje shėrbenin frymėmarrjet tona.
15 vjeēarja qė vdiq natėn e Vitit tė Ri
E pa harruar pėr familjen Mulosmanaj do tė mbetet 30 janari 1945, kur nė tė gjithė Beratin festohej me ceremoni festa tradicionale e Vitit tė Ri, kur krejt ndryshe nė kushte tė mjerueshme, nė dhomė pa drita e pa zjarr, vdes vajza e Zenun Mulosmanit, Feridja qė ishte vetėm 15 vjeē. Ajo ishte e sėmurė me bronko-pneumoni, sėmundje e cila i filloi kur na dogjėn shtėpinė dhe na nxorėn nė rrugė tė madhe, duke na internuar nėpėr kampet famėkeqe tė Shqipėrisė qė ishin po aq tė tmerrshme sa kampet e pėrqendrimit nazist. Fatkeqėsitė nuk do tė mbaronin me kaq, pėrkundrazi do tė fillonin kėtu, pėr tė mos mbaruar kurrė. Mė 30.08.1946 u vra nė Gjarpen, bjeshkė e familjes Mulosmanaj, nga forcat e Sigurimit tė shtetit komunist, major Zenun Ali Mulosmani. Ata i bėnė thirrje qė tė dorėzohej, por pėrgjigjja e tij ishte: "Nuk bie i gjallė nė dorėn tuaj, do tė vdes pėr kombin dhe besėn e dhėnė, nuk dua privilegje prej jush. Mė mirė i vdekur se bashkėpunėtor me ju. Kėshtu ngeli i vrarė nė atė ditė tė zezė dhe trupin e tij tė shpuar nga plumbat, e vunė nė njė kalė, e lidhėn me njė litar dhe e ēuan nė qytetin e Tropojės. Pėr ta injoruar figurėn e tij, e lidhėn me litar pas njė peme dhe e lanė gjithė ditėn, pėr t'i thėnė popullit qė: "Kush ėshtė kundėr nesh, pėrfundon kėshtu". Por nė sytė dhe shpirtin e tė gjithė popullit qė i kishin mbledhur nga i gjithė rrethi pėr ta parė "si pėrfundojnė armiqtė e popullit", dalloheshin lotė, keqardhje, dhembsuri e respekt pėr kėtė patriot e besnik tė kombit qė pranoi vdekjen qė tė mos binte i gjallė nė dorė tė komunistėve. Nė orėt e vona tė natės e morėn trupin e tij, e hodhėn nė ndonjė gropė a greminė, qė dhe sot e kėsaj dite nuk ia kemi gjetur kockat e tij.
Pas vrasjes sė babait tonė Zenunit, ne fėmijėve dhe gratė na thirrėn nė degėn e policisė sė Beratit, aty ku na kishin internuar, e na thanė: "e vramė majorin e Zogut, hėėė donte qė t'i mbetej besnik Mbretit Zog, e nuk e di se ne jemi dreqi vetė!". Atėherė Nana e madhe iu tha: "Ani se e vratė majorin, ai nuk ka vdekė as ka me vdekė kurr, se e ka lanė idealin e trashgimtarin gjallė!"
U liruam kėshtu dhe erdhėm nė trojet e djegura ku me mundim tė madh e bėmė njė kasolle pėr tė futė kokėn. Ishim tė izoluar qė tė mos hynte dhe delte kush tek ne, pasi na shpallėn edhe kulakė, dhe gjithēka punonim e prodhonim, dy gra dhe tre fėmijė, na i merrte shteti dhe ne na linin aq sa mė mbajtė shpirtin me vuajtje tė madhe.
Patllakja "A.Zog" e Ali Binakut
Me 3 gusht 1949, policia trokiti pėrsėri nė derėn tonė, kėtė radhė pėr tė shoqėruar nė polici Nėnėn tonė Cymen, tė cilės i kėrkuan tė dorėzonte pistoletėn e babės, e cila nė dorezėn e saj tė bardhė kishte tė gdhendur "A.Zog", dhe qė vetė Nalt Madhnia e Tij Zogu I, ia kidhte dhuruar gjyshit tonė Ali Binakut, dhe qė baba ynė, tri ditė para se tė na internonin, ia dha nėnės sonė nė Malin e Vidricės si kujtim pėr djalin, duke e shoqėruar me fjalėt: "unė s'e gėzova si kujtim qė ma la baba im." Nana nuk e tregoi dhe nuk e dorėzoi, edhe pse i bėnė tortura e presione ēnjerėzore. Nė vitin 1946 pas vrasjes sė Babės, Sigurimi i shtetit u bėri thirrje dy djemve tė axhave tė babės, Malės dhe Hazirit pėr t'u dorėzuar, duke thėnė qė po u dorėzuan, s'do tė kemi me punė me juve, por do t'ju lėmė tė lirė. Ata u dorėzuan, mirėpo bisha e egėr komuniste qė s'ka as besė as fe, dhe qė donte me ushqye me gjak urrejtjen kundėr patriotėve tė vėrtetė shqiptarė, i futi menjėherė nė burg pas dorėzimit. Mbas shumė e shumė torturash ēnjerėzore pėr njė kohė tė shkurtėr Mal Mulosmani vdiq nė burgun e Shkodrės dhe Hazir Mulosmani pa i mbushur tė tridhjetat, nė burgun e Durrėsit, dhe as njėrit, as tjetrit s'iu dihet varri. Po kėshtu Avdyl Qerim Mulosmani u dėnua me 101 vjet burg. Shumė vite me radhė i kaloi nė Burgun e Burrelit, e u lirua mbas njė amnistie dhe gjeti vdekjen nė kushte tė mjerueshme nė kampin e internimit nė Savėr tė Lushnjes. Nė 1949 u burgos Miftar Mulosmani pėr "agjitacion e propagandė" pėr 13 vjet dhe mbasi kreu dėnimin vdes nė moshėn 40 vjeē si pasojė e torturave tė burgut.
Nė 1952 arrestohet edhe Sulejman Zeqir Mulosmani dhe ky me tė njėjtėn akuzė me dėshmitarė tė rremė dėnohet me 10 vjet burg dhe i shkatėrruar nga torturat nė hetuesinė e B.Currit, vdes nė rrugė ditėn e dytė mbas gjyqit, duke e ēuar nė burgun e Shkodrės, duke mos e lėnė tė pijė as ujė. Tė vetmit qė shpėtuan ishin Cani, Ēela me djemtė Hysenin e Muzlinė dhe Ram Mulosmani, tė cilėt nė moshė tė re, duke pėrjashtuar Muzlinė, nga hidhėrimi pėr humbjen e njerėzve tė dashur dhe ndarjen nga familja, vdiqėn nė emigracion.
Nė kampin e Tepelenės...
Nė kampin e Tepelenės ku ishim pėrsėri tė internuar gra e fėmi nga mosha 9 deri 13 vjeē, vdes nė mėnyrė tragjike Shemsi Ēel Mulosmani nga njė bombė. Nė kampin e Savrės nė Lushnje vdes Sabrie Mulosmani, nė kampin e Radostinės vdes Bute Mulosmani.
Vitet po kalonin dhe sė bashku me to rriteshin jetimat e mbetur, njė ndėr tė cilėt ėshtė edhe Hamit Zenun Mulosmani, i cili pa i mbushur akoma tė katėrmbėdhjetat (dhe sikur tė mos mjaftonin vdekja e babės dhe fatkeqėsitė e deriatėhershme, shteti i asaj kohe prej frikės se po ēel edhe njė filiz i kėtij fisi), e ndanė nga gjiri i familjes dhe e internuan nė kampin e Tepelenės, ku mbasi bėn tre vjet internim, ia shtojnė edhe pesė vjet tė tjera. Kėshtu duke e ndier veten tė pashpresa mė, vė jetėn nė rrezik dhe tamam nė vitin 1956 arratiset nė Jugosllavi ku e priti i njėjti fat nga sllavokomunistėt ku, pėr tė mos u bėrė vegėl e tyre u burgos dhe u torturua pėr katėr vjet rresht. Po tė njėjtin fat pati dhe familja e tij nė Shqipėri qė prej asaj dite e deri nė vitet '90, nuk iu hoq internimi dhe dėbimi duke "inauguruar" ēdo kamp e duke tharė ēdo kėnetė nėpėr Shqipėri.
Kjo ėshtė nė mėnyre tė pėrmbledhur historia tragjike e familjes Mulosmani. Unė thash ato qė mė janė ngulitur nė kujtesė, si momente kyēe, pasi pėr tė treguar gjithė tmerret qė kemi pėrjetuar, nuk mjaftojnė faqet e tė gjitha gazetave qė dalin sot nė Tiranė.
NEKROLOGJI
Asma Doshishti, bashkėshortja e nipit tė Mbretit Zog, Kmdt. Hysen Doshishti-Agolli ndėrroi jetė mė 30 gusht 2004, nė ShBA
Shuhet zonja Asma Doshishti-Agolli
Bashkėshortja e nipit tė Mbretit Zog, komandant Hysen Doshishti-Agolli, zonja Asma Doshishti, vdiq mė datė 30 gusht 2004, nė Encino (Kalifornia) tė Sh.B.A.
E ndjera zonja Asma Doshishti, ishte e bija e doktorit tė famshėm shqiptar Riza Ruhi dhe mbesė e Ēerēiz dhe Bajo Topullit. Lindi mė Gjirokastėr mė 21 shkurt 1926.
Pasi kaloi vitet e para tė jetės sė saj nė vendlindje, u largua nga Shqipėria bashkė me familjen, pėr t'ju bashkangjitur anėtarėve tė tjerė tė familjes qė jetonin nė Liban, ku daja i saj kryente detyrėn e Kadiut (Kryetar i Gjykatės sė Lartė) tė Libanit.
Nė Bejrut tė Libanit, Asmaja njihet me nipin e Mbretit Zog, komandant Hysen Doshishti-Agolli, i biri i L.S. Princeshės Adile dhe tė z.Emin Bej Doshishti-Agolli, me tė cilin martohet mė 3 mars 1944. Njė djalė, Sermeti, dhe njė vajzė, Sadija, do tė sjellin gėzim dhe lumturi nė ēiftin Doshishti-Agolli gjatė viteve tė hidhura tė mėrgimit.
E ndjera zonja Asma Doshishti, ishte e njohur ne komunitetet shqiptare tė tė gjitha vendeve ku jetoi me familjen e saj, nga pasioni qė ajo i dedikoi gjithnjė Shqipėrisė dhe shqiptarėve dhe nga pjesėmarrja e saj aktive nė aktivitetet me karakter kombėtar tė bashkatdhetarėve tė saj.
Ka qenė gjithnjė e lidhur me vlerat dhe traditat e Kombit shqiptar, duke patur njė interesim tė madh edhe pėr gjuhėt e huaja, pasi u specializua nė pėrkthime tė niveleve tė larta.
Pėr mė tepėr, zonja Doshishti ishte e dalluar pėr mikpritje, bujari dhe fisnikėri. Ajo ishte, pa dyshim, njė Zonjė, me kuptimin e plotė tė fjalės dhe njė ambasadore e vėrtetė e vlerave tė Shqipėrisė moderne tė Mbretit Zog.
Bashkėshortit tė saj, nipit tė Mbretit Zog, Komandant Hysen Doshishti-Agolli, djalit, Sermeti, vajzės, Sadija, si dhe mbarė anėtarėve tė familjes Doshishti-Agolli dhe tė Familjes Mbretėrore, Partia Lėvizja e Legalitetit u paraqet ngushėllimet mė tė sinqerta pėr humbjen e njeriut tė tyre tė dashur.
Sulejman Q. GJANAJ
Sekretar pėr Marrėdhėniet me Jashtė i PLL